Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 lutego 2015 r. w O.

sprawy z odwołania J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania J. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

z dnia 23.09.2014r. znak (...)

orzeka:

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje J. M. prawo do emerytury począwszy od dnia 01.08.2014r.;

2.  stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

UZASADNIENIE

J. M. wniósł odwołanie od decyzji (...)w P.z dnia 23.09.2014r., znak (...), którą to decyzją ZUS odmówił mu prawa do emerytury wskazując, że na dzień 01.01.1999r. nie udowodnił 25 lat ogólnego stażu pracy. W uzasadnieniu wskazał, że w latach 1970 – 1972 pracował w gospodarstwie rolnym należącym do wujostwa, położonym we wsi R. S.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu podniósł, że w dniu 25.08.2014r. J. M. złożył w Inspektoracie ZUS w P. wniosek o ustalenie uprawnień do wcześniejszej emerytury. Po analizie zgromadzonej w aktach dokumentacji organ rentowy ustalił, że w/w udowodnił na dzień 01.01.1999r. okres pracy w szczególnych warunkach w ilości 18 lat, 7 miesięcy i 18 dni. Oddział ZUS uznał za udowodniony na dzień 01.01.1999r. okres pracy w ilości 23 lata, 3 miesiące i 25 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym: 22 lata, 3 miesiące i 6 dni okresów składkowych oraz 1 rok i 19 dni okresów nieskładkowych. Odwołujący nie udokumentował zatem 25 lat pracy. Po analizie zgromadzonej w aktach dokumentacji Zakład nie uwzględnił odwołującemu okresu pracy w gospodarstwie rolnym, położonym na terenie wsi R. S. w okresie od 01.02.1970r. do 29.02.1972r., ponieważ z zaświadczenia o zameldowaniu na pobyt stały z dnia 19.08.2014r. wynika, iż odwołujący się nie był zameldowany na pobyt stały we wsi R. S. w latach 1970-1972r., ponadto w kwestionariuszu dotyczącym okresów zatrudnienia z dnia 21.06.1995r. podał, że pozostawał na utrzymaniu rodziców. Powyższe okoliczności wskazują, iż odwołujący się nie zamieszkiwał na terenie gospodarstwa oraz w nim nie pracował. Biorąc powyższe pod uwagę ZUS stwierdził, że ubezpieczony na dzień 01.01.1999r. nie osiągnął 25-letniego ogólnego stażu pracy. Dlatego też decyzją z dnia 23.09.2014r. odmówił mu prawa do wcześniejszej emerytury.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił i zważył, co następuje:

J. M. urodził się w dniu (...), zatem podstawą ubiegania się o prawo do emerytury jest ustawa z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 24 ust 1b pkt 20 tej ustawy wiek emerytalny ubezpieczonych urodzonych po dniu 30.09.1953r. wynosi co najmniej 67 lat.

Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z §4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze świadczenie emerytalne przysługuje ubezpieczonemu, urodzonemu po dniu 31.12.1948r., który łącznie spełnił następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2.  nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego lub złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na dochody budżetu państwa,

3.  w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 01.01.1999r.) udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn w tym co najmniej 15 lat okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obwiązującym na danym stanowisku pracy.

Zgodnie zaś z art. 10 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się przypadające przed dniem 01.01.1983r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Przepis ten nie precyzuje, na jakich warunkach wykonywanie czynności w gospodarstwie rolnym może zostać uznane za pracę w tym gospodarstwie, jednak zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem (por. wyrok SN z dnia 28.05.1997r., II UKN 96/96, OSNAPiUS 23/1997 poz. 473, wyrok SN z dnia 3.12.1999r., II UKN 235/90 OSNAPiUS 7/2001, poz. 236, wyrok SN z dnia 3.07.2001r. II UKN 466/00, OSNPUSiSP 7/2003 poz. 186) można przyjąć, że warunkiem uznania takich czynności za pracę w gospodarstwie rolnym jest wykonywanie tych czynności przez osobę spełniającą kryteria „domownika” z art. 6 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników - tj. osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa lub w bliskim sąsiedztwie oraz stale pracuje w tym gospodarstwie oraz w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy (tj. przekraczającym 4 godziny dziennie).

Kwestią sporną i mającą wpływ na zasadność odwołania J. M. było ustalenie, czy zgromadził on ogólny 25- letni staż pracy. Odwołującemu się bowiem do wymaganych ustawowo 25 -lat ogólnego stażu pracy zabrakło 1 roku, 8 miesięcy i 5 dni.

ZUS bowiem nie uwzględnił okresu pracy J. M. w gospodarstwie rolnym wujostwa S. i J. U., położonym we wsi R. S. w okresie od 01.02.1970r. do 29.02.1972r.

W omawianej sprawie istotne było więc ustalenie, czy bliscy J. M. posiadali gospodarstwo rolne, a także czy odwołujący się był ich domownikiem i pracował w gospodarstwie rodziców po ukończeniu 16 roku życia, tj. po dacie 01.01.1970r., a przed dniem 01.01.1983r.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, przed Sądem ubezpieczeń możliwe jest wykazywanie okoliczności, od których zależy nabycie uprawnień o emerytury wszelkimi dowodami (wyrok SN z dnia 06.09.1995r., II URN 23/95, OSNP 1996/5/77, wyrok SN z dnia 02.02.1996r., II URN 3/95, OSNP 1996/16/239), dlatego też Sąd w celu ustalenia charakteru pracy odwołującego się dopuścił dowód z akt osobowych, przesłuchania zawnioskowanych świadków oraz odwołującego się w charakterze strony.

Organ rentowy wskazywał, że z zaświadczenia o zameldowaniu na pobyt stały z dnia 19.08.2014r. (k. 19 a.e. (...)) wynika, iż odwołujący się nie był zameldowany na pobyt stały we wsi R. S. w latach 1970-1972r., a ponadto w kwestionariuszu dotyczącym okresów zatrudnienia z dnia 21.06.1995r. podał, że pozostawał na utrzymaniu rodziców.

Z zaświadczenia z dnia 05.08.2014r. wystawionego przez Starostę (...) wynika, że w latach 1970 – 1972 S. U. posiadała grunty rolne o powierzchni 8,72 ha we wsi R.. (akta emerytalne nr 028033746, k. 20)

Świadek B. Ł. zeznał, że odwołujący mieszkał i pracował od 1970r. do 1972r. u swojego wujostwa w R. - S. i J. U.. Świadek kolegował się z odwołującym, mieszkali w sąsiedztwie. U. mieli dwie córki, starsza wyszła za mąż i wyprowadziła się, a M. Z. była w wieku 10-12 lat. Gospodarstwo miało około 9 ha, hodowali 2 konie, 3- 4 krowy, parę prosiaków. J. U. miał problemy zdrowotne. Odwołujący nie chodził do szkoły, tylko pracował na gospodarstwie: chodził przy oporządku, słał pod zwierzęta, orał, bronował i siał, wywoził obornik i karmił zwierzęta. W czasie sianokosów kosił i zwozi siano. W lecie pracował od rana do wieczora około 10 godzin, a w zimę krócej - około 7 godzin. Rodzice odwołującego nie mieli własnego gospodarstwa. Wtedy nie chodził do żadnej szkoły. (rozprawa z dnia 04.02.2015r., adnotacja 00:02:54, k. 28 odwr. a.s.).

Świadek M. Z. zeznała, że J. M. to jej brat cioteczny. Świadek urodziła się, kiedy jej matka miała 44, a ojciec 47 lat. Odwołujący się pracował na gospodarstwie, kiedy świadek była w 6 klasie szkoły podstawowej. Rodzice mieli problemy zdrowotne, starsza siostra wyszła za mąż i wyprowadziła się. Odwołujący się przez 2 lata pomagał w gospodarstwie, w którym było 7 ha ziemi ornej, łąka i las. Hodowali 3-4 krowy, cielaki, 2 konie i około 9 świń. J. M. nie chodził do szkoły, a swoich rodziców odwiedzał w niedziele. Robił wszystko w gospodarstwie, doił krowy, oporządzał, wyrzucał obornik, pracował w polu, nosił wodę ze studni. Był jedynym mężczyzną pracującym na tym gospodarstwie. W zimie pracował po 7-8 godzin, a latem dłużej. Dostawał za to drobne kwoty pieniężne. Kiedy przestał pracować, to świadek już miała 15 lat i musiała przejąć wszystkie obowiązki. (rozprawa z dnia 04.02.2015r., adnotacja 00:09:41, k. 28 odwr. a.s.).

Odwołujący się J. M.przesłuchany w charakterze strony zeznał, że wraz z rodzicami do 1964r. mieszkał w gospodarstwie należącym najpierw do dziadków, a potem, gdy miał 11 lat, rodzice wyprowadzili się do P., gdzie dostali mieszkanie, a gospodarkę przejęła ciotka (siostra matki) z mężem. Wujostwo mieli córkę M., urodzoną w (...)r., czyli 3 lata młodszą i córkę cioci z pierwszego małżeństwa, która wyprowadziła się. Ciocia chorowała na reumatyzm, narzekała na kości. Wuj miał usuniętą ponad połowę żołądka, miał astmę, duszności. Odwołujący szkołę podstawową dokończył w P., następnie poszedł do szkoły zawodowej. Po skończeniu I klasy zawodówki w 1969r. przyjechali agenci i namówili go do szkoły górniczej w R.. Odwołujący wyjechał, ale zamiast do obiecanej II klasy wcielono go do klasy I, przerwał naukę i uciekł do domu rodzinnego do P., do rodziców. Ojciec stwierdził, że skoro nie chce się uczyć, to musi zarabiać na chleb. Odwołujący zameldowany był w P., było to niezbędne, by uzyskać większe mieszkanie, ale faktycznie mieszkał u wujostwa w R. S.od lutego 1970r. do lutego 1972r. Za pracę dostawał jedzenie i pieniądze na drobne wydatki. Rodzice dostawali od wujostwa ziemniaki na zimę, warzywa i może pieniądze. Gdy pracował u wujostwa nie uczęszczał do żadnej szkoły. Przyuczony był do obchodzenia zwierząt, znał pracę na roli. Hodowano 2 konie, 4-3 krowy, prosiaki, maciorę - było nawet i 10 świniaków. Nie było wtedy hydrantów i trzeba było nosić wodę ze studni, przygotowywać jedzenie dla zwierząt, rznąć sieczkę. Pracował przy siewie, omłotach, odśnieżaniu. Latem wstawał o godz. 6:00, pracował co najmniej 8 godzin dziennie. Rodziców odwiedzał co drugą niedzielę. W lutym 1972r. skończył pracę na gospodarstwie, gdyż zatrudniono go w Gospodarstwie (...)w P.. Potem zdobył zawód spawacza. (rozprawa z dnia 04.02.2015r., adnotacja 00:18:30, k. 29 a.s.).

Zdaniem Sądu, zeznania świadków i odwołującego się zasługują na wiarę. Są one spójne, logiczne i korespondują ze sobą oraz dokumentacją zgromadzoną w aktach sprawy. Świadek M. Z., siostra cioteczna, mieszkała w tym samym domu, a B. Ł. po sąsiedzku, mają więc bezpośrednią wiedzę na temat wykonywania przez odwołującego pracy w gospodarstwie rolnym i jej rozmiarów. M. Z. zeznała, że jej rodzice – U. posiadali niezmechanizowane gospodarstwo, trzodę chlewną i bydło, starsza siostra wcześnie opuściła dom, a rodzice byli zbyt schorowani, by poradzić sobie z pracą na gospodarce. Świadek widziała, jak odwołujący pracował w polu i przy inwentarzu. Powyższe potwierdził B. Ł., który był naocznym świadkiem wykonywania przez odwołującego się czynności. J. M. zeznał, że do 1972r. pracował w gospodarstwie, nie ukończył szkoły zawodowej. Z zeznań odwołującego się i M. Z. wynika także, że J. M. od urodzenia przebywał w tym gospodarstwie, bowiem do 1964r. zarówno rodzina odwołującego, jak i wujostwo mieszkali pod jednym dachem. Przedmiotowy majątek należał bowiem do dziadków odwołującego (H. i W. M.), a następnie został przekazany jednej z córek – S. U..

Powyższe potwierdza Zaświadczenie Starosty (...) stwierdzające, że w latach 1970 – 1972 S. U. posiadała grunty rolne we wsi R..

Organ rentowy podnosił, że J. M. nie pracował w gospodarstwie, gdyż zameldowany był w P. – jednak odwołujący się zeznał, że zameldowanie było fikcyjne, nikt tego nie kontrolował, gdyż przepisy prawa uzależniały możliwość otrzymania większego mieszkania od ilości zameldowanych w nim osób.

J. M.16 lat ukończył w dniu (...) Sporny okres pracy w gospodarstwie rolnym należącym do ciotki S. U.przypada więc na okres po ukończeniu szkoły podstawowej. Odwołujący się nie kontynuował nauki w szkole średniej, pozostał na gospodarstwie rolnym aż do czasu rozpoczęcia pracy. Powyższe wskazuje, że w spornym okresie pracował w gospodarstwie rolnym co najmniej 4 godziny dziennie, co pozwala na doliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym od 01.02.1970r. do 29.02.1972r. do ogólnego stażu pracy. Taki wymiar czasu pracy w gospodarstwie rolnym – tj. 1 roku, 8 miesięcy i 5 dni zaliczony do ogólnego stażu pracy w rozmiarze niezbędnym - pozwala na ustalenie, że ubezpieczony spełnia ustawową przesłankę posiadania 25- lat stażu pracy konieczną do uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Mając na względzie poczynione ustalenia Sąd uznał, że J. M. spełnia wszystkie wymagane prawem warunki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym i na podstawie art. 477 ¹⁴§2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do emerytury począwszy od dnia 01.08.2014r. Zgodnie bowiem z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Stosownie do treści art. 118 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – Sąd, orzekając o prawie do emerytury, ma obowiązek stwierdzenia, czy organ rentowy ponosi lub nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji i przyznanie tego prawa na etapie postępowania administracyjnego. Sąd uznał, że w przedmiotowej sprawie ZUS nie ponosi takiej odpowiedzialności. Dopiero przeprowadzenie szerszego postępowania dowodowego, tj. przesłuchanie świadków przed Sądem umożliwiło stwierdzenie, że ubezpieczony posiada 25 -letni ogólny staż pracy. Zgromadzony na etapie postępowania przed organem rentowym materiał dowodowy nie pozwalał jednoznacznie na ustalenie, czy odwołujący spełnił wszelkie wymagane prawem warunki uprawniające do prawa do emerytury. Z uwagi na powyższe Sąd orzekł jak w punkcie 2 wyroku.

Mając powyższe na względzie orzeczono jak w sentencji.