Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, II Wydział Karny, w składzie:

przy udziale K. G., Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Łodzi

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2015 r.

sprawy

G. P.

oskarżonej z art. 284 § 2 kk w zw. z art. 294 § 1 kk w zw. z art. 12 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 27 lutego 2015 r. , sygn. akt III K 33/14

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Trybunalskim do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt II AKa 107/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 lutego 2015r Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim uznał G. P. w miejsce czynu jej zarzuconego za winną tego, że w okresie od 7 czerwca 2010r do 12 października 2010r w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, prowadząc firmę transportową pod szyldem P.P.H.U. (...) i zawierając umowę na świadczenie usług transportowych na rzecz spółki (...).(...) E. D. z siedzibą w Danii polegającą na wykonywaniu przy użyciu swoich dwóch pojazdów marki S. przewozów towarowych na terenie Europy, wprowadziła w błąd spółkę (...) .(...) E. D. z siedzibą w Danii co do faktycznego przeznaczenia zakupionego ze środków finansowych pokrzywdzonego paliwa i oleju w ten sposób, że przy użyciu otrzymanych od firmy (...) .(...) dwóch bezgotówkowych kart paliwowych S. R. o numerach (...) i (...) pobrała i przeznaczyła na własne potrzeby, a więc wbrew warunkom zawartej umowy ze stacji benzynowych w K., O., M. i innych miejscowości paliwo w postaci oleju napędowego w ilości nie mniejszej niż 86 000 litrów o wartości 390 099,89zł, benzynę w ilości 425,1 litrów o wartości 2142,59zł, oraz 95,32 litrów oleju bez parametrów o wartości 211,79zł, wszystko o łącznej wartości 392 454,27zł stanowiącej mienie znacznej wartości, czy działała na szkodę spółki (...) .(...) E. D. i za tak przypisany czyn, wyczerpujący dyspozycję art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i art. 12 kk na podstawie art. 294 § 1 kk wymierzył jej karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 46 § 1 kk nałożył na oskarżoną obowiązek częściowego naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem polegający na zapłacie na rzecz spółki (...) .(...) E. D. kwoty 147 000zł. Nadto zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 10 000zł tytułem częściowego zwrotu wydatków poniesionych w postępowaniu karnym, zaś w pozostałej części od kosztów tych, w tym w całości od opłaty oskarżoną zwolnił.

Wyrok ten zaskarżył apelacją obrońca oskarżonej zarzucając mu:

I. naruszenie przepisów postępowania stanowiące bezwzględną przyczynę odwoławczą – art. 438 § 1 pkt. 9 w zw. z art. 17 § 1 pkt. 9 kpk poprzez przekroczenie przez Sąd Okręgowy granic skargi oskarżyciela publicznego polegające na uznaniu oskarżonej za winną czynu opisanego w wyroku mimo, że zdarzenie opisane w wyroku nie jest tożsame ze zdarzeniem historycznym stanowiącym przedmiot zarzutu aktu oskarżenia,

II. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia:

1. art. 4 kpk, art. 7 kpk, art. 410 kpk, art. 424 § 1 kpk poprzez:

a. dowolne ustalenie treści umowy ustnej dotyczącej użytkowania kart paliwowych S. R. nr (...) i nr (...) łączącej oskarżoną z pokrzywdzonym przejawiające się w bezpodstawnym przyjęciu, że pokrzywdzony przekazał oskarżonej te karty wyłącznie dla celów realizacji umowy transportowej zawartej między stronami w dniu 9 grudnia 2008r w sytuacji, gdy z treści not kredytowych wystawianych przez pokrzywdzonego, a także z rodzaju kart paliwowych przekazanych oskarżonej i wyjaśnień samej oskarżonej wynika, że w rzeczywistości strony zawarły odpłatną umowę najmu kart paliwowych do dowolnego wykorzystania,

b. zaniechanie dokładnej analizy zgromadzonych w sprawie dokumentów w postaci kart specyfikacji z firmy (...) dla transakcji przy użyciu kart S. R. nr (...) i nr (...) i ustaleniu na ich podstawie ilości pobranego przez pokrzywdzoną paliwa w sytuacji, gdy ze specyfikacji tych wynika, że przy użyciu jednej karty miały być dokonywane zakupy paliwa w odstępach kilkudziesięciominutowych na stacjach benzynowych położonych nawet w odległości tysiąca kilometrów od siebie, co wydaje się sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego,

c. dowolną ocenę dowodów w postaci wyjaśnień oskarżonej poprzez odmowę nadania im waloru wiarygodności w zakresie, w jakim oskarżona wyjaśniała, jaka była treść zawartej między nią a pokrzywdzonym ustnej umowy najmu kart paliwowych, a także z jakich powodów zaprzestała regulowania należności wobec pokrzywdzonego w sytuacji, gdy wyjaśnienia oskarżonej są logiczne, spójne, a nadto znajdują potwierdzenie w nieosobowym materiale dowodowym w postaci not kredytowych wystawianych przez pokrzywdzonego a także informacjach o zadłużeniu pokrzywdzonej w chwili czynu,

2. art. 167 kpk w zw. z art. 193 kpk poprzez niezasadne oddalenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości na okoliczność ustalenia rzeczywistej wartości szkody pokrzywdzonego, co w sposób oczywisty przekładać się mogło na wysokość obowiązku naprawienia szkody nałożonego na oskarżoną oraz na kwalifikację prawną czynu jej przypisanego, a w konsekwencji również na wymiar kary,

3. art. 167 kpk w zw. z art. 170 § 1 pkt. 3 kpk poprzez niezasadne oddalenie wniosku dowodowego obrony o zwrócenie się do S. w Danii o nadesłanie informacji czy oraz ewentualnie kiedy i na czyj wniosek wydawane były duplikaty kart paliwowych S. R. nr (...) i nr (...) na okoliczność weryfikacji danych zawartych w dowodach ze specyfikacji z firmy (...), a w szczególności wyjaśnienia niejasności, o których mowa w punkcie 1 a, a które wskazują alternatywnie na fakt wyrobienia duplikatów kart paliwowych albo na całkowitą niewiarygodność w/w specyfikacji,

4. art. 624 § 1 kpk poprzez jego niezastosowanie i obciążenie oskarżonej kosztami procesu w łącznej kwocie 10 000zł w sytuacji, gdy sytuacja majątkowa oskarżonej i bardzo niska wysokość obecnych jej zarobków przemawiały za całkowitym zwolnieniem jej od kosztów sądowych,

III. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenie i mający wpływ na jego treść przejawiający się w uznaniu oskarżonej za winną przypisanego jej przestępstwa oszustwa w sytuacji, gdy dokładna analiza stanu faktycznego sprawy prowadzi do wniosku, iż nie zostały zrealizowane przez oskarżoną wszystkie znamiona przypisanego jej występku, w szczególności nie zostało udowodnione, że oskarżona wprowadziła w błąd pokrzywdzonego co do faktycznego przeznaczenia zakupionego ze środków pokrzywdzonego paliwa i oleju, oraz, że działała z zamiarem oszukania pokrzywdzonego zawierając umowę na świadczenie usług transportowych, jak i że obejmowała swoim zamiarem popełnienie przestępstwa oszustwa co do mienia znacznej wartości,

IV. rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonej kary przekraczającą swoją dolegliwością stopień winy i społecznej szkodliwości czynu, jakiego miała się dopuścić, wyrażającą się w nadmiernym wyeksponowaniu okoliczności obciążających i jednoczesnym nie uwzględnieniu wszystkich okoliczności łagodzących, a w szczególności nie wzięcie pod uwagę:

- iż oskarżona czyniła starania o zmniejszenie zadłużenia u pokrzywdzonego i do 31 lipca 2010r zmniejszała swoje zadłużenie,

- sposobu życia przed i po popełnieniu czynu – oskarżona nie naruszała porządku prawnego,

- ciężkiej sytuacji finansowej, w jakiej znalazła się oskarżona w chwili czynu,

- przyczynienia się pokrzywdzonego do powstania zadłużenia oskarżonej,

a tym samym niezastosowania się do dyrektywy wymiaru kary z art. 53 § 2 kk co spowodowało wymierzenie oskarżonej kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Obrońca oskarżonej wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonej od zarzuconego jej czynu, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku przez złagodzenie wymiaru kary i warunkowe zawieszenie jej wykonania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna o tyle tylko, o ile kwestionuje braki w materiale dowodowym w zakresie tych dowodów, które obrazują wysokość poniesionej przez pokrzywdzonego szkody tj. w zakresie zarzutu z punktu II. 1) b.

Jak wynika z zebranych w sprawie dowodów oraz z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku, podstawą ustaleń faktycznych w części dotyczącej ilości paliwa pobranego przez oskarżoną przy posłużeniu się dwiema kartami paliwowymi S. otrzymanymi od pokrzywdzonego, w tym ilości przekraczającej potrzeby wynikające z wykonywanych na jego rzecz usług transportowych, były zasadniczo dowody w postaci specyfikacji z firmy (...) dla transakcji wykonywanych przy użyciu tychże kart paliwowych, raporty o przejechanych trasach i ilości przebytych kilometrów przez dwa samochody S. wykonujące usługi na rzecz pokrzywdzonego oraz opinia biegłego rzeczoznawcy samochodowego zawierająca wyliczenie ilości i wartości paliwa zakupionego przy użyciu kart, w tym ponad potrzeby wynikające ze zleceń pokrzywdzonego. Najistotniejszy przy tym dowód umożliwiający odtworzenie ilości i wielkości transakcji wykonanych w oparciu o w/w dwie karty paliwowe stanowiły w/w specyfikacje komputerowe udostępnione przez S..

Należy przyznać rację skarżącemu, iż w toku niniejszego postępowania nie dokonano odpowiedniej analizy tych dowodów i nie wyjaśniono w wystarczającym stopniu treści z nich wynikających w zakresie, w jakim wskazują na dokonywane transakcje zakupów paliw. Nie sposób bowiem w oparciu o zebrany dotychczas materiał dowodowy wyprowadzić pewnego wniosku o miarodajności zapisów zawartych w w/w specyfikacjach, skoro odnotowano w nich płatności dokonywane przy użyciu przedmiotowych dwóch kart paliwowych w bliskiej przestrzeni czasowej, które jednak według dokumentów miały się odbywać w miejscach znacznie lub bardzo znacznie od siebie oddalonych. Zawarte w specyfikacjach zapisy, na które wskazuje obrońca (oraz szereg innych, nie wymienionych przez obrońcę, a mogące świadczyć o podobnych sytuacjach), dotyczą opłat drogowych oraz opłat określanych jako (...). Z opinii biegłego rzeczoznawcy samochodowego wynika, że nie były one wliczane w skład wartości zakupów paliw, jednakże obie opinie pisemne jak i ustna nie odnoszą się do omawianych kwestii. Nie wyjaśniają mianowicie przyczyn, dla których w specyfikacjach odnotowano powyższe transakcje jako dokonane w czasie i miejscu, w którym płatności te prawdopodobnie nie mogły być dokonane. Z treści opinii pisemnej uzupełniającej (k. 953-956) wynika jedynie, że biegły P. B. odniósł się w niej do innych zapisów istniejących w specyfikacjach - określonych jako ICC transakcje z Niemiec (które początkowo potraktował jako transakcje zakupu gazu płynnego LPG), korygując wcześniejszą opinię i stwierdzając, że transakcje te jednak „mogą nie dotyczyć zakupu gazu płynnego”. Zauważyć należy, iż jak wynika z treści opinii, powyższe transakcje odnotowywano w specyfikacjach jako dokonane operacje - w innym miejscu i czasie, niż miało to miejsce w rzeczywistości. Na podstawie powyższego można jedynie czynić przypuszczenia, że możliwym jest, iż podobna sytuacja ma miejsce także w przypadku operacji kwestionowanych apelacją, tj. iż zamieszczenie tych operacji w specyfikacjach jako dokonanych w określonym czasie i miejscu nie oznacza, że danej karty płatniczej użyto w tymże miejscu i czasie. Jednakże, jak wskazano, materiał dowodowy zgromadzony dotychczas nie daje jednoznacznej odpowiedzi w tym zakresie, a próba wyjaśnienia powyższego, to poruszanie się w sferze przypuszczeń i spekulacji. Rozstrzygnięcie wątpliwości w omawianych kwestiach jest w sprawie niezbędne, albowiem ich niewyjaśnienie rodzi dalsze pytania - dotyczące możliwości posługiwania się duplikatem karty, wiarygodności dokumentacji stanowiącej przecież podstawowy i źródłowy dowód pozwalający na odtworzenie dokonywanych transakcji przy użyciu kart paliwowych przekazanych oskarżonej przez pokrzywdzonego.

Z tych powodów zaskarżony wyrok uległ uchyleniu i sprawa została przekazana Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W trakcie ponownego procedowania Sąd orzekający zobowiązany będzie ustalić poprzez uzyskanie stosownych informacji od firmy (...) oraz przez odebranie uzupełniającej opinii od biegłego rzeczoznawcy samochodowego, czy zamieszczenie operacji, o których mowa w punkcie II. 1) b. apelacji (i innych tego samego rodzaju), widniejących w dokumentacji w postaci specyfikacji oznacza, że dana płatnicza karta paliwowa była rzeczywiście użyta w miejscu i czasie wynikającym z dokumentacji, czy też odnotowanie operacji jako dokonanej w danym momencie i miejscu nie ma związku z rzeczywistą transakcją, stanowiąc jedynie niezwiązany z tym sposób zaksięgowania operacji i pobrania należności, która odzwierciedla naliczenie płatności niezależnie od wskazanego w dokumentach czasu i miejsca. Zauważyć należy, iż powyższe informacje przypuszczalnie mogą być uzyskane także z polskiego oddziału firmy (...), gdyż chodzi o problem sposobu komputerowego rejestrowania płatności i ich wykazywania oraz dokumentowania – co oczywista przy założeniu, że jest on jednolity dla całej firmy. Jeśli uzupełnienie materiału dowodowego w wyżej wskazany sposób wyjaśni kwestie, o których mowa, zbędnym może się okazać ustalanie, czy był wydawany duplikat którejkolwiek z kart paliwowych.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd I instancji będzie mógł postąpić w myśl art. 442 § 2 kpk poprzestając na ujawnieniu dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku. Dotyczy to zeznań świadków poza pokrzywdzonym oraz kierowcami pojazdów marki S. nr. rej. (...).

Sąd Apelacyjny orzekał w oparciu o art. 437 § 2 kpk.