Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I KZP 12/15
POSTANOWIENIE
Dnia 28 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska (przewodniczący)
SSN Barbara Skoczkowska (sprawozdawca)
SSN Andrzej Stępka
Protokolant Ewa Sokołowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Aleksandra Herzoga
w sprawie M. Z. i innych,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 28 stycznia 2016 r.,
przekazanego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny,
postanowieniem z dnia 21 sierpnia 2015 r., zagadnienia prawnego wymagającego
zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy dopuszczalnym w procesie karnym jest dowód
z materiałów kontroli operacyjnej, o której mowa w art. 19 ust. 1
lub 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U.
z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.), objętej zgodą sądu wyrażoną w
postanowieniu wydanym na podstawie art. 19 ust. 1 lub 3 ustawy
o policji, po rozpoznaniu wniosku zastępcy Komendanta
Głównego Policji?”
p o s t a n o w i ł
odmówić podjęcia uchwały.
UZASADNIENIE
Zagadnienie prawne, przekazane Sądowi Najwyższemu, wyłoniło się na tle
następującej sytuacji procesowej.
2
Sąd Okręgowy w L., wyrokiem z dnia 15 stycznia 2015 r., uznał 9
oskarżonych za winnych popełnienia zarzucanych im aktem oskarżenia czynów,
zakwalifikowanych głównie z art. 55 ust. 3 i art. 56 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca
2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii.
Apelacje od tego wyroku wnieśli obrońcy 7 oskarżonych oraz prokurator. W
trzech apelacjach, formułując zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych, obrazy
prawa materialnego, czy też prawa procesowego, obrońcy wskazali, że ustalenia w
sprawie zostały poczynione w oparciu o niedopuszczalne dowody (uzyskane w
sposób nielegalny), gdyż z wnioskiem o uzyskanie zgody na kontrolę operacyjną w
przedmiotowej sprawie wystąpił podmiot nieuprawniony, tj. zastępca Komendanta
Głównego Policji, a nie Komendant Główny Policji, co jest wymagane treścią art. 19
ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji.
Przy rozpoznawaniu tych środków odwoławczych, Sąd Apelacyjny doszedł
do przekonania, że w sprawie wyłoniło się zagadnienie prawne wymagające
zasadniczej wykładni ustawy i w związku z tym, na podstawie art. 441 § 1 k.p.k.,
przekazał je Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia.
Uzasadniając konieczność zwrócenia się do Sądu Najwyższego w tym trybie,
Sąd Apelacyjny zauważa, że jednym z mechanizmów gwarancyjnych
przewidzianych w art. 19 ustawy o Policji, chroniącym prawa jednostki,
zagwarantowane w szeregu przepisów Konstytucji RP przed ich naruszeniem w
stopniu większym, niż jest to konieczne dla osiągnięcia zamierzonych przez
ustawodawcę celów związanych ze ściganiem przestępstw, jest złożenie wniosku o
zarządzenie kontroli operacyjnej przez podmiot do tego uprawniony. Wykładnia
natomiast tego przepisu, w zakresie ustalenia czy i jakie skutki procesowe wiążą
się z działaniem uprawnionego podmiotu (Komendanta Głównego Policji) poprzez
swojego zastępcę, nastręcza poważnych trudności interpretacyjnych, a rezultaty
wykładni językowej i celowościowej prowadzić mogą do zasadniczo rozbieżnych
wyników.
Na poparcie swoich twierdzeń, co do różnych interpretacji tego przepisu w
praktyce, wskazał na dwa wyroki, również Sądu Apelacyjnego, w których wyrażono
pogląd negujący dopuszczalność procesowego wykorzystania materiałów
uzyskanych w wyniku kontroli operacyjnej zainicjowanej wnioskiem zastępcy
3
Komendanta Głównego Policji (wyrok z dnia 24 kwietnia 2014 r., II AKa 97/14, LEX
nr 1467025 oraz wyrok z dnia 30 grudnia 2014 r., II AKa 386/14, LEX nr 1649357).
W uzasadnieniach tych wyroków przyjęto, że tylko Komendant Główny Policji, a nie
jego zastępca, jest uprawniony do wystąpienia do sądu ze stosownym wnioskiem,
gdyż ścisłe przestrzeganie gwarancyjnych reguł wyznaczonych przez ustawodawcę
w przepisie art. 19 ust. 1 ustawy o Policji, wyklucza możliwość stosowania
rozszerzającej wykładni zakresu uprawnionych do występowania z wnioskiem o
zarządzenie takiej kontroli.
Sąd Apelacyjny w swoim postanowieniu stwierdza również, że możliwa jest
odmienna interpretacja tego przepisu, zgodnie z którą podpisany wniosek przez
zastępcę Komendanta Głównego Policji pochodzi materialnie od uprawnionego
podmiotu, jedynie podpisany jest przez zastępującą go, wybraną przez niego osobę
o wysokich kwalifikacjach, w ramach udzielonego jej pełnomocnictwa.
Prokurator Prokuratury Generalnej złożył na piśmie wniosek o odmowę
podjęcia uchwały.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stanowisko przedstawiciela Prokuratury Generalnej, zgodnie z którym w
niniejszej sprawie nie zachodzą warunki do podjęcia uchwały, jest zasadne.
W konsekwentnym i utrwalonym w tym zakresie orzecznictwie Sąd
Najwyższy wielokrotnie wskazywał na przesłanki dopuszczalności pytań prawnych
przekazywanych temu Sądowi na podstawie art. 441 § 1 k.p.k., przyjmując, że
skuteczne wystąpienie przez sąd odwoławczy z pytaniem prawnym następuje
jedynie wtedy, gdy spełnione są łącznie wszystkie przesłanki wskazane w tym
przepisie. Pytania prawne winny więc być formułowane jedynie wtedy, gdy przy
rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoni się zagadnienie prawne, czyli wystąpi
istotny problem interpretacyjny związany z wykładnią przepisu, który w praktyce jest
rozbieżnie interpretowany, albo też przepisu sformułowanego wadliwie lub niejasno.
Zagadnienie prawne przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
nie spełnia tego wymogu. Podniesione problemy przez Sąd Apelacyjny nie
wymagają dokonania zasadniczej wykładni ustawy, a wynikają one jedynie z
niedostatecznie wnikliwej oceny obowiązującego stanu prawnego, jak na to zwraca
uwagę prokurator. Przypomnieć należy, że instytucja określona w art. 441 k.p.k.
4
jest wyjątkiem od zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu rozstrzygającego
określoną sprawę i dlatego też sąd obowiązany jest przede wszystkim dokonać
próby usunięcia podniesionych wątpliwości interpretacyjnych w drodze wykładni
operatywnej. Dopiero wówczas, gdy sąd w ten sposób nie może samodzielnie
wyjaśnić takich wątpliwości, aktualizuje się wystąpienie do Sądu Najwyższego o
dokonanie zasadniczej wykładni ustawy.
Sąd Apelacyjny wskazał jako wymagający wykładni przepis art. 19 ust. 1 lub
3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 355 ze
zm., dalej: ustawa o Policji). Jednakże nie podjął nawet próby dokonania wykładni
operatywnej dla usunięcia zauważonych przez siebie wątpliwości, ograniczając się
do ich przedstawienia.
W uzasadnieniu swego postanowienia, Sąd Apelacyjny znaczną część
swoich rozważań poświęca wykazaniu, że w procesie karnym mogą być
wykorzystywane dowodowo tylko wyniki kontroli operacyjnej przeprowadzonej
zgodnie z treścią art. 19 ust. 1 ustawy o Policji, odwołując się w tym zakresie do
szeregu orzeczeń Sądu Najwyższego oraz poglądów doktryny. Zauważyć jednak
należy, że to stwierdzenie nie może budzić jakichkolwiek wątpliwości, a podane
orzecznictwo dotyczy tylko i wyłącznie zamkniętego katalogu przestępstw
mogących być przedmiotem czynności operacyjno-rozpoznawczych, osób, co do
których mogą być prowadzone takie czynności oraz charakteru pierwotnej lub
następczej zgody sądu na ich prowadzenie, a nie zagadnienia będącego obecnie
podstawą wystąpienia.
Odnosząc się natomiast do przedmiotu zagadnienia, nie przeprowadził
analizy związanych z nim przepisów prawa, nie wskazał orzecznictwa sądowego,
ani też nie odwołał się do poglądów doktryny, co mogłoby uzasadniać przyjęcie
jednej lub drugiej interpretacji wskazanego przepisu. Przywołując jedynie dwa,
wskazane powyżej, orzeczenia Sądu Apelacyjnego nie zauważa tego, że w ich
motywacji nie podano jakiegokolwiek uzasadnienia prawnego dla przyjęcia takiego
stanowiska, a zawarto tylko arbitralne stwierdzenia, iż to jedynie Komendant
Główny Policji, a nie jego zastępca, uprawniony jest do wystąpienia do Sądu z
wnioskiem w trybie art. 19 ust. 1 ustawy o Policji.
5
Tymczasem należało dostrzec w szczególności, że problem wskazany w
postanowieniu Sądu Apelacyjnego wymaga rozważenia w kontekście kolejnych, nie
budzących wątpliwości interpretacyjnych unormowań, całkiem pominiętych w jego
wystąpieniu.
Przepis art. 19 ustawy o Policji daje podstawę kontroli operacyjnej, którą
zarządza się (przy spełnieniu innych warunków wskazanych w tym przepisie) na
pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, Komendanta Centralnego Biura
Śledczego Policji albo komendanta wojewódzkiego Policji. Zauważyć należy, że
Komendant CBŚP został włączony do kręgu podmiotów uprawnionych do składania
wniosków w dniu 9 października 2014 r., wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 26
czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr
1199). Rozważania Sądu Najwyższego należało zatem ograniczyć do zagadnień
związanych z uprawnieniami Komendanta Głównego Policji. Ma rację występujący
sąd, jak i prokurator, że gdyby kierować się tylko instrumentami wykładni językowej,
należałoby uznać, że jedynie Komendant Główny Policji jest uprawniony do
złożenia skutecznego wniosku, o którym mowa w omawianym przepisie.
Konieczne więc było rozważenie, w oparciu o obowiązujący stan prawny, czy jest to
osobiste uprawnienie Komendanta Głównego Policji, czy też pozostaje ono w
związku z powierzonym mu stanowiskiem.
Komendant Główny Policji jest centralnym organem administracji rządowej,
któremu powierzono zadania związane z ochroną bezpieczeństwa ludzi oraz
utrzymaniem bezpieczeństwa i porządku publicznego (art. 5 ust. 1 ustawy o Policji).
Zadań tych nie wykonuje on jednak samodzielnie, a przy pomocy podległej mu
Komendy Głównej Policji (art. 6g ustawy o Policji), w tym swoich zastępców.
Ustawa o Policji przewiduje bowiem istnienie stanowisk zastępców, w tym I
Zastępcy, Komendanta Głównego Policji (art. 5 ust. 4).
Zastępca to „osoba zastępująca kogoś w jego obowiązkach w czasie czyjejś
nieobecności lub z racji zajmowanego stanowiska” (S. Dubisz [red.]: Uniwersalny
słownik języka polskiego, Warszawa 2003, tom 5, s. 564), „osoba zastępująca
kogoś, występująca, działająca w czyimś imieniu, pełniąca jakąś funkcję w czyimś
zastępstwie, mająca takie stanowisko (M. Szymczak [red.]: Słownik języka
polskiego, Warszawa 1999, tom R-Z, s. 900) lub też „ten, kto kogoś zastępuje,
6
działa w czyimś imieniu" (E. Sobol [red.]: Nowy słownik języka polskiego,
Warszawa 2002, s. 1246). Natomiast „zastępstwo" oznacza „spełnianie jakichś
czynności, obowiązków za kogoś, występowanie w czyimś imieniu, zamiast kogoś”
(M. Szymczak [red.]: Słownik…, s.900), „spełnianie jakichś czynności, obowiązków
za kogoś, występowanie w czyimś imieniu” (E. Sobol [red.]: Nowy słownik…,
s.1246) lub „wykonywanie jakichś czynności, obowiązków za kogoś” (S. Dubisz
[red.]: Uniwersalny słownik..., s. 565).
Problem zastępstwa określonego organu był również już wielokrotnie
rozważany w orzecznictwie oraz piśmiennictwie. Warto przypomnieć, że w uchwale
z dnia 14 listopada 2007 r. pełen skład Sądu Najwyższego w sprawie BSA I-4110-
5/07 stanął na stanowisku, że ustawowe uprawnienie Ministra Sprawiedliwości do
delegowania sędziego, za jego zgodą, do pełnienia obowiązków sędziego w innym
sądzie może być w jego zastępstwie albo z jego upoważnienia wykonywane przez
sekretarza stanu lub podsekretarza stanu (OSNKW 2008, z. 3, poz. 23; glosy
aprobujące: B. Mik, Prokuratura i Prawo 2008, z. 6, s. 164-176 oraz K. Dudka,
Przegląd Sądowy 2008, z. 4, s. 223-226). Sąd Najwyższy niejednokrotnie też
wskazywał na możliwość wykonywania wszelkich funkcji Prokuratora Generalnego
(w tym uprawnień do wnoszenia kasacji, a wcześniej rewizji nadzwyczajnej) przez
jego zastępców uznając, iż wykonywanie tych uprawnień wynika nie tylko wprost z
ustawy o prokuraturze, ale z samej istoty funkcji zastępcy, który zawsze działa w
imieniu jednoosobowego organu, jakim jest Prokurator Generalny, a nie w imieniu
własnym (por. wyroki składu 7 sędziów Sądu Najwyższego: z dnia 25 września
1992 r., WRN 97/92, OSP 1993, nr 11, poz. 219 i z dnia 22 stycznia 2003 r., WK
48/02, OSNKW 2003, z. 3-4, poz. 31 oraz wyrok SN z dnia 2 grudnia 2010 r., II KK
236/10, LEX nr 694540; R. Stefański, Podmioty uprawnione do wnoszenia kasacji
nadzwyczajnych w sprawach karnych, Wojskowy Przegląd Prawniczy 2000, nr 2, s.
28-39). Odnośnie natomiast zastępcy Rzecznika Praw Obywatelskich, Sąd
Najwyższy uznał, że jest on uprawniony do podpisania z upoważnienia Rzecznika
kasacji pod jego nieobecność, to jest w istocie w jego zastępstwie (postanowienie z
dnia 30 czerwca 2004 r., III KK 63/04, LEX nr 110555; J. Kulesza, Przegląd
orzecznictwa […], Palestra 2006, nr 5-6, s. 333-342).
7
Należy również zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
4 września 2015 r., III KK 76/15 (OSNKW 2015, z. 11, poz. 91), w którym
stwierdzono, że uprawnienia do występowania z pisemnym wnioskiem do sądu o
zarządzenie lub przedłużenie kontroli operacyjnej, przysługują nie tylko
Komendantowi Głównemu i Komendantom Oddziałów Straży Granicznej, ale
również ich zastępcom oraz funkcjonariuszom Straży Granicznej upoważnionym do
podejmowania czynności w ich imieniu.
Analiza powyższego wskazuje jednoznacznie, że funkcjonowanie zastępców
jednoosobowych organów władzy publicznej sprowadza się do wykonywania
władzy publicznej nie w imieniu własnym, lecz w imieniu tego organu. Ich
działalność jest podyktowana koniecznością prawidłowej organizacji organu w celu
realizacji zadań ustrojowych. Podmiot wykonujący zadania jednoosobowego
organu z reguły nie jest w stanie sam, z uwagi na wielość zadań, wykonywać
wszystkich kompetencji wynikających z posiadania władzy publicznej. Nie można
też pominąć oczywistych problemów mogących powstać przy wykonywaniu
uprawnień i obowiązków w związku z zaistnieniem obiektywnych i nadzwyczajnych
zdarzeń przerywających normalny tok ich realizacji, takich jak urlopy, wyjazdy
służbowe, czy choroby. Dlatego też rozdzielenie kompetencji jednoosobowego
organu wśród zastępców jest nieodzownym zabiegiem organizacyjnym i spełnia
istotną funkcję gwarancyjną, zapewniającą prawidłowość i stałość działania tych
organów oraz wykonywania powierzonych im zadań.
Rozważania te pozostają również aktualne w odniesieniu do Komendanta
Głównego Policji oraz jego zastępców, skoro jak wyżej wskazano, ustawa o Policji
przewiduje także stałe stanowiska I Zastępcy i zastępców Komendanta Głównego
Policji. Źródłem umocowania zastępców do działania w imieniu Komendanta
Głównego Policji jest więc ustawa o Policji (wraz z przepisami wykonawczymi),
która uprawnia ich do wykonywania zadań z zakresu kompetencji przysługujących
Komendantowi Głównemu Policji. Jeżeli więc ustawa wymaga działania
Komendanta Głównego Policji, to z tego nie wynika, iżby dana czynność musiała
być koniecznie podjęta przez niego osobiście. Uprawnienia wskazane w ustawie
nie mają bowiem charakteru ściśle osobistego, lecz są związane ze stanowiskiem
8
Komendanta Głównego Policji, który swoje zadania wykonuje przy pomocy
podległej mu Komendy Głównej Policji.
Zauważyć należy, że mimo znacznej liczby publikacji dotyczących zagadnień
związanych z ustawą o Policji, w tym w szczególności z uregulowaniami
dotyczącymi czynności operacyjnych z art. 19 ustawy, to zagadnienie będące
przedmiotem niniejszych rozważań nie było w zasadzie w ogóle poruszane.
Jedynie A. Łyżwa i M. Tokarski stwierdzają, bez przedstawienia argumentacji, że
ich zdaniem omawiany wniosek może być złożony także przez zastępcę
Komendanta Głównego Policji, Komendanta CBŚP czy komendanta
wojewódzkiego, a zatwierdzić go może również, odpowiednio, zastępca
Prokuratora Generalnego czy zastępca prokuratora okręgowego (A. Łyżwa, M.
Tokarski [w:] Ł. Czebotar i inni, Ustawa o Policji. Komentarz, Warszawa 2015,
s.246).
Nie bez znaczenia dla rozwiania wątpliwości w niniejszej sprawie było
również przeanalizowanie aktów prawnych o charakterze organizacyjnym
dotyczących zastępców Komendanta Głównego Policji, choćby tylko tych, które
obowiązywały w okresie składania w Sądzie Okręgowym w W. wniosków o
zarządzenie kontroli operacyjnej, będących przedmiotem apelacji obrońców, czyli w
okresie od dnia 4 lipca 2008 r. do dnia 11 marca 2009 r. (wnioski datowane od dnia
25 czerwca 2008 r. do dnia 3 marca 2009 r.).
Wskazać należy, że Komendant Główny Policji w art. 7 ust. 4 omawianej
ustawy, został upoważniony do ustalenia regulaminu Komendy Głównej Policji. W
oparciu o ten właśnie przepis, Komendant Główny Policji wydał zarządzenie Nr 372
z dnia 14 kwietnia 2008 r. w sprawie regulaminu Komendy Głównej Policji (Dz. Urz.
KGP Nr 8, poz. 47 ze zm.) obowiązujące od dnia 15 maja 2008 r. do dnia 1
czerwca 2010 r. Szczególnie istotne są paragrafy 5-7 tegoż zarządzenia.
Określając w nich organizację Komendy Głównej Policji wskazano w § 5 ust. 1, że
to Komendant Główny Policji nią kieruje przy pomocy I Zastępcy i zastępców
Komendanta Głównego Policji oraz kierowników komórek organizacyjnych KGP.
Zgodnie natomiast z ust. 2 tego przepisu Komendant Główny Policji może
upoważnić podległych policjantów i pracowników do podejmowania w jego imieniu
decyzji lub wykonywania czynności w określonych sprawach. Z kolei § 6 tego
9
zarządzenia stanowi, że Komendanta Głównego Policji podczas jego nieobecności
zastępuje I Zastępca Komendanta Głównego Policji, a w razie jego nieobecności
inny wyznaczony zastępca Komendanta Głównego Policji, zaś zakres tego
zastępstwa, obejmuje wykonywanie wszystkich funkcji Komendanta Głównego
Policji, chyba że Komendant postanowi inaczej. W zarządzeniu tym określono
również podział zadań pomiędzy poszczególnymi komórkami organizacyjnymi
KGP, natomiast podział zadań między Komendantem Głównym Policji a jego
zastępcami miał zostać określony odrębnymi przepisami, co wprost wynika z jego §
7.
Wykonując te zobowiązania, Komendant Główny Policji, na podstawie art.
133 ust. 6 ustawy o Policji i § 5 ust. 1 i 2 wyżej wskazanego zarządzenia nr 372,
wydawał kolejne decyzje w sprawie podziału zadań między zastępców Komendanta
Głównego Policji oraz upoważnień do podejmowania decyzji w imieniu Komendanta
Głównego Policji (Nr 382 z dnia 16 czerwca 2008 r, Dz. Urz. KGP Nr 12, poz. 76;
Nr 565 z dnia 11 września 2008 r., Dz. Urz. KGP Nr 16, poz. 99 oraz Nr 8 z dnia 3
marca 2009 r., Dz. Urz. KGP Nr 4, poz. 21). Decyzje te określają podział zakresu
obowiązków należących do wyłącznej właściwości Komendanta Głównego Policji i
obowiązków jego zastępców. W każdej z wymienionych decyzji upoważniono
wskazanych imiennie I Zastępcę oraz zastępców Komendanta Głównego Policji do
podejmowania w jego imieniu decyzji „związanych ze stosowaniem art. 19, art. 19a
i art. 19b ustawy o Policji” w sprawach należących do zadań Biura Spraw
Wewnętrznych (§ 7 ust. 2) oraz Centralnego Biura Śledczego (§ 7 ust. 3 i 4). Warto
również zauważyć, że zastępcy Komendanta Głównego Policji nadzorują, zgodnie z
ustalonym podziałem, komendantów wojewódzkich Policji (§ 2). Komendanci
wojewódzcy Policji należą natomiast do kręgu podmiotów uprawnionych do
składania wniosków w trybie art. 19 ustawy o Policji (po uzyskaniu pisemnej zgody
prokuratora okręgowego właściwego ze względu na siedzibę składającego wniosek
organu Policji). Niewątpliwie wzmacnia to powyżej przytoczone argumenty
pozwalające stwierdzić, że zastępcy Komendanta Głównego Policji mogą równie
składać omawiane wnioski w imieniu Komendanta Głównego Policji.
Obecnie obowiązujące zarządzenie Nr 8 Komendanta Głównego Policji z
dnia 15 marca 2013 r. w sprawie regulaminu Komendy Głównej Policji (Dz. Urz.
10
KGP z 2013 r., poz. 25) i decyzja Nr 90 Komendanta Głównego Policji z dnia 6
marca 2015r. w sprawie podziału zadań między Komendantem Głównym Policji a I
Zastępcą Komendanta Głównego Policji i zastępcami Komendanta Głównego
Policji oraz upoważnień do podejmowania decyzji w imieniu Komendanta Głównego
Policji (Dz. Urz. KGP z 2015 r., poz. 17) przedmiotową kwestię uregulowały w
sposób analogiczny, chociaż zakres upoważnienia do podejmowania w imieniu
Komendanta Głównego Policji decyzji związanych ze stosowaniem art. 19, art. 19a
i art. 19b ustawy o Policji, imiennie wskazanych w decyzji Nr 90 osób, został
ograniczony do spraw należących do zadań Biura Spraw Wewnętrznych Komendy
Głównej Policji. Ma to oczywiście związek z reorganizacją Policji i utworzeniem
Centralnego Biura Śledczego Policji (w miejsce CBŚ KGP) oraz przyznaniem
uprawnień Komendantowi CBŚP do występowania z wnioskiem, o którym mowa w
art. 19 ust. 1 i 3 ustawy o Policji.
Zdaniem Sądu Najwyższego, słusznie podnosi prokurator, że dla
rozstrzygnięcia kwestii poruszonych w apelacjach wniesionych w sprawie, w której
zostało sformułowane przez Sąd Apelacyjny pytanie prawne, niezbędne, a zarazem
wystarczające jest dokonanie analizy obowiązujących aktów prawnych w ramach
wykładni operatywnej. Decydujące znaczenie w rozumieniu użytego w art. 19
ustawy o Policji określenia „Komendant Główny Policji” muszą mieć bowiem
względy natury systemowej i celowościowej. Zauważyć również należy, że
wykładnia tego przepisu ograniczająca to określenie wyłącznie do osoby fizycznie
zajmującej stanowisko Komendanta Głównego Policji, nie przesądza wcale o jego
funkcji gwarancyjnej, jak to przyjęto w wyżej wskazanych orzeczeniach Sądu
Apelacyjnego we Wrocławiu (II AKa 97/14 i II AKa 386/14).
Nie ulega wątpliwości, że czynności operacyjno-rozpoznawcze popadają w
konflikt z prawem do ochrony prywatności, wolnością i ochroną tajemnicy
komunikowania się czy autonomią informacyjną, jednakże mogą być uznane za
konieczne w demokratycznym państwie prawnym z uwagi na ochronę
bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego bądź ochronę wolności i praw
innych osób. Dopuszczalność stosowania kontroli operacyjnej zależy od
przestrzegania konstytucyjnych wymagań, mających chronić jednostki przed
ekscesami w stosowaniu prawa i nadmiernym wkraczaniem w sferę ich
11
prywatności. Ingerencja państwa w sferę prywatności jednostki musi więc mieć
dostatecznie precyzyjną podstawę w obowiązującym prawie. O funkcji
gwarancyjnej przepisu art. 19 ustawy o Policji decyduje w swej istocie nie to, czy z
wnioskiem o przeprowadzenie kontroli operacyjnej wystąpi osobiście Komendant
Główny Policji, czy też w jego imieniu upoważniony zastępca (oraz, czy nastąpi to
za zgodą Prokuratora Generalnego czy też jego zastępcy), lecz przede wszystkim
pozostałe wymienione w tym przepisie elementy, świadczące o spełnieniu
wymagań w zakresie minimalnych standardów wskazywanych w orzecznictwie
Sądu Najwyższego oraz Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienia SN:
składu 7 sędziów z 26 kwietnia 2007 r., I KZP 6/07, OSNKW 2007, z. 5, poz. 37; z
dnia 22 września 2009 r., III KK 58/09, OSNKW 2010, z. 3, poz. 28; z dnia 19
stycznia 2011 r., WZ 53/10, OSNKW 2011, z. 3, poz. 26; wyroki TK: z dnia 20
kwietnia 2004 r., K 45/02, OTK ZU nr 4/A/2004, poz. 30; z dnia 30 lipca 2014 r., K
23/11, OTK-A 2014, nr 7, poz. 80). Podkreślić należy, że decyzję o zarządzeniu
kontroli operacyjnej, mającej charakter pierwotnej lub następczej zgody, podejmuje
zawsze właściwy sąd okręgowy, a jego postanowienie może dotyczyć tylko i
wyłącznie przestępstw wymienionych w zamkniętym katalogu oraz określonych
osób, co do których mogą być prowadzone takie czynności. Istotne z punktu
widzenia gwarancyjnego jest również wskazanie w postanowieniu sądu rodzaju
środka niejawnego pozyskiwania informacji oraz czasu stosowania takiej kontroli.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy stwierdza, że ustawowe
uprawnienie Komendanta Głównego Policji do wystąpienia z pisemnym
wnioskiem do sądu okręgowego o zarządzenie kontroli operacyjnej w trybie
art. 19 ust. 1 lub 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn. Dz. U.
z 2015 r., poz. 355 ze zm.) może być w jego zastępstwie wykonywane przez
jego zastępców (art. 5 ust. 4, art. 6g i art. 7 ust. 4 ustawy o Policji).
kc