Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z wniosku A. K. (1)

z udziałem O. D.

o podział majątku dorobkowego, dział spadku i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 23 kwietnia 2013 r. sygn. akt I Ns 2099/11

postanawia:

I.  nadać prawidłową treść zaskarżonemu postanowieniu:

1.  w punkcie III w ten sposób, że ustalić iż w skład spadku po M. K. (1) wchodzi udział w ½ części majątku szczegółowo opisanego w punkcie II,

2.  w punkcie IV w ten sposób, że na rzecz A. K. (1) przyznać wierzytelność opisaną w punkcie II d oraz dwa poroża złotomedalowe opisane w punkcie II c, zaś na rzecz O. D. przyznać pozostały majątek opisany w punkcie II c oraz w punkcie I i II b;

II.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie V i zasądzoną w nim spłatę podwyższyć do kwoty 52.018,38 (pięćdziesiąt dwa tysiące osiemnaście i 38/100) złotych wraz z odsetkami ustawowymi w wysokości 13% w stosunku rocznym w razie zwłoki w płatności;

III.  oddalić apelację w pozostałym zakresie;

IV.  stwierdzić, że zainteresowani ponoszą we własnym zakresie koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Wnioskodawca A. K. (1) wnosił o ustalenie, iż w skład majątku wspólnego małżonków A. K. (2) i M. K. (1) wchodzą: udział w wysokości 6/8 części we własności zabudowanej nieruchomości, oznaczonej numerem geod. (...), położonej w B. przy ul. (...); własność nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 0, (...) położonej w B. przy ulicy (...) oraz szereg przedmiotów urządzenia domowego. Wnosił ponadto dokonanie działu spadku po zmarłych małżonkach K. i ustalenie, iż w skład spadku po A. K. (2), jak i M. K. (1) wchodzą udziały po ½ części w powyższym majątku. Wnioskodawca domagał się dokonania podziału majątku wspólnego A. K. (2) i M. K. (1), działu spadku po A. K. (2) i M. K. (1) i zniesienia współwłasności nieruchomości oznaczonej numerem geod. (...), położonej w B. przy ul. (...) poprzez przyznanie całego majątku na rzecz uczestniczki postępowania O. D. ze stosownymi spłatami na swoją rzecz .

Uczestniczka postępowania O. D. przychylała się do wniosku co do zasady, z tym, że wskazując, iż wnioskodawca za życia rodziców przywłaszczył biżuterię, dolary i oszczędności spadkodawców, w wyniku czego A. K. (2) go wydziedziczył, wnosiła o zaliczenie wartości tych przedmiotów na jego udział. Podnosiła, ponadto, że wnioskodawca bez zgody rodziców zabrał także dwa zegary, a po śmierci A. K. (2), również dwa poroża złoto medalowe.

Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2013 roku w sprawie I Ns 2099/11 w pkt. I ustalił, że przedmiotem współwłasności O. D. w 2/8 (dwóch ósmych) częściach i małżonków M. K. (1) i A. K. (2) w 6/8 (sześciu ósmych) częściach była zabudowana nieruchomość oznaczona numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 0,1475 ha, położona w obrębie (...) B., jednostce ewidencyjnej (...)_2 B. o wartości 309.486,00 złotych. W pkt. II postanowienia ustalił ponadto, że w skład majątku dorobkowego M. K. (1) i A. K. (2) wchodzą:

a) udział w wysokości 6/8 części (sześciu ósmych) we własności zabudowanej nieruchomości opisanej w punkcie I, którego wartość wynosi 232.114,50 złotych,

b) prawo własności niezabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...), położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim Zamiejscowy IX Wydział Ksiąg Wieczystych w H. prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...), o wartości 31.761 złotych,

c) prawo własności ruchomości w postaci: 10 uli o wartości 188 złotych, wirówki elektryczna do kręcenia miodu o wartości 120 złotych, 2 kanek o wartości 40 złotych, 2 beczek metalowe o wartości 58 złotych, krejzegi o wartości 240 złotych, wyposażenia do krejzegi o wartości 38 złotych, 4 pieców elektryczne akumulacyjne na prąd o wartości 250 złotych, radia z patefonem marki M. o wartości 50 złotych, 50 płyt z lat 70-tych i 80-tych o wartości 50 złotych, telewizora marki U. o wartości 50 złotych, lodówki marki P. (...) o wartości 90 złotych, pralki marki G. o wartości 150 złotych, zamrażarki marki M. (...) o wartości 240 złotych, witryny o wartości 96 złotych, kredensu o wartości 80 złotych, stołu o wartości 23 złotych, 4 krzeseł o wartości 36 złotych, 2 foteli o wartości 80 złotych, 4 taboretów o wartości 29 złotych, szafy trzydrzwiowej z lustrem o wartości 75 złotych, szafy o wartości 9 złotych, tapczanu jednoosobowy o wartości 72 złotych, łóżka drewnianego o wartości 84 złotych, łóżka metalowego o wartości 120 złotych, kozetki o wartości 108 złotych, 2 poroży złotomedalowe o wartości 1.500 złotych

d) wierzytelność wobec A. K. (1) o wartości 17.917,00 złotych.

W pkt. III Sąd Rejonowy ustalił, że w skład spadku po M. K. (1) wchodzi udział w wysokości 6/16 (sześciu szesnastych) w zabudowanej nieruchomości opisanej szczegółowo w punkcie I; udział w wysokości ½ (jednej drugiej) części we własności nieruchomości i ruchomości opisanych szczegółowo w punkcie II b i c oraz wierzytelność wobec A. K. (1) o wartości 1.500 złotych.

W pkt. IV Sąd Rejonowy dokonał zniesienia współwłasności nieruchomości opisanej szczegółowo w punkcie I, podziału majątku dorobkowego M. K. (1) i A. K. (2), działu spadku po M. K. (1), w ten sposób, iż majątek opisany szczegółowo w punkcie I, II i III postanowienia przyznał na rzecz O. D..

Zasądził od O. D. na rzecz A. K. (1) kwotę 37.511,23 złotych tytułem spłaty (pkt. V) i oddalił wniosek o dokonanie działu spadku po A. K. (2) (pkt. VI). Sąd Rejonowy ustalił wysokość wydatków w sprawie na kwotę 3.692,27 złotych i uznał je za uiszczone przez wnioskodawcę do kwoty 2.385,01 złotych (pkt. VII), a także nakazał pobranie na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim) tytułem nieuiszczonych wydatków od uczestniczki postępowania O. D. kwotę 1.307,26 złotych (pkt. VIII). Sąd Rejonowy zasądził od uczestniczki postępowania O. D. na rzecz wnioskodawcy A. K. (1) kwotę 538,87 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt. IX) i Stwierdził, że zainteresowani ponoszą we własnym zakresie pozostałe koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt. X).

Sąd I instancji ustalił, że A. K. (2) i M. K. (1) zawarli związek małżeński w dniu 3 lutego 1935 roku, nie zawierali umów majątkowych małżeńskich. W dniu 12 stycznia 1968 roku małżonkowie nabyli w drodze umowy sprzedaży od O. S. udział w wysokości 6/8 części we własności zabudowanej nieruchomości, oznaczonej aktualnie numerem geod. (...), położonej w B. przy ul. (...). Wskazał, że następnie, w dniu 16 marca 1982 roku, A. K. (2) nabył do majątku dorobkowego, w drodze umowy sprzedaży od Skarbu Państwa, własność nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 0,945 ha, położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim Zamiejscowy IX Wydział Ksiąg Wieczystych w H. prowadzi księgę wieczystą o numerze Kw (...) . Sąd I instancji ustalił , iż w trakcie małżeństwa małżonkowie nabyli szereg ruchomości, które zostały szczegółowo opisane w pkt. II c postanowienia.

Wg. ustaleń Sądu Rejonowego małżonkowie A. i M. K. (1) gromadzili kosztowności w postaci biżuterii złotej, a także oszczędności w dolarach i złotówkach. Posiadali między innymi 10 pierścionków ze złota, 6 par obrączek, zegarek złoty marki P., jednakże około 1995 roku, wnioskodawca A. K. (1) zabrał bez wiedzy rodziców ze skrytki, w której przechowywali swoje zbiory, wszystkie kosztowności i dolary. A. K. (2) po tym zdarzeniu, sporządził testament, w którym wydziedziczył A. K. (1), wskazując, iż nie może przebaczyć mu tego zachowania.

A. K. (2) zmarł w dniu 4 lipca 1997 roku, a spadek po nim na podstawie testamentu notarialnego nabyła córka O. D. w całości (postanowienie Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 10 lipca 1998 roku w sprawie o sygn. akt I Ns 609/98). Po śmierci ojca A. K. (1), zabrał z domu rodziców, bez wiedzy i zgody M. K. (1) i O. D. dwa poroża złotomedalowe o wartości 1.500 złotych. M. K. (1) zmarła w dniu 7 sierpnia 2000 roku, a spadek po niej na podstawie ustawy nabyły jej dzieci: A. K. (1) i O. D. w częściach po jednej drugiej każde z nich (postanowienie Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim I Wydziału Cywilnego z dnia 12 września 2002 roku w sprawie o sygn. akt I Ns 756/01).

Po śmierci A. i M. K. (1), ich majątek pozostał w dyspozycji O. D., która była współwłaścicielką z udziałem w 2/8 częściach działki o numerze geod. (...). Powyższa nieruchomość wraz z działką numer (...) stanowi jedną całość gospodarczą i po śmierci rodziców O. D. dokonała szeregu nakładów na tych nieruchomościach, mających na celu ich modernizację.

Sąd Rejonowy wartość obu nieruchomości, według ich stanu z dnia śmierci M. K. (1), czyli z dnia 7 sierpnia 2000 roku, ustalił w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości M. A. (1) na kwotę wynosi 341.247 złotych, przyjmując ją za rzetelną i fachową. Co do wartości ruchomości, które stanowiły majątek dorobkowy A. i M. K. (1) wg. stanu z tej samej daty, Sąd I instancji ustalił na kwotę 2.449 złotych, na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny ruchomości majątkowych A. P. z dnia 22 października 2012 roku, która była oparta na najszerszym materiale dowodowym, sporządzona po dokonaniu oględzin ruchomości.

Opierając się na dowodach w postaci zeznań świadków M. W., M. A. (2), H. I., M. K. (2) sąd Rejonowy przyjął za prawdziwe twierdzenia uczestniczki postępowania, co do faktu przywłaszczenia przez wnioskodawcę oszczędności i kosztowności gromadzonych przez spadkodawców. Wskazał, że świadek M. A. (2) widziała kosztowności, gdyż spadkodawczyni pokazywała jej te rzeczy, a wszyscy świadkowie słyszeli, iż wnioskodawca A. K. (1) bez wiedzy rodziców, zabrał te kosztowności ze skrytki, w której były przechowywane i pobrał także oszczędności gromadzone przez jego rodziców na koncie w dolarach, co było przyczyną sporządzenia przez A. K. (2) testamentu, w którym powołał do spadku uczestniczkę postępowania i wydziedziczył syna A. K. (1).

Sąd Rejonowy w oparciu o zeznania uczestniczki postępowania i zeznania świadków uznał, że spadkodawcy zgromadzili biżuterię w postaci 10 pierścionków ze złota, 6 par obrączek, zegarek złoty P., których wartość ustalił, zgodnie z szacunkiem biegłego sądowego A. P. zawartym w opinii, na kwotę 16.417 złotych. Biorąc pod uwagę zeznania w/w świadków uwzględnił też twierdzenia uczestniczki wskazujące, iż wnioskodawca wywiózł także 2 zegary ścienne wycenione przez biegłego na kwotę 1500 oraz już po śmierci A. K. (2) dwa poroża złotomedalowe, wycenione na kwotę 1500 złotych. Sąd I instancji uznał za niewiarygodne zeznania wnioskodawcy A. K. (1) jako sprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym. Wskazał, że twierdzenia wnioskodawcy, co do składu majątku rodziców w zakresie ruchomości i rzekomego pobrania oszczędności rodziców przez uczestniczkę postępowania, nie znalazły potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym.

Biorąc powyższe ustalenia pod uwagę, Sąd Rejonowy uznał za zasadny wniosek o dokonanie podziału majątku dorobkowego małżonków K., dział spadku po M. K. (1) i zniesienie współwłasności nieruchomości oznaczonej numerem geod. (...), położonej w B. przy ul. (...), która stanowiła współwłasność spadkodawców i uczestniczki postępowania O. D.. Co do wniosku o dokonanie działu spadku po A. K. (2) stwierdził natomiast, że nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem spadek po w/w nabyła wyłącznie O. D., a działu spadku dokonuje się jedynie wówczas, gdy do spadku dochodzi co najmniej dwóch spadkobierców.

Sąd I instancji uznał, że w skład majątku dorobkowego A. i M. K. (1), wchodzi prawo własności nieruchomości o numerze (...) o wartości 31.761 złotych i udział we współwłasności nieruchomości o numerze (...), którego wartość wynosi 232.114,59 złotych (6/8 x 309.486 złotych), a także ruchome składniki stanowiące wyposażenie domu, pasieki i posesji. Przyjął, że w skład majątku dorobkowego wchodziła także wierzytelność wobec A. K. (1) z tytułu przywłaszczenia 10 pierścionków ze złota. 6 par obrączek, zegarka złotego marki P. i 2 zegarów ściennych o łącznej wartości 17.917,00 złotych, zgodnie bowiem z art. 415 kodeksu cywilnego ten, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Sąd Rejonowy ustalił, że w skład spadku po M. K. (1) wchodzi udział w wysokości ½ części we wszystkich składnikach majątkowych, które stanowiły majątek wspólny, bowiem oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, a M. K. (1) nie nabyła spadku po zmarłym przed nią małżonku A. K. (2), a ponadto wierzytelność wobec A. K. (1) z tytułu przywłaszczenia dwóch poroży złotomedalowych o łącznej wartości 1500 złotych, które ten zabrał bez jej zgody już po śmierci A. K. (2).

Sąd I instancji dokonał podziału majątku dorobkowego małżonków K., działu spadku po M. K. (1) i zniesienia współwłasności zgodnie z wolą stron, przyznając cały majątek na rzecz uczestniczki postępowania O. D. ze spłatą na rzecz wnioskodawcy A. K. (1), tym bardziej, że uczestniczka jest w posiadaniu całego majątku, a jej udziały w tym majątku znacznie przewyższają udział wnioskodawcy.

Sąd Rejonowy wskazał, że wnioskodawca A. K. (1) na skutek dziedziczenia po M. K. (1) jest współwłaścicielem: nieruchomości o numerze (...) w 3/16 częściach, a wartość jego udziału wynosi 43.512,48 złotych; nieruchomości o numerze (...) w 1/4 części, a wartość jego udziału wynosi 7.940,25 złotych; ruchomości o łącznej wartości 2.449 w 1/4 części, a wartość jego udział wynosi 612,25 złotych. Sąd I instancji przyjął, że wskutek dziedziczenia po M. K. (1) wnioskodawca nabył także w ¼ wierzytelności, które przysługiwały rodzicom wobec jego samego, która to wierzytelność w tej części wygasła. Wysokość spłaty należnej wnioskodawcy, z zaliczeniem na jego rzecz wartości pozostałej części wierzytelności, Sąd ustalił na kwotę 37.511,23 złotych, którą zasądził na jego rzecz od uczestniczki postępowania.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał art. 46 k r. i o. w zw. z art. 1037 § 1 kc, art. 1037 § 1 kc, art. 567 § 3 kpc w zw. z art. 684 kpc, art. 210 kc. O kosztach orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc, obciążając zainteresowanych wydatkami poniesionymi w toku postępowania w częściach równych.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca zaskarżając orzeczenie w części, a mianowicie w pkt. II d, pkt. III i pkt. V i zarzucając:

1.  naruszenie przepisu art. 684 kpc poprzez błędne ustalenie składu i wartości spadku ujętych w pkt. II d i III postanowieni a i wadliwe ustalenie spłaty należnej wnioskodawcy od uczestniczki postępowania O. D.;

2.  naruszenie przepisu art. 233 kpc poprzez wadliwe ustalenie stanu faktycznego sprawy w przedmiocie określenia wierzytelności wobec A. K. (1) i dowolne przyjęcie bez żadnych dowodów, że wnioskodawca A. K. (1) dokonał przywłaszczenia 10 pierścionków ze złota, 6 par złotych obrączek, zegarka złotego marki (...) i 2 zegarów ściennych oraz 2 poroży złoto medalowych o łącznej wartości 17.917 zł;

3.  naruszenie przepisu art. 414 kc poprzez gołosłowne uznanie winy wnioskodawcy w wyrządzeniu szkody uczestniczce postępowania.

Na tej podstawie skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez jego uchylenie w pkt. II d w całości oraz w pkt. III w części dotyczącej określenia wierzytelności i wykreślenie fragmentu w brzmieniu „oraz wierzytelność wobec A. K. (1) o wartości 1.500 zł” i w pkt. V poprzez zastąpienie kwoty 37.511,23 zł kwotą 52.064,98 zł;

2.  zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu za obie instancje.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja jest częściowo zasadna, jednakże z innych względów niż te, które zostały zaprezentowane w środku odwoławczym.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że Sąd Okręgowy aprobuje zarówno ustalenia faktyczne, jak i ocenę prawną dokonane przez Sąd I instancji w zakresie składu i wartości majątku wspólnego A. K. (2) i M. K. (1), które zostały objęte zarzutami sformułowanymi w apelacji.

Wbrew stanowisku skarżącego, należy stwierdzić, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie dawał podstawy do przyjęcia, że w skład przedmiotowego majątku wspólnego wchodziła wierzytelność wobec A. K. (1) w wysokości 17.917 zł, odpowiadająca wartości złotej biżuterii (dziesięć pierścionków, sześć par obrączek, zegarka marki (...)) i dwóch zegarów ściennych, które stanowiły własność spadkodawców, a zostały przywłaszczone przez wnioskodawcę jeszcze w czasie trwania wspólności ustawowej jego rodziców. Wymaga podkreślenia, że okoliczność przywłaszczenia tych przedmiotów przez A. K. (1), wskazana w zeznaniach uczestniczki postępowania złożonych w charakterze strony, została potwierdzona w zeznaniach świadków: M. W., M. A. (2), H. I., M. K. (2), którzy zgodnie podali, że biżuteria i zegary zostały zabrane przez wnioskodawcę, co było przyczyną sporządzenia przez A. K. (2) testamentu notarialnego z dnia 9 czerwca 1997 roku na rzecz córki O. D. i wydziedziczenia wnioskodawcy. Świadkowie wskazywali, że od A. K. (2) powzięli informację, że tylko wnioskodawca znał miejsce przechowywania złotej biżuterii przez rodziców i w związku z tym, po jej zniknięciu ze schowka, ojciec wnioskodawcy był pewien, że biżuterię zabrał wnioskodawca, czemu dał wyraz w sporządzonym przez siebie testamencie notarialnym. Należy zaznaczyć, że świadkowie M. W. i M. A. (2), potwierdzili też rodzaj i ilość kosztowności i na tej podstawie wartość tych przedmiotów została oszacowana przez biegłego sądowego, a następnie przyjęta przez Sąd Rejonowy. Należy ponadto zaznaczyć, że zeznania wyżej wymienionych świadków potwierdzają też wersję wnioskodawczyni wskazującą na przywłaszczenie przez wnioskodawcę dwóch poroży złotomedalowych już po śmierci A. K. (2).

Należy wskazać, że nie zasługują na uwzględnienie twierdzenia skarżącego jakoby opisana ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd I instancji była dowolna i naruszała przepis art. 233 § 1 kpc. Zdaniem Sądu Okręgowego zaprezentowana w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia analiza dowodów jest wszechstronna, wnikliwa, zgodna z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Samo przekonanie apelującego o odmiennej ocenie przeprowadzonych dowodów nie jest wystarczające do skutecznego jej podważenia, tym bardziej, że wyżej omówione dowody przyjęte przez Sąd Rejonowy jako wiarygodne tworzą powiązaną logicznie całość, wzajemnie się uzupełniają.

W sytuacji zatem, gdy wykazane zostało bezprawne, zawinione zachowanie A. K. (1), którego następstwem była szkoda w majątku A. i M. K. (1), trafnie Sąd Rejonowy uznał, że istnieje podstawa odpowiedzialności odszkodowawczej wnioskodawcy przewidziana w art. 415. Należy podkreślić, że roszczenie z tytułu opisanego czynu niedozwolonego, w wyniku którego doszło do utraty prawa wchodzącego w skład przedmiotowego majątku wspólnego i spadkowego, zasadnie dochodzone jest w niniejszym postępowaniu. Jak wynika z ugruntowanego w orzecznictwie poglądu roszczenie odszkodowawcze z tytułu czynu niedozwolonego między współwłaścicielami, spadkobiercami czy byłymi małżonkami winno być realizowane, zgodnie z art. 618 § 1 kpc i odpowiednio art. 686 kpc i 567 § 3 kpc, wyłącznie w postępowaniu o zniesienie współwłasności, dział spadku czy podział majątku wspólnego, jeżeli takie postępowanie zostało już wszczęte (por. uchwały SN: z dnia 29 wrzesnia 1969 roku, III CZP 48/69, OSNC 1970/4/58; z dnia 27 października 1967 roku, III CZP 73/67, OSNC 1968/7/116). Powyższe postępowania mają bowiem na celu nie tylko zlikwidowanie stanu współuprawnienia między współwłaścicielami, spadkobiercami czy małżonkami, ale również ostateczne zakończenie rozrachunku między nimi. Należy zaznaczyć, że art. 618 § 3 kpc, który znajduje odpowiednie zastosowanie do wszystkich wymienionych postępowań, przewiduje swoistą prekluzję wyłączającą możliwość dochodzenia roszczeń współwłaścicieli, spadkobierców czy małżonków z tytułu posiadania rzeczy wspólnych, wchodzących w skład spadku czy też majątku wspólnego, po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności, czy odpowiednio działu spadku, czy podziale majątku wspólnego. W ocenie Sądu Okręgowego, nie ulega też wątpliwości, że omawiane roszczenie odszkodowawcze z tytułu czynu niedozwolonego w niniejszej sprawie należy traktować w kategoriach roszczenia z tytułu posiadania rzeczy, bowiem szkoda wyrządzona przez wnioskodawcę polegała na uszczupleniu majątku A. i M. K. (1) i majątku spadkowego M. K. (1).

W opisanym stanie rzeczy prawidłowo Sąd Rejonowy ustalił jako składnik majątku wspólnego wierzytelność w kwocie 17.917 zł wobec A. K. (1), czym nie naruszył przepisu art. 684 kpc, który w oparciu o art. 567 § 3 kpc znajduje odpowiednie zastosowanie przy ustalaniu składu majątku wspólnego. Skoro bowiem zarówno złota biżuteria, jaki dwa zegary zostały wyprowadzone z majątku wspólnego spadkodawców jeszcze przed datą ustania wspólności ustawowej, a zasadne okazało się roszczenie odszkodowawcze uczestniczki postępowania, to słusznie ustalenie składu majątku wspólnego przez Sąd I instancji nie objęło powyższych przedmiotów, czego zdaje się nie zauważać skarżący, a dotyczyło wierzytelności odpowiadającej wartości tych składników majątkowych wobec wnioskodawcy. Prawidłowe było również ustalenie, iż w skład powyższego majątku wchodzą dwa poroża złoto medalowe o wartości 1.500 zł, które w odróżnieniu od opisanych wyżej składników majątkowych zostały przywłaszczone przez wnioskodawcę już po otwarciu spadku po A. K. (2).

Akceptując rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w przedmiocie ustalenia składu majątku wspólnego (pkt. II postanowienia), Sąd Okręgowy uznał za zasadne nadanie prawidłowego brzmienia orzeczeniu w pkt. III obejmującym ustalenie składu majątku spadkowego M. K. (1), a także w pkt. IV. Skoro zgodnie z art. 43 § 1 kro udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, a w niniejszej sprawie nie został zgłoszony wniosek o ustalenie nierównych udziałów, a ponadto M. K. (1) nie nabyła też spadku po zmarłym wcześniej A. K. (2), to uzasadnione było jednoznaczne określenie, iż w skład spadku po M. K. (1) wchodzi udział w ½ części majątku wspólnego (dorobkowego) opisanego w pkt. II postanowienia. Wobec powyższego, a także przy uwzględnieniu finalnego sposobu podziału majątku wspólnego, działu spadku i zniesienia współwłasności, który został opisany w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, nadano też prawidłowe brzmienie zaskarżonemu rozstrzygnięciu w pkt. IV poprzez wskazanie, że za wyjątkiem powołanej wyżej wierzytelności w kwocie 17.917 zł oraz dwóch poroży złotomedalowych, które przypadają wnioskodawcy, wszystkie pozostałe składniki majątkowe zostały przyznane uczestniczce postępowania.

W związku z tym, że zakres zaskarżenia obejmował wysokość spłaty od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy, Sąd Okręgowy pomimo, że nie znalazł podstaw do dokonania zmiany orzeczenia w tej części w oparciu o zarzuty skarżącego przyjmując je za nieuzasadnione, to uznał, że wysokość spłaty winna zostać zmieniona z uwagi na naruszenie prawa materialnego. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, sąd odwoławczy rozpoznający sprawę na skutek apelacji, powinien wziąć pod rozwagę , w granicach zaskarżenia, wszystkie naruszenia prawa materialnego popełnione przez sąd I instancji, niezależnie od tego, czy zostały wymienione w apelacji (por. wyrok SN: z dnia 5 września 2001 roku, I CKN 179/99, OSNC 2002, nr 4, poz. 54; z dnia 15 maja 2001 roku, I CKN 350/00, LexPolonica nr 384435; z 11 kwietnia 2006 roku, I PK 169/05 „Wokanda” 2006, nr 11, s. 23; z dnia 24 kwietnia 2007 roku, I PK 263/06, OSNC 2008, nr 13-14, poz. 186).

Należy zaznaczyć, że orzekając o spłacie, Sąd Rejonowy błędnie przyjął wartość udziału przypadającego wnioskodawcy w prawie własności nieruchomości oznaczonej numerem (...) opisanej szczegółowo w pkt. I postanowienia, którą winna obejmować spłata na jego rzecz od uczestniczki postępowania. Skoro A. K. (1) nabył spadek po matce M. K. (1) w ½ części, a udział spadkodawczyni w przedmiotowej nieruchomości, jak wyżej wskazano wynosił 3/8 części, to udział wnioskodawcy w nieruchomości obejmował 3/16 części. Wobec tego, że wartość przedmiotowej nieruchomości została ustalona na kwotę 309.486 zł (pkt. I postanowienia), to wartość udziału wnioskodawcy wynosi 58.028,63 zł, a nie jak wadliwie przyjął Sąd I instancji 43.512,48 zł. W konsekwencji, w związku z tym, że uczestniczka winna zwrócić ponadto wnioskodawcy kwotę 8.552,50 zł jako równowartość przypadającego mu udziału w ¼ części w pozostałym majątku, który został jej przyznany tj. nieruchomości z pkt. II b (31.761 x ¼ = 7.940,25) i ruchomości z pkt. II c ( (...) ¼ = 612,25), to łącznie uczestniczka winna zwrócić wnioskodawcy kwotę 66.581,13 zł (58.028,63+7.940,25+612,25) pomniejszoną o kwotę 14.562,75 zł stanowiącą równowartość udziału w ¾ częściach majątku przyznanego na rzecz wnioskodawcy ( ¾ x (17.917 + 1.500) = 14.562,75), czyli finalnie 52.018,38 zł (66.581,13-14.562,75).

Sąd Okręgowy na mocy art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc zmienił zatem zaskarżone postanowienie i podwyższył spłatę od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy do kwoty 52.018,38 zł zasądzając powyższą kwotę wraz z odsetkami ustawowymi w wysokości 13% w stosunku rocznym na wypadek uchybienia w płatności. Należy podkreślić, że zgodnie z art. 212 § 3 kc ustalając spłatę sąd obowiązany jest oznaczyć termin i sposób jej uiszczenia, a także wysokość i termin uiszczenia odsetek. Wprawdzie brak rozstrzygnięcia o wysokości i terminie odsetek od zasądzonej spłaty nie uprawnia ani do podniesienia zarzutu powagi rzeczy osądzonej w procesie o zapłatę odsetek za opóźnienie w dokonaniu spłaty, ani nie wyłącza możliwości ich dochodzenia w odrębnym procesie, to jednak Sąd Okręgowy podwyższając wysokość spłaty uznał za uzasadnione orzeczenie również o odsetkach ustawowych od powyższej kwoty. Brak było natomiast podstaw do korygowania zaskarżonego orzeczenia w zakresie terminu i sposobu uiszczenia spłaty, skutkiem czego przedmiotowa spłata wymagalna jest z datą uprawomocnienia się postanowienia, tj. z dniem 13 listopada 2013 roku.

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy na mocy art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc uznając, że zainteresowani ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie we własnym zakresie.