Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 lipca 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w K.

przeciwko (...) Bank S.A. w W.

o ustalenie

orzeka:

I.  Powództwo oddala;

II.  Zasądza od (...) Sp. z o.o. w K. na rzecz (...) Bank S.A. w W. kwotę 7 200 zł ( siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Marzena Iwańska

Sygn. akt XX GC 805/14

UZASADNIENIE

Pozwem z 8 sierpnia 2014 r. (...) sp. z o.o. w K., wniesionym przeciwko (...) Bank S.A. w W., wniosła o:

I. ustalenie nieważności:

a)  stosunku prawnego wynikającego z poręczenia wekslowego za wystawcę, udzielonego w jej imieniu przez ówczesnego prezesa zarządu J. P. na wekslu in blanco wraz z deklaracją wekslową nr DK(...) w wersji z 24 lutego 2009 r. oraz 28 sierpnia 2009 r., wystawionego przez Z. P. oraz A. P., stanowiącego zabezpieczenie spłaty pożyczki udzielonej Z. P. oraz A. P. przez (...) Bank S.A. w W. na podstawie Umowy pożyczki hipotecznej nr (...) (...) z 24 lutego 2009 r.

b)  czynności prawnej ustanowienia hipoteki w postaci oświadczenia ówczesnego prezesa zarządu powoda J. P. z 26 lutego 2009 r. ustanawiającego na nieruchomości opisanej w księdze wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P., VI Wydział Ksiąg Wieczystych hipotekę zwykłą w kwocie 5 197 951,14 zł na zabezpieczenie spłaty kapitału kredytu oraz hipoteki kaucyjnej do kwoty 3 638 565,80 zł na zabezpieczenie odsetek oraz innych kosztów i należności ubocznych od kredytu z tytułu zawartej przez (...) Bank Spółka Akcyjna w W. Umowy pożyczki w kwocie 5 197 951,14 zł oraz o wyrażeniu zgody na wpis opisanej hipoteki zwykłej oraz hipoteki kaucyjnej do księgi wieczystej nieruchomości o numerze (...) zgodnie z zaświadczeniem Banku, a w związku z tym o ustalenie nieważności zaświadczenia z Banku z 2 marca 2009 r., które to stanowiło podstawę wpisu hipoteki zwykłej oraz hipoteki kaucyjnej.

c)  czynności prawnej ustanowienia hipoteki w postaci oświadczenia ówczesnego prezesa zarządu powoda J. P. z 4 września 2009 r. o zmianie treści w/w hipotek poprzez podwyższenie hipoteki zwykłej na zabezpieczenie kapitału pożyczki do kwoty 8 846 701,14 zł a hipoteki kaucyjnej na zabezpieczenie odsetek, kosztów oraz należności ubocznych do 6 192 690,80 zł oraz o wyrażeniu zgody na wpis zmian w treści obu hipotek, a w związku z tym o ustalenie nieważności zaświadczenia z Banku z dnia 3 września 2009 r., stanowiącego postawę wpisu w/w zmian w obu hipotekach

d)  oświadczenia ówczesnego prezesa zarządu powoda J. P. z 26 lutego 2009 r. o poddaniu się na podstawie art. 97 § 1 ustawy Prawo bankowe egzekucji prowadzonej według przepisów kodeksu postępowania cywilnego i wyrażeniu zgody na wystawienie przez (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...) bankowego tytułu egzekucyjnego do kwoty
8 836 516,94 zł, odpowiadającej sumie w/w hipoteki zwykłej oraz kaucyjnej na zabezpieczenie roszczeń (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...), dotyczących pożyczki udzielonej Z. P. i A. P. na podstawie Umowy pożyczki;

e)  oświadczenia ówczesnego prezesa zarządu powoda J. P. z 26 lutego 2009 r. o poddaniu się na podstawie art. 97 § 1 ustawy Prawo bankowe egzekucji prowadzonej według przepisów kodeksu postępowania cywilnego i wyrażeniu zgody na wystawienie przez (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...) bankowego tytułu egzekucyjnego do kwoty 15 039 391,90 zł, odpowiadającej sumie powiększonych hipotek zwykłej oraz kaucyjnej na zabezpieczenie roszczeń (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...), dotyczących pożyczki udzielonej Z. P. i A. P. na podstawie Umowy pożyczki wraz z późniejszymi zmianami;

f)  ustalenie nieważności czynności prawnej udzielenia przez ówczesnego prezesa zarządu powoda J. P. w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...) pełnomocnictwa z 26 lutego 2009 r. (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...) z prawem substytucji do zbycia na rzecz dowolnej osoby lub osób, za cenę według uznania pełnomocnika, nie mniej niż 10 mln zł prawa użytkowania wieczystego nieruchomości objętej księgą wieczystą KW nr (...) w przypadku upływu terminu wypowiedzenia Umowy pożyczki hipotecznej nr (...) (...) i braku spłaty w terminie czterech miesięcy od dnia postawienia pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności oraz do pokwitowania odbioru całej lub części ceny, zadatku lub zaliczki, wydania nieruchomości w posiadanie nabywcy, jak również do dokonywania wszelkich czynności jakie okażą się niezbędne i konieczne w związku ze zbyciem w/w użytkowania wieczystego.

Ponadto, powód w pkt II petitum wniósł o zasądzenie na swą rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Uzasadniając swe żądania powód wskazał, że roszczenia objęte niniejszym pozwem są związane z Umową pożyczki hipotecznej nr (...) (...) z 24 lutego 2009 r. zawartą przez poprzednika prawnego pozwanego ze Z. P. i jego żoną A. P.. W chwili zawierania umowy pożyczki Z. P. pełnił funkcję prezesa zarządu (...) Sp. z o.o. i był uprawniony do jednoosobowego reprezentowania spółki.

J. P. ówczesny prezes zarządu (...) sp. z o.o. w K., umocowany do jednoosobowej reprezentacji, udzielił zabezpieczenia pożyczki zaciągniętej przez Z. P. oraz A. P., poprzez:

a.  poręczenie weksla własnego in blanco wraz z deklaracją wekslową, wystawionego przez Pożyczkobiorców dla pozwanego Banku;

b.  złożenie oświadczenia o poddaniu się egzekucji z tytułu zabezpieczenia spłaty pożyczki wraz z wyrażeniem zgody na wystawienie przez Bank bankowego tytułu egzekucyjnego w ostatecznej wersji do kwoty 15 039 391,90 zł;

c.  udzielenie Bankowi pełnomocnictwa do zbycia określonej nieruchomości,

d.  ustanowienie na pierwszym i drugim miejscu w księdze wieczystej określonej nieruchomości w ostatecznej wersji hipoteki zwykłej w kwocie 8 846 701,14 zł na zabezpieczenie spłaty kapitału pożyczki oraz hipoteki kaucyjnej do kwoty
6 192 690,80 zł na zabezpieczenie odsetek oraz innych kosztów i należności ubocznych od pożyczki.

Tym samym naruszył on dyspozycję art. 15 § 2 k.s.h. albowiem dokonane formy zabezpieczenia zostały ustanowione bez zgody zgromadzenia (...) Sp. z o.o., jako spółki dominującej. W lipcu 2013 roku spółka (...) Sp. z o.o. posiadała udział całościowy w spółce (...) Sp. z o.o., tj. 47.000 udziałów o łącznej wysokości 23.500.000,00 zł, co oznacza, że miała status spółki dominującej w relacji do Powoda w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 4 k.s.h. Wszystkie zabezpieczenia prowadzą bowiem do ryzyka potencjalnego zaangażowania aktywów spółki na rzecz lub w interesie członka zarządu spółki dominującej – Z. P., będącego w tamtym czasie prezesem zarządu (...) Sp. z o.o. W konsekwencji, wszystkie zobowiązania zaciągnięte w związku ze zobowiązaniem Z. P. w ramach Umową pożyczki hipotecznej nr (...) (...) są nieważne na mocy art. 17 § 1 k.s.h. Czynności dokonane na zabezpieczenie zobowiązań wobec A. P. są nieważne na mocy art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h. jako mające na celu obejście ustawy.

Powód posiada interes prawny powoda w wytoczeniu powództwa o ustalenie albowiem zapobiegnie ono powstaniu między stronami sporu, z uwagi na skorzystanie z nieważnych zabezpieczeń spłaty pożyczki.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na swą rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. W ocenie pozwanego wnioskodawca nie jest legitymowany do wniesienia powództwa o ustalenie z uwagi na brak interesu prawnego. W dniu 16 września 2014 r. pozwany wystawił wobec powoda bankowy tytuł egzekucyjny nr (...), któremu 2 października 2014 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie wydał postanowienie w sprawie o sygnaturze akt: I Co 3671/14/K o nadaniu klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, a na mocy przedstawionego tytułu wykonawczego komornik wszczął egzekucję przeciwko powodowi. Ponadto, wbrew twierdzeniom powoda w sprawie nie była wymagana zgoda zgromadzenia wspólników (...) sp. z o.o. albowiem czynności prawne wskutek których powód dokonał przedmiotowych zabezpieczeń pożyczki zostały ustanowione nie z członkiem zarządu spółki dominującej lecz na jego rzecz oraz na rzecz A. P., która nigdy nie pełniła żadnych funkcji w spółce, przez co w sprawie
art. 15 § 2 k.s.h. nie znajdzie zastosowania. Ponadto, wierzyciel wekslowy jest chroniony na mocy art. 8 Prawa wekslowego

W replice powód wskazał, że dokonana przez pozwanego wykładnia językowa art. 15 k.s.h. prowadzi do nieuzasadnionego różnicowania sytuacji w której umowa dotyczy członków zarządu, prokurent lub likwidatora danej spółki od sytuacji od przypadku gdy są to członkowie organów spółki dominującej, podczas gdy ma ona na celu ochronę interesów spółki. W dniu 14 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 96 ust. 1 i
art. 97 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji, tj. prawo do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych jest przywilejem banków naruszającym zasadę równego traktowania. Ponadto, wystawienie wobec powoda bankowego tytułu egzekucyjnego oraz nadanie mu klauzuli wykonalności dotyczą wyłącznie oświadczenia o poddaniu się egzekucji i wyrażenia zgody na wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego.

W odpowiedzi pozwany podniósł, że bankowe tytuły egzekucyjne wystawione
przed 1 sierpnia 106 r. w stosunku do których przed tą datą wystąpiono o nadanie klauzuli wykonalności, po 1 sierpnia 2016 r. zachowują skuteczność.

W toku postępowania strony podtrzymały swe dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 4 stycznia 2010 r. (...) Bank SA z siedzibą w W. przejął (...) Bank SA w K., następnie (...) Bank SA z siedzibą w W. zmienił nazwę na (...) Bank S.A. W dniu 1 czerwca 2012 r. nastąpiło połączenie (...) Bank SA z siedzibą w W., wpisanej do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...) Bank SA z siedzibą w W., wpisanej do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...) poprzez przeniesienie majątku (...) Bank SA w W. na (...) Bank SA w W., która na mocy art. 494 k.s.h., wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki przejmowanej spółki, jednocześnie zmieniając nazwę z (...) Bank SA w W. na (...) Bank SA w W.. ( bezsporne)

(...) Bank S.A. w W., poprzednik prawny (...) Bank S.A. w W., zawarł ze Z. P. i A. P. w dniu 24 lutego 2009 r. Umowę pożyczki hipotecznej nr (...) (...) na dowolny cel w kwocie 5 197 951,14 zł na okres 30 lat. ( bezsporne)

W dniu zawarcia umowy pożyczki Z. P. pełnił funkcję prezesa zarządu (...) sp. z o.o. w W. (bezsporne)

Umowa pożyczki została zmieniona Aneksem nr (...) z dnia 28 sierpnia 2009 r. wskutek czego pozwany udzielił Z. P. i A. P. dodatkowej pożyczki w wysokości 3 000 000,00 zł. Wraz z kosztami ubezpieczenia oraz opłatami okołokredytowymi zadłużenie pożyczkobiorców wobec pozwanego wynosiło 8 846 701,14 zł. Ponadto aneksem skrócono okres pożyczki z 30 lat do 7 lat. ( bezsporne)

J. P. ówczesny prezes zarządu (...) sp. z o.o. we W., umocowany do działania w imieniu (...) sp. z o.o., udzielił w imieniu spółki zabezpieczenia pożyczki określonej Umową pożyczki hipotecznej nr (...) (...) poprzez m. in.:

a) poręczenie wekslowe za Z. P. oraz A. P. udzielonego przez (...) sp. z o.o. we W. na wekslu in blanco wraz z deklaracją wekslową;

b) hipotekę zwykłą ustanowioną wskutek oświadczenia złożonego przez powoda w dniu 04 września 2009 r. w kwocie 8 846 701,14 zł (pierwotnie w dniu 26 lutego 2009 r. w kwocie 5 197 951,14 zł) ustanowioną na rzecz pozwanego na nieruchomości opisanej w KW nr (...),

c) hipotekę kaucyjną ustanowioną wskutek oświadczenia złożonego przez (...) sp. z o.o. we W. w dniu 4 września 2009 r. (pierwotnie w dniu 26 lutego 2009 r.) do kwoty
6 192 690,80 zł (pierwotnie do kwoty 3 638 565,80 zł) ustanowionej na rzecz pozwanego na nieruchomości opisanej w KW nr (...),

d) oświadczenie (...) sp. z o.o. we W. o poddaniu się egzekucji złożonego na podstawie art. 97 § 1 prawa bankowego i wyrażeniu zgody na wystawienie przez pozwanego bankowego tytułu egzekucyjnego do kwoty 15 039 391,90 zł (pierwotnie do kwoty 8 836 516,94 zł) odpowiadającej sumie hipoteki zwykłej i hipoteki kaucyjnej,

e) pełnomocnictwo udzielone (...) Bank S.A. w W. przez (...) sp. z o.o. w K. w dnia 26 lutego 2009 r. w formie aktu notarialnego - Repetytorium A nr (...) do zbycia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości o numerze KW (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Poznania - Stare Miasto w Poznaniu, VI Wydział Ksiąg Wieczystych na warunkach określonych w tym pełnomocnictwie za cenę według uznania pełnomocnika, nie niższą niż 10 000 000,00 zł, z prawem do substytucji. ( bezsporne)

(...) sp. z o.o. w dacie zawarcie przez Z. P. oraz A. P. z pozwanym umowy pożyczki oraz aneksu nr (...) do umowy pożyczki posiadała udział całościowy, tj. 47 000,00 udziałów o łącznej wysokości 23 500 000,00 zł w jednoosobowej spółce powoda ( bezsporne) tym samym miała status spółki dominującej w relacji do (...) sp. z o.o. w K. w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 4 k.s.h. ( bezsporne)

Walne zgromadzenie (...) sp. z o.o. nie podjęło uchwały w przedmiocie wyrażenia zgody na udzielenie jakiegokolwiek zabezpieczenia Umowy pożyczki hipotecznej nr (...) (...) przez (...) sp. z o.o. we W. ( bezsporne)

(...) Bank SA w W. pismem z dnia 16 grudnia 2013 r. wypowiedział Powodowi pożyczkę hipoteczną nr (...) (...) jako dłużnikowi rzeczowemu. ( bezsporne)

W dniu 16 września 2014 r. pozwany wystawił wobec powoda bankowy tytuł egzekucyjny nr (...), któremu 2 października 2014 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie wydał postanowienie w sprawie o sygnaturze akt:
I Co 3671/14/K o nadaniu klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, a na mocy przedstawionego tytułu wykonawczego komornik wszczął egzekucję przeciwko powodowi ( bezsporne)

Powód wniósł w dniu 10 grudnia 2014 r. pozew o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego ( odpis pozwu wraz z pismem Sądu Okręgowego w Poznaniu, Wydziału IX Gospodarczego z 15 kwietnia 2015 r., sygn. akt IX GC 1386/14/7, k.318-330v)

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny niniejszej sprawy opierając się na niekwestionowanych przez strony faktach oraz dowodów z dokumentu szczegółowo wskazanych w ramach poszczególnych ustaleń faktycznych. Dowody z dokumentów nie były kwestionowane między stronami ani nie budziły wątpliwości Sądu Okręgowego. Niniejszy spór ma charakter materialnoprawny a wszystkie istotne okoliczności sprawy są de facto niesporne między stronami. Zeznania świadka S. Z. nie wniosły żadnych istotnych okoliczności, tak więc nie stanowiły podstawy do ustalania stanu faktycznego sprawy. Większość faktów niniejszej sprawy jest niesporne a spór ma charakter materialnoprawny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Jak stanowi art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przesłankami powództwa o ustalenie stosunku prawnego lub prawa są więc

1)  interes prawny powoda w dokonaniu żądanego ustalenia

2)  istnienie stosunku prawnego lub prawa, którego powództwo dotyczy. Jeżeli strona powodowa nie domaga się ustalenia istnienia prawa w określonej wcześniejszej chwili, obie te przesłanki powinny być spełnione w czasie zamknięcia rozprawy przez sąd (art. 316 § 1 k.p.c.).

Ciężar dowodu spoczywa w tym zakresie, zgodnie z art. 6 k.c., na powodzie ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z 30 listopada 2000 r., I CKN 903/00, Legalis oraz orzeczenie Sądu Najwyższego z 21 listopada 1945 r., III C 733/45, OSN 1948, Nr 2, poz. 30).

Uznaje się, że materialnoprawna przesłanka interesu prawnego w wytoczeniu w powództwa zachodzi on w sytuacji, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2009 r., II CSK 33/09, OSNC 2010, Nr B, poz. 47). Jej brak pociąga za sobą oddalenie powództwa.

Pojęcie interesu prawnego winno być rozumiane jako istniejąca po stronie podmiotu prawa, obiektywnie uzasadniona chęć uzyskania stanu pewności prawnej co do aktualnej sytuacji prawnej tego podmiotu ( zob. E. Warzocha, Ustalenie stosunku prawnego lub prawa w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1982, s.48)

Przenosząc powyższe rozważania na stan faktyczny niniejszej sprawy należy zauważyć, że z uwagi na istniejący bankowy tytuł wykonawczy oraz trwające postępowanie o pozbawienie go wykonalności powód nie posiada interesu prawnego we wnoszeniu powództwa o ustalenie nieważności czynności ustanowienia hipoteki zwykłej w kwocie 5 197 951,14 zł na zabezpieczenie spłaty kapitału kredytu oraz hipoteki kaucyjnej do kwoty 3 638 565,80 zł na zabezpieczenie odsetek oraz innych kosztów i należności ubocznych oraz o zmianie treści w/w hipotek poprzez podwyższenie hipoteki zwykłej na zabezpieczenie kapitału pożyczki do kwoty 8 846 701,14 zł a hipoteki kaucyjnej na zabezpieczenie odsetek, kosztów, należności ubocznych do 6 192 690,80 zł ani o ustalenie nieważności 2 oświadczeń o poddaniu się egzekucji przez (...) sp. z o.o. w K., opisanych szczegółowo w pkt I lit. b) –e).

Należy bowiem zaznaczyć, że powództwo o ustalenie nie może być skutecznie wytoczone w każdym stanie faktycznym i prawnym, albowiem co do zasady, możliwość wytoczenia powództwa dalej idącego po stronie powoda istnienie interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie naruszonego prawa lub stosunku prawnego (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 1965 r., II CR 266/64, OSP 1966, Nr 7, poz. 166; wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00, Legalis; postanowienie Sądu Najwyższego z 29 października 2009 r., III CZP 79/09, BSN 2009, Nr 10). Interes prawny do wytoczenia powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego nie zachodzi bowiem, jeżeli zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw ( postanowienie Sądu Najwyższego - Izby Cywilna z 29 października 2009 r., III CZP 79/09, BSN 2009, Nr 10).

Jak wskazano, zaś na etapie ustaleń faktycznych, powód pismem z dnia 10 grudnia 2014 r. pozew o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego - bankowego tytułu egzekucyjny nr (...), któremu 2 października 2014 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie nadał klauzulę wykonalności w sprawie o sygnaturze akt: I Co 3671/14/K. Jeżeli powództwo o ustalenie istnienia prawa jest jedynym możliwym środkiem jego ochrony, powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia. W przedmiotowej sprawie pozew w trybie art. 189 k.p.c. nie jest jednak jedynym środkiem prawnym zapewniającym powodowi ochronę, albowiem wszelkie zarzuty co do ew. nieważności ustanowienia hipotek i oświadczeń o poddaniu się egzekucji mogą być podnoszone w toku postępowania o pozbawienie wykonalności tytułu egzekucyjnego.

W konsekwencji, wobec możliwości uzyskania ochrony prawnej z uwagi na zawisłą sprawę o pozbawienie tytułu wykonawczego, brak było podstaw do uznania, że powód posiada interes w opisanych szczegółowo w pkt I lit. b) –e).

Odnosząc się z kolei do żądań wskazanych w pkt I lit. a) i f), tj. w zakresie ustalenia nieważności poręczenia wekslowego oraz pełnomocnictwa do sprzedaży nieruchomości należy uznać, że po stronie powoda istnieje interes prawny w ich wytoczeniu.

Istota sprawy w tym zakresie sprowadza się do konieczności dokonania oceny czy J. P., ówczesny prezes zarządu (...) sp. z o.o. w K., był zobowiązany do uzyskania zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki dominującej, tj. E. przed udzieleniem zabezpieczenia roszczeń Banku wobec Z. P., pełniącemu w tym czasie funkcję w zarządzie spółki dominującej oraz jego małżonce A. P..

Wbrew twierdzeniom powoda, w ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie art. 15 § 2 nie znajdzie zastosowania. Jak stanowi art. 15 § 1. k.s.h. zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Zgodnie zaś z art. 15 § 2. k.s.h. zawarcie przez spółkę zależną umowy wymienionej w § 1 z członkiem zarządu, prokurentem lub likwidatorem spółki dominującej wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki dominującej. Do wyrażenia zgody i skutków braku zgody stosuje się przepisy art. 17 § 1 i 2 k.s.h., zgodnie z którym jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwały wspólników albo walnego zgromadzenia bądź rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna. (§ 1.) Zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę. Potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej. (§ 2.).

Bezspornym między stronami jest, że Z. P. pełnił funkcję prezesa zarządu (...) sp. z o.o. w W., spółki dominującej w relacji do (...) sp. z o.o. w K. w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 4 k.s.h., a zabezpieczenia zostały udzielona na rzecz jego oraz jego małżonki. Innymi słowy, w niniejszej sprawie doszło więc do udzielenia pełnomocnictwa do sprzedaży określonej nieruchomości oraz do poręczenia wekslowego co do zobowiązania członka zarządu spółki dominującej przez spółkę zależną. Już literalna interpretacja art. 15 § 1. k.s.h. wskazuje, że z zakresu podmiotowego wyłączono osoby pełniące funkcje w organach zarządu innych podmiotów, w tym spółek dominujących. Trafnie w tym zakresie wskazuje doktryna, że zakres podmiotowy regulacji art. 15 § 1 k.s.h. jest enumeratywnie określony. Dotyczy umów zawieranych z, albo na rzecz: członka zarządu, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, prokurenta, likwidatora. Jest to katalog zamknięty, przez co nieuprawnione jest poszerzanie go o inne osoby, np. kuratora ustanowionego w trybie art. 42 k.c., kuratora ustanowionego w trybie art. 26 ust. 1 k.r.s.u., czy choćby członka zarządu komisarycznego banku ustanowionego w trybie art. 145 ust. 1 PrBank, regulacja ma charakter szczególny i zakres podmiotowy jej stosowania podlega wykładni zawężającej ( tak: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Zbigniew Jara, 2016 rok, Legalis).

Wobec powyższego, w sprawie zastosowanie mógłby znaleźć wyłącznie
art. 15 § 2 k.s.h., pod warunkiem, że sprawa dotyczyłaby umów zawartych przez spółkę zależną „z” jednym z podmiotów enumeratywnie wskazanych dyspozycji przepisu tj. członkiem zarządu, prokurentem lub likwidatorem spółki dominującej. Jak wskazuje doktryna, wymóg uzyskania zgody zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia ogranicza się do przypadku, gdy są one zawierane z członkiem zarządu, prokurentem lub likwidatorem spółki dominującej. Nie ma zatem wymogu uzyskania zgody dla umów zawieranych "na rzecz", ( tak: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Zbigniew Jara, 2016 rok, ibidem).

Sformułowanie "na rzecz", odnosi się wyłącznie do stanów faktycznych określonych art. 15 § 1. k.s.h. jedynie z umowami o świadczenie na rzecz osób trzecich jest potwierdzona w doktrynie ( por. M. Tofel, [w:] Bieniak i in., Komentarz KSH, 2012, s. 113–114; J. Strzępka, E. Zielińska, [w:] Strzępka, Komentarz KSH, 2012, s. 69).

Reasumując, trafnie w tym zakresie wskazał pozwany, że w sprawie nie była wymagana zgoda zgromadzenia wspólników (...) sp. z o.o. albowiem czynności prawne wskutek których powód dokonał przedmiotowych zabezpieczeń pożyczki zostały ustanowione nie „z” członkiem zarządu spółki dominującej lecz „na jego rzecz” oraz „na rzecz” A. P., która nigdy nie pełniła żadnych funkcji w spółce, przez co w sprawie art. 15 § 2 k.s.h. nie znajdzie zastosowania. W konsekwencji, brak podstaw do uznania, że wszystkie zabezpieczenia udzielone w związku ze zobowiązaniem Z. P. w ramach Umową pożyczki hipotecznej nr (...) (...) są nieważne na mocy art. 17 § 1 k.s.h.

Odnosząc się z kolei do czynności dokonane na zabezpieczenie zobowiązań wobec A. P., w ocenie Sądu Okręgowego brak podstaw do stwierdzenia ich nieważności na mocy art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h. jako mających na celu obejście ustawy. W ocenie Sądu Okręgowego brak podstaw do przyjęcia, że zabezpieczenie roszczeń w stosunku do A. P. miało na celu obejście ustawy, albowiem nie pełniła ona żadnej w funkcji ani w spółce zależnej ani w podmiocie dominujących, tak więc udzielenie zabezpieczenia na jej rzecz nie było obwarowane rygorami przewidzianymi art. 15 w zw. z art. 16 k.s.h. Zakaz dokonywania czynności prawnych o określonej treści istnieje wówczas, gdy ustawa określa skutki prawne czynności przy użyciu norm bezwzględnie wiążących lub semiimperatywnych. Wówczas czynność prawna odmiennie kształtująca te skutki jest sprzeczna z ustawą i nieważna. Czynności podjęte przez (...) sp. z o.o. w K. mieściły się w zakresie dozwolonej swobody umów i nie zmierzają do wywołania skutków sprzecznych z ustawą kształtująca te skutki jest sprzeczna z ustawą i nieważna.

Z powyższych względów powództwo podlegało oddaleniu, o czym na podstawie wyżej przywołanych przepisów orzeczono jak w pkt I sentencji.

W pkt II sentencji Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania na zasadach odpowiedzialności za wynik procesu i kosztów celowych - art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od (...) sp. z o.o. w K., jako przegrywającego proces, na rzecz (...) Bank S.A. w W. kwotę 7 200,00 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego w pierwszej instancji (§ 2 w zw. z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu)

SSO Marzena Iwańska

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Marzena Iwańska