Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2 listopada 2021 r.

Sąd Rejonowy w Jaśle I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Grzegorz Wanat

Protokolant: Natalia Szmyd

po rozpoznaniu w dniu 26 października 2021 r. w Jaśle

na rozprawie

sprawy z wniosku A. H.

z udziałem: Gminy N.

o zasiedzenie

p o s t a n a w i a:

1. stwierdzić, że położona w N. nieruchomość stanowiąca działkę ewidencyjną numer (...) objęta księgą wieczystą nr (...) prowadzoną w Sądzie Rejonowym w Jaśle uległa podziałowi na działki numer:

a)  (...) o powierzchni 0,0469 ha,

b)  (...) o powierzchni 0,0291 ha,

- a to zgodnie za mapą z projektem podziału z 27.03.2021
r. sporządzoną przez biegłego geodetę J. D., przyjętą do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego prowadzonego przez starostę (...), za numerem P. (...).2021.954,

2. stwierdzić, że wnioskodawca A. H. syn J. i M. nabył przez zasiedzenie z dniem 26.10.2009 r. własność nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...), szczegółowo opisaną w punkcie 1. litera a) postanowienia,

3. odstąpić od obciążania stron kosztami sądowymi w części od uiszczenia której wnioskodawca był zwolniony i przenieść je na Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Jaśle,

4. oddalić wniosek wnioskodawcy o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania.

Sygn. akt I Ns 186/20

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Rejonowego w Jaśle z 2 listopada 2021 r.

Wnioskodawca A. H. (z odpisu skróconego aktu urodzenia złożonego w aktach Sądu Rejonowego w Jaśle sygn. (...)wynika, że wnioskodawca nosi imię (...), a nie (...), jak wskazał we wniosku) w ostatecznie sprecyzowanym wniosku wniósł o stwierdzenie, że nabył przez zasiedzenie, z dniem 5 października 2005 roku, własność nieruchomości położonej w N. stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) powstałą z podziału działki nr (...) zgodnie z mapą z projektem podziału sporządzoną w niniejszym postępowaniu przez biegłego geodetę J. D. z 27.03.2021 r. Jednocześnie domagał się zasądzenia od uczestnika - Gminy N. zwrotu kosztów postępowania.

Wnioskodawca wskazał, że jego ojciec J. H. był właścicielem działki o numerze (...) położonej w N. przy ulicy (...). W 1976 roku z północnej części tej nieruchomości wydzielono część gruntu
o pow. ok. 0,04 ha, która została przejęta przez Gminę N. w celu budowy drogi wewnątrzosiedlowej. Projektowana droga miała brać początek
z północnej części działki o aktualnym nr (...) i łączyć się - poprzez działkę nr (...) - z drogą osiedlową łączącą się z kolei z ulicą (...) (działka nr (...)). Do chwili obecnej, a więc na przestrzeni niespełna 50 lat, części dawnej działki nr (...) przejętej przez Gminę, nie przyłączono do drogi osiedlowej, której w ogóle nie utworzono.

Dalej wnioskodawca wskazał, że część przejętej przez Gminę działki
o dawnym nr (...), stanowiącej obecnie północną część działki nr (...), jest
w posiadaniu wnioskodawcy, który objął ją w posiadanie po śmierci ojca J. H. w 1999 r., a ojciec wnioskodawcy był z kolei w posiadaniu części tej nieruchomości od 1970 r. Zdaniem wnioskodawcy powyższe wskazuje, że przedmiotowa cześć działki nr (...) przeszła na jego własność z dniem 5 października 2005 r., względnie z dniem 5 października 2010 r. - na skutek zasiedzenia.

Uczestnik Gmina N. wniósł o oddalenia wniosku, podnosząc, że nieruchomość objęta wnioskiem nie może być przedmiotem zasiedzenia,
z uwagi na fakt, że obejmuje grunt, który w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczony jest na drogę dojazdową.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Nieruchomość stanowiąca działkę ewidencyjną nr (...), będąca przedmiotem niniejszego postępowania, położona jest w centralnej części N. przy ulicy (...). Od strony zachodniej graniczy z działką drogową nr (...) (ul. (...)), a od strony wschodniej z działką nr (...) (granica jest widoczna i biegnie wzdłuż ogrodzenia częściowo zniszczonego). Od strony północnej działka nr (...) przylega do działki nr (...), jednakże granica ta nie jest widoczna w terenie, gdyż północna część działki nr (...) oraz działka nr (...) pozostają w łącznym posiadaniu wnioskodawcy A. H., który użytkuje je w ten sam sposób, jako jedną działkę siedliskową
i obejście gospodarcze. Przedmiot zasiedzenia została przez wnioskodawcę wskazany na gruncie, a następnie został przez biegłego geodetę J. D. zindywidualizowany i oznaczony na mapie z projektem podziału jako nowa działka ewidencyjna o nr (...). Na działce nr (...) stanowiącej własność wnioskodawcy, posadowiony jest budynek mieszkalny oraz budynek gospodarczy wnioskodawcy, zaś na gruncie stanowiącym przedmiot zasiedzenia (działce nr (...)) usytuowane są zabudowania garażowe i gospodarcze, stogi słomy, duże ilości drzewa na opał, liczne maszyny rolnicze, materiały budowlane, a na pozostałej część rosną drzewa owocowe i iglaste. Przedmiot zasiedzenia w całości znajduje się w posiadaniu wnioskodawcy, a znajdujące się na tym gruncie rzeczy złożone tam zostały przez wnioskodawcę. Południowa granica przedmiotu zasiedzenia pokrywa się z linią wyznaczoną przez istniejące na gruncie częściowo zniszczone ogrodzenie z siatki metalowej. Pozostała część działki nr (...) tj. część południowa odpowiadająca nowo utworzonej działce nr (...), nie jest przedmiotem postepowania, nie jest posiadana prze wnioskodawcę (znajduje się w posiadaniu sąsiada od południa) - (dowód: oględziny nieruchomości dokonane 22.12.2020 r. – k. 30, opinia biegłego geodety J. D. wraz z kopią mapy ewidencyjnej, planem sytuacyjnym
z 07.04.2021 r. i mapą z projektem podziału działki nr (...) z 27.03.2021 r. oraz opinia uzupełniająca tego biegłego z 02.10.2021 r. – k. 37 - 42, k. 71 – 72, trzy fotografie – k. 59 - 61).

W oparciu o treść księgi wieczystej nr (...) i dokumenty złożone w aktach tej księgi wieczystej oraz danych z ewidencji gruntów Sąd ustalił, że działka ewidencyjna o aktualnym nr (...) powstała z działki
o pierwotnym numerze (...), którą nabył przez uwłaszczenie J. H. - ojciec wnioskodawcy A. H., co zostało stwierdzone Aktem Własności Ziemi z 30.09.1975 r. RG-ON- (...). W 1976 r. Gmina N. opracowała projekt terenów budowlanych przewidzianych do przejęcia na rzecz Państwa w trybie ustawy z 31.01.1961 r. o terenach budowalnych na obszarach wsi. W ramach tego procesu, działka nr (...) uległa podziałowi na działki nr (...), a następnie w 1977 r. działka nr (...) (wraz z innymi w tej okolicy działkami innych osób prywatnych) została przejęta od właściciela J. H. na własność Państwa na mocy zarządzenia (...)Naczelnika Gminy w N. z 12 sierpnia 1977 r. Przejęcie na własność Państwa działek objętych zarządzeniem, w tym działki nr (...) nastąpiło z mocy prawa z dniem ogłoszenia ww. zarządzenia
w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w K.. Następnie działka nr (...) została włączona do działki o numerze (...), która z kolei
w 1978 r. uległa podziałowi na działki nr (...). Następnie Urząd Gminy w N. w dniu 26.10.1979 r. złożył do Państwowego Biura Notarialnego w J. wniosek z 08.10.1979 r. o założenie księgi wieczystej min. dla przejętej od J. H. działki nr (...), która przekształciła się w działki nr (...). Wniosek został uwzględniony
i dla ww. nieruchomości (a także dla innych nieruchomości) została założona księga wieczysta nr (...), w której jako właściciel działek nr (...) wpisany został Skarb Państwa. W 2001 r. na skutek modernizacji operatu ewidencji gruntów działki nr (...) zmieniły oznaczenie i powierzchnię na działkę nr (...) (dowód: wniosek Urzędu Gminy N. z 08.10.1979 r. – k. 2 - 3, zarządzenie Nr (...)Naczelnika Gminy w N. z 12.08.1977 r. – k. 4 - 6, wykaz zmian
z 28.09.1978 r. L.dz. ewid. (...)– k. 7 - 10, mapa uzupełniająca z 03.03.1977 r. L.dz. (...) – k. 10a, mapa uzupełniająca z 28.09.1978 r. L.dz. ewid. (...)– k. 10b, wykaz zmian danych ewidencyjnych z 01.07.2016 r. starosty (...) GN-I-7.6620.2.44.2016 – k. 28 akt księgi wieczystej nr (...)).

Natomiast działka nr (...) (powstała z podziału działki nr (...)), która obecnie odpowiada działce nr (...) nie została przejęta przez Państwo. Działka ta pozostała własnością J. H., który dla działki tej, jak również dla pozostałych działek objętych Aktem Własności Ziemi z 30.09.1975 r. (tj. nr (...), (...), (...), (...)) założył księgę wieczystą nr (...),
w której był wpisany jako właściciel. Spadek po J. H. zmarłym 19.09.1999 r. wraz z wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym nabył jego syn A. H. (wnioskodawca) w całości na podstawie testamentu własnoręcznego z 06.05.1990 r., co zostało stwierdzone postanowieniem Sądu Rejonowego w (...) z 28.09.2000 r. sygn. akt (...). Na tej podstawie wnioskodawca został wpisany jako właściciel działki o aktualnym nr (...),
a także działek o aktualnych nr (...), (...), (...) 1870, (...) do księgi wieczystej nr (...) (dowód: akta Sądu Rejonowego w(...)I (...)znajdujący się tam odpis księgi wieczystej nr (...) oraz aktualna treść księgi wieczystej nr (...)).

Sąd Rejonowy w Jaśle, Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) dla nieruchomości położonych w N. składającej się z dziełek ewidencyjnych o numerach (...), (...),(...) (...), (...), (...), (...), (...). Zgodnie z wpisem w księdze wieczystej oraz w rejestrze gruntów, stanowiąca przedmiot postępowania działka nr (...) oznaczona jest jako teren zurbanizowany, niezabudowany lub
w trakcie zabudowy (Bp). Sposób użytkowanie tej nieruchomości w żadnej części nie jest oznaczony jako droga (Dr) ani w księdze wieczystej ani
w ewidencji gruntów. W dziale II księgi wieczystej ujawnione jest prawo własności ww. nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa (dowód: aktualna treść księgi wieczystej nr (...) – k. 78 - 84, informacje z ewidencji gruntów złożone w aktach księgi wieczystej nr (...), uproszczony wypis z rejestru gruntów – k. 14).

Pomimo wskazanych przekształceń w zakresie prawa własności działka
o aktualnym nr (...) faktycznie przez cały czas, począwszy od lat 70-tych, kiedy stanowiła własność J. H., jak i po przejęciu jej na rzecz Państwa pozostawała niezmiennie w posiadaniu J. H., a po jego śmierci w 1999 r. w posiadaniu wnioskodawcy. Nie zmienił się stan jej zagospodarowania, działka nadal była wykorzystywana na cele prowadzonego przez rodzinę H. gospodarstwa rolnego, stanowiąc miejsce do składowania płodów rolnych, maszyn rolniczych, opału, etc.

Przedmiotowa działka nigdy też nie została zaliczona w drodze uchwały lub decyzji przez właściwy organ administracyjny do kategorii dróg gminnych (lub innych), ani też nie zostały zrealizowane żadne inne zamierzenia projektowe, przewidujące, że ów teren miał stanowić drogę wewnątrzosiedlową.

W dniu 16 marca 1999 r. Rada Gminy N. podjęła uchwalę
w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (...) w N. w przedmiocie: budownictwo mieszkaniowe
i usługowe, zieleń publiczna, komunikacja i infrastruktura techniczna. W planie tym działka nr (...) została przeznaczona pod tereny oznaczone symbolem (...) – tereny przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe oraz oznaczone symbolem 10 KD – projektowana droga w liniach rozgraniczających od terenów pod budownictwo. Obszar gruntu przewidziany w miejscowym planie do wydzielenia pod planowany szlak dojazdowy zawiera się pomiędzy punktami
E – F – G – H – J – K – E na planie sytuacyjnym zagospodarowania części działki nr (...), sporządzonym przez biegłego geodetę J. D.
z 02.10.2021 r. (dowód: Uchwała Nr (...)Rady Gminy N.
z 16.03.1999 r. wraz z załącznikiem graficznym – k. 22 – 24, opinia geodezyjna uzupełniająca – k. 71 - 72).

Pomimo przyjętych przez Gminę ustaleń, działka nr (...) w części północnej (tj. części odpowiadającej nowo wydzielonej działce (...)) niezmiennie pozostawała i pozostaje we władaniu wnioskodawcy, a Gmina N. nie podjęła żadnych działań projektowych, ani inwestycyjnych zmierzających do realizacji budowy drogi dojazdowej na tym terenie (por. protokół oględzin z 22.12.2020 r. – k. 30 - 31, opinia geodezyjna – k. 36-42, dokumentacja fotograficzna – k. 59 - 61, zeznania świadków D. Ś. – k. 62/2, E. P. – k. 63, E. H. – k. 63/2 -64, plan sytuacyjny – k. 72).

Powyższej dowody, na podstawie których Sąd dokonał ustalenia stanu faktycznego sprawy jawią się jako wiarygodne, dotyczą okoliczności niespornych pomiędzy stronami. Inna jest tylko ich ocena prawna dokonana przez strony postępowania. Ustalając stan faktyczny, Sąd oparł się przede wszystkim na dowodach z dokumentów przedłożonych przez strony, a także dokumentów urzędowych w postaci zapisów ksiąg wieczystych i decyzji administracyjnych. Sąd oparł się także na zeznaniach świadków, które korespondowały ze sobą w zakresie faktu dysponowania przedmiotową działką przez wnioskodawcę i jego poprzednika.

Identyfikacji przedmiotu postępowania, z uwzględnieniem jego przeznaczenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Sąd dokonał za pomocą opinii geodezyjnej, co do której strony nie wnosiły zastrzeżeń, a opinia sporządzona została w sposób profesjonalny.

Z kolei, ustalając datę przejęcia na własność przez Skarb Państwa działki, stanowiącej przedmiot niniejszego postępowania, Sąd miał na uwadze, że
w materiale dowodowym brak jest dokumentu, z którego wynikałoby wprost
w jakiej dacie nastąpiła publikacja zarządzenia Nr (...)Naczelnika Gminy
w N. z dnia 12 sierpnia 1977 r. (z dniem ogłoszenia niniejszego zarządzenia w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. nastąpiło przejęcie nieruchomości na własność Państwa – por. k. 6 akt księgi wieczystej nr (...)). Zauważyć przy tym jednak należało, że skoro wpis do księgi wieczystej jest orzeczeniem, a ww. zarządzenie stało się częścią tego wpisu do księgi wieczystej, to tym samym uzyskało dodatkowy przymiot jako część prawomocnego wpisu do księgi wieczystej (art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 365 § 1 k.p.c.). Z takim, zwłaszcza prawomocnym wpisem wiąże się domniemanie z art. 3 ust. 1 u.k.w.h. mówiące, że domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie
z rzeczywistym stanem prawnym. W konsekwencji data 26.10.1979 r. (data złożenia w Państwowym Biurze Notarialnym w J. wniosku z 08.10.1979 r. (...)) stanowiła datę początkową okresu posiadania poprzednika wnioskodawcy – J. H., jako posiadacza samoistnego, a już nie jako właściciela, skoro własność tej nieruchomości przeszła na Skarb Państwa.

Sąd zważył, co następuje.

Wniosek A. H. jest uzasadniony.

Zgodnie z obowiązującym obecnie przepisem art. 172 § 1 k.c., posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Natomiast § 2 tegoż artykułu stanowi, iż po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Zasiedzenie polega więc na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu. Nabycie własności w drodze zasiedzenia zostało uzależnione od spełnienia następujących przesłanek: władania nieruchomością jako posiadacz samoistny, upływu ustawowego terminu oraz dobrej lub złej wiary posiadacza. Przesłanki zasiedzenia nie zmieniały się na przestrzeni lat, formułowano je w podobny sposób w poszczególnych aktach prawnych odnoszących się do tej problematyki.

W tym ogólnym zestawieniu naczelną przesłanką zasiedzenia jest posiadanie samoistne nieruchomości.

Z uwagi na fakt, że objęta postępowaniem działka stanowiła uprzednio własność Skarbu Państwa, na mocy art. 177 k.c. w okresie od dnia przejęcia jej na własność państwową (1979 r.) aż do dnia 30 września 1990 r. nie istniała możliwość jej zasiedzenia. Stąd też przy uwzględnieniu treści art. 10 ustawy
z 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321
z późn. zm.) nie budzi wątpliwości, że zasiedzenie nieruchomości państwowych mogło rozpocząć swój bieg po 1 października 1990 r.

Rozważania co do spełniania przez wnioskodawcę nadmienionych wyżej przesłanek zasiedzenia należy jednak poprzedzić uwagami odnośnie zarzutu podniesionego przez uczestnika Gminę N., a mianowicie braku możliwości zasiedzenia wnioskowanego gruntu, z racji faktu jego przeznaczenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod drogę dojazdową. Co oczywiste, przeszkoda w tej postaci – oznaczająca de facto wyłączenie przedmiotowego gruntu z obrotu cywilnoprawnego, w tym możliwości zasiedzenia – niweczyłaby żądanie wnioskodawcy, niezależnie od spełnienia ogólnych przesłanek zasiedzenia (tj. upływu czasu i samoistnego posiadania).

Zgodnie z art. 2a ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.), drogi krajowe stanowią własność Skarbu Państwa. Drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne stanowią własność właściwego samorządu województwa, powiatu lub gminy. Przepis art. 2a został dodany przez art. 52 pkt 2 ustawy z 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku
z reformą ustrojową państwa (Dz.U.98.106.668) z dniem 1 stycznia 1999 r. Treść przepisu art. 2a nawiązuje do postanowień art. 73 ustawy z 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.), na mocy którego nieruchomości pozostające w dniu 31 grudnia 1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, niestanowiące ich własności,
a zajęte pod drogi publiczne, z dniem 1 stycznia 1999 r. stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego za odszkodowaniem.

Przepis art. 73 ust. 1 p.w.r.a. znacjonalizował lub skomunalizował te nieruchomości, na których w dniu 31 grudnia 1998 r. znajdowały się drogi publiczne (tj. państwowe lub komunalne). Drogami publicznymi do tej daty były następujące kategorie dróg: 1) krajowe, 2) wojewódzkie, 3) gminne oraz lokalne miejskie, 4) zakładowe. Podstawą do ujawnienia w księdze wieczystej przejścia na własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego nieruchomości zajętych pod drogi publiczne jest ostateczna decyzja wojewody (art. 73 ust. 3 p.w.r.a.).

W odniesieniu do nowoprojektowanej działki (...) taki akt administracyjny nie został wydany, a przy braku aktu zaliczenia jej do stosownej kategorii drogi w dacie nastąpienia skutku prawnego ex lege (1 stycznia 1999 r.) nie podlegała ona nacjonalizacji, czy komunalizacji w trybie art. 73 ustawy
z 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872).

Zwrócić jednak należy uwagę, że uczestnik Gmina N. stała się następcą prawnym Skarbu Państwa w odniesieniu do przedmiotowej działki z dniem 27 maja 1990 r. w związku z wejściem w życie ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, która powołała do życia gminy jako jednostki samorządu terytorialnego wyposażone w osobowość prawną i samodzielność podlegającą ochronie sądowej (art. 2).

Równolegle, z dniem 27 maja 1990 r., na podstawie ustawy z 10 maja 1990 r. przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę
o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 z późn. zm.) mienie ogólnonarodowe (państwowe), w tym "należące" do dotychczasowych gmin stało się z mocy prawa mieniem komunalnym (art. 7 ust. 1). Przejęcie to obejmowało mienie, do którego poprzednicy mieli tytuł prawny, ale także posiadane bez takiego tytułu (art. 5).

Powyższe „uwłaszczenie się” Gminy N. nie zmieniło jednak stanu faktycznego na przedmiotowym gruncie, w szczególności wraz
z nabyciem tego mienia nie nastąpiło przeniesienie posiadania. W dalszym ciągu – po dacie 27 maja 1990 r. – posiadaczem przedmiotowej działki (aktualnie zaprojektowanej jako (...)) był J. H. (do roku 1999), a następnie A. H. (od 1999 do chwili obecnej).

Z naprowadzonych wyżej regulacji prawnych wynika zatem, że
w odniesieniu do działki nr (...) nie doszło do wyłączenia jej z obrotu prawnego, wykluczającego jej zasiedzenie. Wyłączenie takie, będące konsekwencją rozstrzygnięcia o publicznoprawnym charakterze własności dróg publicznych dotyczyć może jedynie tych nieruchomości, które przekształciły się w drogę publiczną zarówno prawnie, jak i faktycznie.

Wprawdzie w judykaturze Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że nieruchomość przeznaczona pod drogę publiczną może stanowić tylko własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, a posiadanie samoistne takiej nieruchomości przez inny podmiot nie może prowadzić do nabycia jej przez zasiedzenie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2010 r., IV CSK 40/10, OSNC 2011, nr 2, poz. 17), jednak z zapatrywaniem tym nie można się zgodzić w niniejszej sprawie. Zapadło ono zresztą w zgoła odmiennym stanie faktycznym. Słusznie zauważa Sąd Najwyższy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r. I CSK 293/11, OSNC 2012/9/104), że pojęcie drogi zostało w ustawie o drogach publicznych zdefiniowane, co nie pozwala na jego różną wykładnię, zwłaszcza w ramach tej ustawy. Wzgląd zarówno na spójność wewnętrzną ustawy o drogach publicznych, jak i spójność całego systemu prawnego nakazuje przyjąć,
że ustawodawca w przepisie wyłączającym z obrotu prawnego drogi publiczne, a ściślej - nieruchomości będące takimi drogami, objął nieruchomości, które po zrealizowaniu procesu inwestycyjnego są budowlą przeznaczoną do prowadzenia ruchu drogowego, a nie nieruchomości dopiero przeznaczone pod drogę publiczną (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2002 r., III CRN 11/01, OSNAPUS 2002, nr 21, poz. 513).

W konsekwencji o zakazie przewidzianym w art. 2a ustawy można mówić dopiero wówczas, gdy nieruchomość przeznaczona pod drogę publiczną w taką drogę przekształci się faktycznie i prawnie (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 7 stycznia 2010 r., I SA (...), niepubl.).

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy wskazują, że grunt objęty wnioskiem o zasiedzenie (odpowiadający działce nr (...)) stanowi od lat 70-tych ubiegłego stulecia część siedliska połączonego funkcjonalnie z działką wnioskodawcy nr (...), gdzie wnioskodawca posiada urządzenia gospodarcze, składowisko opału, pasz, a częściowo stanowi sad.

Mimo ostateczności decyzji wywłaszczeniowej (tj. zarządzenia Nr (...)Naczelnika Gminy w N. z dnia 12 sierpnia 1977 r.), teren ten nigdy nie został wydany nowemu właścicielowi. Nigdy też nie zmieniała się jego kwalifikacja w ewidencji gruntów na oznaczenie: droga (Dr). Nie jest wystarczające zatem samo przeznaczenie tej nieruchomości w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele budownictwa, urządzenie drogi dojazdowej, co miało miejsce w uchwale, podjętej w 1999 r. (k. 22).

Powyższe okoliczności, w pełni uprawniają do stwierdzenia, że
w niniejszym wypadku możliwa i zasadna jest kwalifikacja posiadania przez wnioskodawcę, jak i jego poprzednika prawnego (spadkodawcę J. H.) przedmiotowej działki jako posiadania samoistnego prowadzącego do nabycia własności przez zasiedzenie.

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2015 r. III CSK 196/14 (LEX nr 1666022) zwraca się uwagę, że dominujący pogląd opowiada się za przyjęciem, że możliwa jest kwalifikacja posiadania, jako samoistnego, wówczas, gdy na danej nieruchomości, mimo wyodrębnienia i wpisania jej, jako drogi w ewidencji, faktycznie ani prawnie w rozumieniu ustawy o drogach publicznych droga nigdy nie została utworzona (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2002 r., III CRN 11/01, OSNAPUS 2002 Nr 21, poz. 513, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CSK 293/11, OSNC 2012 Nr 9, poz. 104, z dnia 14 marca 2014 r., III CSK 103/13,
z dnia 10 kwietnia 2013 r., IV CSK 514/12, OSNC 2012 Nr 12, poz. 143, z dnia 22 maja 2014 r., IV CSK 556/13, nie publ.).

Pogląd powyższy Sąd w pełni podziela. Należy opowiedzieć się za takim rozumieniem drogi publicznej, mogącej być przedmiotem prawa własności lub innego prawa, która spełnia przesłanki, określone w ustawie o drogach publicznych, w szczególności droga o którą chodzi musi istnieć, spełniając funkcje drogi. Jeżeli przewidywana droga przez dziesiątki lat nie powstała
i działka pod nią przeznaczona znajduje się przez cały ten czas w posiadaniu osób trzecich, to samo wpisanie drogi do ewidencji gruntów nie spełnia warunków prawnych określonych w art. 2a u.d.p. co do wyłączenia z obrotu nieruchomości gruntowej, na której się miała znajdować. Należy się w tej kwestii przyłączyć do stanowiska Sądu Najwyższego ujętego w postanowieniu
z dnia 15 lutego 2012 r., I CSK 293/11 i z dnia 10.04.2013 r. IV CSK 514/12.

W konsekwencji stwierdzenia, że w niniejszym postępowaniu nie mamy do czynienia z gruntem wyłączonym z możliwości zasiedzenia, rozstrzygnięcie sprawy wymagało ustalenia, czy wnioskodawca A. H. legitymuje się koniecznym okresem czasu posiadania oraz czy jego posiadanie nosi cechy samoistności w rozumieniu art. 336 k.c., a także czy jest posiadaniem w złej, czy w dobrej wierze.

Badając przesłankę czasu w niniejszej sprawie zwrócić należy uwagę, że posiadanie działki objętej wnioskiem przez wnioskodawcę bierze swój początek w dacie 19 września 1999 r. (data otwarcia spadku po J. H.), zaś
w latach od 1979 (utrata własności prze J. H. na rzecz Państwa) do 1999 r. przypada J. H..

Gdy chodzi o upływ czasu jako przesłankę zasiedzenia, to art. 172 k.c. przewiduje dla nieruchomości dwudziestoletni i trzydziestoletni termin zasiedzenia, który rozpoczyna swój bieg od dnia objęcia rzeczy w posiadanie samoistne. Terminy te zostały wprowadzone przez ustawę z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321 z późn. zm.); poprzednio wynosiły 10 i 20 lat. Te krótsze terminy stosuje się, gdy zasiedzenie nastąpiło przed wejściem w życie wyżej wymienionej noweli, tj. przed dniem
1 października 1990 r. (uchwała SN z dnia 10 stycznia 1991 r., III CZP 73/90, OSN 1991, nr 7, poz. 83; postanowienie SN z dnia 2 września 1993 r., II CRN 89/93, Lex nr 110583). Jeśli bieg zasiedzenia rozpoczął się, ale nie zakończył przed tą datą, mają zastosowanie terminy dwudziestoletni i trzydziestoletni (art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r.).

Zgodnie z art. 176 § 1 k.c., jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Stosownie zaś do § 2 cyt. artykułu, przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.

Uznać zatem należy, że co do zasady, dopuszczalne jest doliczenie przez wnioskodawcę czasu posiadania nieruchomości przez J. H..

Zważyć jednak należy, że przed dniem 1 października 1990 r. wyłączone było zasiedzenie nieruchomości państwowych (skreślony art. 177 k.c.). Zatem bieg zasiedzenia tych nieruchomości mógł się rozpocząć dopiero po tej dacie. Jednakże, zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r., co do osób, które były posiadaczami samoistnymi takich nieruchomości przed dniem
1 października 1990 r., kodeksowe terminy ulegają skróceniu o czas trwania tego posiadania, lecz nie więcej niż o połowę, czyli nie więcej niż o 10 i 15 lat (tak w szczególności uchwała SN z dnia 31 stycznia 2002 r., III CZP 72/01, OSN 2002, nr 9, poz. 107, z glosami: A. S., OSP 2002, z. 10, poz. 126; J. S., PS 2003, nr 3, s. 155 oraz T. S., PS 2003, nr 5, s. 138).

Naprowadzone regulacje nakazują przyjąć, że w niniejszej sprawie zastosowanie znajduje termin 30 – letni, co związane jest z faktem, że zarówno wnioskodawca, jak i jego poprzednik J. H. byli posiadaczami w złej wierze. Zarówno bowiem J. H. kontynuując posiadanie działki nr (...) po roku 1979 r., już jako jej posiadacz, a nie właściciel, jak i wnioskodawca A. H. przejmując to posiadanie w 1999 r. w wyniku spadkobrania - wiedzieli, że nie przysługuje im prawo własności do przedmiotowego gruntu, które J. H. utracił na mocy decyzji administracyjnej z 1977 r.

Decydujące znaczenie dla zasiedzenia ma stan dobrej lub złej wiary
z chwili uzyskania posiadania.

W nawiązaniu do powyższego, mając na uwadze treść powołanych przepisów, należy stwierdzić, iż 30 letni termin uzasadniający stwierdzenie zasiedzenia, który rozpoczął swój bieg w dniu 1 października 1990 r. (przy skróceniu o maksymalny okres posiadania przed tą datą przez J. H.) zakończył swój bieg z dniem 26 października 2009 r.

Stosownie bowiem do dyspozycji art. 176 § 1 i 2 k.c., zważając, że łączny czas posiadania wnioskodawcy i jego poprzednika wykraczał ponad 30 lat, uprawnione było doliczenie czasu posiadania J. H. do czasu posiadania przez wnioskodawcę.

Jednocześnie, zgodnie z ograniczeniem płynącym z art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. kodeksowy termin zasiedzenia (30 lat) ulegał skróceniu
(o mniej niż połowę, tj. mniej niż 15 lat) o czas posiadania przez J. H. przypadający na okres od 26.10.1979 r. (data wywłaszczenia odpowiadająca dacie złożenia wniosku o wpis do księgi wieczystej nr (...)) do dnia 01.10.1990 r.

Końcowo, odnosząc się do przesłanki warunkującej stwierdzenie zasiedzenia w postaci samoistności posiadania, przywołać należy treść art. 336 k.c. Zgodnie z art. 336 k.c., posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Należy wskazać, iż stan posiadania współtworzą fizyczny element (corpus) władania rzeczą oraz intelektualny element zamiaru (animus) władania rzeczą dla siebie. Posiadanie samoistne charakteryzuje się tym, że posiadacz włada rzeczą w takim zakresie, w jakim czyni to właściciel, wykorzystując taką faktyczną możliwość władania rzeczą, do jakiej właściciel jest uprawniony (orz. SN z 7 maja 1986 r. III CRN 60/86, OSNCP 9/87 poz. 138). Przy ustalaniu charakteru posiadania należy kierować się manifestowanym na zewnątrz wobec otoczenia zachowaniem posiadacza.

Należy również przypomnieć, że posiadanie samoistne zachodzi nie tylko wtedy, gdy posiadacz jest przekonany, że przysługuje mu prawo własności, ale także wówczas, gdy wie, że nie jest właścicielem, ale posiada rzecz i włada nią tak, jakby był jej właścicielem. Tym samym posiadacz samoistny może nabyć przez zasiedzenie własność nieruchomości, nawet jeśli przez cały okres posiadania wiedział, że prawo własności mu nie przysługuje. O ile jednak właściciel nie musi wykazywać się żadną aktywnością wobec swojej rzeczy, żeby zachować prawo własności do niej, to posiadacz, który pragnie nieruchomość zasiedzieć kosztem dotychczasowego właściciela musi
w widoczny sposób manifestować swoje władztwo quasi-właścicielskie nad nią (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2013 r., III CSK 12/13, LEX nr 1413547).

Wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego niezbicie wskazują, że posiadanie wnioskodawcy, począwszy od 1999 r. będące kontynuacją posiadania J. H. nosi cechy samoistności. Pomimo, iż zarówno J. H., jak i A. H. mieli świadomość, zmiany stanu prawnego spornej działki, tj. przejęcia jej własności w 1979 r. na rzecz Skarbu Państwa, przez cały ww. okres czasu sprawowali władztwo nad spornym gruntem tak jak jej właściciele. Sposób zagospodarowania działki przez wnioskodawcę stanowi dowód tego, że wnioskodawca traktował ją – i stan ten trwa nadal – jak rzecz własną. Wskazuje na to chociażby sposób zagospodarowania spornego terenu, który funkcjonalnie połączony jest
z siedliskiem na działce nr (...) (dom rodzinny, zabudowa gospodarcza) i przez wszystkie lata posiadania (po roku 1979) był gospodarczo wykorzystywany czy to do składowania płodów rolnych i opału czy maszyn rolniczych. Teren jest też odizolowany od dostępu osób trzecich przez istniejące od bardzo długiego czasu ogrodzenie.

W ten sposób wnioskodawca, podejmując wszystkie czynności dyspozycyjne względem tego terenu, z wyłączeniem innych osób z zewnątrz,
a w szczególności nie zważając na osobę prawowitego właściciela, w ewidentny sposób przejawiał wolę władania terenem dla siebie (animus rem sibi habendi). Niewątpliwie zatem taki charakter posiadania należy określić jako samoistny
w rozumieniu art 336 k.c.

Reasumując powyższe, nie było więc przeszkód prawnych do uwzględnienia żądania wnioskodawcy i stwierdzenia, że nabył on przez zasiedzenie własność nieruchomości, która kiedyś została przejęta
z przeznaczeniem w części na drogę.

Dla oznaczenia przedmiotu zasiedzenia, Sąd posłużył się opinią biegłego geodety J. D., który na tą potrzebę opracowując projekt podziału działki nr (...) na działki nr (...). Należało więc stwierdzić, że działka nr (...) uległa podziałowi na działki numer(...)
i w konsekwencji wnioskodawca A. H. nabył przez zasiedzenie
z dniem 26.10.2009 r. własność nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...).

O kosztach postępowania Sąd orzekł w myśl art. 520 § 1 k.p.c.

Na podstawi art. 113ust. 1 u.k.s.c. Sąd odstąpił od obciążania stron kosztami sądowymi w części od uiszczenia której wnioskodawca był zwolniony, przenosząc je na Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Jaśle.