Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2023 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Balion – Hajduk

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 maja 2023 r. w G.

sprawy z powództwa K. C.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 9 grudnia 2022 r., sygn. akt I C 1135/21

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że :

a)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 475 (czterysta siedemdziesiąt pięć) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 12 listopada 2018r.,

b)  oddala powództwo w pozostałej części,

c)  zasądza od powoda na rzecz pozwanej 430,45 zł (czterysta trzydzieści złotych i czterdzieści pięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 12 listopada 2018r. tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej 285 (dwieście osiemdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Magdalena Balion – Hajduk

Sygn. akt III Ca 162/23

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej wyrokiem z 9 grudnia 2022r. zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w S. na rzecz powód K. C. 3155,80 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 listopada 2018 r. oraz o zasądził koszty postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że 2 września 2018 r. miał miejsce wypadek drogowy, w wyniku którego uległ uszkodzeniu pojazd marki R. (...) o nr rej. (...), należący do P. G. i B. G.. Sprawca kolizji w chwili zdarzenia był objęty obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów w pozwanym towarzystwie ubezpieczeń.

Osoba, która holowała uszkodzony pojazd marki R. (...) zaproponowała poszkodowanym wynajęcia samochodu zastępczego u powoda.

Dnia 3 września 2018 r. poszkodowani P. G. i B. G. zawarli z powodem K. C. umowę najmu pojazdu zastępczego marki O. (...) o numerze rejestracyjnym (...). Koszt najmu został określony na 160 zł netto za dobę, przy najmie powyżej 14 dni. Tego samego dnia poszkodowani P. G. i B. G. złożyli oświadczenie, że nie mają możliwości korzystania z innego wolnego środka transportu w czasie likwidacji szkody. Pojazd był wykorzystywany w celach osobistych i zawodowych, a poszkodowani udzielili powodowi upoważnienia do odebrania przysługującego im odszkodowania z tytułu kosztów najmu i pełnomocnictwa do prowadzenia korespondencji z zakładem ubezpieczeń.

Pracownik powoda zgłosił szkodę pozwanej dnia 3 września 2018 r., który w odpowiedzi z dnia 4 września 2018 r. drogą elektroniczną przesłał pismo potwierdzające rejestrację szkody i zawierające informację, że jeżeli poszkodowani potrzebują pojazdu zastępczego, to pozwany zorganizuje wynajem i pokryje wszystkie koszty. W piśmie podano przykładowe ceny wynajmu pojazdów różnych klas w partnerskich wypożyczalniach, w tym samochodów segmentu C, za 95 zł brutto za dobę wynajmu. W korespondencji wskazano jednocześnie, że poszkodowani mogą wybrać inną firmę wynajmującą pojazdy zastępcze, jednak w każdym przypadku, zgodnie z zasadą minimalizacji szkody, pozwany zastrzegł prawo weryfikacji okresu najmu i jego dobowej stawki do wysokości wskazanej przez pozwanego w przedstawionej ofercie. Poszkodowani nie zostali poinformowani o ofercie pozwanej. Następnie w wiadomości mailowej z dnia 7 września 2018 r. powód zaproponował pozwanemu uzgodnienie realnych lokalnych (rynkowych) stawek najmu pojazdu zastępczego

W toku postępowania likwidacyjnego pozwany ubezpieczyciel informował poszkodowanych, iż szkodę komunikacyjną zakwalifikowano jako całkowitą oraz o przyznaniu odszkodowania w kwocie 8890 zł brutto. Wskazana kwota została przelana na rachunek bankowy poszkodowanej dnia 4 października 2018 r.

Samochód zastępczy został zwrócony powodowi przez poszkodowanych 4 października 2018 r. 5 października 2018 r. powód wystawił poszkodowanym fakturę VAT nr (...) z tytułu wynajmu samochodu zastępczego na czas naprawy uszkodzonego pojazdu na kwotę 6100,80 zł brutto za 31 dób najmu przy zastosowaniu stawki 160 zł netto za dobę.

Pismem z 29 października 2018 r. pozwana poinformowała powoda, że przyznano mu odszkodowanie w wysokości 1900 zł brutto tytułem kosztów wynajmu pojazdu zastępczego. Pozwany wskazał, że dokonał weryfikacji stawki dobowej wynikającej z przedłożonej faktury VAT za wynajęcie pojazdu zastępczego do 95 zł brutto, bowiem biorąc pod uwagę cenniki renomowanych wypożyczalni oferujących pełną gamę modeli samochodów oraz gwarantującymi nienaganny stan wynajmowanych pojazdów, cena najmu pojazdu klasy C wynosi 95 zł. Pozwana podkreśliła, że wyraziła chęć zorganizowania pojazdu zastępczego dla poszkodowanych, gdzie możliwe było wynajęcie odpowiedniego pojazdu za wskazaną cenę. Wyjaśniono, że wybór firmy wynajmującej należy co prawda do poszkodowanego, jednak decyzja w tym zakresie nie może powodować wzrostu zobowiązania ubezpieczyciela ponad niezbędny, uzasadniony zakres, także w zakresie wysokości kosztu najmu. Wskazano, iż za zasadny uznano wynajem pojazdu na okres 20 dni.

Powód pismem z 4 marca 2019 r. wezwał pozwaną do uregulowania zaległości wynikającej z powyższej faktury VAT w kwocie 4200,80 zł brutto wraz z odsetkami za opóźnienie, wyznaczając 7 dniowy termin zapłaty.

W piśmie z 4 kwietnia 2019 r. pozwana poinformowała powoda, że przyznaje mu dodatkowe odszkodowanie w wysokości 1045 zł brutto za dodatkowe 11 dni wynajmu pojazdu zastępczego po stawce wynoszące 95 zł brutto.

Samochód uszkodzony R. (...) to pojazd klasy (...). Samochód wynajęty O. (...) to pojazd klasy kombi van B. Ceny najmu pojazdu odpowiadającego klasie pojazdu uszkodzonego (klasy (...)) zawierają się pomiędzy 183 zł a 541 zł brutto za dobę, a średnia cena z otrzymanych ofert to 302 zł brutto. Zastosowana przez powoda stawka 196,80 zł brutto mieści się w zakresie ofert najmu innych firm zajmujących się profesjonalnym najmem pojazdów.

Sąd Rejonowy wskazał, że pozwana nie kwestionowała w niniejszej sprawie zasady swojej odpowiedzialności. Spór sprowadzał się do wysokości stawki najmu pojazdu zastępczego, pozwany wypłacił powodowi z tego tytułu kwotę 2945 zł.

Jako podstawę prawną odpowiedzialności pozwanej i podstawę rozstrzygnięcia Sąd I instancji powołał art. 822 § 1 k.c. , art. 34 ust. 1 i 36 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz art. 361-363 k.c. Sąd podkreślił, że pozwana ma obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw, niedających się wyeliminować w inny sposób, z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika. Za wydatek niezbędny (celowy) należy uznać wydatek poniesiony na korzystanie z innego pojazdu w takim zakresie, w jakim poszkodowany korzystałby ze swojego środka lokomocji, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Wydatki ekonomicznie uzasadnione to wydatki na najem pojazdu zasadniczo o podobnej klasie do pojazdu uszkodzonego lub zniszczonego, poniesione w oparciu o stawki czynszu najmu, które obowiązują na danym rynku lokalnym (ceny rynkowe za tego typu usługi) i w czasie naprawy pojazdu mechanicznego lub do czasu nabycia nowego pojazdu. W umowie najmu oznaczono, iż pojazd zastępczy O. (...) jest samochodem klasy K – multivan, a pozwana ograniczyła dobową stawkę najmu do 95 zł brutto z uwagi na cenniki wypożyczalni współpracujących z pozwaną, w których cena najmu pojazdu klasy C wynosi 95 zł.

Sąd Rejonowy na podstawie opinii biegłego ustalił, iż samochód uszkodzony R. (...) to pojazd klasy (...). Dobowe ceny najmu pojazdu odpowiadającego klasie pojazdu uszkodzonego (klasy (...)) zawierają się pomiędzy 183 zł a 541 zł brutto, a średnia cena to 302 zł brutto. Na tej podstawie przyjął, iż zastosowana przez powoda stawka 196,80 zł brutto mieści się w zakresie ofert najmu innych podmiotów zajmujących się profesjonalnym najmem pojazdów na rynku lokalnym.

Sąd Rejonowy wskazał, że poszkodowany co do zasady ma możliwość wyboru dowolnej oferty spośród takich, w których stawka czynszu najmu nie przekracza rażąco cen rynkowych (oferowanych na rynku lokalnym) i nie ma obowiązku poszukiwania oferty najtańszej. Sąd przytoczył przy tym pogląd orzecznictwa dotyczący kosztów naprawy pojazdu, zgodnie z którym odszkodowanie przysługujące od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej pojazdu mechanicznego obejmuje ekonomicznie uzasadnione koszty likwidacji szkody, ustalone według cen występujących na lokalnym rynku, przy czym kosztami „ekonomicznie uzasadnionymi” są koszty ustalone według cen, którymi posługuje się wybrany przez poszkodowanego warsztat. Sąd uznał, ze stanowisko to należy również odnieść do cen stosowanych na lokalnym rynku przez wypożyczalnie samochodów zastępczych.

Należna rekompensata za koszty najmu pojazdu zastępczego wynosi przy uwzględnieniu stawki w wysokości 196,80 zł brutto i 31 dni najmu, tj. łącznie 6100,80 zł brutto. Pozwana wypłaciła odszkodowanie w wysokości 2945 zł, zatem roszczenie powoda należy uznać za zasadne do kwoty 3155,80 zł.

Od wyroku w całości apelację złożyła pozwana, wnosząc o zmianę wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania za obie instancje ewentualnie uchylenie wyroku przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Pozwana zarzuciła:

- naruszenie prawa procesowego przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, to jest naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. i wyprowadzenie z zebranego materiału dowodowego wniosków logicznie nieprawidłowych i niewynikających z tego materiału i oparcie wyroku wyłącznie na stanowisku strony powodowej, podczas gdy roszczenie powoda zostało zaspokojone w toku postępowania likwidacyjnego,

uznanie przez sąd, że pozwana niewłaściwie uznała za zasadną stawkę w wysokości 95 zł jak za pojazd segmentu C, mimo że pojazd najęty przez poszkodowanego należał do klasy pojazdów segmentu K multivan, podczas gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego i opinii biegłego prowadzi do wniosku, że pojazd należał do minivanów segmentu B, a zatem pozwana uznała stawkę wyższą, bo jak za pojazd segmentu C,

pominięcie przez sąd złożonej przez pozwaną pełnomocnikowi poszkodowanych propozycji bezgotówkowego wynajmu pojazdu i przyjęcie, że zachowanie poszkodowanego zgodne było z obowiązkiem minimalizacji szkody i obowiązkiem współpracy wierzyciela dłużnikiem, podczas gdy w istocie mimo złożenia propozycji zorganizowania najmu pojazdu pojazdu zastępczego po niższej stawce i na tych samych warunkach co w wypożyczalni, z której poszkodowany skorzystał, bez istnienia racjonalnych powodów poszkodowany wybrał ofertę droższą, rozszerzając w ten sposób zakres odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej ponad wynikającą ze stosunku ubezpieczeniowego i przyjęciu, że kluczowy w realiach niniejszej sprawy jest fakt rynkowości stawki stosowanej przez powoda, podczas gdy w rzeczywistości z uwagi na złożoną przez pozwaną propozycje najmu pojazdu zastępczego fakt rynkowej stawki stosowanej przez powoda nie ma żadnego znaczenia, a kluczowe jest zachowanie poszkodowanych i pełnomocnika, które były sprzeczne z zasadą minimalizacji szkody.

Pozwana zarzuciła także błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nieprzyjęciu faktu przyczynienia się przez poszkodowanych do zwiększenia rozmiaru szkody przez zawarcie umowy najmu z powodem i stwierdzenie, że koszty te były celowe i ekonomicznie uzasadnione,

-a także naruszenie prawa materialnego, to jest art. 361 § 2 k.c. w związku z art. 822 § 1 i 2 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie roszczenia w kwocie wyższej niż wynikająca z obowiązków świadczenia pozwanej z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej,

- naruszenie art. 354 § 2 k.c. w związku z art. 362 k.c. i art. 826 § 1 i 3 k.c. przez niezastosowanie w konsekwencji czego odpowiedzialność pozwanej nie została wbrew dyspozycji tych przepisów ograniczona, w sytuacji gdy prawidłowe ustalenie stanu faktycznego powinno prowadzić do wniosku, iż pozwana zaspokoiła roszczenie odszkodowawcze w pełnej wysokości, a także naruszenie art. 6 k.c. przez uznanie, że to na pozwanej spoczywał ciężar udowodnienia realności rzeczywistości założonej przez niego oferty najmu.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja w znacznej części odniosła skutek.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjętą przez ten sąd podstawę prawną i unikając zbędnych powtórzeń przyjmuje je za własne. Korekty wymaga jednak ocena stanu faktycznego, co miało wpływ na ostateczną treść rozstrzygnięcia.

Należy podkreślić, że w przypadku kolizji drogowej szkodę stanowią poza kosztami przywrócenia pojazdu do stanu sprzed szkody również konieczne wydatki związane ze zdarzeniem objętym ubezpieczaniem. Stratą w rozumieniu przepisu art. 361 § 2 k.c. są objęte także te wydatki, które służą ograniczeniu (wyłączeniu) negatywnych następstw majątkowych doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia (zniszczenia) pojazdu. Negatywnym następstwem majątkowych jest w takiej sytuacji utrata możliwości korzystania z rzeczy, a wiec utrata uprawnienia stanowiącego atrybut prawa własności. W takiej sytuacji poszkodowanemu przysługuje roszczenie o zwrot wydatków na najem pojazdu zastępczego. Nie zwalnia to jednak poszkodowanego z obowiązku minimalizacji szkody i współdziałania z ubezpieczycielem przy likwidacji szkody.

W tym aspekcie zarzuty zawarte w apelacji są uzasadnione.

Pozwana złożyła pełnomocnikowi poszkodowanych - powodowi w niniejszej sprawie ofertę bezgotówkowego wynajmu pojazdu zastępczego. Po zgłoszeniu szkody powód otrzymał wiadomość mailową zawierającą informacje dotyczące najmu pojazdu zastępczego. Poszkodowani z oferty tej nie skorzystali, a co więcej działający w ich imieniu jako pełnomocnik powód w ogóle tej informacji poszkodowanym nie przekazał. Jak wynika ze zgłoszenia szkody powód w zgłoszeniu podał swój adres mailowy i swój numer telefonu do kontaktu, dlatego należy uznać, że pozwana prawidłowo swoją ofertę przysłała na wskazany w zgłoszeniu szkody adres. Również w zgłoszeniu szkody jako dane poszkodowanego wskazany został adres mailowy biura powoda i jego numer telefonu oraz zgoda na elektroniczną korespondencję na adresy mailowe powoda. Powód mógł skorzystać z tej oferty i zachować się zgodnie z obowiązkiem minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania, do czego jest zobligowany na podstawie regulacji art. 354 § 2 k.c. i art. 826 1 k.c.

Jeśli powód uważał, że proponowane stawki, które służą potem do weryfikacji kosztów najmy pojazdu zastępczego są nieadekwatne do rynkowych mógł poprosić o dalsze informacje i przesłanie projektu umowy z wypożyczalnią współpracującą z pozwaną lub o przesłanie informacji od konkretnej wypożyczalni. Proponowane przez pozwaną stawki, jaka wynika w zestawieniu z wnioskami opinii biegłego są niższe od stawek rynkowych, ale okoliczność ta nie budzi wątpliwości z uwagi na to, że pozwana z uwagi na podjęcie stałej współpracy z wypożyczalniami pojazdów mogła takie stawki wynegocjować.

Sąd Rejonowy dokonał pewnej analogii, oceniając zasadność roszczenia z tytułu najmu pojazdu zastępczego z orzecznictwem dotyczącym kosztu naprawy pojazdu wskazując, iż poszkodowany nie ma obowiązku poszukiwania najtańszej oferty. Z tym stanowiskiem oczywiście należy się zgodzić, ale nie ma żadnego uzasadnienia, aby odnosić je do kosztów najmu pojazdu zastępczego w przypadku, gdy ubezpieczyciel przedłożył ofertę zorganizowania pojazdu najmu zastępczego na warunkach identycznych jakie oferują wypożyczalnie na rynku. Nie ma żadnych powodów ku temu, aby poszkodowany z tej oferty nie skorzystał, a jeżeli korzysta z najmu oferowanego przez inne podmioty, musi się liczyć z tym, że koszty te będą podlegały weryfikacji. Należy podkreślić, że pozwana w mailu z 4 września 2018 roku wskazała ceny przykładowych wypożyczalni, z którymi współpracuje i sposób postępowania w przypadku chęci skorzystania z oferty. Wskazała także koszt najmu za dobę pojazdu segmentu C, która wynosi 95 zł i segmentu K -105 zł brutto za dobę. Nie było przeszkód, aby poszkodowani zgłosili chęć najmu najdalej następnego dnia po otrzymaniu tej wiadomości. Jak wskazano infolinia do zgłoszenia szkody była czynna w godzinach od 7.00 do 21.00.

Powód tego nie uczynił, ignorując ofertę ubezpieczyciela i w sposób nieuzasadniony zwiększył rozmiar szkody. Stawka najmu przyjęta przez powoda ma zastosowanie tylko w początkowym okresie trwania umowy najmu od 3 do 5 września 2018r., potem należało przyjąć już zaproponowana przez pozwana stawkę 105 zł brutto, albowiem jak wynika z informacji pozwanej pojazdy typu (...) należą do segmentu K i pozwana oferowała w takim przypadku stawkę 105zł brutto za dobę.

Całość odszkodowania z tytułu najmu pojazdu zastępczego wyniosła 3420 zł, to jest 480 zł za 3 dni w stawce po 160 zł za dzień za dni od 3 do 5 września oraz od 6 września do 4 października2018r. to jest 28 dni w stawce po 105 zł. Pozwana wypłaciła powodowi 2945 zł, zatem do wypłaty pozostaje jeszcze kwota 475zł.

Sąd Okręgowy, mając powyższe na uwadze na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie i zasądził od pozwanej na rzecz powoda 475 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 12 listopada 2018 roku, oddalając powództwo pozostałej części jako nieuzasadnione. Sąd Okręgowy zmienił również rozstrzygnięcie o kosztach procesu. zasądzając je stosunkowo na podstawie art.100 k.p.c. W pierwszej instancji powód wygrał sprawę w 15 % i w takim zakresie koszty ponosi pozwana. Całe koszty wyniosły 2869,66 zł, a złożyły się na niej opłata od pozwu 200 zł, wynagrodzenie biegłego 835,66 zł oraz wynagrodzenia pełnomocników wraz z opłatą skarbową 2 × po 917 zł. 15 % w tej kwoty stanowi 430,45 zł, którą powinna ponieść pozwana. Pozwana poniosła koszty wynagrodzenia pełnomocnika 917 zł - 430,45zł = 456,55 zł, którą powód winien zwrócić pozwanej tytułem kosztów procesu w pierwszej instancji.

W pozostałym zakresie apelację oddalono na mocy art. 385 k.p.c.

Na tej samej zasadzie orzeczono o kosztach postępowania odwoławczego. Pozwana uległa w postępowaniu odwoławczym w 15%. Koszty postępowania odwoławczego wyniosły 1100zł, złożyły się na nie: 200 zł opłata od apelacji i 2 × po 450 zł wynagrodzenia pełnomocników. 1100zł x 15 %= 165zł, które ponosi pozwana. Powód winien zwrócić pozwanej koszty poniesione ponad tą kwotę.

SSO Magdalena Balion – Hajduk