Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 sierpnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Maciej Flinik (spr.)

Sędziowie: Tomasz Mrugowski

Elżbieta Pietrzak

Protokolant – starszy sekretarz sądowy Marta Walińska

po rozpoznaniu w dniu 1 sierpnia 2023r. w Bydgoszczy

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...)

przeciwko: Sądowi Rejonowemu w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego (...)

z dnia 6 lutego 2023r.

sygn. akt IV P 219/22

1/ zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a/ w pkt 1 obniża zasądzone na rzecz powódki wynagrodzenie do kwoty 9 473,49 (dziewięciu tysięcy czterystu siedemdziesięciu trzech złotych 49/100) i oddala powództwo w pozostałym zakresie,

b/ w pkt 2 znosi wzajemnie koszty zastępstwa prawnego pomiędzy stronami za I instancję,

2/ oddala apelację w pozostałym zakresie,

3/ znosi wzajemnie koszty zastępstwa prawnego pomiędzy stronami za II instancję.

Sędzia Maciej Flinik

Sędzia Tomasz Mrugowski Sędzia Elżbieta Pietrzak

Sygn akt VI Pa 31/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16 listopada 2022 r. powódka (...) wniosła o zasądzenie od pozwanego Sądu Rejonowego w (...) kwoty 11794,86 zł wraz z odsetkami i kosztami procesu tytułem waloryzacji nieprawidłowo wypłaconego wynagrodzenia za okres 1 stycznia 2021 r. – 31 października 2022 r. Uzasadniając swoje żądanie wskazała, że wynagrodzenie jej wypłacone za wskazany okres zostało ustalone nie w oparciu o art. 91 § 1 c ustawy prawo o ustrojów sądów powszechnych, ale art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 r. oraz art. 8 ust. 1 i 2 ustawy 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 r. W ocenie powódki wynagrodzenie obliczone nie w oparciu o regulację ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych nie jest wynagrodzeniem godziwym, odpowiadającym godności urzędu. Naliczenie wynagrodzenia we wskazany sposób narusza zasadę równego traktowania określoną w art. 32 ust. 1 konstytucji, zasadę zaufania obywatela do państwa a także zasadę ochrony praw nabytych stanowiące fundament demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Sąd winien odmówić zastosowania niezgodnych z konstytucją regulacji ustaw okołobudżetowych i ustalić wynagrodzenie w oparciu o art. 91 § 1 c ustawy prawo o ustrojów sądów powszechnych.

Sąd Rejonowy w(...)wydał nakaz zapłaty. W sprzeciwie pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Wskazał, że stan faktyczny w sprawie jest bezsporny, istota sporu koncentruje się na ważności i zasadności stosowania prawa. Zauważył, że ustawa okołobudżetowa i akt regulujący ustrój sądów powszechnych są aktami tej samej rangi normatywnej, jednocześnie w obu tych aktach ustawodawca określił sposób wyliczania wynagrodzenia sędziego. Zaistniała zatem kolizja norm prawnych. W ocenie pozwanego Sąd winien zastosować regułę kolizyjnych, w myśl której ustawa późniejsza uchyla moc obowiązującą ustawy wcześniejszej. Zastosowanie reguły chronologicznej pozwala dość do konstatacji, że wynagrodzenie powódki winno zostać obliczone w oparciu o wskaźniki określone w ustawie okołobudżetowej. Jak wskazuje pozwany, dopóki określony przepis nie zostanie uznany za niekonstytucyjny, istnieje domniemanie jego zgodności z konstytucją.

Wyrokiem z dnia 6 lutego 2023r. sygn. akt IV P 219/22 Sąd Rejonowy w(...):

-zasądził od pozwanego Sądu Rejonowego w (...) na rzecz powódki (...) kwotę 11 794, 86 zł brutto tytułem waloryzacji wynagrodzenia za pracę z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 listopada 2002 r. do dnia zapłaty,

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2700 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty

- wyrokowi do kwoty 9700 , 78 zł nadał rygor natychmiastowej wykonalności

Sąd Rejonowy ustalił, iż (...) jest (...) w Sądzie Rejonowym w (...)Od 1 stycznia 2021 r. do 31 października 2022 r. otrzymywała wynagrodzenie obliczone z uwzględnieniem wskaźników określonych w ustawach okołobudżetowych. Różnica między tak określonym wynagrodzeniem, a wynagrodzeniem obliczonym w oparciu o wskaźniki podane w ustawie prawo o ustroju sądów powszechnych za powyższy okres wynosi 11794,86 zł (bezsporne).

W pierwszej kolejności sąd wskazał, że nie podziela stanowiska pozwanego, że sąd jest zobowiązany do stosowania każdego przepisu prawa, dopóki nie zostanie on uznany za niekonstytucyjny orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego. Sąd nie powinien stosować przepisu, o ile w jego ocenie, nie jest zgodny z Konstytucją. Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni identyfikuje się ze stanowiskiem judykatury, zgodnie z którym „sędziowie są związani wyłącznie Konstytucją i ustawami, a wobec tego mogą odmówić zastosowania niekonstytucyjnego przepisu także, gdy zdarzenie miało miejsce w dacie jego obowiązywania” (patrz Wyrok NSA z dnia 16 października 2009 r. I OSK 52/09). Sąd ma nie tylko prawo, ale i obowiązek orzekania na podstawie przepisów, które mają swoje umocowanie w ustawie zasadniczej. Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że „skoro Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej i jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 8 Konstytucji RP), zaś sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), to istnieje możliwość samodzielnego dokonania przez sąd oceny zgodności przepisów ustawowych z Konstytucją na użytek rozpoznawanej sprawy. W tym przypadku nie chodzi więc o przeprowadzanie przez Sąd Najwyższy - "w zastępstwie" Trybunału Konstytucyjnego - oceny konstytucyjności przepisów ustawowych, lecz o "odmowę zastosowania" przepisów, które są niezgodne (zwłaszcza w sposób oczywisty) z przepisami (wzorcami) Konstytucji RP” (porównaj wyrok SN z dnia 27 lipca 2016 r. III KRs 46/12).

Przechodząc zatem do oceny zgodności z ustawą zasadniczą przepisów, na podstawie których obliczono i wypłacono powódce wynagrodzenie, zgodzić się należy, że art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 r. oraz art. 8 ust. 1 i 2 ustawy 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 r. są niezgodne z art. 178 ust. 1 i 2 Konstytucji. W myśl z art. 178 ust. 1 i 2 Konstytucji RP: „Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Mimo że szczegółowa regulacja wynagrodzenia sędziowskiego należy do ustawodawcy zwykłego, to podjęta decyzja musi być obiektywna, nie zaś dowolna i arbitralna. Trybunał Konstytucyjny, w zachowującym aktualność wyroku z 12 grudnia 2012 roku (K 1/12) zwracał uwagę, że sposób ustalania wynagrodzenia sędziego jako wartości systemowej nie może być uzależniony od decyzji jawiących się jako nacisk na sędziów. O ile art. 178 ust. 2 konstytucji nie jest źródłem praw podmiotowych sędziów, jak wskazuje Trybunał, nie chodzi w nim bowiem o ochronę interesów konkretnych osób piastujących urzędy sędziowskie, lecz o zobowiązanie państwa do określonego działania - zapewnienia sędziom wynagrodzenia spełniającego określone warunki. Dlatego też władze ustawodawcza i wykonawcza mają obowiązek stworzenia stabilnego mechanizmu wynagradzania sędziów którego działania – bez zaistnienia szczególnie ważnych przyczyn – nie wolno zakłócać. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r. określił nieprzekraczalne „warunki brzegowe”, a więc granice wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków, wskazując, że:

• wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość – zarówno wobec całej tej grupy zawodowej – ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy

• wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej

• wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;

• w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej – niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej – chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami;

• niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia)

• niedopuszczalne jest wybiórcze przerzucanie skutków niewydolności systemu finansów państwa na pewne grupy pracowników sfery budżetowej, zwłaszcza gdy równocześnie inne grupy zawodowe nie zostały owym „zamrożeniem” dotknięte, a nawet zagwarantowano im wzrost wynagrodzeń”.

W ocenie sądu nie zachodzą żadne okoliczności zezwalające ustawodawcy na modyfikację zasady określania wynagrodzeń sędziowskich (a pośrednio także i powódki) za pomocą regulacji ustaw okołobudżetowych. Sytuacja finansowa państwa przedstawiana jest jako bardzo dobra, zaś ustawodawca nie wyjaśnił powodów ingerencji w zasadę określoną w art. 91c PUSP. Ingerencji ustawodawcy nie sposób tłumaczyć stanem finansów państwa, tym bardziej, że obniżeniu wynagrodzenia sędziego określonego ustawą ustrojową towarzyszy wzrost płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (na skalę przekraczającą znacznie koszty regulacji płacy sędziów). Dla przykładu należy wskazać, że na mocy Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2021 r. w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe zwiększono wysokość wynagrodzenia m.in.: Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów, Wiceprezesa Rady Ministrów, Wicemarszałka Sejmu, Wicemarszałka Senatu, Wiceprezesa Rady Ministrów, ministrów, wiceministrów, Prezesa NIK, Prezesa IPN. Zwiększeniu uległo również wynagrodzenie Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Z kolei zgodnie z dyspozycją art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw ,,wynagrodzenie Prezydenta składa się obecnie z wynagrodzenia zasadniczego odpowiadającego 9,8-krotności kwoty bazowej oraz dodatku funkcyjnego odpowiadającego 4,2-krotności kwoty bazowej, której wysokość ustaloną według odrębnych zasad określa ustawa budżetowa, z tym że kwota bazowa jest corocznie waloryzowana o wzrost wynagrodzeń na dany rok budżetowy w stosunku do roku poprzedniego (średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń)”, co oznacza wzrost wynagrodzenia Prezydenta o ok. 40%. Zgodnie z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP „wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne”. Z nakazu równego traktowania wynika zakaz wprowadzania zróżnicowań o nieuzasadnionym charakterze. Skoro ustawodawca zdecydował się na modyfikacje wynagrodzeń płac sędziów, zdaniem Sądu analogiczne rozwiązania powinny dotyczyć władzy ustawodawczej i wykonawczej, w przeciwnym wypadku dochodzi do dyskryminacji i naruszenia zasady równego traktowania podmiotów podobnych. Każde odstępstwo od zasady równego traktowania powinno znajdować swoje uzasadnienie w odpowiedniej argumentacji natury konstytucyjnej. Z kolei dyskryminacja oznacza zatem nienadające się do zaakceptowania tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej klasy (kategorii), albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normach prawnych. Stwierdzić zatem należy, że art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 r. oraz art. 8 ust. 1 i 2 ustawy 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 r. są niezgodne z art. 32 ust. 1 i 2 konstytucji. Nie sposób też odmówić racji powódce, że wprowadzone regulacje naruszają wynikającą z istoty demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) zasadę ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego prawa. Wprowadzony art. 91 § 1c p.u.s.p. mechanizm był wynikiem porozumienia wypracowanego przez przedstawicieli władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Ingerencja w kształtowanie wysokości wynagrodzeń sędziów stanowi wycofanie się państwa z obietnic już złożonych. Oczywiście zasada ta nie ma charakteru absolutnego, słusznie wskazuje powódka, że ograniczenie lub zniesienie praw nabytych jest dopuszczalne pod warunkiem, że takie działanie jest konieczne dla realizacji innych wartości konstytucyjnych. Dodatkowo ingerencja powinna być proporcjonalna, wyważona, pozwalająca osiągnąć założone wartości przy jak najmniejszym poświęceniu innego dobra. Taką wartością, jak podkreślał Trybunał Konstytucyjny, może być potrzeba zapewnienia równowagi budżetowej czy też pogorszenie się sytuacji gospodarczej państwa. Sąd w sprawie nie dopatrzył się żadnych przesłanek uzasadniające zastosowanie odstępstwa od zasady ochrony praw słusznie nabytych, wobec czego wskazana regulacja jest niezgodna z art. 2 Konstytucji. W ocenie Sądu nie budzi również wątpliwości, że powyższa regulacja jest sprzeczna z art. 2 oraz art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej. Jak już wielokrotnie wspomniano, samo zamrożenie, ograniczenie, czy wręcz obniżenie wynagrodzeń sędziowskich nie jest wykluczone, koniecznym jest jednak ziszczenie się określonych warunków. Choć w rozpoznawanej pod sygn. C 64/16 sprawie Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że przepisy prawa krajowego obniżające wynagrodzenie sędziów nie były sprzeczne z prawem Unii, to zwrócić należy uwagę, że takie stanowisko było podyktowane okolicznością, że obniżenie wynagrodzenia dotyczyło całej sfery budżetowej, miało wyłącznie charakter czasowy, a ponadto było uzasadnione wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego.

Realia rozpoznawanej sprawy są inne. Zdaje się, że ustawodawca ingerując w sposób ustalania wynagrodzeń sędziowskich z wyjątku uczynił zasadę, sama ingerencja nie ma związku z dbałością o finanse publiczne i nadmierny deficyt budżetowy, co więcej stanowi nieuzasadnioną dyskryminację wybranych tylko grup zawodowych.

Reasumując. Wbrew supozycjom pozwanego odmowa zastosowania w sprawie przepisu niezgodnego z konstytucją jest nie tylko prawem ale i obowiązkiem Sądu. Zapatrywanie pozwanego, iż Sąd powinien zastosować przepis ustawy późniejszej byłoby słuszne, gdyby obie regulacje były zgodne z konstytucją. Mając na uwadze powyższe rozważania, żądanie powódki podlegało uwzględnieniu, Sąd odmówił zastosowania art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 roku oraz art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 roku, które są niezgodne z Konstytucją RP i prawem unijnym i ustalił wynagrodzenie w oparciu o art. 91 § 1c u.s.p., a następnie zasądził od pozwanego różnicę między wynagrodzeniem wypłaconym za wskazany okres a wynagrodzeniem ustalonym na podstawie przepisów u.s.p.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 kc.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, określając koszty zastępstwa w oparciu o art. § 2 pkt 5 w zw. § 9 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. O rygorze natychmiastowej wykonalności orzeczono zgodnie z art. 477 ² § 1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie :

1/ prawa procesowego , a mianowicie :

- art. 188 pkt 1 i art. 193 Konstytucji RP w związku z art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym , a to poprzez zaniechanie skierowania do TK pytania prawnego w trybie wskazanych wyżej przepisów

- polegające na samodzielnym dokonaniu wykładni prawa, w sytuacji gdy w omawianej sprawie jedynie kompetencje dokonania takiej wykładni posiada TK

2/ prawa materialnego :

- art. 8 ust. 2 Konstytucji RP poprzez uznanie , że sąd powszechny jest uprawniony do badania zgodności ustaw z Konstytucją , a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności lub niezgodności z ustawą zasadniczą ze skutkiem w postaci niezastosowania takiego przepisu jak w rozpoznawanej sprawie

- art. 178 ust. 1 Konstytucji RP przez błędną wykładnię, której skutkiem jest uznanie , ze sąd pierwszej instancji może podjąć samodzielnie decyzję o uznaniu za niekonstytucyjny przepisu ustawy, podczas gdy w niniejszej sprawie sąd miał obowiązek skierować w razie wątpliwości wniosek do TK o zbadanie zgodności przepisu ustawy okołobudżetowej z Konstytucją. Na powyższej podstawie apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, względnie z ostrożności procesowej o uchylenie wyroku i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje. W uzasadnieniu pozwany na potwierdzenie swych racji przytoczył szereg orzeczeń sądowych oraz poglądów doktryny podnosząc, iż dopóki określony przepis nie zostanie uznany za niekonstytucyjny istnieje domniemanie jego zgodności z Konstytucji. A powołanym do orzekania zgodności ustaw z Konstytucją w polskim systemie prawnym jest TK – art. 188 Konstytucji RP. Dopiero przeszkoda prawna w skorzystaniu z możliwości skierowania zapytania w trybie art. 193 Konstytucji daje możliwość wyjątkowego zastosowania wykładni przez sąd orzekający. Taka sytuacja nie miała miejsca w omawianej sprawie , natomiast dokonana odmienna interpretacja i pominięcie obowiązujących przepisów proceduralnych jest bez wątpienia okolicznością uzasadniającą uchylenie wadliwie wydanego orzeczenia.

Odpowiedź na apelację złożyła strona powodowa wnosząc o jej oddalenie jej w całości oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje. W uzasadnieniu między innymi wskazała, że w badanym przypadku sąd powszechny został pozbawiony możliwości zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego o rozstrzygnięcie konstytucyjności przepisów , na podstawie których miałby orzekać. TK nie jest bowiem uprawniony do orzekania o przepisach , które utraciły moc obowiązującą. Przyjęcie zatem stanowiska, że sądy powszechne nie mają kompetencji do odmowy zastosowania ustawy w oparciu o zasadę bezpośredniego stosowania Konstytucji RP stanowiłoby ograniczenie kognicji sądu , a tym samym pozbawiłoby powódkę efektywnej ochrony prawnej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w części - w odniesieniu do waloryzacji wynagrodzenia zasądzonej zaskarżonym wyrokiem od pozwanego na rzecz powódki za rok 2021r. Zagadnienie będące przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było już przedmiotem analizy Trybunału Konstytucyjnego . W wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r. K 1/12 ( słusznie przywołanym przez sąd pierwszej instancji ) tenże TK ( odnosząc się do problemu zamrożenia waloryzacji wynagrodzeń sędziów ) wskazał ( teza 2.2.1 ), że sędziowie są „ … jedyną grupą zawodową w Polsce, której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia "odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków" ( art. 178 ust. 2 Konstytucji ). Postanowienie to wyznacza, chociaż w sposób mało precyzyjny, pewien konieczny standard, który musi być respektowany przez ustawodawcę przy ustalaniu ustawowych zasad wynagradzania sędziów (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00 , OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Norma ta stanowi szczególną gwarancję ochrony wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, co ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania. Art. 178 ust. 2 Konstytucji jest przy tym nie tyle gwarancją wynagrodzenia sędziego, jako sui generis pracownika, ile elementem ustroju sądownictwa - istotną materialną gwarancją niezawisłości sędziego. Nie jest bowiem przypadkiem, że unormowanie to znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie postanowienia ustanawiającego zasadę niezawisłości sędziów ( art. 178 ust. 1 Konstytucji ). Najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako "automatycznie", bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego. Zdaniem Trybunału, wynagrodzenie to powinno być znacząco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia w kraju. Spełniający powyższe założenia, zobiektywizowany, mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich zaczął funkcjonować w 2009 r., w wyniku porozumienia przedstawicieli wszystkich trzech władz, pod auspicjami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a stosowne regulacje znalazły się w u.s.p., u.S.N., ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) oraz ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 952, ze zm.). System wynagradzania wszystkich sędziów oparty jest na takich samych zasadach i został wyodrębniony z systemu wynagrodzeń pozostałych pracowników sfery budżetowej. Wysokość wynagrodzenia sędziego zależy w nim od następujących obiektywnych przesłanek: zajmowanego stanowiska, stażu pracy (łącznego oraz na danym stanowisku sędziowskim) oraz pełnionych w sądownictwie funkcji. System ten nie zawiera żadnych elementów uznaniowych, w rodzaju nagród lub premii, które mogłyby być uzależnione od oceny wyników czy jakości pracy sędziego i stanowić instrument wpływu na niego. Mechanizm ustalania wynagrodzeń sędziów został uregulowany w art. 91 § 1c u.s.p. i w art. 42 § 2 u.S.N. Kształtuje on wynagrodzenie sędziego jako iloczyn ustawowo określonego mnożnika (wynoszącego dla sędziów sądów powszechnych i sędziów sądów administracyjnych - zależnie od zajmowanego stanowiska - od 2,05 do 3,23, a dla sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego - 4,13 w stawce podstawowej albo 4,75 w stawce awansowej) oraz mnożnej - podstawy wynagrodzenia zasadniczego w danym roku, którą stanowi wynagrodzenie w II kwartale, ogłaszane komunikatem Prezesa GUS w Monitorze Polskim. Takie powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem (w miejsce wcześniejszego odniesienia do przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej) - chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych - gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Zarazem, w razie pogorszenia koniunktury gospodarczej i obniżenia przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ustawodawca przewidział, że wynagrodzenia sędziów mają pozostawać na tym samym poziomie ( art. 91 § 1d u.s.p. oraz art. 42 § 3 u.S.N.). Mechanizm ten jest reakcją na dezyderat sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka z 23 lipca 2008 r. i elementem zmian systemowych prowadzących do wykonania art. 178 ust. 2 Konstytucji , a jego celem jest odniesienie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów do obiektywnego wskaźnika i uniezależnienie tego procesu od ingerencji władz wykonawczej i ustawodawczej …” Trybunał określił również tzw. nieprzekraczalne „ warunki brzegowe „ , które winny przyświecać działaniom ustawodawcy na analizowanej płaszczyźnie ( wymienione również w zaskarżonym wyroku ) :

- wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakakolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej , jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów , co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy

- wysokość wynagrodzenia sędziego , w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej

- wynagrodzenie sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej

- w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej – niż wynagrodzenia innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami

- niedopuszczalne jest obniżenie w drodze nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów , z wyjątkiem sytuacji , o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji ( przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia )

Jak zauważył „ … Powinnością dwóch pierwszych władz ( ustawodawczej i wykonawczej ) wynikającą z art. 178 ust. 2 Konstytucji jest stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby ich od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich. Mechanizm ten powinien być stabilny i - bez zaistnienia szczególnie ważnych , konstytucyjnie legitymowanych przyczyn nie wolno zakłócać jego funkcjonowania … „. Dalej ( teza 5.4 ) Trybunał stwierdził , iż „ Trybunał Konstytucyjny uznał zakwestionowaną regulację - polegającą na jednorocznym "zamrożeniu" wynagrodzeń sędziów - za zgodną z Konstytucją, stwierdza jednak, że uznanie konstytucyjności tego rozwiązania wynika z jego incydentalnego charakteru oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji . Podkreśla przy tym, że art. 178 ust. 2 w związku z art. 1 Konstytucji wyznacza w kwestii wynagrodzeń sędziowskich granice, których ustawodawca przekroczyć nie może, a gdyby je przekroczył, Trybunał Konstytucyjny nie mógłby tego zaakceptować. Ustawodawca, statuując w art. 178 ust. 2 Konstytucji - w bezpośrednim sąsiedztwie postanowień wyrażających zasadę niezawisłości sędziowskiej - obowiązek zapewnienia sędziom warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, uznał, że te odpowiednie warunki i wynagrodzenie są konieczne do prawidłowego wypełniania ich funkcji - wymierzania sprawiedliwości (orzekania). Ich celem nie jest ochrona indywidualnych interesów osób sprawujących urząd sędziego, lecz zapewnienie prawidłowego działania władzy sądowniczej, które jest koniecznym warunkiem urzeczywistniania rządów prawa. I chociaż z art. 178 ust. 2 Konstytucji nie można wyprowadzać praw podmiotowych sędziów do wynagrodzenia w określonej wysokości ani szczegółowych rozwiązań prawnych dotyczących ich wynagrodzeń, to - ze względu na istniejący charakter i specyficzne funkcje - można na jego podstawie wyznaczyć nieprzekraczalne granice dla władz ustawodawczej i wykonawczej, decydujących o sposobie wynagradzania sędziów. Te granice, czy też "warunki brzegowe" wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków określa od wielu lat w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny, który w obecnym składzie w pełni akceptuje tę linię orzeczniczą „. TK wskazał jednocześnie, iż „ niniejszy wyrok TK nie może być rozumiany jako akceptacja praktyki „ zamrażania „ wynagrodzeń sędziowskich , która oznacza spadek ich realnej wartości i przez to pogorszenie sytuacji materialnej sędziów. W demokratycznym państwie prawa , opartym na trójpodziale władz , nie jest dopuszczalne , by jedna z nich - sądownicza - była przez pozostałe władze osłabiana , chociażby w sferze materialnego poziomu życia , co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia władzy sądowniczej od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. „ Zamrożenie wynagrodzę sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo , ze względu na inne wartości konstytucyjne , w szczególności - jak w niniejszej sprawie - ze względu na trudności budżetowe państwa , jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego . Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką …” i dalej „ … oczywiście nie jest możliwe ustanowienie sztywnych reguł w tym względzie np. zakazujących ustawodawcy zamrażania wynagrodzeń sędziów przez dwa kolejne lata , albo dopuszczających je częściej niż co określoną liczbę lat – ocenia tego typu regulacji musi się odbywać a casu ad casum, z uwzględnieniem uwarunkowań społeczno – gospodarczych i całego kontekstu normatywnego , a jej wynik powinien być efektem ważenia wartości konstytucyjnych. Należy bowiem podkreślić, że zamrożenie wynagrodzeń sędziów jest dopuszczalne tylko ze względu na inne wartości konstytucyjne i nie może być - nawet w sposób dorozumiany , czy sugerowany - środkiem dyscyplinującym jak mogłoby to wynikać z niektórych wypowiedzi przedstawicieli władzy wykonawczej. ”

Mając powyższe na uwadze i wracając na grunt niniejszej sprawy, której przedmiot stanowi dopuszczalność całkowitego zamrożenia ( w 2021r. ) i obniżenia przewidzianej ustawowo ( art. 91 § 1 c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych ) waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów ( w roku 2022 ) - ich zgodność z art. 178 i 31 Konstytucji RP , w ocenie sądu odwoławczego zamrożenie ( zawieszenie waloryzacji ) wynagrodzeń w roku 2021r. było ( w świetle cytowanego wcześniej wyroku TK ) uzasadnione , albowiem podyktowane wyjątkowością zaistniałej sytuacji i skalą zupełnie nieznanych dotąd wyzwań, jakie stanęły przed naszym państwem w związku ze stanem pandemii. W konsekwencji jako epizodyczne i wyjątkowe było dopuszczalne i nie ma podstaw, by przyjmować, że przepisy je wprowadzające ( ustawa okołobudżetowa na 2021r. ) nie były zgodne z zapisami ustawy zasadniczej . Zupełnie nowa ( w zasadzie w skali kilku ostatnich dziesięcioleci ) sytuacja wywołana ogłoszonym stanem pandemii i jej konsekwencjami społecznymi, gospodarczymi , ekonomicznymi stanowiła poważne obciążenie również , a może przede wszystkim finansowe dla państwa jako takiego . To starało się nie dopuścić do załamania ( na skutek przerwania łańcuchów dostaw, okresowych lockdownów, masowych absencji pracowników itd. ) gospodarki , w efekcie upadłości firm, gwałtownego wzrostu bezrobocia i innych wysoce negatywnych skutków ( w sferze gospodarczej, ekonomicznej i społecznej ) dla funkcjonowania tegoż organizmu państwowego. Temu służyły wprowadzane kolejne mechanizmy ochronne np. tzw. „ tarcze „ , przewidujące zarówno łagodzenie ciężarów publicznoprawnych nałożonych na przedsiębiorców jak i ich bezpośrednie wsparcie finansowe, czy świadczenia dla pracowników, zleceniobiorców, którzy z powodu wprowadzanych pandemicznych ograniczeń pozostawali bez pracy lub których źródła utrzymania ulegały z tego powodu znacznemu ograniczeniu. Zaistniały tym samym przesłanki dla incydentalnego , wyjątkowego , podyktowanego siłą wyższą i przejściowego ( tymczasowego ) zamrożenia waloryzacji wynagrodzeń sędziowskich, wskazane w przywołanym wyżej wyroku. Nie naruszono wspomnianych wcześniej warunków brzegowych.

Zupełnie inaczej natomiast rzecz się ma w odniesieniu do zmian przyjętych w 2022r . W tym zakresie sąd odwoławczy co do zasady podziela argumentację zaprezentowaną w zaskarżonym wyroku . Należy ponownie przywołać w tym miejscu i poddać analizie cytowane wyżej , wskazane w przywołanym wcześniej wyroku TK nieprzekraczalne warunki brzegowe, które w ocenie sądu zostały naruszone :

- wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakakolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej , jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów , co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy – w przypadku zmiany wskaźnika stosowanego jako podstawa dla ustalenia podstawy wynagrodzenia sędziego w 2022r. – mamy do czynienia z oczywistą uznaniowością. Przyjęcie w art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2021r. kwoty przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2020 r. – 5024, 48 zł w miejsce prawidłowo ( zgodnie z art. 91 § 1 c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych – dalej „ usp „ ) kwoty przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2021 r. – 5504, 24 zł miało charakter typowo uznaniowy ( zupełnie dowolny ) . W uzasadnieniu projektu ustawy okołobudżetowej w tym zakresie stwierdzono jedynie : „ proponuje się , aby w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów i prokuratorów określono na podstawie wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. . Nie zmienią się ogólne zasady ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie ogłaszane przez prezesa GUS. Przepisy niniejszej ustawy spowodują bowiem „ zamrożenie „ waloryzacji „ wynagrodzeń w roku 2022 liczonej na poziomie podstawy z roku 2021. Przyjęcie podstawy ustalenia wynagrodzenia roku 2020 będzie równoznaczne ze wzrostem wynagrodzeń w roku 2022 w stosunku do roku 2021 o 3, 83 % … „ , nie uzasadniając nie tylko dokonanej arbitralnie modyfikacji, ale również tego, dlaczego odpowiednia jest ta właśnie kwota. Co więcej, do wskazanej kwoty z niewiadomych przyczyn ( najprawdopodobniej chodziło o uzyskanie waloryzacji na poziomie zbliżonym do 4,4 % odpowiadającej wzrostowi wynagrodzeń w części tzw. budżetówki w tym roku ) „ dodano kwotę 26 zł. Całkowicie uznaniowy charakter powyższej ingerencji w zasady waloryzacji wynagrodzenia sędziów potwierdza kolejna zmiana wprowadzona na następny rok ( 2023) w ustawie okołobudżetowej z 2022 , gdzie ponownie dokonano dowolnego obniżenia podstawy , przyjmując tym razem kwotę 5444,42 zł , która dopasowuje wzrost wynagrodzeń sędziów do ich wzrostu w budżetówce czyli 7, 8 % ( wpływająca na realne obniżenie wynagrodzeń tej grupy zawodowej obecnie - ich siły nabywczej ) . W świetle praktyki ostatnich dwóch lat wydaje się, iż nic nie stoi na przeszkodzie, aby w kolejnych latach ponownie przyjmować zupełnie dowolną podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów, co więcej w takiej wysokości, która skutkować będzie iluzoryczną waloryzacją tych wynagrodzeń o symboliczną kwotę ( zależy to wyłącznie od przyjętej wartości np. 5600 zł , zamiast przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2023r. ). Pokusę dla kolejnej ingerencji w ustalone ustawą o ustroju sądów powszechnych reguły wynagradzania sędziów może stanowić okoliczność , iż przeciętne wynagrodzenie za II kwartał 2023r. wyniosło 7346, 30 zł , co skutkować będzie niemal 20 % waloryzacją wynagrodzeń sędziów w przyszłym roku

- wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej – w następstwie trzykrotnych już obecnie zmian warunek ten nie jest zachowany - tendencja wzrostowa jest mniejsza aniżeli przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej. To w roku 2021 było wprawdzie zamrożone, ale w 2022 r. wzrosło o 4, 4 % , a obecnie o kolejne 7, 8 % . Tymczasem wzrost wynagrodzeń sędziowskich w 2022r. wyniósł około 3,83 % ( po dodaniu do przyjętej kwoty kolejnych 26 zł - 4,37 % ) , a obecnie ( w 2023 r. ) 7, 8 % . Przed 2021r. wynagrodzenia sędziów podlegały corocznej, opartej na zasadach określonych w ustawie o ustroju sądów powszechnych waloryzacji , zatem pomijając uzasadnione zawieszenie waloryzacji w roku 2021, w skali kilku lat mamy do czynienia z tendencją odwrotną - wzrost wynagrodzeń sędziów jest znacząco wyhamowywany - działanie takie nie tyle wypacza , co faktycznie eliminuje mechanizm ustalania wynagrodzeń sędziów uregulowany w art. 91 § 1c u.s.p. mający chronić je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej

- w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przez nadmiernie niekorzystnymi zmianami - tymczasem w ostatnich latach sytuacja budżetowa nie stała na przeszkodzie podwyższaniu wynagrodzeń przedstawicieli władzy ustawodawczej, wykonawczej , innych grup zawodowych ( służb mundurowych ) , kontynuowaniu wypłaty trzynastych czy wprowadzaniu czternastych emerytur, tym bardziej zatem ( w sytuacji nie występowania trudnej sytuacji budżetu ) ograniczenia ustawowo przewidzianej waloryzacji nie powinny mieć miejsca w odniesieniu do podlegających szczególnej ochronie wynagrodzeń sędziów ( nie ulega wątpliwości , że uczyniono dokładnie odwrotnie ).

Regulacje ustawy o ustroju sądów powszechnych określające zasady wzrostu wynagrodzeń sędziów i prokuratorów miały gwarantować waloryzację tych wynagrodzeń ( adekwatną do zmieniających się warunków gospodarczych – czego wyrazem jest ich uzależnienie od wysokości przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale rok do roku ) celem utrzymania realnej wysokości wynagrodzeń sędziów. Kolejne druga z rzędu ( po całkowitym wstrzymaniu waloryzacji wynagrodzeń w 2021 r ) modyfikacja reguł określonych w ustawie o ustroju sądów powszechnych, tym razem sprowadzająca się do znacznie mniej korzystnej zmiany podstawy ustalenia wysokości wynagrodzenia sędziów, stanowi dokładnie zaprzeczenie wyeksponowanej przez TK powinności utworzenia stabilnego mechanizmu , który uwolniłby sędziów od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich. Po raz kolejny należy wskazać, iż obrany w tym zakresie przez decydentów kierunek jasno obrazuje trzecia z kolei modyfikacja tej podstawy w bieżącym roku ( tym razem jeszcze bardziej niekorzystna ) , przy braku w istocie ( jak się wydaje w świetle powszechnie dostępnych danych ) przesłanek ku temu w kondycji budżetu państwa. W konsekwencji nie powinno ulegać wątpliwości, iż analizowana regulacja ustawy okołobudżetowej na 2022r. była ( stosownie do wytycznych TK ) niezgodna z art. 178 ust. 2 konstytucji i jako taka nie mogła być stosowana. Należy w tym miejscu zauważyć , że o ile zamrożenie wynagrodzeń sędziów i prokuratorów ( a także innych pracowników, których wynagrodzenia stanowiły określony , ustalony ustawą procent wynagrodzeń powyższych grup zawodowych ) w 2021r. zostało merytorycznie uzasadnione ( druk 641 ) wskazano bowiem , że „ w związku z obecną sytuacją gospodarczą kraju spowodowaną epidemią COVID 19 nastąpiła konieczność zamrożenia wynagrodzenia osób ( w tym sędziów i prokuratorów ) , dla których podstawę obliczenia wynagrodzenia stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszane przez Prezesa GUS „ i dalej „ przepisy niniejszej ustawy spowodują „ zamrożenie” systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów tylko w roku 2021, a powyższa zmiana mieści się w ramach całości zmian związanych z „ zamrożeniem „ wielkości wynagrodzeń w sektorze publicznym w celu zapewnienia równowagi budżetowej stanowiącej wartość konstytucyjną , od której zależy zdolność państwa do działania i wypełniania jego zadań „ , o tyle w uzasadnieniu rządowego projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2022r. ( druk nr 1630 ) nie wskazano nawet powodów propozycji ustalenia w roku 2022 wysokości wynagrodzeń sędziów, prokuratorów i innych pracowników, których wynagrodzenia są relacjonowane do wynagrodzeń sędziów i prokuratorów w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. ogłoszonego w komunikacie Prezesa GUS , zwiększonego o kwotę 26 zł ( łącznie 5050, 28 zł ) . Powyższe skutkowało wzrostem wynagrodzeń sędziowskich na poziomie 4, 37 % ( bez kwoty 26 zł byłoby to 3, 83 % ) , zamiast ( co wynikało z różnicy pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w II kwartale 2020 - kwota 5024 , 48 , a przeciętnym wynagrodzeniem w II kwartale 2021 r. - kwota 5504 , 52 ) na poziomie 9 %. Ten sam mechanizm został zastosowany w kolejnym roku - zaproponowano ustalenie w roku 2023 wysokości wynagrodzeń sędziów, prokuratorów i innych pracowników, których wynagrodzenia są relacjonowane do wynagrodzeń sędziów i prokuratorów w oparciu o kwotę 5444,42 zł. Proponowane zmiany skutkowały radykalnym zmniejszeniem skali wzrostu wynagrodzeń sędziów z wynikających z ustawy o ustroju sądów powszechnych 21 % ( gdyby przyjęto zgodnie z ustawą przeciętne wynagrodzenie za II kwartał 2022 r. – 6156 , 25 w stosunku do 5504 , 52 zł ) do 7, 8 % . Ponownie brak jest jakiegokolwiek uzasadnienia dla powyższej modyfikacji zasad określonych w ustawie o ustroju sądów powszechnych sytuacją budżetową państwa. W tym samym czasie ( mowa o roku 2022 ) w wyższym procencie w stosunku do dotychczasowego poziomu wynagrodzeń podwyższono uposażenia funkcjonariuszy służb mundurowych ( 677 zł na etat miesięczne ) , wynagrodzenia w ochronie zdrowia ( dla lekarzy specjalistów I stopnia o około 32 % , dla lekarzy specjalistów II stopnia o około 22 % ) , wynagrodzenia zasadnicze nauczycieli poczatkujących i niektórych mianowanych ( od 1 września 2022 r. ) , przedstawicieli władzy ustawodawczej ( wyeksponowane w uzasadnieniu sądu pierwszej instancji ) , wreszcie wypłacono „ 13 „ i po raz pierwszy „ 14 „ emerytury , co przeczy tezie o złym czy słabym stanie budżetu, usprawiedliwiającym w kolejnym roku z rzędu obniżenie skali waloryzacji wynagrodzenia sędziów i prokuratorów, co więcej wydaje się świadczyć o dobrym, a w każdym razie pozwalającym na podwyższenie wynagrodzeń grupom zawodowym nie objętym gwarancjami konstytucyjnymi godziwości wynagrodzenia stanie finansów państwa. Również wskaźniki makroekonomiczne ( przynajmniej te dostępne w internecie ) dla 2022 r. były korzystne. Planowany deficyt budżetu państwa na poziomie 30 mld złotych okazał się znacznie niższy i wyniósł 12,4 mld zł. PKB wzrósł o 4, 8 % . Bezrobocie utrzymywało się na niskim poziomie, a większość pracowników sektora prywatnego otrzymała podwyżki rzędu kilkunastu procent. Nawiązując zatem do przywołanego wyżej stwierdzenia przez TK w wyroku K 1/12 , że „ … zamrożenie wynagrodzeń sędziów jest dopuszczalne tylko ze względu na inne wartości konstytucyjne i nie może być - nawet w sposób dorozumiany , czy sugerowany - środkiem dyscyplinującym jak mogłoby to wynikać z niektórych wypowiedzi przedstawicieli władzy wykonawczej … „ jak się wydaje nie dość, że pozycja władzy sądowniczej podlega postępującemu obniżaniu w sferze publicznej , to jeszcze działania o tym samym charakterze ( podobnych skutkach ) podjęte zostały w latach 2022 – 2023 na płaszczyźnie finansowej. Wprawdzie cytowane wyżej orzeczenie TK odnosiło się do kwestii zamrożenia wynagrodzeń sędziowskich ( braku ich jakiegokolwiek wzrostu - wstrzymania ich waloryzacji ) , to jednak przyjęta obecnie już praktyka ( zmiana podstawy ustalenia wynagrodzenia po raz trzeci ) w istocie sprowadza się do tego samego , to jest sukcesywnego , rozłożonego w czasie , acz niewątpliwego obniżania realnych wynagrodzeń sędziów. Nietrudno wyobrazić sobie sytuację, w której ( abstrahując już nawet od obecnego poziomu inflacji ) w kolejnych ustawach okołobudżetowych pomimo braku uzasadnionych przesłanek w stanie finansowym państwa , podstawa ustalenia wysokości wynagrodzeń sędziów zostanie ponownie w sposób dowolny zmodyfikowana i przyjęta na poziomie skutkującym ich symbolicznym wzrostem. Zwrócenie się do TK z kolejnym pytaniem prawnym byłoby bezcelowe i zbędne wobec szczegółowej analizy tej kwestii i konkretnych wskazań w przywołanym wyżej wyroku TK z 2012r., zwłaszcza w sytuacji , w której trybunał ma poważne trudności z rozstrzygnięciem w relatywnie akceptowalnym czasie innych równie ważnych lub bardziej istotnych zagadnień. W postanowieniu z dnia 23 lutego 2023 r. III USK 127/22 Sąd Najwyższy stwierdził, iż z uwagi na bezpieczeństwo obrotu prawnego kształtowanego również przez indywidualne akty stosowania prawa , jakimi są orzeczenia sądowe – odmowa zastosowania przepisu ustawy może nastąpić wyłącznie w przypadku, gdy sąd rozpoznający nie ma wątpliwości co do niezgodności przepisu z Konstytucją RP , a sprzeczność ma charakter oczywisty. Inaczej mówiąc , gdy zachodzi sytuacja oczywistej niekonstytucyjności przepisu . Sytuacja taka może zachodzić wówczas, gdy porównywane przepisy ustawy i Konstytucji RP dotyczą regulacji tej samej materii i są ze sobą sprzeczne, a norma konstytucyjna jest skonkretyzowana w stopni pozwalającym na jej samodzielnej zastosowanie, gdy ustawodawca wprowadził regulację identyczną jak norma objęta już wyrokiem TK , gdy TK stwierdził niekonstytucyjność określonej normy prawnej zamieszczonej w przepisie tożsamym , który nie podlegał rozpoznaniu przed Trybunałem, gdy sposób rozumienia ustawy wynika z utrwalonego orzecznictwa TK. Ni mniej ni więcej w przedmiotowej sprawie zaistniały przesłanki do odmowy zastosowania przepisu ustawy okołobudżetowej na 2022r., albowiem ustawodawca wprowadził regulacje identyczne jak już objęte wyrokiem TK K 1/12, w którym jasno wyznaczono granice, których przekroczenie skutkować musi uznaniem przepisu za niezgodny z konstytucją . Co więcej, jak słusznie podniosła w odpowiedzi na apelację strona powodowa, zwrócenie się z takim pytaniem do TK byłoby bezprzedmiotowe . W takiej sytuacji postępowanie przed tym organem podlegałoby bowiem - z mocy art. 59 ust. 3 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym - umorzeniu. Zgodnie z treścią art. 59 ust. 1 pkt 4 tej ustawy Trybunał na posiedzeniu niejawnym wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania , jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał. Nie ulega wątpliwości, iż analizowany pod kątem jego zgodności z konstytucją akt prawny ( ustawa okołobudżetowa na 2022r. ) utracił moc. Nie zachodzą przy tym okoliczności wskazane w ust. 3 przywołanego przepisu , w myśl którego Trybunał nie umarza postępowania ze wskazanej wyżej przyczyny ( utraty mocy obowiązującej analizowanego aktu prawnego ) , jeżeli wydanie orzeczenia w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw. O tym , iż artykuł 178 ust. 2 konstytucji dotyczący godziwości wynagrodzenia sędziów nie tworzy po ich stronie prawa podmiotowego przesądził zaś TK w kluczowym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy orzeczeniu K 1/12 .

I na koniec. W wyroku ETS z dnia 27 lutego 2018 r. C -64/16 Trybunał Sprawiedliwości ( przywołanym przez sąd I instancji ) uznał wprawdzie, że „ … art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE należy interpretować w ten sposób, ze zasada niezawisłości sędziowskiej nie stoi na przeszkodzie stanowieniu wobec członków Tribunal de Contas ( Trybunału Obrachunkowego ) ogólnych przepisów o obniżeniu wynagrodzeń, takich jak przepisy , których dotycz sprawa w postępowaniu ogólnym , związanych z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego oraz z programem pomocy finansowej Unii, ale w tym przypadku ( w przeciwieństwie do będącego przedmiotem analizy w niniejszej sprawie ) regulacje obniżające wynagrodzenia objęły nie tylko członków trybunału obrachunkowego , ale szerzej - różne osoby zajmujące funkcje publiczne i osoby wykonujące zadania w sektorze publicznym , w tym przedstawicieli władzy wykonawczej i sądowniczej ( teza 48 ). Jak wskazał TS nie można zatem rzeczowych przepisów postrzegać w ten sposób, że zostały ustanowione konkretnie wobec członków Tribunal de Contas - przeciwnie , mają one charakter przepisów ogólnych mających spowodować , ze wszyscy członkowie krajowej służby publicznej będą mieć udział w oszczędnościach podyktowanych wymogami zmniejszenia nadmiernego deficytu budżetu państwa portugalskiego ( teza 50 ) …„ , jednakże w realiach naszego państwa mamy do czynienia z sytuacją zgoła odmienną. Obniżenie podstawy ustalania wynagrodzenia sędziów ( de facto pozbawienie tej szczególnej ekspektatywy przysługującej wg ustawy sędziom ), dokonane w kontekście roszczenia powódki (...), wysokość wynagrodzenia którego stanowi określony procent wynagrodzenia sędziego ) będącego przedmiotem niniejszej sprawy w 2022 r. po raz drugi ( obecnie w 2023 r. już po raz trzeci ) miało charakter wybiórczy, dotycząc wyłącznie jednej grupy zawodowej to jest sędziów ( a także prokuratorów i pracowników, których wysokość wynagrodzenia jest relacjonowana do wynagrodzeń wspomnianych przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości ) . Przyjmując różne kryteria podziału ponownie należy wskazać, iż ograniczenia takie nie dotknęły innych grup zawodowych , grup społecznych czy przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawodawczej .

Reasumując, w przypadku analizowanej wyżej , arbitralnej i uznaniowej ingerencji w zasady wynagradzania sędziów doszło do przekroczenia części ze wskazanych wyżej warunków brzegowych, które spełniane muszą być łącznie. W konsekwencji , wobec naruszenia przez wprowadzoną regulację art. 2 , 32 ust. 1 i 2 oraz 178 ust. 2 Konstytucji sąd I instancji zasadnie odmówił zastosowania art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022r. , stosując w to miejsce art. 91 § 1c u.s.p.

W świetle powyższego , Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 k.p.c. orzekł reformatoryjnie w punkcie 1 sentencji wyroku obniżając zasądzoną przez sąd pierwszej instancji kwotę do tej należnej powódce z tytułu waloryzacji wynagrodzenia w 2022 r. ( wyliczenie pozwanego wskazujące różnicę wynagrodzenia za okres od stycznia do października 2022r. – k. 121 akt sprawy ) i oddalając powództwo w zakresie żądania wyrównania – waloryzacji wynagrodzenia powódki za rok 2021 . W punkcie 2 sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono apelację pozwanego jako bezzasadną w pozostałym zakresie ( w jakim ten domagał się oddalenia roszczenia powódki o wyrównanie wynagrodzenia również za 2022r., a które ze wskazanych wyżej względów zostało zasądzone zasadnie ) .

O kosztach zastępstwa prawnego za obie instancje orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. Stosownie do treści tego przepisu w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. W niniejszej sprawie, mając na uwadze okres, za który powódka dochodziła waloryzacji jej wynagrodzenia ( 12 miesięcy 2021r. i 9 miesięcy 2022r. ) należy przyjąć , iż obie strony pozostają mniej więcej w równych częściach - po 50 % wygrywającymi i przerywającymi proces ( powództwo zostało uwzględnione w odniesieniu do żądania wyrównania wynagrodzenia za 2022 r, oddalone w odniesieniu do takiego samego żądania dotyczącego roku poprzedzającego ). Brak proporcji 1 do 1 w wysokości ostatecznie zasądzonej na rzecz powódki od pozwanego kwoty w stosunku do tej żądanej w pozwie ( jest to relacja 9473,49 zł do 11794, 86 zł , a zatem pozornie mogłoby się wydawać , że powódka wygrała proces w 80 % , a nie w 50 % ), wynika z jednej strony z różnej wysokości roszczeń za każde za każde z lat ( w przypadku 2021r. ewentualna waloryzacja jej wynagrodzenia wg zasad określonych w usp byłaby znacznie niższa , aniżeli w kolejnym roku - różnica pomiędzy przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem za II kwartał 2019 i 2020 to jedynie 185, 25 zł bo 5024, 48 zł - 4839,24 zł , podczas gdy w różnica ta w latach 2020 – 2021 to 480, 24 zł bo 5504, 24 zł - 5024, 48 zł ) oraz tzw. wzajemnego obrachunku ( wyliczenia właściwej kwoty za 2022r. przez pozwanego i być może - gdyż powódka zaniechała rozbicia żądanej kwoty na poszczególne lata - niedoszacowania przez nią wysokości należnej kwoty za 2021r. ).

Sędzia Maciej Flinik ( spr )

Sędzia Elżbieta Pietrzak Sędzia Tomasz Mrugowski