UZASADNIENIE

wyroku z dnia 7 lipca 2014 r.

Pismem z dnia 18 września 2013 r. wniesionym do Sądu Rejonowego w Rzeszowie XII Wydziału Gospodarczego KRS Z. W., powołując się na art. 8^{(
1)} ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych ( jedn. tekst: DZ.U. z 2003 r. nr 116, poz. 1119 ze zm. ) w zw. z art. 18 § 2 pkt 3) ustawy Prawo spółdzielcze( jedn. tekst: DZ. U. z 2003 r. nr 188, poz. 1848 ze zm.), wystąpił z wnioskiem aby sąd zobowiązał i nakazał uczestnikowi S.w T. udostępnienie wnioskodawcy (członkowi spółdzielni) oryginalnych umów (wraz załącznikami i aneksami) z n/w osobami trzecimi, z prawem wykonywania fotokopii:

1. oryginalnych umów o pracę, umów o dzieło i umów zlecenia z osobami trzecimi – pracownikami zatrudnionymi w Spółdzielni i świadczącymi usługi dla uczestnika:

-: radcą prawnym G. K.,
-: adwokatem J. S. i jej K.na świadczone usługi dla S.,
-: N. F. - pracownikiem zatrudnionym w S.,
-: M. M. (1) - pracownikiem zatrudnionym w S.,

2. umów na wynajmowanie lokali użytkowych w budynku przy ulicy (...) w T. zawartych z n/w osobami trzecimi, tj. firmami, organizacjami związkowymi, stowarzyszeniami:

-: P. „. z C.,
-: K.
-: (...),
-: B.,
-: (...),
-: E.,
-: oraz wszystkich innych, których wnioskodawca nie jest i nie może ustalić.

Nadto wnioskodawca złożył wniosek o zwrot kosztów postępowania sądowego, na które składają się opłata sądowa w wysokości 300 zł oraz ewentualne koszty dojazdu w kwocie 50 zł za każde osobiste stawiennictwo w sprawie.

W uzasadnieniu wniosku podał, że w dniu 14 sierpnia 2013 r. złożył wniosek o udostępnienie przez S.opisanych wyżej umów. Spółdzielnia w piśmie otrzymanym w dniu 12 września 2013 r. odmówiła mu jednak wglądu do tych umów. Jego zdaniem odmowa ta była bezprawna i bezpodstawna. Argumentował, że uprawnienie nie może być ograniczone przez statut spółdzielni. Stwierdził, że zapis § 10 ust. 4 statutu, na który powołała się S.jest niezgodny z artykułem 8^{(

1)} ust. 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych i w zw. z art. 1 pkt. 7 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych i w zw. z art. 42 § 2 ustawy Prawo spółdzielcze. W uzasadnieniu powyższego pisma wnioskodawca przywołał nadto orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego oraz Sądu Najwyższego, a także szereg przepisów Prawa spółdzielczego oraz ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Podsumowując swoje wywody stwierdził, że s.nie mogła skorzystać z przysługującego jej prawa odmowy udostępnienia umów, gdyż nie wykazała istnienia realnych przesłanek ku temu. W szczególności uczestnik nie wykazał aby ujawnienie żądanych dokumentów naruszyło prawa osób trzecich lub zaistniała obawa, że wnioskodawca wykorzysta pozyskane informacje w celach sprzecznych z dobrem S.i przez to wyrządzi jej szkodę.

W odpowiedzi na powyższy wniosek S.w T. stwierdziła, że Z. W. składając do sądu wniosek nie zachował siedmiodniowego terminu w tym zakresie. Uczestnik wskazał, że podstawą odmowy udostępnienia umów o pracę dottyczących G. K., J. S. i N. F., był fakt, iż Sąd Rejonowy w Rzeszowie w tym przedmiocie już orzekał i wydał prawomocne postanowienie z dnia 17 czerwca 2013 r., sygn. akt RZ XII Ns Rej KRS (...). Z uwagi na przepis artykułu 18 § 3 Prawa spółdzielczego wnioskodawca nie może domagać się przed sądem po raz kolejny zobowiązania Spółdzielni do udostępnienia mu tych samych umów gdyż termin na złożenie wniosku do sądu minął. Uczestnik dodał, że wnioskodawca złożył wniosek do sądu o udostępnienie mu przedmiotowych umów w dniu 14 listopada 2012 r. i sprawa ta została już prawomocnie rozstrzygnięta.

Odnosząc się do wniosku dotyczącego udostępnienia umowy o pracę zawartej z M. M. (1) uczestnik stwierdził, że odmowa była uzasadniona pisemnym oświadczeniem pracownicy, iż nie wyraża zgody na udostępnienie umowy o pracę. Osoba ta poinformowała Spółdzielnię o próbach zastraszania jej przez wnioskodawcę. Wobec powyższego Zarząd Spółdzielni uznał, że uwzględnienie wniosku o udostępnienie umowy zawierającej adres zamieszkania M. M. byłoby działaniem wykraczającym poza uprawnienia Zarządu jako pracodawcy.

Natomiast podstawą odmowy udostępnienia umów najmu lokali użytkowych z podmiotami wyszczególnionymi we wniosku punkcie 2 a-f było zastrzeżenie poufności informacji zamieszczonych w tych umowach. Powołując się na art. 18 § 3 Prawa spółdzielczego oraz § 10 ust. 4 statutu Spółdzielni uczestnik stwierdził, że spółdzielnia może odmówić członkowi wglądu do umów zawieranych z osobami trzecimi jeżeli naruszałoby to prawa tych osób. Zdaniem uczestnika udostępnienie tych umów naruszałoby prawa stron tych umów.

Postanowieniem z dnia 26 lutego 2014 r. Sąd Rejonowy w Rzeszowie
XII Wydział Gospodarczy KRS oddalił wniosek Z. W. w całości.

W uzasadnieniu powyższego orzeczenia Sąd I instancji stwierdził, że nie budzi wątpliwości, wobec braku stosownej regulacji w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych, iż w zakresie nieuregulowanym tą ustawą znajdują zastosowania przepisy ustawy Prawo spółdzielcze w tym art. 18 § 3 tej ustawy. Zgodnie z powyższym przepisem członek spółdzielni, któremu odmówiono wglądu do umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi, może złożyć wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie spółdzielni do udostępnienia tych umów. Wniosek taki należy jednak złożyć w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia członkowi pisemnej odmowy. Zdaniem Sądu Rejonowego wniosek Z. W. jest spóźniony w zakresie żądania dotyczącego udostępnienia umów zawartych z G. K., J. S. i N. F.. W dniu 14 listopada 2012 r. wpłynął bowiem do sądu rejestrowego wniosek Z. W. o zobowiązanie do udostępnienia umów zawartych z wymienionymi wyżej osobami, co było związane z odmowną decyzją Spółdzielni co do udostępnienia tych umów, sygn. akt Ns Rej. KRS 16294/12/135.

Powyższy wniosek został przez Sąd Rejonowy prawomocnie oddalony postanowieniem z dnia 17 czerwca 2013 r. wobec wskazania przez wnioskodawcę jako uczestników osoby niebędące biernie legitymowane do występowania w postępowaniu. Tym samym wnioskodawca nie złożył prawidłowego wniosku przeciwko osobom biernie legitymowanym w terminie określonym w ustawie czym pozbawił się prawa dochodzenia na drodze sądowej zobowiązania Spółdzielni do udostępnienia wymienionych wyżej dokumentów. Termin, o którym mowa w art. 18 § 3 Prawa spółdzielczego nie może być zaś przywrócony poprzez ponowne zwrócenie się do Spółdzielni z identycznym żądaniem i następnie złożenie wniosku do sądu rejestrowego.

Dalej Sąd pierwszej instancji przywołał treść przepisu art. 8¹ ust. 3 ustawy o spółdzielniach wskazując, że jest on przepisem lex specialis w stosunku do
art. 18 § 2 Prawa spółdzielczego. Stwierdził, że przepis powyższego artykułu nie przewiduje możliwości udzielania spółdzielcy do wglądu oryginałów dokumentów, przewiduje natomiast prawo zapoznania się z ich treścią poprzez otrzymanie ich kopii, które z założenia są tożsame w treści. Stąd też zdaniem Sądu treść żądania wnioskodawcy nie jest zgodna z uprawnieniami jakie przewiduje wyżej wskazany przepis ustawy o spółdzielniach. Ponadto co do umów zawartych z G. K., J. S., N. F. i M. M. (1) należy żądanie wniosku rozważyć także w kontekście przepisu art. 18 § 3 Prawa spółdzielczego, zgodnie z którym spółdzielnia może odmówić członkowi wglądu do umów zawieranych z osobami trzecimi jeżeli naruszyłoby to prawo tych osób. Powyższe osoby nie wyraziły zgody na udostępnianie zawartej przez nie umów ze Spółdzielnią.

Na poparcie swojego stanowiska Sąd Rejonowy przywołał uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13 sierpnia 2013 r., sygn. akt III CZP 21/13. Zdaniem Sądu, biorąc pod uwagę fakt, iż osoby te nie pełnią w Spółdzielni funkcji związanych z członkostwem w organach, ujawnienie treści wiążących ich ze Spółdzielnią umów naruszyłoby ich dobra. Dodał, że celem przepisu art. 8¹ ust. 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych było umożliwienie spółdzielcy sprawowania kontroli nad działalnością finansową spółdzielni. Z wniosku Z. W. nie wynika zaś aby jego żądanie było podyktowane chęcią ochrony interesów własnych, czy też innych spółdzielców. Wobec czego powyższe przyczyny stanowią samodzielną podstawę oddalenia wniosku o udostępnienie umów zawartych przez wymienionych wyżej pracowników na podstawie
art. 18 § 3 Prawo spółdzielcze.

Pismem z dnia 28 marca 2014 r. Z. W. złożył apelację zaskarżając powyższe postanowienie w całości i domagając się jego uchylenia oraz zmiany w całości orzeczenia i zobowiązanie uczestnika S. do udostępnienia umów z prawem do wykonania fotokopii zgodnie z żądaniem wniosku z dnia 18 września 2013 r. Nadto wniósł o zasądzenie od uczestnika kosztów postępowania sądowego za obie instancje.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy w szczególności:

-: art. 217 § 1 k.p.c. i art. 128 § 1 k.p.c. - wnioskodawca nie otrzymał odpowiedzi uczestnika postępowania w wyniku czego został pozbawiony prawa odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej wynikającego z art. 217 § 1 k.p.c.;
-: art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. - Sąd Rejonowy w sposób sprzeczny z zasadą logicznego rozumowania wskazał art. 18 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze jako przyczynę odmowy, czy też braku możliwości przywrócenia terminu. Stroną w pierwszym postępowaniu przed Sądem Rejonowym, sygn. akt 16294/12/635, były osoby fizyczne, pracownicy zatrudnieni w Spółdzielni, którzy pełnili obowiązki prezesa i zastępcy prezesa, natomiast zgodnie z wnioskiem z 18 września 2013 r. stroną jest spółdzielnia mieszkaniowa,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. polegające na niewłaściwej i błędnej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, sprzecznie z zasadą logicznego rozumienia, przez co Sąd Rejonowy zaniechał wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i przekroczył granice swobodnej oceny dowodów poprzez:

-: przyjęcie, że uczestnik odmówił udostępnienia umów na podstawie
art. 18 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze - uczestnik odmawiając wnioskodawcy udostępnienia przedmiotowych dokumentów powołał się na § 10 ust. 4 statutu,
-: bezpodstawne wywody sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania na temat kopii, kserokopii, fotokopii, kserokopiarek, dostępu do oryginałów dokumentów, uwierzytelniania kopii i tym samym błąd w ustaleniach faktycznych. Ustawodawca nie określił w jakiej formie ma być kopia wykonana, czy fotokopii, kserokopii, skanu,
-: bezpodstawne wywody sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania na temat kto jest pracodawcą, pracownikiem, interesu prawnego, przyczyn kontroli. Zdaniem wnioskodawcy członek spółdzielni wpłacając jakąś sumę na wspólną rzecz staje się równocześnie współwłaścicielem majątku a dla administracji spółdzielni również pracodawcą (art. 3 pr. spółdz. i art. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych).

Skarżący w uzasadnieniu apelacji przytoczył szereg orzeczeń sądów na poparcie podniesionych przez siebie zarzutów.

Na rozprawie Apelacyjnej w dniu 3 lipca 2014 r. pełnomocnik uczestnika wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Wnioskodawca na rozprawie w dniu 3 lipca 2014r., nie podtrzymał apelacji w zakresie dotyczącym niemożliwości zapoznania się z odpowiedzią na wniosek uczestnika i nie wniósł o odroczenie rozprawy z tego powodu, zapoznając się z odpowiedzią na rozprawie apelacyjnej.

Apelacja wnioskodawcy jest zasadna jedynie częściowo, tj. w zakresie udostępnienia umów na wynajmowanie lokali użytkowych budynku przy ulicy (...) zawartych przez s.z P. „. z C., K., (...), B., (...), E..

Na wstępie rozważań należy wskazać, że wnioskiem z dnia
18 września 2013 r. Z. W. domagał się aby Sąd Rejonowy
w Rzeszowie XII Wydział Gospodarczy KRS zobowiązał i nakazał uczestnikowi S. w T. udostępnienie wnioskodawcy jako członkowi Spółdzielni oryginalnych umów wraz załącznikami i aneksami, umów o pracę, umów o dzieło, umów zlecenia zawartych z osobami trzecimi G. K., J. S., N. F., M. M. (1), a także umów na wynajmowanie lokali użytkowych w budynku przy ulicy (...) w T. P.z C., K. (...), B., (...),E., oraz wszystkich innych, których wnioskodawca nie jest i nie może ustalić. Nadto wniósł o zastrzeżenie mu prawa wykonania fotokopii w/w umów.

W kontekście powyższego należy wskazać, że na mocy art. 8¹ 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1222) członek spółdzielni mieszkaniowej ma prawo otrzymania odpisu statutu i regulaminów oraz kopii uchwał organów spółdzielni i protokołów obrad organów spółdzielni, protokołów lustracji, rocznych sprawozdań finansowych oraz faktur i umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi.

Sąd Okręgowy rozpoznając niniejszą apelację przyjął za własne stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 13 sierpnia 2013 r., sygn. akt III CZP 21/13 (OSNC 2014/1/1, Prok.i Pr.-wkł. 2014/5/28, Biul.SN 2013/8/6, LEX nr 1415532), zgodnie z którym członek spółdzielni mieszkaniowej, będący jej pracownikiem, jest osobą trzecią w rozumieniu art. 8¹ ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.

W uchwale tej Sąd Najwyższy stwierdził nadto, że członek spółdzielni mieszkaniowej ma prawo kontrolować jej władze, a więc pytać, jak gospodaruje mieniem, i przeglądać dokumenty. Uprawnienie to nie ma jednak charakteru absolutnego. Wprawdzie przewidziany w art. 8¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych zakres uprawnień członka spółdzielni mieszkaniowej jest szerszy w porównaniu z uprawnieniami członków innych spółdzielni, ale podlega ograniczeniom przewidzianym w art. 18 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze. W ten sposób zapewniona została możliwość kontroli sądowej korzystania z tego uprawnienia, co ma zapobiegać ewentualnym nadużyciom obu stron w tym zakresie, a co jednocześnie gwarantuje właściwy standard ochrony prawnej członkowi związanemu ze spółdzielnią umową o pracę.

Przyznanie członkom prawa do otrzymania kopii wszelkich umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi może bowiem w niektórych przypadkach naruszać prawa tych osób do nieujawniania informacji o charakterze osobistym, a także danych osobowych, adresowych itp., albo może być wykorzystane na niekorzyść spółdzielni. W tym zakresie co do spółdzielni mieszkaniowych znajduje zastosowanie przepis art. 18 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2013 r., poz. 1443). Na podstawie powołanego wyżej przepisu Spółdzielnia może odmówić członkowi wglądu do umów zawieranych z osobami trzecimi, jeżeli naruszałoby to prawa tych osób lub jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że członek wykorzysta pozyskane informacje w celach sprzecznych z interesem spółdzielni i przez to wyrządzi spółdzielni znaczną szkodę. Odmowa powinna być wyrażona na piśmie.

Członek, któremu odmówiono wglądu do umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi, może złożyć wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie spółdzielni do udostępnienia tych umów. Wniosek należy złożyć w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia członkowi pisemnej odmowy.

Aby spółdzielnia mogła się powołać na pierwszą przesłankę odmowy (naruszenie interesów osób trzecich), muszą istnieć realne przesłanki ku temu, iż ujawnienie umowy spowoduje naruszenie praw kontrahentów spółdzielni. Przesłanki takie są spełnione przykładowo, jeśli kontrahent spółdzielni wymaga od spółdzielni objęcia tajemnicą handlową warunków umów, jeśli umowa obejmuje przekazanie spółdzielni know-how, spółdzielca zaś stanowi konkurencję dla kontrahenta spółdzielni, itp. (por. kom. art. 18 Pr. spółdz. [w:] Korus Krzysztof. Komentarz do ustawy z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.05.122.1024). LEX/el., 2005).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej prawy należy stwierdzić, że zarzuty apelacji co do oddalenia wniosku przez Sąd I instancji w zakresie umów zawartych z G. K., J. S. i N. F. są chybione. Należy bowiem zgodzić się z Sądem Rejonowym, że wniosek Z. W. jest spóźniony w zakresie żądania dotyczącego udostępnienia umów zawartych z w/w osobami. Jak trafnie zauważył Sąd Rejonowy w dniu 14 listopada 2012 r. Z. W. złożył do sądu rejestrowego wniosek o zobowiązanie Spółdzielni do udostępnienia umów zawartych z wymienionymi wyżej osobami, sygn. akt Ns Rej. KRS 16294/12/135. Powyższy wniosek został przez Sąd Rejonowy prawomocnie oddalony postanowieniem z dnia 17 czerwca 2013 r. Wprawdzie wniosek został oddalony z uwagi na wskazanie przez wnioskodawcę jako uczestników osoby niebędące biernie legitymowane do występowania w postępowaniu - nie zmienia to jednak faktu, że termin, o którym mowa w art. 18 § 3 Prawa spółdzielczego już upłynął.

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji co do tego, że termin ten nie może być „przywrócony” poprzez ponowne zwrócenie się do Spółdzielni z identycznym żądaniem i następnie złożenie wniosku do sądu rejestrowego. Stanowiłoby to bowiem w istocie obejście prawa a ograniczenie terminem możliwości złożenia wniosku do sądu rejestrowego byłoby jedynie pozorne.
Za powyższą interpretacją treści powyższego przepisu przemawia nadto wykładnia celowościowa. Celem tej regulacji jest bowiem ograniczenie możliwości wielokrotnego wnoszenia wniosków o udostępnienie takich samych umów.

Sąd Okręgowy podziela również stanowisko Sądu Rejonowego, co do wystąpienia przesłanek uprawniających Spółdzielnię do odmowy udostępnia umowy zawartej z M. M. (1) w trybie art. 18 § 3 Prawa spółdzielczego z powołaniem się na ochronę jej praw dotyczących danych osobowych. Nie udostępnienie tej umowy nie narusza w żaden sposób praw korporacyjnych wnioskodawcy, tym bardziej, że nie uściślił on z jakich powodów (motywów) chce zapoznać się z treścią przedmiotowej umowy. Dla oceny powyższego nie bez znaczenia są okoliczności przedstawione w notatce z dnia 18 lutego 2013 r. (k. 1749) wywołujące poczucie dyskomfortu i obawy u M. M. (1).

Natomiast co do umów najmu lokali użytkowych budynku przy ulicy (...) zawartych przez Spółdzielnię z P. z C., K. (...), B., (...), E.Sąd uznał apelację w tej części za zasadną.
W kontekście przytoczonych na wstępie rozważań wnioskodawca jest bowiem uprawniony jako członek Spółdzielni (uprawnienia korporacyjne) do żądania udostępnia umów zawartych z w/w podmiotami trzecimi i z prawem sporządzania z nich kopii (fotokopii).

Zastrzeżenie poufności umów przez ich strony powyższego prawa samo w sobie wyłączyć nie może. W innym przypadku uprawnienie członków spółdzielni mieszkaniowych przewidziane treścią art. 8¹ ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych byłoby iluzoryczne.

Natomiast apelację co do wniosku w części dotyczącej udostępnienia umów najmu „wszystkich innych, których wnioskodawca nie jest i nie ma możliwości ustalić” należało uznać za niezasadną, zaś zarzuty za chybione. Wniosek taki bowiem nie zasługiwał na uwzględnienie wobec nie sprecyzowania podmiotów trzecich, co w istocie uniemożliwiało ocenę takiego wniosku, zwłaszcza, że jak wyżej już wskazano, wnioskodawca nie wskazał celu (motywów) swojego wniosku.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy - na podstawie
art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że nakazał uczestnikowi S.w T. udostępnić wnioskodawcy Z. W. umowy na wynajmowanie lokali użytkowych w budynku przy
ul. (...) w T. zawarte przez spółdzielnię z P.
z C., K. (...), B., (...),E.z prawem wykonania fotokopii (pkt. 1 ppkt. I), zaś wniosek w pozostałej części oddalił (pkt. 1 ppkt. II).

Apelację wnioskodawcy w pozostałej części Sąd – na mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – jako bezzasadną oddalił, o czym orzekł w pkt. 2 wyroku.

W przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego orzeczono jak w pkt 3 wyroku - na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE