Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: I ACa 1052/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Krzysztof Depczyński

Sędziowie:

SA Tomasz Szabelski

SO del. Joanna Walentkiewicz - Witkowska (spr.)

Protokolant:

stażysta Agata Jóźwiak

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2013 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa Cementowni (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą

w T.

przeciwko Skarbowi Państwa – Staroście (...)

o ustalenie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 14 czerwca 2012 r.

sygn. akt I C 69/10

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach pierwszym i drugim w ten tylko sposób, że opłatę roczną z tytułu wieczystego użytkowania gruntów, szczegółowo opisanych w punkcie pierwszym wyroku, ustala:

a)  na kwotę 131.763,04 (sto trzydzieści jeden tysięcy siedemset sześćdziesiąt trzy 04/100) złote – za rok 2010,

b)  na kwoty po 217.291,52 (dwieście siedemnaście tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt jeden 52/100) złotych – za lata 2011 i 2012,

c)  na kwotę 302.820,00 (trzysta dwa tysiące osiemset dwadzieścia) złotych, poczynając od 1 stycznia 2013 roku;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od Cementowni (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w T. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 5.400,00 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygnatura akt I ACa 1052/12

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Sieradzu, wyrokiem wydanym w dniu 14 czerwca 2012 roku w sprawie o sygnaturze akt I C 69/10 ustalił , że od 1 stycznia 2010 roku stronę powodową Cementownię (...) S.A. w T. oraz pozwanego - Skarb Państwa- Starostę Powiatu (...) wiąże nowa wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntów Skarbu Państwa, położonych w T., gmina D., oznaczonych w ewidencji gruntów jako działki o nr (...) o łącznej powierzchni 263,7724 ha, w wysokości 302.820 zł, płatnej w terminie do 31 marca każdego roku z góry, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności , oddalił powództwo w pozostałej części oraz zasądził od powoda Cementowni (...) S.A. w T. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa -Starosty Powiatu (...) kwotę 3.600 złotych z tytułu kosztów zastępstwa procesowego (wyrok k. 461 , uzasadnienie k. 468-472) .

Swe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych, które w najistotniejszych elementach przedstawiają się następująco :

Na mocy decyzji Wojewody (...) z 24 lutego 1992 r. , 16 lipca 1992 r. oraz 19 września 1992 r. Kombinat (...) w D. z dniem 5 grudnia 1990 r. został wieczystym użytkownikiem gruntów Skarbu Państwa, położonych w T., gmina D., oznaczonych w ewidencji gruntów jako działki o nr (...) o łącznej powierzchni 263,7724 ha.

Aktem notarialnym z 25 stycznia 1991 r. , Rep (...)Minister Przekształceń Własnościowych dokonał przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Kombinatu (...) w D. w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa.

W dniu 15 grudnia 2009 r. Starosta (...) wypowiedział stronie powodowej dotychczasową opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego gruntów Skarbu Państwa w wysokości 65 881, 52 zł, ustaloną w 1995 r. Jednocześnie wraz z wypowiedzeniem Starosta (...) złożył użytkownikowi wieczystemu ofertę nowej wysokości opłaty rocznej w kwocie 398.015 zł, poczynając od 1 stycznia 2010 r. , przy zastosowaniu 3% stawki. Podwyższenia opłaty rocznej dokonano na podstawie operatu szacunkowego , który określił wartość rynkową nieruchomości na kwotę 13 267 167 zł.

We wniosku z 14 stycznia 2010 r. Cementownia (...) S.A. w T. wystąpiła do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. o ustalenie, że zaproponowana przez Starostę (...) opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego gruntów Skarbu Państwa jest nieuzasadniona .

Na rozprawie przed Samorządowym Kolegium Odwoławczym w S. pełnomocnik Cementowni (...) S.A. w T. uznał wypowiedzenie opłaty rocznej za uzasadnione do kwoty 200 797,80 zł. W przygotowanym na zlecenie strony powodowej operacie rzeczoznawca majątkowy określił wartość rynkową wycenianych gruntów na kwotę 6 693 260 zł. W toku tego postępowania Cementownia podniosła, że poczyniła nakłady na budowę urządzeń infrastruktury technicznej oraz nakłady konieczne, wpływające na cechy techniczno — użytkowe gruntu na łączną kwotę 14 756 000 zł, wskutek których wzrosła wartość gruntu ( ujęcie wody, oczyszczalnia ścieków, drogi dojazdowe do nieruchomości, rekultywacja 83 ha nieużytków).

Orzeczeniem z dnia 10 marca 2010 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze ustaliło, że od 1 stycznia 2010 r. Starostę (...) oraz Cementownię (...) S.A. w T. wiąże nowa wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego w/w gruntów Skarbu Państwa, położonych w obrębie T., gm. D. w kwocie 320 000 zł, płatnej na rzecz Powiatu (...) do dnia 31 marca każdego roku z góry, z odsetkami ustawowymi w razie uchybienia terminowi płatności.

Kolegium uznało za częściowo uzasadnione żądanie użytkownika wieczystego zaliczenia w trybie art. 77 ust. 4 i 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami nakładów na nieruchomość, przy czym możliwe do zaliczania były jedynie nakłady poczynione przez aktualnego użytkownika wieczystego tj. przez Spółkę , a nie przez Kombinat (...) w D.. W rezultacie Kolegium uznało za zasadne częściowe zaliczenie nakładów w orientacyjnej kwocie 78.015 zł.

W opinii opracowanej na potrzeby procesu biegła z zakresu szacunku nieruchomości B. D. określiła wartość rynkową prawa własności gruntu, położonego w T., gmina D., powiat (...), województwo (...), oznaczonego jako działki numer(...), o łącznej powierzchni 263,7724 ha, według ich stanu i na poziomie cen z 31 grudnia 2009 r. z uwzględnieniem wartości nakładów koniecznych, poniesionych przez powoda na budowę urządzeń infrastruktury technicznej od dnia 5 grudnia 1990 r. oraz z uwzględnieniem celu, na jaki nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste, na kwotę 10 094 000 zł. Wartość rynkową własności gruntu biegła określiła w podejściu porównawczym, przy zastosowaniu metody korygowania ceny średniej. Jednocześnie biegła ustaliła, że budynki i budowle zlokalizowane na działkach, będących przedmiotem wyceny wykonane zostały przed 5 grudnia 1990 r. , po tej dacie natomiast zakupione zostały tylko urządzenia do istniejących środków trwałych, które nie są nakładami koniecznymi, wpływającymi na cechy techniczno- użytkowe gruntu i powodującymi zarazem wzrost wartości nieruchomości gruntowej.

Powyższe okoliczności faktyczne dały Sądowi I instancji asumpt do ustalenia nowej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntów Skarbu Państwa, opisanych wyżej, na kwotę 302.820 złotych, poczynając od dnia 1 stycznia 2010 roku. Dalej idące powództwo, dotyczące ustalenia opłaty rocznej w wysokości 200 797,80 zł oraz zaliczenia nakładów użytkownika wieczystego w trybie art. 77 ust. 4 i 6 ustawy podlegało oddaleniu.

Sąd I instancji uznał , że nakłady dokonane przez użytkownika wieczystego po 5 grudnia 1990 roku , nie spełniają kryteriów nakładów na budowę urządzeń infrastruktury technicznej w rozumieniu art. 77 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz nie można tych nakładów zakwalifikować jako nakładów koniecznych, wpływających na cechy techniczno-użytkowe gruntu, w następstwie których wzrosłaby wartość użytkowa gruntu -zgodnie z art. 77 ust. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Definicja urządzeń infrastruktury technicznej znajduje się w art. 143 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdzie wprost stwierdza się, że przez budowę takich urządzeń rozumie się budowę drogi oraz wybudowanie pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych , gazowych i telekomunikacyjnych. W tej sytuacji za nakłady na budowę omawianych urządzeń nie można uznać nakładów poniesionych na zakup urządzeń technicznych, które nie mają związku z infrastrukturą wymienioną w art. 143 ust. 2 ustawy, a których celem było podniesienie poziomu technologicznego działalności gospodarczej, prowadzonej przez powódkę . Sąd uznał, że nakłady poniesione przez użytkownika wieczystego mają wpływ na wartość rynkową nieruchomości, jako przedmiotu prawa użytkowania wieczystego gruntu i prawa własności budynków i budowli, stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności, natomiast nie mają wpływu na wartość rynkową prawa własności gruntu, będącego przedmiotem wyceny.

Od powyższego wyroku apelację wywiodła strona powodowa - Cementownia (...) S.A. w T. , zaskarżając go w części ustalającej opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego gruntów Skarbu Pastwa od 1 stycznia 2010 r. powyżej kwoty 131.763,04 zł, od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. powyżej kwoty 217.291,52 zł oraz w części oddalającej powództwo w zakresie zaliczenia na poczet różnicy między opłatą zaktualizowaną, a opłatą dotychczasową wartości nakładów, poniesionych przez powoda na budowę urządzeń infrastruktury technicznej w kwocie 609.000 zł .

Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego , a w szczególności art. 77 ust. 2 a, 4 i 5 , art. 143 ust. 2, art. 152, art. 154 ustawy z dnia 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami oraz art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29.09.1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości poprzez :

- nieobniżenie zaktualizowanej opłaty rocznej ,

- niezaliczenie wartości nakładów, poniesionych przez powoda na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej ,

- przyjęcie, że odliczeniu podlegają tylko nakłady na urządzenia określone w art. 143 ust. 2 ustawy i tylko takie, które wykonywane są przy współudziale użytkownika wieczystego , a których właścicielem zostaje inny podmiot, jak również że sieci wybudowane przez powoda nie stanowią infrastruktury technicznej ,

- przyjęcie , że nakłady powoda mają tylko wpływ na wartość rynkową nieruchomości, jako przedmiotu użytkowania wieczystego , natomiast nie mają wpływu na wartość rynkową prawa własności ,

- przyjęcie, że powód nie ma prawa do dokonywania odliczenia nakładów dokonanych przez 5 grudnia 1990 r.

2.  naruszenie przepisów postępowania , a w szczególności :

- art. 213 § 2 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie faktu częściowego uznania powództwa przez pozwanego co do zaliczenia przez powoda nakładów w kwocie 106.790 zł ;

- art. 217 § 1 , art. 227, art. 232, art., 233k.p.c., polegające na nieprzeprowadzeniu prawidłowego postępowania dowodowego odnośnie dopuszczenia dodatkowej opinii biegłego w sprawie zaliczenia nakładów dokonanych przez powoda ;

- art. 278 k.p.c. poprzez dopuszczenie biegłego w celu ustalenia obowiązującego stanu prawnego oraz zasad stosowania wykładni obowiązujących przepisów prawa .

Wskazując na powyższe uchybienia, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie, że powoda i pozwanego wiąże nowa wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntów Skarbu Państwa w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2010 r. w wysokości 131.763,04, od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. w wysokości 217.291,52 zł rocznie , a od 1 stycznia 2013 r. w wysokości 302.820 zł rocznie , a ponadto na poczet różnicy między opłatą dotychczasową , a opłatą nową zalicza się wartość nakładów poniesionych przez powoda na budowę urządzeń infrastruktury technicznej w kwocie 609.000 zł; ewentualnie powód wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Sieradzu do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach instancji odwoławczej .

Zdaniem skarżącego, żaden przepis nie ogranicza prawa użytkownika wieczystego do domagania się zaliczenia nakładów dokonanych przez dniem 5 grudnia 1990 r. Przeciwnie, z treści art 77 ust. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami jednoznacznie wynika, że można zaliczyć nakłady na infrastrukturę, gdy nie zostały one uwzględnione w poprzednich aktualizacjach. Z chwilą przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną spółka wstąpiła we wszystkie prawa przekształconego przedsiębiorstwa ( art. 8 ust.2 ustawy z dnia 13 lipca 1990r. o prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowych - Dz. U. Nr 51, póz. 298).

Nadto- w ocenie apelującego- nietrafnie Sąd Okręgowy przyjął, że odliczeniu podlegają tylko nakłady na infrastrukturę techniczną w rozumieniu art. 143 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Przepis ten zamieszczony został w zupełnie innym dziale i rozdziale ustawy i ma zastosowanie tylko do tej części, w której się znajduje, a więc do opłat adiacenckich.

Jak dalej argumentuje skarżący , naruszone zostały również przepisy procesowe, w tym art. 213 § 2 k.p. c. W piśmie procesowym z dnia 25 maja 2011 r. pozwany uznał prawo powoda do odliczenia nakładów w kwocie 106.709 zł . Sąd nie uwzględnił tej okoliczności, podobnie jak wniosku powoda o dopuszczenie dowodu z dodatkowej opinii biegłego w sprawie zaliczenia nakładów na infrastrukturę .

(apelacja k. 478-483)

W odpowiedzi na apelację Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed sądem II instancji. ( odpowiedź na apelację k- 526-530).

Sąd Apelacyjny zważył :

Rozpoznając sprawę na skutek wniesionej przez stronę powodową apelacji Sąd Apelacyjny uznał zasadność części sformułowanych zarzutów, skutkujących zmianą zaskarżonego orzeczenia.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd Apelacyjny podzielił w pełni ustalenia faktyczne , poczynione przez Sąd Okręgowy, które legły u podstaw rozstrzygnięcia i przyjął je za własne.

Zasadnym okazał się zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez niezastosowanie przez Sąd I instancji przepisu art. 77ust. 2 a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami ( t. jedn. Dz. U. z 2010 nr 102, poz. 651 ze zm.), który to przepis został dodany przez art. 1 pkt. 2 lit. b ustawy z dnia 28 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami i niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2011 Nr 187 poz. 1110) i obowiązuje od 9 października 2011 roku. Na mocy art. 4 ustawy zmieniającej w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy, dotyczących aktualizacji opłat z tytułu użytkowania wieczystego stosuje się przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą.

Na mocy przepisu art. 77ust. 2 a u.g.n. w przypadku, gdy zaktualizowana wysokość opłaty rocznej przewyższa co najmniej dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty rocznej, użytkownik wieczysty wnosi opłatę roczną w wysokości odpowiadającej dwukrotności dotychczasowej opłaty rocznej. Pozostałą kwotę ponad dwukrotność dotychczasowej opłaty rozkłada się na dwie równe części , które powiększają opłatę roczną w następnych dwóch latach .Opłata roczna w trzecim roku od aktualizacji jest równa kwocie wynikającej z tej aktualizacji. Zgodnie zaś z przepisem art. 77 ust. 1 powołanej ustawy o gospodarce nieruchomościami wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej , z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a , podlega aktualizacji nie częściej niż raz na trzy lata , jeżeli wartość tej nieruchomości ulegnie zmianie. Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej , od wartości nieruchomości na dzień aktualizacji opłaty.

Oba powołane przepisy mają zastosowanie w analizowanej sprawie. Dodatkowo należy wskazać, że stosownie do treści art. 80 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami wniesienie sprzeciwu od orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego powoduje utratę mocy orzeczenia oraz przekazanie sprawy do rozpoznania przez sąd powszechny. Wyznacznikiem zakresu orzekania jest pierwotny wniosek użytkownika wieczystego , skierowany do kolegium, który wywiera skutki pozwu. Sąd - w ramach postępowania związanego z aktualizacją opłaty rocznej z tytułu wykonywania prawa wieczystego użytkowania - obowiązany jest w pierwszej kolejności ustalić cenę nieruchomości gruntowej tj. wartość nieruchomości jako przedmiotu prawa własności, a nie prawa użytkowania wieczystego (§ 28 rozporządzenia RM z 21.9.2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. Nr 207, póz. 2109 ze zm.).

Zaktualizowana w oparciu o opinię biegłego wysokość opłaty , w relacji do wartości nieruchomości jako prawa własności , wynosi 302. 820 złotych i nie była co do zasady kwestionowana przez strony. Poprzednia opłata wynosiła 65.881,52 złote, zatem

opłata zaktualizowana przewyższa ponad dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty. W związku z tym w pierwszym roku po dokonaniu wypowiedzenia dotychczasowej opłaty nowa wysokość winna zamknąć się kwotą 131.763,04 złote, w następnych dwóch latach – tu 2011 i 2012 - winna ona wynosić 217.291,52 złote czyli dwukrotność opłaty dotychczasowej + połowa nadwyżki ( 131.763,04+85.528,48 ) . Dopiero w roku 2013 strona powodowa winna uiszczać z tytułu wieczystego użytkowania gruntów , opisanych wyżej, kwotę wynikającą z punktu pierwszego zaskarżonego wyroku.

Stosując przepis art. 77 ust. 2a ustawy o gospodarce nieruchomościami Sąd Apelacyjny nie podzielił argumentów , zawartych piśmie procesowym Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa z dnia 8 marca 2013 roku, co do braku możliwości zastosowania tej regulacji w analizowanym stanie faktycznym. Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa podniosła, że w zakresie w jakim postępowanie aktualizacyjne toczy się przed sądem powszechnym stanowi regulację szczególną wobec art. 189 k.p.c., a zakres postępowania jest ograniczony zarówno pod względem podmiotowym ( jego stronami mogą być wyłącznie właściciel i użytkownik wieczysty) , jak i przedmiotowym (może dotyczyć wyłącznie ustalenia ,że aktualizacja opłaty była nieuzasadniona lub że była uzasadniona w innej wysokości ). Niedopuszczalne jest więc dokonywanie w tym trybie innych ustaleń, w szczególności oceny terminów wymagalności opłat za wieczyste użytkowanie , wysokości należnych odsetek za opóźnienie , czy też jakichkolwiek innych kwestii, nie objętych wnioskiem użytkownika . Wyrok wydany w trybie art. 80 ustawy o gospodarce nieruchomościami nie stanowi tytułu egzekucyjnego , który po nadaniu mu klauzuli wykonalności mógłby być podstawą egzekucji. Celem uzyskania tytułu wykonawczego właściciel musi wystąpić z oddzielnym powództwem . Nadto , odwołując się do wykładni literalnej, Prokuratoria Generalna wskazała, że zastosowanie przepisu art. 77 ust. 2a ustawy o gospodarce nieruchomościami jest możliwe dopiero po zakończeniu postępowania aktualizacyjnego- a więc dopiero w procesie o zapłatę, bowiem ustawodawca wprost wskazuje, że przepis odnosi się do już ustalonej opłaty, normując jedynie sposób jej uiszczania .Opisuje jedynie mechanizm pobierania opłaty, a nie proces dokonywania aktualizacji.

Zdaniem pełnomocnika strony pozwanej przeciwnego stanowiska nie uzasadnia także treść art.4 ustawy zmieniającej z dnia 28 lipca 2011 roku, powołanej wyżej. Pod pojęciem spraw dotyczących aktualizacji ustawodawca rozumiał wszelkie toczące się postępowania , w tym postępowania o zapłatę zaktualizowanych opłat, ale przepis ten nie może prowadzić do rozszerzenia kognicji sądu w postępowaniu aktualizacyjnym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego przeciwko zaprezentowanej przez stronę pozwaną wykładni przepisu art. 77 ust 2a ustawy o gospodarce nieruchomościami i zasadom jego stosowania przemawiają następujące argumenty:

- przepis art. 80 u.g.n. , przenoszący postępowanie aktualizacyjne na drogę postępowania sądowego, jest istotnie kontynuacją tego postępowania, rządzącą się jednak własnymi regułami . Wniesienie sprzeciwu od orzeczenia samorządowego kolegium odwoławczego powoduje utratę mocy tego orzeczenia, sąd w żaden sposób nie odnosi się do tego orzeczenia i nie jest nim związany. W procesie czyni własne ustalenia. Wskazane ograniczenia podmiotowe i przedmiotowe nie wyłączają zastosowania art. 77 ust. 2 a u.g.n. Gdyby ustawodawca chciał wyłączyć stosowanie tego przepisu uczyniłby wprost odpowiednie zastrzeżenie. Wyłączenia określonych przepisów przy założeniu racjonalnego działania ustawodawcy nie można domniemywać. Tymczasem żadnego wyłączenia w tym zakresie ustawodawca nie zawarł. Dotyczy to także ustawy zmieniającej , na mocy której analizowany przepis został wprowadzony do systemu prawnego ;

- posłużenie się przez ustawodawcę pojęciem „ zaktualizowana wysokość opłaty rocznej” wcale nie przenosi możliwości stosowania opisanego mechanizmu dopiero na etap procesu o zapłatę, a więc na etap po zakończeniu postępowania aktualizacyjnego. Zastosowanie wykładni literalnej przeczy wnioskom wyciągniętym przez stronę pozwaną. Nie dałoby się bowiem zastosować przepisu art. 77 ust. 2a bez uprzedniego ustalenia wysokości opłaty zaktualizowanej, bo inaczej nie można by ustalić czy nowa wysokość opłaty rocznej przewyższa dwukrotność dotychczasowej opłaty. Do podobnych wniosków prowadzi wykładnia celowościowa, uwzględniająca wprost ochronę interesów wieczystego użytkownika przed gwałtownymi podwyżkami opłat za korzystanie z przysługujących mu praw do gruntu.

- przepis art. 4 ustawy zmieniającej z dnia 28 lipca 2011 roku , nakazujący stosować przepis art. 77 ust. 2 a u.g.n. stanowi o wszczętych i niezakończonych sprawach „dotyczących aktualizacji opłat” bez precyzyjnego odniesienia do kolejnych etapów postępowania. Oznacza to, że dotyczy wszystkich etapów, na jakich się toczy – w tym także etapu po wniesieniu sprzeciwu od orzeczenia samorządowego kolegium odwoławczego.

- wyrok ustalający wysokość opłaty z przeniesieniem stosowania mechanizmu wnikającego z art. 77 ust. 2a u.g.n. na etap procesu z zapłatę – jak chce Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa - wiąże przecież z mocy art. 365 § 1 k.p.c. nie tylko strony i sąd, który go wydał , lecz również inne sądy oraz organy państwowe i organy administracji publicznej. W procesie stosowania prawa, o ile tylko to jest możliwe poprzez instrumenty dane przez ustawodawcę, należy dążyć do jednoznacznego określania praw i obowiązków stron i wprowadzać jasne reguły tam gdzie może dochodzić do wątpliwości podmiotów określonego stosunku prawnego. Przyjęcie zasady, wskazanej przez stronę pozwaną, wprowadzałoby w kwestii należnych opłat z tytułu wieczystego użytkowania niczym nie uzasadniony chaos. Bo oto w wyroku byłaby ustalona opłata w nowej wysokości– w analizowanym stanie fatycznym od dnia 1 stycznia 2010 roku w kwocie 302 820 zł , ale de facto należna opłata za pierwsze trzy lata byłaby niższa i można by to wykazać dopiero w procesie o zapłatę. Strona powodowa może zechcieć dobrowolnie dokonać zapłaty, bez czekania na wyrok zasądzający . Wówczas sama -wbrew treści zapadłego orzeczenia - winna zmniejszyć opłatę. Wydaje się, że taki mechanizm nie był intencją ustawodawcy i nie jest do zaakceptowania na etapie stosowania prawa.

Sąd Apelacyjny nie zgodził się natomiast z dalszymi zarzutami apelującego, dotyczącymi naruszenia prawa materialnego tj. art. 77 ust. 4 i 5 , art. 143 ust. 2 , art. 152, 154 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami , art.2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości ( Dz. U Nr 79 poz. 464 ) i art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 13 lipca 1990 roku o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz argumentacją apelującego, dotyczącą możliwości zaliczenia wartości nakładów, poniesionych przez powoda na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej, w tym także dokonanych przed 5 grudnia 1990 roku.

Skarżący podniósł, że w procesie uwłaszczenia nabycie budynków i urządzeń nastąpiło nieodpłatnie z powodu ich wzniesienia ze środków własnych. Z chwilą przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną spółka wstąpiła we wszystkie prawa przekształconego przedsiębiorstwa. Apelujący wskazał także, że pojęcie infrastruktury technicznej w rozumieniu art. 77 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami jest szersze i obejmuje pełne koszty infrastruktury, a nie tylko koszty urządzeń liniowych w rozumieniu art. 143 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami .

Przepis art. 77 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami daje możliwość zaliczenia nakładów , poniesionych przez użytkownika wieczystego nieruchomości na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej po dniu dokonania ostatniej aktualizacji. Może to nastąpić także w przypadku, gdy nie zostały one uwzględnione w poprzednio dokonywanych aktualizacjach ( ust. 5 ). Zasady te stosuje się odpowiednio do nakładów koniecznych, wpływających na cechy techniczno-użytkowe gruntu , poniesionych przez użytkownika wieczystego , o ile w ich następstwie wzrosła wartość nieruchomości gruntowej ( ust. 6)

Ustęp 4 przepisu art. 77 powołany wyżej, stanowi wprost o nakładach poczynionych przez użytkownika wieczystego, a nie inne podmioty. Jak trafnie podniosła strona pozwana w piśmie procesowym z dnia 16 listopada 2010 roku ( k- 133- 136 akt) pod rządem przepisu art. 128 § 1 k.c., obowiązującego do dnia 1 lutego 1989 roku , nakłady poczynione przez przedsiębiorstwo państwowe stanowiły własność ogólnonarodową i nie jest możliwe ich zaliczenie na podstawie przepisu art. 77 ust. 4 u.g.n. Uchylenie art. 128 k.c. nie spowodowało uwłaszczenia z dniem 1 lutego 1989 roku państwowych osób prawnych do składników mienia państwowego, znajdujących się w ich zarządzie. Dopóki nie nastąpiło uwłaszczenie na mocy ustawy z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości państwowe osoby prawne nie miały samodzielnych praw do składników mienia państwowego , którym dotychczas zarządzały, nadal wykonywały w tym zakresie jedynie uprawnienia Skarbu Państwa ( vide teza 2 postanowienia Sądu najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 roku sygn. akt II CSK 314/08).

Jak wynika z poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń, niespornych między stronami, Kombinat (...) w D. został wieczystym użytkownikiem gruntów Skarbu Państwa, położonych w T. z dniem 5 grudnia 1990 roku na mocy decyzji Wojewody (...) z dnia 24 lutego 1992 roku, z dnia 16 lipca 1992 roku oraz 19 września 1992 roku. Dopiero od tej daty można liczyć nakłady, które podlegałyby uwzględnieniu w ramach aktualizacji opłaty z tytułu wieczystego użytkowania .

Sąd Apelacyjny zaaprobował także przyjęty przez Sąd I instancji pogląd, że nakłady dokonane przez użytkownika wieczystego po 5 grudnia 1990 roku , których zaliczenia się domagał, nie spełniały kryteriów nakładów na budowę urządzeń infrastruktury technicznej w rozumieniu art. 77 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz nie można tych nakładów zakwalifikować jako nakładów koniecznych, wpływających na cechy techniczno-użytkowe gruntu, w następstwie których wzrosłaby wartość użytkowa gruntu -zgodnie z art. 77 ust. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Sąd Okręgowy odwołał się do definicji urządzeń infrastruktury technicznej, zawartej się w art. 143 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdzie wprost stwierdza się, że przez budowę takich urządzeń rozumie się budowę drogi oraz wybudowanie pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych , gazowych i telekomunikacyjnych. Przy takim rozumieniu urządzeń infrastruktury technicznej nie można zaliczyć nakładów poniesionych na zakup urządzeń technicznych, które nie mają związku z infrastrukturą wymienioną w art. 143 ust. 2 ustawy, a których celem było podniesienie poziomu technologicznego działalności gospodarczej, prowadzonej przez stronę powodową . Jak podnosi skarżący przepis art. 143 ust.2 został zamieszczony w zupełnie innym dziale i rozdziale ustawy i wobec tego ma zastosowanie tylko do opłat adiacenckich. Odwołał się przy tym do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2004 roku sygn. akt III CK 438/02 ( baza LEX 496386) . Wyrok ten jednak dotyczył poprzedniego brzmienia przepisu art. 77 ust. 4 , który zwierał odesłanie jedynie do odpowiedniego stosowania art. 148 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami , co stwarzało w praktyce trudności interpretacyjne . Powołany wyrok nie może stanowić decydującego argumentu w niniejszej sprawie. W ocenie Sądu Apelacyjnego znaczenie pojęcia urządzeń infrastruktury technicznej , o którym mowa w art. 77 ust.4 u.g.n. jest tożsame z definicją zawartą w art. 143 ust. 2 u.g.n. 9 (patrz też Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz. St. Kalus, G. Matusik, M. Gdesz, E. Mzyk , G. Bieniek -wyd. LexisNexis W-wa 2012 ). Oczywiście umieszczenie tej definicji w słowniczku byłoby pożądane i rozwiałoby wszelkie wątpliwości interpretacyjne , nie mniej posłużenie się przez ustawodawcę pojęciem urządzeń infrastruktury technicznej w kilku miejscach jednego aktu prawnego i zawarcie definicji tego pojęcia poza słowniczkiem nakazuje jednolite jego rozumienie w ramach jednej ustawy . Gdyby ustawodawca chciał inaczej winien na użytek każdego z rozdziałów, w których posłużył się tym pojęciem, stworzyć odmienną definicję. Tok rozumowania apelującego nakazywałby przyjęcie określonej definicji urządzeń infrastruktury technicznej na użytek opłat adiacenckich i tworzenie nowych , całkowicie dowolnych definicji rozszerzających i zwężających w zależności od celu , jakiemu miałyby służyć. Racjonalny ustawodawca winien przyjmować jednolite rozumienie definiowanych pojęć przynajmniej na tle stosowania aktu, którego dotyczą.

Zakres nakładów , zgłoszonych do zaliczenia przez wieczystego użytkownika podlega weryfikacji przez biegłego rzeczoznawcę majątkowego, który sporządza operat szacunkowy na potrzeby aktualizacji opłaty. Zgodnie zaś z art. 67 ustawy rzeczoznawca majątkowy decyduje o wyborze właściwego podejścia, metody oraz techniki szacowania nieruchomości, a nie wola którejkolwiek ze stron użytkowania wieczystego. Wybór ten nie może być dowolny, lecz racjonalny, uzasadniony zasadami szacowania wartości nieruchomości, określonymi przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami i rozporządzenia wykonawczego do tej ustawy - w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (vide wyrok. Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 2004 r.,sygn. akt VI ACa 667/03, Wok. 2005, Nr 5, s. 40). Zarzuty dotyczące naruszenia przepisów art. 152 i 154 ustawy o gospodarce nieruchomościami były więc bezzasadne, podobnie jak zarzut naruszenia przepisu art. 278 k.p.c. poprzez dopuszczenie biegłego w celu ustalenia obowiązującego stanu prawnego i wykładni obowiązujących przepisów.

W przedmiotowej sprawie użytkownik wieczysty wnosił o zaliczenie nakładów w postaci specjalistycznych urządzeń technicznych takich jak pięć pomp , zestaw komputerowy, rozdzielnia służąca do przesyłu energii elektrycznej, linia światłowodowa, układy pomiarowe . Nakładów tych nie można uznać za nakłady, poniesione na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej.

Sąd meriti także zasadnie przyjął za biegłym, że nakłady poniesione przez użytkownika wieczystego mają wpływ na wartość rynkową nieruchomości, jako przedmiotu prawa użytkowania wieczystego gruntu i prawa własności budynków i budowli, stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności, natomiast nie mają wpływu na wartość rynkową prawa własności gruntu, będącego przedmiotem wyceny.

Przyjęcie przedstawionej powyżej interpretacji obowiązującego w dacie aktualizacji opłaty rocznej za wieczyste użytkowanie gruntów przepisu art. 77 ustawy o gospodarce nieruchomościami dało podstawę do nieuwzględnienia wniosku o powołanie kolejnego biegłego celem oszacowania nakładów, zgłoszonych do zaliczenia. Tym samym Sąd Okręgowy nie naruszył przepisów art. 217 § 1 , 227 , 232 i 233 k.p.c.

Sąd Apelacyjny za bezzasadny uznał także zarzut naruszenia art. 213 § 2 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie faktu częściowego uznania powództwa co do zaliczenia nakładów w kwocie 106.790 złotych . Apelujący powołał się na pismo procesowe strony pozwanej z dnia 25 maja 2011 roku, w którym pozwany uznał prawo do odliczenia nakładów w kwocie 106.709 złotych. W powołanym piśmie procesowym ( k- 187-189 akt) strona pozowana wniosła o zaliczenie nakładów w kwocie 36.790 złotych –zgodnie z opinią pierwszego biegłego, dokonującego szacunku nieruchomości. Jedynie w uzasadnieniu tego pisma strona pozwana odniosła się do nakładów oszacowanych w toku postepowania przed SKO. Kwota 70.000 złotych nie była objęta oświadczeniem o uznaniu. Apelujący pominął jednak, że z w piśmie procesowym z dnia 28 maja 2012 roku strona pozwana domagała się oddalenia wniosku powoda o zaliczenie nakładów na infrastrukturę i nakładów koniecznych na grunt. Zmiana stanowiska wynikała z wydania w toku procesu kolejnej opinii przez biegłą B. D.. Jej opinia ostatecznie stanowiła podstawę ustaleń Sądu orzekającego w I instancji. Zmiana stanowiska co do uznania nakładów, podlegających zaliczeniu była po pierwsze uzasadniona wnioskami nowej opinii biegłego, a po drugie dopuszczalna na mocy obowiązujących przepisów procedury, które nie stawiały na danym etapie postępowania żadnych ograniczeń w tym przedmiocie.

Mając na uwadze wszystkie powyższe argumenty Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i ustalił wysokość opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania na lata 2010, 2011 i 2012 wg mechanizmu wynikającego z przepisu art. 77 ust. 2a ustawy o gospodarce nieruchomościami , natomiast w pozostałym zakresie apelację strony powodowej oddalił – na podstawie przepisu art. 385 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art 98 § 1 i 3 k.p.c. i w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz na podstawie § 6 pkt.7 w zw. z § 13 ust.1 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu /Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm./. Zmiana wyroku nie rzutowała na przyjęcie stosunkowego rozliczenia kosztów. Dla orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego należało przyjąć, że apelacja była niezasadna.