Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 166/12
POSTANOWIENIE
Dnia 10 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku T. A., B. G., A. G. i B. A.
przy uczestnictwie Gminy J.
o stwierdzenie zasiedzenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 stycznia 2013 r.,
zażalenia wnioskodawcy T. A.
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 22 maja 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie pozostawiając Sądowi
Okręgowemu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
W sprawie z wniosku W. i B. małżonków A., w miejsce których po śmierci
wnioskodawców wstąpili T. A., A. G., B.A. i B. G., z udziałem Gminy J. Sąd
Rejonowy postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 r. stwierdził, że W. i B. A. nabyli
na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej przez zasiedzenie własność
nieruchomości położonej w J. oznaczonej jako działka nr 29, mapy 33 o pow.
0,1140 ha, objętej księgą wieczystą Kw nr […] prowadzoną przez Sąd Rejonowy,
w której jako właściciel wpisana jest Gmina J.
Na skutek apelacji uczestnika Gminy J., Sąd Okręgowy zaskarżonym
obecnie postanowieniem uchylił postanowienie Sądu Rejonowego i przekazał
sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania odwoławczego.
Sąd Okręgowy nie podzielił podniesionego w apelacji, opartego
na podstawie z art. 379 pkt 5 k.p.c., zarzutu nieważności postępowania przed
Sądem pierwszej instancji, który skarżąca uzasadniała pozbawieniem
spadkobierców wcześniejszego właściciela nieruchomości W. K. możności obrony
swych praw, na skutek niewezwania ich do udziału w sprawie w charakterze
zainteresowanych. Uznał jednak, że stanowiło ono uchybienie procesowe, mające
wpływ na wynik sprawy uzasadniające uchylenie postanowienia Sądu Rejonowego,
który powinien usunąć je przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Sąd Okręgowy
uznał za uzasadniony zarzut wadliwego ustalenia przez Sąd Rejonowy stanu
faktycznego sprawy w następstwie błędnej oceny dowodów. W wyrażonych w
uzasadnieniu swojego postanowienia wskazaniach co dalszego postępowaniach
stwierdził, że Sąd ten powinien przeprowadzić wnikliwe i wyczerpujące
postępowanie dowodowe w szczególności dokonać szczegółowej analizy zeznań
przesłuchanych świadków i złożonych w sprawie dokumentów oraz dopuścić
wszelkie dowody, których potrzeba powołania wyniknie w toku postępowania,
niezbędnych do ustalenia charakteru posiadania spornej nieruchomości przez
wnioskodawców i dokonania prawidłowej oceny merytorycznej zasadności ich
żądania.
3
W zażaleniu na postanowienie Sądu Okręgowego wnioskodawcy zarzucili
naruszenie art. 510 § 1 i 2 k.p.c., art. 609 k.p.c. przez błędne zastosowanie
oraz art. 379 pkt 5 k.p.c. i art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. przez uchylenie postanowienie
Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania bez spełnienia
przesłanek umożliwiających takie orzeczenie. Podnieśli nadto ewentualne zarzuty
naruszenia art. 510 § 2 k.p.c. przez zaniechanie wezwania do udziału w sprawie
dalszych uczestników, których udział uznał Sąd Okręgowy za konieczny i art. 386
§ 6 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 i art. 233 § 1 k.p.c. przez udzielenie w zaskarżonym
wyroku niedopuszczalnych wytycznych i dokonanie oceny dowodów i stanu
faktycznego nie nadającej się do kontroli.
Wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ze względu na merytoryczny charakter postępowania apelacyjnego sąd
drugiej instancji nie może poprzestać na ustosunkowaniu się do zarzutów
skarżącego, lecz musi - niezależnie od ich treści - dokonać ponownych własnych
ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa materialnego (uchwała
składu siedmiu sędziów SN – zasada prawna z dnia 23 marca 1999, III CZP 59/98,
OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124). W związku z tym sąd apelacyjny uwzględniając
apelację z zasady zmienia zaskarżone orzeczenie i orzeka co do istoty sprawy
(art. 386 § 1 k.p.c.). Zaskarżony apelacją wyrok sąd odwoławczy uchyla jedynie
w wypadkach wskazanych w ustawie. Poza przypadkami określonymi w art. 386 §
2 i 3 k.p.c. (nieważność postępowania, istnienie podstaw do odrzucenia pozwu
lub umorzenia postępowania), zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c., może uchylić wyrok
i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez
sąd pierwszej instancji istoty sprawy, albo gdy wydanie wyroku wymaga
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
Przedmiotem kontroli orzeczenia kasatoryjnego sądu apelacyjnego (wyroku
albo postanowienia co do istoty sprawy w postanowieniu nieprocesowym),
zaskarżonego zażaleniem wniesionym na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c., która ma
charakter formalny, jest istnienie określonych w art. 386 § 4 przesłanek do jego
4
wydania. W razie uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy poddaje
także kontroli prawidłowość stwierdzenia nieważności postępowania przez sąd drugiej
instancji (postanowienia SN z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12 i z dnia
28 listopada 2012 r., III CZ 77/12 dotychczas niepublikowane). Zakres tej kontroli nie
obejmuje oceny wyrażonych w zaskarżonym orzeczeniu i nie mających związku
z przesłankami uchylenia orzeczenia poglądów co do wykładni prawa,
merytorycznego stanowiska w sprawie, oraz popełnionych w postępowaniu
apelacyjnym uchybień procesowych, w tym także mających skutkować błędnym
ustaleniem przyjętej w niej podstawy faktycznej.
Z tych przyczyn nie mogą odnieść skutku sformułowane w zażaleniu
wnioskodawców i wykraczające poza ten zakres zarzuty sformułowane jako
ewentualne.
Trafnie natomiast zarzucają skarżący, że zaskarżone postanowienie wydane
zostało z obrazą art. 386 § 4 k.p.c. z uwagi na brak określonych w nim przesłanek
do uchylenia postanowienia Sądu Rejonowego.
Przesłanki takiej nie stanowi wskazane jako jego podstawa, stwierdzone przez
Sąd Okręgowy uchybienie przez Sąd pierwszej instancji obowiązkowi wezwania do
udziału w sprawie wszystkich zainteresowanych, co stanowi uchybienie procesowe
mogące mieć wpływ na wynik sprawy, lecz nie prowadzi do nieważności
postępowania (uchwała SN z dnia 20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09, OSNC 2010, nr
7-8, poz. 98). Usunięcie wytkniętych Sądowi Rejonowemu uchybień procesowych
w zakresie gromadzenia i oceny dowodów, które nie stanowią o nierozpoznaniu istoty
sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. (zob. wyrok SN z dnia 11 sierpnia 2010 r.,
I CSK 661/09, Lex nr 737251), nie wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości.
Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c., a w zakresie kosztów postępowania na podstawie
art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c., orzekł jak
w sentencji.