Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UK 51/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Maciej Pacuda (sprawozdawca)
SSA Magdalena Tymińska
w sprawie z odwołania T. P.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
o prawo do emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 lutego 2013 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 grudnia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 31
grudnia 2009 r. odmówił przyznania ubezpieczonej T. P. prawa do emerytury
2
nauczycielskiej, uzasadniając swoje stanowisko tym, że ubezpieczona nie wykazała
wymaganego 20-letniego okresu pracy nauczycielskiej.
Ubezpieczona T. P. wniosła odwołanie od tej decyzji do Sądu Okręgowego -
Sądu Ubezpieczeń Społecznych w L., domagając się zmiany decyzji i
przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków na okoliczność, że wykonywana
przez nią praca w żłobku była pracą wychowawczo-dydaktyczną.
Wyrokiem z dnia 23 listopada 2010 r. Sąd Okręgowy - Sąd Ubezpieczeń
Społecznych w L. oddalił odwołanie.
Sąd Okręgowy ustalił, że T. P., urodzona w dniu 1 marca 1957 r., w dniu 14
grudnia 2009 r. zgłosiła wniosek o emeryturę, dołączając do niego świadectwo
pracy, z którego wynikało, że z dniem 14 grudnia 2009 r. został rozwiązany
stosunek pracy łączący ją z Zespołem Wychowania i Pomocy Psychologiczno-
Pedagogicznej Nr 1 […]. Po dokonaniu sprawdzenia okresów ubezpieczenia organ
rentowy zaskarżoną decyzją z dnia 31 grudnia 2009 r. odmówił jednak przyznania
ubezpieczonej prawa do emerytury, ponieważ stwierdził, że zamiast wymaganego
20-letniego okresu pracy nauczycielskiej, udowodniła ona jedynie 18 lat, 9 miesięcy
i 22 dni takiej pracy. Organ rentowy nie uwzględnił bowiem jako pracy
nauczycielskiej okresów zatrudnienia ubezpieczonej od dnia 1 września 1985 r. do
dnia 31 grudnia 1990 r. w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w C. - Żłobku Nr […]
i od dnia 1 stycznia do dnia 30 września 1991 r. w Zakładzie Żłobków i Przedszkoli
Miejskich - Żłobek Nr […]
Badając zasadność wydanej decyzji, Sąd Okręgowy uznał, że jedyną sporną
w sprawie okolicznością było ustalenie, czy zakwestionowany przez organ rentowy
okres zatrudnienia jest okresem pracy w szczególnym charakterze. W oparciu o
dokumenty dotyczące tego okresu zatrudnienia, zeznania ubezpieczonej i
świadków Sąd Okręgowy ustalił, że w spornych okresach ubezpieczona pracowała
w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym Żłobku Nr […] oraz Zakładzie Żłobków i
Przedszkoli Miejskich Żłobku Nr […] w pełnym wymiarze czasu pracy na
stanowisku starszej opiekunki dziecięcej, zajmując się dziećmi przedziale
wiekowym od 2,5 do 3-4 lat i prowadząc z nimi różnego rodzaju zajęcia umysłowe,
ruchowe, konstrukcyjno-manipulacyjne, muzyczne, plastyczne, przyrodnicze i
wokalne.
3
Wskazując na powyższe ustalenia, Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż
ubezpieczona domagała się przyznania emerytury na zasadach przewidzianych w
art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.
Dz.U. Nr 97 z 2006 roku, poz.674 ze zm.), stanowiących, że nauczyciele mający 30
letni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym
charakterze, mogą po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy przejść na
emeryturę. W myśl art. 88 ust. 2a tego przepisu nauczyciele urodzeniu po dniu 31
grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., zachowali prawo do nabycia
emerytury bez względu na wiek, o ile spełnili wymagane warunki do dnia 31 grudnia
2008 r., z wyjątkiem warunku rozwiązania stosunku pracy, przy czym nie przystąpili
do otwartego funduszu emerytalnego lub złożyli wniosek o przekazanie środków
zgromadzonych w funduszu na dochody budżetu państwa.
Zdaniem Sądu Okręgowego, te szczególne uprawnienia do emerytury bez
względu na wiek dotyczą wyłącznie nauczycieli zatrudnionych w palcówkach
wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela - w publicznych
przedszkolach, szkołach i placówkach oraz zakładach kształcenia i placówkach
doskonalenia nauczycieli działających na podstawie ustawy z dnia 7 września
1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329), zakładach
poprawczych, schroniskach dla nieletnich oraz rodzinnych ośrodkach
diagnostyczno-konsultacyjnych działających na podstawie ustawy z dnia 26
października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. Nr 35, poz.
228), publicznych kolegiach pracowników służb społecznych, przy czym przepisy
ustawy odnoszą się również do nauczycieli, wychowawców i innych pracowników
pedagogicznych zatrudnionych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27
czerwca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych
innych ustaw (Dz.U. Nr 137, poz. 1304) w publicznych placówkach opiekuńczo-
wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych działających na
podstawie ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 1998 r.
Nr 64, poz. 414). Jednocześnie przepis art. 3 pkt 1 ustawy Karta Nauczyciela
stanowi, że ilekroć w ustawie jest mowa o nauczycielach - rozumie się przez to
nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w
przedszkolach, szkołach i placówkach wymienionych w art. 1 ust. 1 i 1a.
4
Sąd Okręgowy na tej podstawie przyjął, że ustawa Karta Nauczyciela nie ma
zastosowania do osób zatrudnionych w żłobkach, a więc zatrudnienia tego nie
można zaliczyć do pracy nauczycielskiej. Sąd Okręgowy podzielił w tym zakresie
pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 maja 2006 r., I UK
319/05, że w obecnym stanie prawnym żadna inna praca poza objętą przepisami
art. 1 w związku z art. 3 ust. 1 Karty Nauczyciela nie jest uznawana za pracę
nauczycielską. Żłobek natomiast jest zakładem opieki zdrowotnej, zgodnie z
przepisem art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki
zdrowotnej. Z uwagi na niespełnienie przez ubezpieczoną przesłanki 20-letniego
stażu pracy w szczególnym charakterze nie jest więc możliwe przyznanie jej
świadczenia przewidzianego w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 29 grudnia 2011 r. oddalił apelację
wniesioną przez ubezpieczoną T. P. od wyroku Sądu pierwszej instancji. Uznał
bowiem, że wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy orzekł o istocie sprawy,
badając sporną przesłankę stażu pracy ubezpieczonej w szczególnym charakterze.
Jako bezzasadny Sąd drugiej instancji określił przy tym zarzut naruszenia prawa
materialnego - przepisu art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta
Nauczyciela. Przepis ten określa warunki nabycia przez nauczycieli emerytury bez
względu na wiek i do nabycia prawa do tego świadczenia konieczne jest spełnienie
łączne wymienionych w nim przesłanek. Wbrew zarzutom apelacji, ustalenia Sądu
Okręgowego co do uznania, że ubezpieczona jako opiekunka dziecięca
zatrudniona w żłobku nie wykonywała pracy nauczyciela w rozumieniu ustawy
Karta Nauczyciela są prawidłowe i znajdują potwierdzenie w utrwalonym
orzecznictwie sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego.
Sąd Apelacyjny podkreślił równocześnie, iż nauczycielem w rozumieniu
Karty Nauczyciela jest osoba zatrudniona na stanowiskach pedagogicznych i
wychowawczych w szkołach i innych placówkach zajmujących się kształceniem,
wychowywaniem i pracą oświatową, wymienionych w art. 1 ust. 1 i ust. 2.
Wykonywanie pracy polegającej na sprawowaniu opieki nad dziećmi i ich
nauczaniu w jednostkach niebędących placówkami wymienionymi w powołanych
przepisach nie spełnia warunku uznania tej pracy za pracę nauczycielską, a osoby
wykonującej ją, za nauczyciela. Podnoszony w apelacji argument, że praca
5
opiekunki dziecięcej w żłobku zasadniczo była identyczna z pracą nauczyciela
przedszkola nie jest trafny. W wymaganym 20-letnim stażu pracy nauczycielskiej
uwzględnia się bowiem zatrudnienie w szkołach, placówkach i innych jednostkach
organizacyjnych wymienionych w art. 1 oraz w przepisach wykonawczych
wydanych z mocy art. 5 Karty Nauczyciela, zawierającego upoważnienie dla
ministra edukacji narodowej do rozciągnięcia, w drodze rozporządzenia, przepisów
ustawy lub niektórych jej postanowień na podmioty niewymienione w tych
przepisach. Upoważnienie to minister edukacji narodowej wykonał tylko odnośnie
do instruktorów i kierowników praktycznej nauki zawodu oraz niektórych innych
pracowników prowadzących prace dydaktyczne i wychowawcze (rozporządzenie z
dnia 14 września 1998 r., Dz.U. Nr 126, poz. 833). Praca wykonywana w
placówkach niewymienionych w tych przepisach, nie może być natomiast uznana
za pracę nauczycielską, co słusznie podkreślił Sąd pierwszej instancji.
Ubezpieczona wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego,
zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie art. 88 ust. 1 ustawy z
dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, przez uznanie, że nauczyciel
zatrudniony w placówce oświatowej, z którego wyodrębniony jest żłobek, nie
świadczy pracy pedagogicznej w rozumieniu tej normy.
We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania przez Sąd
Najwyższy wskazano na dwie przesłanki, to jest występowanie w sprawie istotnego
zagadnienia prawnego sprowadzającego się do pytania, czy dla spełnienia warunku
pracy pedagogicznej w rozumieniu art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.
Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.), decydujące znaczenie
ma jedynie rodzaj podejmowanych czynności, czy też konieczne jest zatrudnienie w
placówce, o której mowa w art. 1 w związku z art. 3 ust. 1 wskazywanej wyżej
ustawy, a także na potrzebę wykładni budzącego poważne wątpliwości art. 88 ust.
1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela w zakresie, czy pracą
„nauczycielską” w myśl tej normy jest praca świadczona w placówce, w której
przebywają dzieci 3-4 letnie, jeżeli spełnia ona warunki do uznania tej placówki jako
należącej do „szeroko rozumianego systemu oświaty”.
6
Mając na uwadze tak postawione zarzuty, wniesiono o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości oraz o przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnego.
W uzasadnieniu skargi podniesiono z kolei, że gramatyczna wykładnia
przepisów przyjęta przez Sąd Apelacyjny wypacza sens przyjętych w nich
rozwiązań. Zdaniem skarżącej o tym, czy praca spełnia warunki do uznania ją za
pedagogiczną w myśl art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela nie decyduje, czy dana
placówka podlegała ustawie o systemie oświaty, ale jej charakter i jej ewentualne
świadczenie w placówce, która może być uznana za oświatową. Jeżeli T. P.
wykonywała pracę pedagogiczną, a niewątpliwie była nią praca opiekunki dzieci
trzy -czteroletnich podejmowana w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym Żłobku nr
[…], jak również w Zakładzie Żłobków i Przedszkoli Miejskich Żłobku Nr […], to nie
ma podstaw, aby nie uznać tych okresów pracy jako pracy w warunkach
szczególnych. Nie tylko bowiem dlatego, że praca ta była identyczna jak
wykonywana przez skarżącą w przedszkolu, ale również z tego względu, iż oba
miejsca zatrudnienia zainteresowanej były placówkami oświatowymi. Wprawdzie w
czasie zatrudnienia skarżącej w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym Żłobku nr […] i
Zakładzie Żłobków i Przedszkoli Miejskich Żłobku Nr […] jednostki te nie podlegały
ustawie o systemie oświaty, ale niewątpliwie winny być zaliczone do placówek
szeroko rozumianej oświaty.
Jednocześnie wskazano, że wbrew zapatrywaniom Sądu Apelacyjnego
powyższe zagadnienie wcale nie zostało rozstrzygnięte przez judykaturę.
Oczywiście opublikowane zostały orzeczenia, w których wskazywano, iż pracą
pedagogiczną w rozumieniu art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela jest tylko ta
świadczona w placówkach zaliczonych do systemu oświaty przez stosowną ustawę
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2006 r., I UK 319/05), ale pojawiały
się też diametralnie odmienne (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia
26 maja 1999 r., III AUa 173/99, w którym to wyroku zaliczono do pracy
pedagogicznej pracę w punktach katechetycznych, a także wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 r., III AUa 173/99, gdzie prawo do emerytury
zagwarantowano osobom zatrudnionym w organizacjach społecznych lub w
związkach zawodowych na stanowiskach wymagających kwalifikacji
7
pedagogicznych). Zatem, już ta okoliczność wskazuje, że istnieją poważne
rozbieżności w orzecznictwie w zakresie właściwego zrekonstruowania normy
zawartej w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, co samo w sobie uzasadnia przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera uzasadnionych podstaw.
Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 lipca 2003 r., II UK
323/02 (OSNP 2004 r. nr 11, poz. 197), po wejściu w życie ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS wyraźnie zarysowują się dwa
odrębne systemy emerytalne nauczycieli, wywodzące się z potraktowania pracy
nauczycielskiej jako zatrudnienie w szczególnym charakterze: pierwszy, związany z
wykonywaniem pracy w szczególnym charakterze określonej w przepisach
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w związku z art. 32 i 46
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. i drugi, w którym warunki emerytalne regulowane
są przepisami odrębnymi. Przepis art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, którego
wykładnię dokonaną przez Sąd drugiej instancji kwestionuje skarżący, stanowi
właśnie ową odrębną regulację w stosunku do art. 32 ustawy o emeryturach i
rentach z FUS, określając własne przesłanki nabycia prawa do emerytury na jego
podstawie. Przepis ten znajduje zastosowanie, przez art. 32 ust. 5 ustawy o
emeryturach i rentach, do nauczycieli urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r., a
uprawnienia z niego wynikające zachowują również - z mocy art. 88 ust. 2a Karty
Nauczyciela - nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1
stycznia 1969 r., którzy spełnili warunki do uzyskania emerytury, określone w ust. 1,
w ciągu dziesięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach oraz
nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o
przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu
emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody
budżetu państwa. Zgodnie z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela nauczyciele mający
8
trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym
charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów
poprawczych i schronisk dla nieletnich - dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w
tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie
specjalnym, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na
emeryturę. Wykładnia powołanego przepisu nie może być dokonywana z
pominięciem art. 86 Karty Nauczyciela, w myśl którego nauczyciel zaliczany jest do
pracowników wykonujących pracę w szczególnym charakterze. Użyte w obu
zacytowanych przepisach pojęcia: „nauczyciel” oraz „praca w szczególnym
charakterze” wymagają wszakże doprecyzowania. Analizując wstępnie drugie z
owych pojęć, wypada stwierdzić, że nie jest ono zdefiniowane w przepisach Karty
Nauczyciela. Przepisy wymienionej ustawy nie odsyłają również w tym zakresie do
innych aktów prawnych. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednak
jednolicie, że skoro z mocy art. 32 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach przepis
art. 88 ust. 1 należy do systemu emerytalnego, to do interpretacji użytych w nim
pojęć, w tym pojęcia „wykonywania pracy w szczególnym charakterze" stosuje się
definicje obowiązujące w owym systemie, a więc stosowane w związku z art. 32
ust. 4 przepisy § 3 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm., zwanego
dalej rozporządzeniem) ze zmianami wynikającymi z ustawy z dnia 17 października
1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), która weszła w życie z
dniem 15 listopada 1991 r. oraz obowiązującego od dnia 1 lipca 2004 r. przepisu
art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach (por. między innymi wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 5 maja 2005 r., II UK 219/04, OSNP 2005 nr 22, poz. 361, z
dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 328, z dnia 5
lutego 2009 r., II UK 185/08, LEX nr 725047 oraz z dnia 21 maja 2009 r., II UK
370/08, OSNP 2011 nr 1-2, poz. 20). Zdaniem Sądu Najwyższego w składzie
rozpoznającym niniejszą sprawę, oznacza to również, że wykładnia użytego w art.
86 i art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela pojęcia „praca w szczególnym charakterze”
winna uwzględniać regulację zawartą w art. 32 ust. 3 pkt 5 ustawy o emeryturach i
9
rentach, zgodnie z którym dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1,
za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się nauczycieli,
wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę
nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, ze zm.). Taki sposób rozumienia
użytego w art. 86 i art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela pojęcia „praca w szczególnym
charakterze” doznaje istotnego wzmocnienia, jeśli zważyć, że doprecyzowanie
nierozerwalnie związanego z nim pojęcia „nauczyciel” również wymaga sięgnięcia
do art. 1, a także art. 3 pkt 1 Karty Nauczyciela, co jest o tyle oczywiste, iż
zwłaszcza drugi z wymienionych przepisów jest umieszczony w tzw. słowniczku
ustawowym, który zawiera ustawową (legalną) definicję pojęcia „nauczyciel”. Z kolei
w myśl art. 3 pkt 1 Karty Nauczyciela, ilekroć w ustawie jest mowa o nauczycielach
bez bliższego określenia - rozumie się przez to nauczycieli, wychowawców i innych
pracowników pedagogicznych zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i
placówkach wymienionych w art. 1 ust. 1, a zatem (według stanu prawnego
obowiązującego do dnia 31 grudnia 2011 r.) w publicznych przedszkolach, szkołach
i placówkach oraz zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia nauczycieli
działających na podstawie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty,
zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich oraz rodzinnych ośrodkach
diagnostyczno-konsultacyjnych działających na podstawie ustawy z dnia 26
października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, publicznych kolegiach
pracowników służb społecznych, a także zatrudnionych przed dniem wejścia w
życie ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o
zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 137, poz. 1304) w publicznych
placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych
działających na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej.
Należy zatem w pełni podzielić pogląd wyrażony w powoływanym przez Sąd drugiej
instancji wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2006 r., I UK 319/05 (Pr. Pracy
2006, nr 9 poz. 28), że wykonywanie pracy polegającej (nawet – podkreślenie Sądu
Najwyższego w obecnym składzie) na nauczaniu lub szkoleniu w jednostkach
organizacyjnych niebędących placówkami wymienionymi w powołanych przepisach
nie spełnia warunku do uznania tej pracy za pracę nauczycielską, a osoby
10
wykonującej ją, za nauczyciela. Jak wynika natomiast z ustaleń faktycznych
dokonanych przez Sądy meriti, którymi Sąd Najwyższy jest związany w
postępowaniu kasacyjnym (art. 39813
§ 2 k.p.c.), ubezpieczona w obu spornych w
niniejszej sprawie okresach była zatrudniona jako starsza opiekunka dziecięca, a
więc nie jako nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny oraz – co
wymaga szczególnego podkreślenia – jej pracodawcą nie był wówczas żaden z
wyżej wymienionych podmiotów, ale w obu przypadkach żłobek, a więc bez
wątpienia nie „placówka oświatowa” – jak sugeruje skarżąca – ale jednostka
organizacyjna systemu służby zdrowia i opieki społecznej (zakład służby zdrowia
sprawujący opiekę zdrowotną i udzielający świadczeń z dziedziny opieki
społecznej), działająca w spornych okresach na podstawie rozporządzenia Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 maja 1982 r. w sprawie organizacji i zadań
zakładów opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 15, poz. 121 ze zm.), wydanego w ramach
realizacji delegacji ustawowej zawartej w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28
października 1948 r. o zakładach społecznych służby zdrowia i planowej
gospodarce w służbie zdrowia (Dz.U. z 1948 r. Nr 55, poz. 434, z 1950 r. Nr 36,
poz. 327 i 334, z 1951 r. Nr 1, poz. 2 oraz z 1955 r. Nr 11, poz. 67). Reasumując
ten wątek rozważań, wypada stwierdzić, że praca opiekunki dziecięcej w żłobku,
choćby wiązała się z wykonywaniem obowiązków, które miały charakter
dydaktyczny, nie może zostać uznana za pracę nauczyciela wykonywaną w
szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela.
Odnosząc się zaś podniesionych w uzasadnieniu skargi kasacyjnej
argumentów sugerujących przyjmowanie w judykaturze stanowiska odmiennego od
zaprezentowanego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2006 r., I UK
319/05, Sąd Najwyższy zauważa, iż kwestia związana z możliwością uznawania za
pracę nauczyciela w szczególnym charakterze pracy wykonywanej przez
katechetów w parafialnych punktach katechetycznych jest efektem szczególnej
regulacji zawartej w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o
stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr
29, poz. 154), zgodnie z którą do nauczycieli i wychowawców zatrudnionych w
szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych oraz placówkach
opiekuńczo-wychowawczych prowadzonych przez kościelne osoby prawne, a także
11
świeckich nauczycieli w niższych seminariach duchownych stosuje się prawa i
obowiązki ustalone dla nauczycieli i wychowawców zatrudnionych w państwowych
szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych oraz opiekuńczo-
wychowawczych, zaś w odniesieniu do okresu sprzed 25 października 1990 r.
także wykładni tego przepisu w powiązaniu z przepisami ustawy z dnia 15 lipca
1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz.U. Nr 32, poz. 160 ze zm.) i
aktów wykonawczych do niej, dokonanej i szczegółowo uzasadnionej przez Sąd
Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia z dnia 13 czerwca 2001 r.,
III ZP 32/00 (OSNP 2002 nr 7, poz. 165) oraz uchwale z dnia 9 stycznia 2002 r.,
II UKN 111/00 (LEX nr 559958). Należy więc jedynie stwierdzić, iż nie istnieją
podobne szczególne regulacje prawne, które dotyczyłyby opiekunów dziecięcych
zatrudnionych w żłobkach i które umożliwiałby potraktowanie ich pracy jako mającej
wpływ na prawo do emerytury nauczycielskiej. Co do uznania przez Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 410/97 (OSNP 1998 nr 21, poz. 636),
że „osobom zatrudnionym w organizacjach społecznych lub w związkach
zawodowych na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych
przysługuje uprawnienie do emerytury na warunkach przewidzianych w art. 88 ust.
1 Karty Nauczyciela wtedy, gdy są nauczycielami mianowanymi i gdy przeszły do
pracy w takich jednostkach ze szkół lub innych placówek wymienionych w art. 1 pkt
1-5 tej ustawy”, wypada z kolei zauważyć – co zapewne umknęło uwadze skarżącej
– że powołany wyrok zapadł w czasie, w którym, zgodnie z art. 1 ust. 2 Karty
Nauczyciela, osoby w nim wskazane podlegały tej ustawie, w związku z czym
przysługiwały im również uprawnienia emerytalne przewidziane w art. 88 ust. 1. W
świetle tych argumentów należy uznać, że nie istnieje sygnalizowana przez
skarżącą rozbieżność w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Kierując się przedstawionymi motywami oraz opierając się na treści art.
39814
k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.