Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 4/13
POSTANOWIENIE
Dnia 28 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku I. C.-H.
przy uczestnictwie T. H.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 lutego 2013 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 25 lipca 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie o częściowym odrzuceniu
apelacji wnioskodawczyni, pozostawiając Sądowi Okręgowemu
w K. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 4.11.2011 roku Sąd Rejonowy w K. dokonał podziału
majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania w ten sposób, że
przyznał wnioskodawczyni spółdzielcze własnościowe prawo do bliżej opisanego
lokalu mieszkalnego oraz bliżej opisane ruchomości i ustalając wartość majątku na
kwotę 542.700 złotych oraz równe udziały małżonków w majątku wspólnym,
zasądził na rzecz uczestnika postępowania spłatę w kwocie 249.922 złotych. W
uzasadnieniu postanowienia Sąd I instancji wskazał, że ustalony przez ten Sąd
nakład z majątku odrębnego I. C. H. na majątek wspólny wyniósł 21.428 złotych.
Sąd odliczył tę kwotę z przysługującej uczestnikowi spłaty i w efekcie zasądził na
rzecz T. H. różnicę w kwocie 249.922 złotych (271.350 złotych minus 21.428
złotych).
W apelacji wniesionej od tego postanowienia wnioskodawczyni
zakwestionowała przyjętą przez Sąd I instancji wartość poczynionych przez nią
nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny, wnioskując o zmianę
zaskarżonego postanowienia przez zasądzenie na rzecz uczestnika kwoty
odpowiadającej różnicy między wartością lokalu ustaloną na grudzień 1970 roku
i zgodnie ustaloną wartością tego lokalu w wysokości 535.700 złotych a wartością
nakładów z majątku wnioskodawczyni na majątek wspólny ustaloną według
procentowej relacji tych nakładów do wartości lokalu z chwili jego nabycia.
Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 25 lipca 2012 roku w punkcie I
odrzucił apelację wnioskodawczyni w części dotyczącej nieistniejącego
wyrzeczenia odnośnie żądania zasądzenia nakładów z majątku odrębnego
wnioskodawczyni na majątek wspólny.
W zażaleniu na to postanowienie wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie art.
567 § 1 k.p.c. i art. 351 § 1 k.p.c. w zw. z art. 45 § 1 k.r.o. oraz art. 498 § 1 i 2
i art. 499 k.c. Domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania
apelacji w odrzuconym zakresie do merytorycznego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w K. Wniosła także o zasądzenie od uczestnika na rzecz
wnioskodawczyni kosztów postępowania zażaleniowego, a w tym kosztów
zastępstwa adwokackiego. W uzasadnieniu zażalenia skarżąca wskazała, że nie
3
negowała prawa uczestnika do otrzymania spłaty, przeciwstawiła natomiast tej
wierzytelności byłego męża własną wierzytelność wynikającą z nakładów
poczynionych z majątku odrębnego wnioskodawczyni na majątek wspólny, co przy
przyjęciu, że należna uczestnikowi spłata była większa, wyłączało, zdaniem
skarżącej, możliwość i dopuszczalność orzekania przez Sąd I instancji o tak
sformułowanym roszczeniu wnioskodawczyni w sentencji postanowienia
działowego. Podniosła dalej, że Sąd I instancji orzekł w istocie o żądaniu
wnioskodawczyni w przedmiocie nakładów z jej majątku odrębnego, wyliczył
je bowiem na kwotę 21.428 złotych, potrącił tę kwotę z przysługującej uczestnikowi
spłaty i w efekcie zasądził na rzecz T. H. różnicę w kwocie 249.922 złotych.
Wnioskodawczyni zakwestionowała to wyliczenie Sądu Rejonowego jako nie
odpowiadające (zbyt niskie) w stosunku do faktycznie poniesionych przez nią
nakładów. Skarżąca wskazała także na rozbieżności w orzecznictwie Sądu
Najwyższego co do sposobu rozstrzygania o tego typu roszczeniach oraz co do
sposobu ich zaskarżania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie wnioskodawczyni jest uzasadnione.
W rozpatrywanej sprawie istnieje specyficzna sytuacja, polegająca na tym,
że po pierwsze wnioskodawczyni już we wniosku o podział majątku wspólnego
złożyła jednoznaczny wniosek o rozliczenie w ramach postępowania podziałowego,
poczynionych przez nią nakładów z majątku odrębnego (aktualnie osobistego) na
majątek wspólny, po drugie zaś Sąd Rejonowy prowadził w tym zakresie
postępowanie dowodowe oraz poczynił ustalenia faktyczne, z których wynika, że za
udowodnione uznał jedynie nakłady w kwocie 21.428 złotych. Sąd I instancji nie ujął
jednakże rozstrzygnięcia co do tego roszczenia I. C. H. w odrębnym punkcie
sentencji postanowienia (polegającego na zasądzeniu od uczestnika na rzecz byłej
żony kwoty odpowiadającej ustalonym nakładom i oddaleniu wniosku w pozostałej
części), lecz dokonując operacji rachunkowej dokonał pomniejszenia przysługującej
uczestnikowi spłaty o powyższe nakłady i tak obliczoną spłatę zasądził następnie
na rzecz uczestnika w punkcie III podpunkt 2 postanowienia. Te ustalenia Sądu
Rejonowego co do wysokości nakładów z majątku odrębnego i w efekcie wysokość
przyznanej na rzecz byłego męża spłaty wnioskodawczyni kwestionuje w apelacji.
4
We wskazanej wyżej sytuacji trudno podzielić pogląd Sądu Okręgowego,
który legł u podstaw zaskarżonego postanowienia o częściowym odrzuceniu
apelacji, iż w zakresie żądania wnioskodawczyni rozliczenia poczynionych przez
nią nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny nie istnieje rozstrzygnięcie
Sądu I instancji, co sprawia, że nie ma w tym zakresie substratu zaskarżenia.
Wnioskodawczyni skarży bowiem w istocie wysokość przysługującej byłemu
mężowi spłaty, wskazując, że wobec przyjęcia przez Sąd I instancji wskazanej
metody jej obliczenia, spłata powinna być pomniejszona o wartość poniesionych
przez nią nakładów, ale w innej (wyższej),niż to przyjął Sąd I instancji kwocie.
Podkreślenia wymaga, że wnioskodawczyni nie miała wpływu na sposób
rozstrzygnięcia spornej kwestii nakładów przez Sąd I instancji, a o przyjętej przez
Sąd I instancji ,,technice” (metodzie) rozliczenia powzięła wiadomość w momencie
ogłoszenia postanowienia działowego.
Przytoczone przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1.12.2011 roku, I CSK 78/11 (Lex nr
1129066) oraz z dnia 14.12.2011 roku, I CSK 138/11 (Lex nr 1102653) zapadły
na tle odmiennych od występujących w rozpatrywanej sprawie, okoliczności
faktycznych i nie są adekwatne do problemu występującego w niniejszej sprawie.
W postanowieniu z dnia 14.12.2011 roku w sprawie o zniesienie
współwłasności nieruchomości chodziło bowiem o rozliczenie pożytków
z nieruchomości podlegającej podziałowi oraz o odsetki ustawowe od zasądzonych
na rzecz niektórych uczestników postępowania kwot, zaś w drugim cytowanym
judykacie - Sąd I instancji nie rozpoznał roszczeń o rozliczenie nakładów z majątku
odrębnego na wspólny majątek byłych małżonków mimo, jak się wydaje,
ich zgłoszenia przez uczestnika postępowania.
W tym stanie rzeczy zażalenie wnioskodawczyni uznać należało za zasadne,
co skutkowało uchyleniem zaskarżonego postanowienia o odrzuceniu apelacji na
podstawie art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39815
§ 1 k.p.c.
jw