Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 193/12
POSTANOWIENIE
Dnia 7 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Anna Kozłowska
SSA Monika Koba
w sprawie z powództwa U. M.
przeciwko I. Towarzystwu Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej […]
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 marca 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej
na wyrok Sądu Okręgowego w Z.
z dnia 20 czerwca 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok, pozostawiając rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania zażaleniowego Sądowi Okręgowemu
w Z.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 24 lutego 2012 r. oddalił powództwo U. M.
skierowane przeciwko I. Towarzystwu Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej o zapłatę
kwoty 7 515,27 zł oraz orzekł o kosztach procesu.
Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy uchylił wyrok Sądu
Rejonowego zaskarżony apelacją powódki i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu
do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
apelacyjnego.
W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał
istoty sprawy uznając, że powódka nie sprostała ciążącym na niej obowiązkom
dowodowym wynikającym z art. 6 k.c. W ocenie Sądu Okręgowego nie może
stanowić podstawy oddalenia powództwa okoliczność, że powódka nie zgłosiła
w toku postępowania wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego
z dziedziny mechaniki pojazdowej i rekonstrukcji wypadków na okoliczność
dochodzonego w sprawie żądania oraz to, że powódka oparła swoje twierdzenia na
prywatnej opinii Polskiego Związku Motorowego – Oddziału w Z. Czym innym jest
bowiem, zdaniem Sądu Okręgowego, niesprostanie przez stronę ciążącym na niej
obowiązkom dowodowym, a czym innym niewyjaśnienie istoty sprawy i brak oceny
zgromadzonych w sprawie dowodów. Podstawą rozstrzygnięcia był art. 386 §4
k.p.c. Sąd Okręgowy wskazał jedocześnie, że Sąd Rejonowy przy ponownym
rozpoznaniu sprawy powinien ustalić zakres uszkodzeń w samochodzie powódki
oraz koszt ich naprawy, a także wyjaśnić, co było powodem zmiany stanowiska
świadka D. G., który oglądał samochód wkrótce po kolizji.
W zażaleniu na wyrok Sądu Okręgowego strona pozwana zarzuciła, że
zapadł on z naruszeniem art. 386 §4 k.p.c. oraz art. 6 k.c. w związku z art. 232 i art.
378 § 1 k.p.c. W konkluzji skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego
rozstrzygnięcia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania i zasądzenie od powódki kosztów postępowania zażaleniowego.
W odpowiedzi na zażalenie powódka wniosła o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. – w brzmieniu nadanym ustawą z 16 września
2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
3
ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie z dniem 3 maja 2012 r. –
zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie uchylenia przez sąd
drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania.
Charakter prawny zażalenia na orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji
(tzw. zażalenie kasatoryjne) związany jest z obowiązującym w polskim
postępowaniu cywilnym tzw. modelem apelacji pełnej. W systemie apelacji pełnej
sąd odwoławczy zobowiązany jest rozpoznać sprawę merytorycznie ex novo,
z wykorzystaniem materiału procesowego zgromadzonego w postępowaniu przed
sądem pierwszej i drugiej instancji. Postępowanie apelacyjne stanowi bowiem
kontynuację postępowania przed sądem pierwszej instancji, a jego przedmiotem
jest także rozpoznanie zgłoszonego w pozwie żądania, nie zaś wyłącznie kontrola
zaskarżonego orzeczenia (zob. uchwała składu siedmiu sędziów z 31 stycznia
2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55). Oznacza to, że podstawowym
celem postępowania apelacyjnego jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy i tylko
wyjątkowo sąd odwoławczy może uchylić się od obowiązku wydania w sprawie
orzeczenia kończącego postępowanie, co do jej meritum (art. 386 § 2, 3 i 4 k.p.c.).
Określając charakter prawny zażalenia przysługujące na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. należy wskazać, że jest ono środkiem prawnym znacząco odbiegającym
od cech typowego (klasycznego) zażalenia. Mimo swej odmienności jest środkiem,
przy użyciu którego – tak jak w wypadku zażalenia zwykłego - są rozstrzygane
kwestie procesowe, a nie materialnoprawne. Należy je zaliczyć do środków
odwoławczych, co oznacza, że kwestionowane orzeczenie nie staje się
prawomocne przed upływem terminu do jego wniesienia.
Konglomerat uwarunkowań związanych z umiejscowieniem zażalenia na
orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji w systemie apelacji pełnej wyznacza
zakres kognicji Sądu Najwyższego w postępowaniu wywołanym wniesieniem
zażalenia przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. W doktrynie oraz orzecznictwie
podkreśla się, że w analizowanym zakresie kontrolą Sądu Najwyższego objęta jest
wyłącznie prawidłowość wyboru między kasatoryjnym a reformatoryjnym sposobem
rozstrzygnięcia przez sąd rozpoznający apelację (zob. postanowienie SN z dnia
7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, niepubl.).
4
Analiza art. 386 § 2 - 4 k.p.c. wskazuje, że możliwość uchylenia wyroku
przez sąd drugiej instancji została ograniczona wyłącznie do sytuacji wyczerpująco
w tych przepisach wymienionych. Oznacza to, że nie ma podstawy do dokonywania
wykładni rozszerzającej przesłanki „nierozpoznania istoty sprawy”
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12,
niepubl.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu
pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd
zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów
strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna
lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego
z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22; z 15 lipca 1998 r.
II CKN 838/97, LEX nr 50750; z 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX nr 519260;
wyroki Sądu Najwyższego z 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz.
36; z 21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX nr 178635; z 12 listopada 2007 r.,
I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2). Co do zasady zatem przez pojęcie
„nierozpoznania istoty sprawy” należy rozumieć nierozstrzygnięcie żądań stron,
czyli niezałatwienie przedmiotu sporu. Wykładnia językowa, systemowa
i funkcjonalna tego zwrotu pozwala na przyjęcie, że wszelkie inne wady
rozstrzygnięcia, dotyczące naruszeń prawa materialnego, czy też procesowego
(oczywiście poza nieważnością postępowania i nieprzeprowadzeniem
postępowania dowodowego w całości), nie uzasadniają uchylenia wyroku
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Wszystkie tego rodzaju braki
powinny być w systemie apelacji pełnej załatwiane bezpośrednio w postępowaniu
apelacyjnym. W tym miejscu należy podkreślić, iż przy częściowym
przeprowadzeniu postępowania dowodowego przez sąd pierwszej instancji,
dopuszczalne jest skorygowanie uchybień w zakresie przebiegu i wyników
postępowania dowodowego oraz ich ewentualne skorygowanie przez sąd
apelacyjny. Niewyjaśnienie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia
sprawy nie jest bowiem równoznaczne z nierozpoznaniem ich istoty (zob. wyrok
5
Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1999, II UKN 589/98, OSNP 2000, nr 12,
poz. 484).
Skoro przedmiotem procesu jest roszczenie procesowe, które obejmuje
żądanie oraz okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie, to przy uwzględnieniu
obowiązującej konstrukcji zażalenia na orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej
instancji w systemie apelacji pełnej, błędne - w ocenie sądu drugiej instancji –
uznanie, że powódka nie sprostała obowiązkom dowodowym wynikającym z art. 6
k.c., nie może być kwalifikowane jako nierozpoznanie istoty sprawy. Trafny jest
zatem - przy niewykazaniu, że zachodzi konieczność uzupełnienia postępowania
dowodowego w całości - zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c.
Drugi z podniesionych przez skarżącą zarzutów nie poddaje się ocenie
w ramach niniejszego zażalenia, gdyż nie dotyczy przesłanek uchylenia orzeczenia
sądu pierwszej instancji.
Uznając zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. za uzasadniony Sąd Najwyższy
na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżony
wyrok, a orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawił, zgodnie
z 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c., Sądowi Apelacyjnemu.
db

II CZ 193/12

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia