Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 32/12
POSTANOWIENIE
Dnia 6 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa Polskiej Telefonii Cyfrowej Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w W., obecnie Polska Telefonia Cyfrowa Spółka Akcyjna w W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej
z udziałem zainteresowanego Cyfrowy Polsat Spółki Akcyjnej w W.
o zmianę umowy,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 6 marca 2013 r.,
na skutek skarg kasacyjnych strony pozwanej oraz zainteresowanego od wyroku
Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 listopada 2011 r.,
1. odmawia przyjęcia skarg kasacyjnych do rozpoznania.
2. zasądza od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej na
rzecz Polskiej Telefonii Cyfrowej Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w W. kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) zł
tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 29 listopada 2011 r., oddalił apelację
Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (Prezes Urzędu) oraz apelację
Cyfrowego Polsatu S.A. w W. (zainteresowany) od wyroku Sądu Okręgowego –
Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 21 grudnia 2010 r., w sprawie z
2
odwołania Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. w W. (obecnie Polska Telefonia
Cyfrowa S.A. w W., powód) od decyzji Prezesa Urzędu z dnia 12 lutego 2009 r.
zmieniającej umowę o połączeniu sieci powoda i zainteresowanego z dnia 8
listopada 2007 r. w zakresie stawek rozliczeniowych z tytułu zakańczania połączeń
głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej powoda, celem dostosowania
ich do poziomu określonego w decyzji Prezesa Urzędu z dnia 22 października
2008 r. (decyzja MTR 2008).
Prezes Urzędu i zainteresowany zaskarżyli powyższy wyrok skargami
kasacyjnymi w całości.
Zaskarżonemu wyrokowi Prezes Urzędu zarzucił naruszenie: 1) art. 316 § 1
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 47964
§ 1 i 2 k.p.c.
poprzez przyjęcie za podstawę orzekania stanu faktycznego i prawnego z chwili
orzekania, a nie z chwili wydania skarżonej decyzji; 2) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez
błędną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, błędne ustalenia stanu
faktycznego i przyjęcie, że uchylenie decyzji MTR 2008 po wydaniu decyzji
zaskarżonej w niniejszej sprawie miało skutek ex tunc, gdy skutki uchylenia decyzji
MTR 2008 nastąpiły ex nunc; 3) art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że w toku
postępowania sądowego na Prezesie Urzędu spoczywał ciężar dowodu wykazania
okoliczności uzasadniających wydanie decyzji w trybie art. 28 ust. 1 w związku z
art. 30 i art. 17 Prawa telekomunikacyjnego; 4) art. 17 Prawa telekomunikacyjnego
w związku z art. 7 ust. 9 dyrektywy 2002/21 Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności
elektronicznej – dyrektywa ramowa (Dz. Urz. UE 2002, L 108/33, dalej jako
dyrektywa 2002/21) w brzmieniu obowiązującym w chwili wydania zaskarżonej
decyzji poprzez błędną wykładnię i uznanie przez Sąd Apelacyjny, iż w przypadku
wydania zaskarżonej decyzji nie zachodził wyjątkowy przypadek wymagający
pilnego działania ze względu na bezpośrednie i poważne zagrożenie
konkurencyjności lub interesów użytkowników; 5) art. 27 ust. 1 i 2 Prawa
telekomunikacyjnego poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że przepis
ten jest wyrazem dążenia ustawodawcy do maksymalnego zapewnienia
przedsiębiorcom telekomunikacyjnym swobody negocjacji umów o dostępie
telekomunikacyjnym.
3
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, Prezes Urzędu
powołał się na występowanie w sprawie trzech zagadnień prawnych. Jako pierwsze
zagadnienie prawne Prezes Urzędu wskazał potrzebę wyjaśnienia, czy
niezrealizowanie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji
rynkowej nałożonych na niego obowiązków regulacyjnych w postaci niestosowania
w umowach o dostępie telekomunikacyjnym opłat za zakańczanie połączeń
ustalonych w oparciu o ponoszone koszty stanowi wyjątkowy wypadek,
wymagający pilnego działania i uzasadniający wydanie decyzji na okres 6 miesięcy
bez przeprowadzenia postępowania konsultacyjnego. Jako drugie zagadnienie
prawne Prezes Urzędu wskazał potrzebę wykładni art. 316 § 1 k.p.c., budzącego
poważne wątpliwości lub wywołującego rozbieżności w orzecznictwie sądów
polegające na potrzebie wyjaśnienia, czy w sprawach z odwołań od decyzji
Prezesa Urzędu sąd za podstawę orzekania powinien uznać stan faktyczny i
prawny z chwili orzekania, czy też z chwili wydania zaskarżonej decyzji. Jako
trzecie zagadnienie prawne Prezes Urzędu wskazał problem, czy wyeliminowanie z
obrotu prawnego decyzji administracyjnej wydanej przez Prezesa Urzędu na skutek
prawomocnego wyroku sądu następuje ze skutkiem ex tunc, czy też ze skutkiem ex
nunc.
Zainteresowany zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie: 1) art. 28 ust.
1 pkt 2 i 5 w związku z art. 40 Prawa telekomunikacyjnego i art. 4 ust. 1 dyrektywy
2002/21 poprzez przyjęcie, że istnieją podstawy do uchylenia decyzji, w sytuacji
gdy powód posiada znaczącą pozycję rynkową na rynku świadczenia usług
zakańczania połączeń w ruchomej publicznej sieci telefonicznej oraz ciąży na nim
obowiązek regulacyjny z art. 40 Prawa telekomunikacyjnego oraz poprzez brak
merytorycznej analizy wysokości opłat ustalonych przez Prezesa Urzędu w decyzji
tymczasowej; 2) art. 17 w związku z art. 15 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego
poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że na tle stanu faktycznego sprawy
nie było przesłanek do pominięcia postępowania konsultacyjnego; 3) art. 17 Prawa
telekomunikacyjnego w związku z art. 6 dyrektywy 2002/21 w związku z art. 91 ust.
3 Konstytucji RP w związku z art. 288 TFUE poprzez błędną wykładnię, polegającą
na zastosowaniu art. 17 Prawa telekomunikacyjnego, podczas gdy przepis ten jako
sprzeczny z prawem wspólnotowym nie powinien zostać zastosowany.
4
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania zainteresowany
powołał się na występowanie w sprawie trzech istotnych zagadnień prawnych. Jako
pierwsze zagadnienie prawne zainteresowany wskazał na problem, czy wyrok
uchylający decyzję regulacyjną (to jest decyzję MTR 2008) ma skutek ex tunc, czy
ex nunc. Jako drugie zagadnienie prawne zainteresowany przedstawił kwestię, czy
sąd powszechny może uchylić decyzję Prezesa Urzędu rozstrzygającą spór między
przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi w zakresie wysokości opłat za dostęp do
sieci przedsiębiorcy telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej, na którego
został nałożony obowiązek uwzględniania wszystkich uzasadnionych wniosków o
zapewnienie dostępu telekomunikacyjnego oraz obowiązek stosowania opłat w
oparciu o ponoszone koszty, w sytuacji gdy decyzja Prezesa Urzędu stanowi źródło
stosunku cywilnoprawnego w relacjach między przedsiębiorcami
telekomunikacyjnymi i istniały podstawy prawne do jej wydania. Jako trzeci problem
wymagający wypowiedzi Sądu Najwyższego zainteresowany wskazał zagadnienie,
czy sąd powszechny może powoływać się na przepis prawa krajowego, który
sposób nieprawidłowy transponuje przepisy prawa wspólnotowego, tj. art. 17 Prawa
telekomunikacyjnego i jest sprzeczny z właściwymi przepisami prawa
wspólnotowego.
Powód w odpowiedzi na skargi kasacyjne Prezesa Urzędu i
zainteresowanego wniósł o wydanie postanowienie o odmowie przyjęcia ich do
rozpoznania i o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skargi kasacyjne Prezesa Urzędu i zainteresowanego nie kwalifikowały się
do przyjęcia celem ich merytorycznego rozpoznania.
Wnioski o przyjęcie do rozpoznania obu skarg kasacyjnych opierają się na
tej przesłance tak zwanego przedsądu, o której mowa w art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. W
świetle utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego zagadnienie prawne powinno
być, w szczególności, powiązane z przepisami powołanymi w podstawie
kasacyjnej, ale także uwzględniać podstawy samego orzeczenia (postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012 r., III SK 2/12). Ponadto, powołując się na
5
potrzebę rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy istotnego zagadnienia prawnego
pełnomocnik skarżącego ma obowiązek przedstawienia odpowiedniego wywodu,
zbliżonego do tego, jaki jest przyjęty przy przedstawieniu zagadnienia prawnego
przez sąd odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. (zob. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 6 listopada 2012 r., III SK 17/12 i cytowane tam orzecznictwo).
Konieczność przedstawienia stosownego uzasadnienia występowania w sprawie
istotnego zagadnienia prawnego wynika z publicznoprawnego charakteru
postępowania kasacyjnego. Ochrona interesu publicznego w tym postępowaniu
powoduje, że zadanie wnoszącego skargę kasacyjną nie wyczerpuje się na
wymyśleniu problemu prawnego bazującego na przepisach znajdujących
zastosowanie w sprawie i wskazanych w podstawie skargi kasacyjnej. Aby
przekonać Sąd Najwyższy o potrzebie rozpoznania skargi kasacyjnej i rozwiązania
sformułowanego w niej zagadnienia prawnego (z założenia inaczej niż uczynił to
Sąd drugiej instancji) konieczne jest przedstawienie odpowiedniego wywodu,
wykazującego nie tylko preferowany przez skarżącego sposób rozstrzygnięcia
zagadnienia, ale także wadliwość rozwiązania postawionego problemu przy
wykorzystaniu zapatrywań wyrażonych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sądu
drugiej instancji oraz zgodności rozstrzygnięcia zbieżnego z postulowanym przez
skarżącego z interesem publicznym.
Pierwsze z powołanych przez Prezesa Urzędu zagadnień prawnych zostało
wadliwie sformułowane, ponieważ nie zawiera w swej treści żadnego przepisu
prawa, na tle którego mógłby się ujawnić problem prawny. Dodatkowo zważyć
należy, że zagadnienie to nie dotyczy abstrakcyjnego problemu prawnego, lecz
subsumpcji przepisów w określonych okolicznościach faktycznych (postanowienie
SN z dnia 13 grudnia 2012 r., III SK 24/12). Tymczasem zagadnienie prawne
powinno być przedstawione w sposób ogólny i abstrakcyjny tak, by umożliwić
Sądowi Najwyższemu udzielenie uniwersalnej odpowiedzi, nie sprowadzającej się
do samej subsumpcji i rozstrzygnięcia konkretnego sporu. Natomiast oceniane
zagadnienie prawne zostało sformułowane w taki sposób, że odnosi się stricte do
okoliczności konkretnego sporu i występującego w nim problemu. Niezależnie od
tej wadliwości Sąd Najwyższy stwierdza, że przedstawiony problem został już
wyjaśniony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2012 r., III SK 37/11, LEX
6
nr 1211167, w którym przyjęto, że nie można podzielić stanowiska
przedstawionego w skardze kasacyjnej Prezesa Urzędu, zgodnie z którym każdy
przypadek niewykonania decyzji Prezesa Urzędu przez przedsiębiorcę
posiadającego znaczącą pozycję rynkową uzasadnia zawsze zastosowanie art. 17
Prawa telekomunikacyjnego. Potrzeba pilnego działania, o której mowa w tym
przepisie powinna być rozpatrywana przez pryzmat wymienionego w art. 17 Prawa
telekomunikacyjnego zagrożenia dla samej konkurencji lub dla interesów
nabywców usług telekomunikacyjnych. W przepisie tym chodzi tylko o takie
zagrożenia dla chronionych nim wartości czy interesów, które mają kwalifikowany
charakter („bezpośrednie i poważne zagrożenie”).
Odnosząc się do drugiego z powołanych przez Prezesa Urzędu zagadnień
prawnych Sąd Najwyższy przypomina, że w świetle utrwalonego orzecznictwa
dotyczącego art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., twierdzenie o występowaniu istotnego
zagadnienia prawnego jest uzasadnione tylko wtedy, kiedy przedstawiony problem
prawny nie został jeszcze rozstrzygnięty przez Sąd Najwyższy lub kiedy istnieją
rozbieżne poglądy w tym zakresie, wynikające z odmiennej wykładni przepisów
konstruujących to zagadnienie (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia
2012 r., III SK 6/12; z dnia 26 listopada 2012 r., III SK 22/12 oraz z dnia 13 grudnia
2012 r., III SK 24/12 i cytowane tam orzecznictwo). Zagadnienie prawne
sformułowane przez Prezesa Urzędu nie jest zagadnieniem nowym, nie
rozstrzygniętym w dotychczasowej judykaturze Sądu Najwyższego (zob. w
szczególności wyrok SN z dnia 20 września 2011 r., III SK 55/10, LEX nr 1106752;
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., III SK 25/11; z
dnia 11 kwietnia 2012 r., III SK 41/11; z dnia 14 grudnia 2012 r., III SK 27/12).
Dodatkowo należy zważyć, że konstruując drugie zagadnienie prawne
Prezes Urzędu powołał się w jego treści nie na przesłanki wynikające z art. 3989
§
1 pkt 1 k.p.c., lecz z art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c. Tymczasem przepis art. 3989
§ 1 pkt 2
k.p.c. stanowi autonomiczną względem art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. przesłankę
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania. Powołując się na tę przesłankę, o której
mowa w art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c., skarżący ma obowiązek określenia przepisów
wymagających owej wykładni oraz wskazania poważnych wątpliwości związanych
ze stosowaniem tych przepisów wraz z podaniem doktrynalnego lub orzeczniczego
7
źródła tych wątpliwości lub rozbieżności w orzecznictwie sądów (zob.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2012 r., III SK 17/12 i
cytowane tam orzecznictwo). Wątpliwości te (lub rozbieżności) należy opisać
wskazując dodatkowo argumenty, które prowadzą do rozbieżnych ocen prawnych.
Dodatkowo należy przedstawić własną, odpowiednio uzasadnioną, propozycję
interpretacji powołanych przepisów. Uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej Prezesa Urzędu do rozpoznania nie zawiera zaś wywodu spełniającego
powyższe wymogi.
Trzeci z podniesionych przez Prezesa Urzędu problemów prawnych nie
spełnia utrwalonych w orzecznictwie Sądu Najwyższego wymogów konstrukcyjnych
zagadnienia prawnego w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., ponieważ nie
zawiera w swej treści przepisu prawa powołanego jednocześnie w podstawie skargi
kasacyjnej.
Skarga kasacyjna zainteresowanego także nie kwalifikuje się do przyjęcia
celem jej merytorycznego rozpoznania, ponieważ dwa pierwsze zagadnienia
prawne dotknięte są wadą konstrukcyjną polegającą na pominięciu w ich treści
przepisów prawa, na tle których zagadnienia te powstają. Natomiast jako trzecie
zagadnienie prawne w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. zainteresowany wskazał
problem dopuszczalności stosowania przez sąd powszechny przepisów prawa
krajowego sprzecznych z prawem unijnym, wskazując w dalszej kolejności jako taki
przepis prawa polskiego art. 17 Prawa telekomunikacyjnego. W pierwszej
kolejności należy stwierdzić, że zagadnienie niestosowania przepisów prawa
krajowego z powodu ich sprzeczności z prawem unijnym zostało już rozstrzygnięte
w orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyroki z dnia 10 lutego 2006 r., III CSK
112/05, OSNC 2007/5, poz. 73; z dnia 4 stycznia 2008 r., I UK 182/07, OSNP
2009/3-4, poz. 49; z dnia 4 sierpnia 2009 r., I PK 64/09, OSNP 2011/5-6/79; z dnia
19 października 2012 r., III SK 3/12, niepublikowany), zatem podniesiony przez
zainteresowanego problem prawny nie zawiera elementu nowości warunkującego
występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego w rozumieniu art. 3989
§
1 pkt 1 k.p.c. Po drugie, zagadnienie to jest także dotknięte wadą konstrukcyjną
polegającą na niepowołaniu w jego treści przepisu prawa, z którym należałoby
łączyć obowiązek odmowy zastosowania przepisów ustawy z powodu sprzeczności
8
z prawem unijnym. Nawet, jeżeli przyjmie się, że trzecie zagadnienie prawne
wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej zainteresowanego do rozpoznania dotyczy, z
uwagi na powołanie w jego treści art. 17 Prawa telekomunikacyjnego, kwestii
zgodności tego przepisu z prawem unijnym, Sąd Najwyższy stwierdza, że
aczkolwiek potrzeba zapewnienia zgodności orzecznictwa sądów krajowych z
prawem unijnym w drodze dokonywanej przez Sąd Najwyższy kontroli zgodności
wykładni i zastosowania przepisów prawa krajowego (lub unijnego) przez Sąd
drugiej instancji uprawdopodabnia występowanie interesu publicznego w przyjęciu
takiej skargi do rozpoznania (postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2012 r., III SK
23/12), nie zwalnia to wnoszącego skargę od uczynienia zadość wymogom
wynikającym z funkcji instytucji przedsądu. Wnoszący skargę jest zobligowany
przedstawić tok rozumowania, z którego wynika jego przekonanie o wspomnianej
kolizji. Samo przytoczenie treści przepisów jest do tego niewystarczające. Ponadto,
jak wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2012 r., III SK
3/12, w przypadku stwierdzenia sprzeczności między przepisem prawa krajowego a
przepisem dyrektywy najpierw należy podjąć próbę prounijnej wykładni przepisu
prawa krajowego. Wnoszący skargę kasacyjną jest zatem zobowiązany do
przedstawienia wywodu, z którego wynika, że możliwa jest inna wykładnia
zastosowanego przez Sąd drugiej instancji przepisu prawa krajowego oraz, że
wykładnia taka będzie zgodna z dyrektywą. Ewentualnie należy przedstawić
argumentację, z której będzie wynikać, że w sprawie powinien znaleźć
zastosowanie inny, zgodny z dyrektywą albo dający się prounijnie zinterpretować,
przepis prawa krajowego. Dodatkowo należy mieć na uwadze, że w przypadku
niemożności dokonania prounijnej wykładni przepisu prawa krajowego sąd krajowy
może odmówić jego zastosowania z powodu sprzeczności z dyrektywą tylko wtedy,
gdy przepis dyrektywy jest bezpośrednio skuteczny (wyrok Trybunału
Sprawiedliwości UE z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawach połączonych C-55, 57 i
58/11 Vodafone Espana i in., www.curia.eu, pkt. 37). W rezultacie skarżący
powinien we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania przedstawić
przekonującą argumentację, że przepis dyrektywy, z którym – według skarżącego –
niezgodny jest przepis zastosowany przez Sąd drugiej instancji, można uznać za
przepis bezpośrednio skuteczny w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.
9
Samo stwierdzenie sprzeczności przepisu prawa krajowego z przepisem dyrektywy
unijnej nie wystarcza bowiem do tego, aby odmówić zastosowania takiego przepisu
prawa krajowego. Nie wpływa zatem na ewentualną ocenę merytoryczną wyroku
Sądu drugiej instancji i nie służy rozstrzygnięciu rzeczywistego problemu prawnego.
Uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej zainteresowanego w
oczywisty sposób nie spełnia powyższych wymogów. Zainteresowany ograniczył
się do lakonicznego sformułowania występujących jego zdaniem wątpliwości, jakie
wynikają z zestawienia art. 17 Prawa telekomunikacyjnego z art. 6 dyrektywy
2002/21. Nie wykazał w konsekwencji występowania publicznoprawnej potrzeby
rozpoznania sprawy przez Sąd Najwyższy orzekający jako sąd kasacyjny.
Uznając, iż w obu skargach kasacyjnych nie wykazano, że zachodzi
potrzeba ich rozpoznania przez Sąd Najwyższy, z mocy art. 3989
§ 2 k.p.c. należało
orzec jak w sentencji.
Odpowiedź na skargę kasacyjną pełnomocnik Cyfrowego Polsatu S.A. w W.
złożył po terminie. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 2012 r., w sprawie II
PK 139/11, LEX nr 1167468, zajął stanowisko, że nie stanowi odpowiedzi na
skargę tak nazwane pismo procesowe, wniesione po upływie ustawowego terminu
do dokonania tej czynności. W konsekwencji, nie wywołuje ono skutków w zakresie
zawartego w nim wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym, obejmujących sporządzenie i wniesienie odpowiedzi na
skargę kasacyjną (art. 167 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 39821
k.p.c.).
O pozostałych kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto stosownie
do art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 39821
k.p.c. oraz § 12 ust. 4 pkt 2 w związku z §
14 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).