Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 15/13
POSTANOWIENIE
Dnia 13 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSN Maria Szulc
w sprawie z powództwa K. G., W. L.
i K. G.
przeciwko A. G. i H. O. – G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 marca 2013 r.,
zażalenia powodów
na wyrok Sądu Okręgowego w S.
z dnia 30 października 2012 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w S. wyrokiem z dnia 16 lutego 2012 r. zasądził od
pozwanych A. G. i H. O.-G. na rzecz powodów K. G., W. L. i K.G., solidarnie kwotę
17.760 złotych z odsetkami z tytułu niewywiązania się pozwanych z zawartej
z powodami umowy najmu lokalu użytkowego położonego w S., zmuszenia
powodów do odstąpienia od umowy i odszkodowania w wysokości wydatków
poniesionych przez nich na modernizację i adaptację lokalu (14 760 złotych), koszty
przeprowadzki (1500 złotych) i stratę dochodu spowodowaną zmianą miejsca
prowadzenia handlu (1 500 złotych).
W apelacji wniesionej przez pozwanego A. G. zarzucone zostało wyrokowi
Sądu pierwszej instancji naruszenie art. 233 § 1 w związku z art. 328 § 2 k.p.c.,
wyrażające się w nienależytym rozważeniu i zupełnie dowolnej ocenie całokształtu
zebranego materiału dowodowego i poczynienie jednostronnie niekorzystnych dla
pozwanego ustaleń faktycznych w sprawie, które apelujący przykładowo przytoczył;
art. 217 § 3 k.p.c. poprzez bezpodstawne oddalenie wszystkich wniosków
dowodowych w zakresie opinii biegłych oraz zażądania dokumentacji finansowej co
do weryfikacji rzeczywistych strat powodów; art. 200 w związku z art. 201 k.p.c.
poprzez nieuwzględnienie wniosku pozwanego o przekazanie sprawy do
rozpoznania i rozstrzygnięcia Sądowi Gospodarczemu. Apelujący wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości ewentualnie o jego
uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w
S. - Sądowi Gospodarczemu.
W wyniku rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia
30 października 2012 r. uchylił wyrok Sądu Rejonowego i przekazał sprawę do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania. Uznał za
konieczne ponowne przeprowadzenie postępowania dowodowego w całości,
stwierdzając, że nie została rozpoznana istota sprawy. Nie podzielił też większości
ustaleń faktycznych i ocen materiału dowodowego poczynionych przez Sąd
pierwszej instancji. W szczególności chodziło o zastosowanie art. 37 k.r.op.
w sytuacji, gdy zastosowanie mogły mieć tylko przepisy art. 199 i nast. k.c., ze
względu na rozdzielność majątkową pozwanych. To skutkowało, zdaniem Sądu
3
Okręgowego nieważnością zawartej umowy najmu lokalu z powodami, co z kolei
uniemożliwiło zastosowanie odpowiedzialności z art. 471 k.c., a w grę mogły wejść
tylko inne reżimy odpowiedzialności odszkodowawczej, co wymaga dopiero
ustalenia. Ustalenia też wymaga wielkość odpowiedzialności pozwanego wobec
oddalenia powództwa względem H. O.-G., w odniesieniu do której wyrok się
uprawomocnił. Konieczne jest też przeprowadzenie dowodu z biegłego na
okoliczność wartości prac dokonanych w lokalu przez powodów i innych ich
wydatków oraz nieuzyskanych korzyści. Te braki w rozstrzygnięciu i uzasadnieniu
Sądu pierwszej instancji spowodowały, zdaniem Sądu Okręgowego nierozpoznanie
istoty sprawy, co przy potrzebie ponownego przeprowadzenia postępowania
dowodowego skłoniło do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania, za niezasadne wszakże uznając żądanie pozwanego, aby kierować
sprawę do rozpoznania przez Sąd Gospodarczy.
W zażaleniu na wyrok Sądu Okręgowego powodowie zarzucili naruszenie
przepisów postępowania, tj. art. 386 § 4 k.p.c. poprzez błędną wykładnię tego
przepisu i przyjęcie, że zachodzą przesłanki do jego zastosowania, wnosząc
o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do
ponownego rozpoznania z zasądzeniem od pozwanego na rzecz powodów
solidarnie kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Obowiązujący od dnia 3 maja 2012 r. nowy przepis wprowadzony do
kodeksu postępowania cywilnego - art. 3941
§ 11
uprawnia do wniesienia zażalenia
do Sądu Najwyższego na wyrok sądu drugiej instancji uchylający wyrok sądu
pierwszej instancji i przekazujący sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania.
Uczynienie wyłomu w dotychczasowym systemie środków odwoławczych przez
wprowadzenie zażalenia od wyroku prowadzi do konieczności rozważenia
charakteru wnoszonego w tym trybie zażalenia oraz granic kognicji Sądu
Najwyższego co do jego rozpoznania.
Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony
wyrok (postanowienie co do istoty sprawy wydane w postępowaniu nieprocesowym)
i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji tylko
w razie nierozpoznania przez ten sąd istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku
4
wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W niniejszej
sprawie Sąd Okręgowy uznał, że są spełnione obie te przesłanki i dlatego wydał
wyrok uchylający wyrok Sądu Rejonowego.
Rozważenia więc wymaga, czy orzeczenie Sądu drugiej instancji
w okolicznościach sprawy było uzasadnione, przy czym Sąd Najwyższy nie ma
wypowiedzieć się co do samego przedmiotu rozpatrywanej sprawy w znaczeniu
materialnoprawnym. Istotą badania sprawy przez Sąd Najwyższy jest występowanie
podstaw procesowych do wydania przez sąd drugiej instancji w danym wypadku
wyroku kasatoryjnego, a nie wyroku reformatoryjnego. Zażalenie jako środek
zaskarżenia o charakterze procesowym nie może prowadzić do zastąpienia skargi
kasacyjnej, zwłaszcza w przypadkach, gdy ona nie przysługuje. Należy więc to
zażalenie rozumieć wąsko, mając na uwadze ograniczoną funkcję i charakter tego
środka zaskarżenia w pozostawionym co do istoty systemie środków zaskarżenia
w polskim procesie cywilnym (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
10 stycznia 2013 r., IV CZ 170/12). Z tych względów rozpoznając zażalenie
wniesione w trybie art. 3941
§ 11
k.p.c. należy się skupić na argumentach zawartych
w uzasadnieniu tego zażalenia, mających przekonać Sąd Najwyższy do
wystąpienia naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. i tylko spełnienie przesłanek tego
przepisu ma znaczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada
2012, IV CZ 147/12, z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12).
Mają rację powodowie, że w warunkach prawnych apelacji pełnej, sąd drugiej
instancji jest sądem rozpoznającym powtórnie całą sprawę, dokonuje więc
własnych ustaleń i może przeprowadzić potrzebne dowody. W tym miejscu powołać
można stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w orzeczeniu z dnia 23 marca
2012 r. w sprawie PK 278/11, w której stwierdzono, że sąd drugiej instancji nie
może poprzestać na zbadaniu zarzutów apelacyjnych, tylko poczynić własne
ustalenia i samodzielnie ocenić je z punktu widzenia prawa materialnego. Jednakże
nie może to prowadzić do sytuacji, że postępowanie dowodowe na tyle zmienia
obraz stanu faktycznego i - jak w niniejszej sprawie - zmianę materialnej podstawy
powództwa, iż prawomocne rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji jest
w rzeczywistości pierwszym rozstrzygnięciem sprawy w sposób, z jakim strona nie
zgadza się, ale od jakiego nie przysługuje już jej żaden środek zaskarżenia.
5
Nie takie skutki leżą u podstaw kontroli zasadności skorzystania przez sąd drugiej
instancji z art. 386 § 4 k.p.c. Chodziło poprzez wprowadzenie zażalenia na
podstawie art. 3841
§ 11
k.p.c., żeby nie przedłużać postępowania i nie uchylać
orzeczeń sądów pierwszej instancji, gdy wystarczyło tylko uzupełnić postępowanie
dowodowe, albo przyjmując ustalony stan faktyczny i dokonaną ocenę dowodów
inaczej ocenić stronę prawną sprawy.
W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy wskazał w uzasadnieniu, że nie podziela
większości ustaleń faktycznych i oceny materiału dowodowego poczynionych przez
Sąd pierwszej instancji. Następnie szczegółowo uzasadnił swoje stanowisko,
wskazując, co i dlaczego należy uczynić ponownie rozpoznając sprawę. Wykazał
przy tym nierozpoznanie istoty sprawy, co należy ustrojowo do sądu pierwszej
instancji, po to aby zachować kontrolną funkcję sądu drugo-instancyjnego.
Konstytucyjnie zagwarantowana dwuinstancyjność postępowania sądowego nie
byłaby zachowana, gdyby uzupełniając tylko postępowanie dowodowe, co akurat w
rozpoznawanej sprawie było możliwe, rozstrzygać w drugiej instancji o istocie
sprawy. Wprawdzie trafnie są przytaczane w skardze orzeczenia Sądu
Najwyższego wskazujące na niezasadność w podanych w nich okolicznościach
zastosowania art. 386 § 4 k.p.c., ale nie znajdują one potwierdzenia w niniejszej
sprawie, prawidłowo rozstrzygniętej w zaskarżonym wyroku przez powołanie art.
386 § 4 k.p.c.
Mając to na uwadze należało na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalić zażalenie.
db