Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 10/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kowal
w sprawie A. S.
skazanego z art. 178a § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 26 marca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść
od wyroku Sądu Okręgowego w Z. z dnia 30 października 2012 r., utrzymującego w
mocy wyrok Sądu Rejonowego w Ż.
z dnia 20 marca 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Z. w części
utrzymującej w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Ż. w zakresie
wymiaru kary grzywny orzeczonej na podstawie art. 71 § 1 k.k.
(punkt 3 części dyspozytywnej wyroku Sądu Rejonowego) i w
tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Z. do
ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w Ż., wyrokiem z dnia 20 marca 2012 r., uznał A. S. za
winnego przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. i wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia
wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres 3 lat próby, a nadto, na
podstawie art. 71 § 1 k.k. wymierzył mu grzywnę w wysokości 300 stawek
dziennych, przyjmując, że jedna stawka wynosi 10 złotych. Wobec A. S. orzeczono
także zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 3 lat oraz
zarządzono podanie treści wyroku do publicznej wiadomości poprzez wywieszenie
na tablicy ogłoszeń Sadu Rejonowego w Ż. na okres jednego miesiąca.
Wyrok ten zaskarżony został apelacją obrońcy oskarżonego. W apelacji tej
zarzucono wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że A.
S. popełnił zarzucany mu aktem oskarżenia czyn, mimo poważnych wątpliwości
wynikających z jego wyjaśnień oraz zeznań świadków. Obrońca wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego.
Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia 30 października 2012 r., utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok, uznając apelację obrońcy oskarżonego za oczywiście
bezzasadną.
Kasację od tego wyroku wniósł na korzyść skazanego Prokurator Generalny.
Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił mu rażące i mające wpływ na treść wyroku
naruszenie przepisów prawa procesowego – art. 433 § 1 k.p.k. i art. 440 k.p.k.,
polegające na dokonaniu nienależytej kontroli odwoławczej i utrzymaniu w mocy
rażąco niesprawiedliwego wyroku sądu pierwszej instancji, wydanego z
naruszeniem przepisów prawa materialnego, to jest art. 71 § 1 k.k., wskutek
wadliwego orzeczenia wobec A. S. kary grzywny w wymiarze 300 stawek
dziennych po 10 złotych każda w sytuacji, gdy zawieszając oskarżonemu
wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd był uprawniony jedynie do orzeczenia
kary grzywny w wysokości do 270 stawek dziennych.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego oraz utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w zakresie
punktu 3 jego części dyspozytywnej i przekazanie sprawy w tej części do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna, co umożliwiło jej
rozpoznanie na posiedzeniu wyznaczonym na podstawie art. 535 § 5 k.p.k. Zgodnie
z treścią art. 433 § 1 k.p.k. sąd odwoławczy rozpoznaje środek odwoławczy, w tym
3
przypadku apelację obrońcy A. S., w granicach środka odwoławczego, a w zakresie
szerszym o tyle, o ile ustawa to przewiduje. Granice środka odwoławczego
wyznaczone są przez zakres zaskarżenia, kierunek i treść zarzutu sformułowanego
przez skarżącego oraz w mniejszym zakresie przez wnioski zawarte w apelacji lub
zażaleniu. W tym konkretnym przypadku obrońca A. S. zaskarżył wyrok Sądu
Rejonowego w całości, co oczywiste – na korzyść oskarżonego, sformułował w
apelacji zarzut błędu w ustaleniach faktycznych i wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku i uniewinnienie oskarżonego. W apelacji obrońcy oskarżonego zawarty
został zatem swoisty „program” kontroli odwoławczej w tej sprawie. Z przepisu art.
433 § 1 k.p.k. wynika jednak także, że sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w
zakresie szerszym, aniżeli wynikający z granic środka odwoławczego wtedy, gdy
ustawa tak przewiduje. Sąd odwoławczy jest zatem w określonych przypadkach
zobligowany do wyjścia poza granice określone w środku odwoławczym, a więc
poza wynikający z apelacji lub zażalenia „program” kontroli odwoławczej. „Program”
ten ma przy tym istotniejsze znaczenie w razie rozpoznawania środka
odwoławczego wniesionego na niekorzyść oskarżonego, zwłaszcza gdy pochodzi
od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika, co wynika z treści art. 434 § 1 k.p.k.
Przy rozpoznawaniu środka odwoławczego o kierunku przeciwnym, a więc
wniesionego na korzyść oskarżonego, możliwość a czasem konieczność wyjścia
poza granice określone treścią zarzutów jest dalece większa.
W wypadku wniesienia apelacji na korzyść oskarżonego sąd odwoławczy nie
jest związany granicami podniesionych w niej zarzutów, co oznacza, że w
granicach zaskarżenia powinien skontrolować wyrok pod kątem wszystkich
przyczyn odwoławczych określonych w art. 438 k.p.k. (zob. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 16 listopada 2009 r., IV KK 101/09, OSNKW z 2010 r., z. 1,
poz. 8).
W ustawie przewidziano wyjście poza granice środka odwoławczego w
przypadku kontroli przez sąd odwoławczy czy nie zachodzą w sprawie
bezwzględne przyczyny odwoławcze wymienione w art. 439 § 1 k.p.k., czy nie
istnieje potrzeba orzeczenia na korzyść współoskarżonych, o której mowa w art.
435 k.p.k. lub potrzeba poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej przypisanego
oskarżonemu czynu na podstawie art. 455 k.p.k. Sąd odwoławczy powinien także
zbadać, czy utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia nie byłoby rażąco
niesprawiedliwe, do czego obliguje go art. 440 k.p.k.
4
Poddawany przez Sąd Okręgowy kontroli odwoławczej wyrok Sądu
Rejonowego wydany został z obrazą prawa materialnego, to jest z obrazą art. 71 §
1 k.k. Przepis ten pozwala na wymierzenie kary grzywny wtedy, gdy orzeczono
karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a
wymierzenie grzywny na innej podstawie nie jest możliwe. W treści przepisu
określono przy tym górną granicę wymiaru takiej grzywny na 270 stawek
dziennych. W wyroku skazującym A. S., w punkcie 3 części dyspozytywnej,
wymierzono tymczasem na podstawie art. 71 § 1 k.k. grzywnę w wysokości 300
stawek dziennych. Tym samym doszło do obrazy tego przepisu i to o charakterze
rażącym, co dostrzec powinien sąd dokonujący kontroli odwoławczej zaskarżonego
wyroku także wtedy, gdy to naruszenie prawa nie zostało wskazane w apelacji, ani
później w toku postępowania odwoławczego. Utrzymanie w mocy wyroku
zawierającego tak poważne uchybienie było rażąco niesprawiedliwe w rozumieniu
art. 440 k.p.k. To uchybienie sądu ad quem z kolei ma zatem także charakter
rażący, a jego wpływ na treść orzeczenia jest oczywisty.
W tym stanie rzeczy konieczne stało się uchylenie zaskarżonego wyroku w
takim zakresie, w jakim utrzymany został w mocy wyrok Sądu Rejonowego w
części dotyczącej wymiaru kary grzywny na podstawie art. 71 § 1 k.k. i przekazanie
sprawy w tym zakresie sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania. Sąd
ten zdecyduje, czy istnieją podstawy do wydania orzeczenia o charakterze
reformatoryjnym, czy też konieczne będzie uchylenie w części także wyroku sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania,
w trakcie którego respektowane będą granice wymiaru kary określone w art. 71 1
k.k. Oczywistość wskazanego w kasacji uchybienia umożliwiła uwzględnienie
wniesionej na korzyść skazanego kasacji w całości na posiedzeniu, z tym, że
sformułowany w konkluzji kasacji wniosek uwzględniony został jedynie w części;
Sąd Najwyższy nie dostrzegł bowiem potrzeby częściowego uchylenia wyroku
sądu pierwszej instancji wobec możliwości wydania przez sąd odwoławczy
orzeczenia zmieniającego zaskarżony wyrok.