Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 210/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Piotr Hofmański
SSA del. do SN Barbara Du Château
Protokolant Katarzyna Głodowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora,
w sprawie P. O.
uniewinnionego od zarzutu z art. 284 § 2 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Okręgowego w P.
od wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 18 kwietnia 2012 r., zmieniającego wyrok
Sądu Rejonowego w C.
z dnia 2 lutego 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
UZASADNIENIE
P. O. został oskarżony o to, że w listopadzie 2010 roku w C. przywłaszczył
sobie powierzoną mu rzecz ruchomą, tj. komputer przenośny typu laptop marki HP
2
Compaq o wartości nie mniejszej niż 350 złotych na szkodę M. S., tj. o czyn z art.
284 § 2 k.k.
Wyrokiem z dnia 2 lutego 2012 r., Sąd Rejonowy w C. na podstawie art. 66 §
1 i 2 k.k. oraz art. 67 § 1 k.k. postępowanie karne wobec oskarżonego warunkowo
umorzył na okres roku próby, przyjmując, że zarzucany oskarżonemu czyn stanowi
wypadek mniejszej wagi, tj. przestępstwo z art. 284 § 3 k.k.; na podstawie art. 67 §
3 k.k. w zw. z art. 39 pkt 7 k.k. orzeczono wobec oskarżonego świadczenie
pieniężne w kwocie 200 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i
Pomocy Postpenitencjarnej.
Orzeczenie to zaskarżone zostało apelacją oskarżonego, który zarzucił błąd
w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść wyroku, polegający na
bezpodstawnym przyjęciu, iż dopuścił się przypisanego mu czynu, naruszenie
przepisów postępowania, tj. art. 5 § 2, 7, 410 i 424 § 1 pkt 1 k.p.k. oraz
jednostronną i wybiórczą ocenę materiału dowodowego polegającą na
bezkrytycznym daniu wiary pokrzywdzonej oraz świadkom, bez dokonania oceny
tych zeznań w sposób zgodny z zasadami prawa procesowego. W konsekwencji
tych zarzutów skarżący wniósł o zmianę wyroku i uniewinnienie go od popełnienia
zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy
Sądowi Rejonowemu w C. do ponownego rozpoznania.
Wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2012 r., Sąd Okręgowy w P. zmienił
zaskarżone orzeczenie i uniewinnił P. O. od popełnienia przypisanego mu czynu.
Wyrok ten został zaskarżony kasacją prokuratora Prokuratury Okręgowej w
P. na niekorzyść oskarżonego. Skarżący, powołując się na przepisy art. 519, art.
520 § 1 i art. 523 § 1 i 3 k.p.k., zarzucił rażące naruszenie prawa procesowego,
które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 2 § 2, art. 4, art. 7, art.
410 i art. 366 § 1 k.p.k. oraz art. 424 § 1 pkt 1 w zw. z art. 457 § 3 k.p.k.,
polegające na braku szczegółowej analizy zebranych i ustalonych w sprawie faktów
i dowodów, w konsekwencji czego dokonano jednostronnej i dowolnej oceny tych
dowodów, przyjmując za podstawę wyroku uniewinniającego nieistniejące fakty
oraz dowody przemawiające wyłącznie na korzyść oskarżonego zawarte w jego
wyjaśnieniach oraz na zaniechaniu wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, co w
konsekwencji miało wpływ na treść wyroku i doprowadziło do uniewinnienia
oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 284 § 2 k.k.
3
Odwołując się do tak sformułowanego zarzutu prokurator wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja zasługuje na uwzględnienie, chociaż nie wszystkie argumenty w niej
zawarte ocenić można, jako trafne.
W pierwszej kolejności wskazać należy na całkowicie zbędne podniesienie w
treści zarzutu obrazy przepisów art. 2 § 2 i art. 4 k.p.k. Przepisy te formułują
ogólne zasady procesowe, gwarancje których zawarte są w poszczególnych,
konkretnych instytucjach procedury karnej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego
podkreślano wielokrotnie i konsekwentnie, że podnoszenie obrazy zasady prawdy
materialnej i zasady bezstronności nie może stać się samoistną podstawą zarzutu
kasacyjnego. W układzie, w którym zarzucono w kasacji naruszenie innych
przepisów procesowych, wskazywanie na obrazę art. 2 § 2 i art. 4 k.p.k. ocenić
należało jako zbędne. Jako nietrafny ocenić trzeba zarzut obrazy przepisu art. 366
§ 1 k.p.k. albowiem jest on adresowany wprost do przewodniczącego składu
orzekającego sądu pierwszej instancji, natomiast przedmiotem nadzwyczajnego
środka zaskarżenia, jakim jest kasacja, może być – co do zasady – orzeczenie
sądu odwoławczego, na co wskazuje treść art. 519 k.p.k.
Na uwzględnienie zasługuje natomiast podniesiony w kasacji zarzut obrazy
art. 7, 410 i 424 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k.
Zmieniając umarzający warunkowo postępowanie karne wyrok Sądu pierwszej
instancji i uniewinniając oskarżonego, Sąd odwoławczy w konkluzji wywodów
zawartych w uzasadnieniu swojego orzeczenia stwierdził, iż zebrane dowody oraz
ich ocena „nie dają podstawy do uznania, że sprawstwo i wina oskarżonego są
niewątpliwe”. Jak trafnie zauważono w uzasadnieniu kasacji, stanowisko Sądu
Okręgowego opiera głównie na poniższych przesłankach:
1. oskarżony po zakończeniu swojej działalności gospodarczej próbował
zwrócić pokrzywdzonej laptop, lecz ona nie chciała go przyjąć z uwagi na
usunięcie danych z twardego dysku,
2. oskarżony wskazał, że nie miał czasu laptopa sprzedać, a nie zwrócił go,
ponieważ zawsze mu coś wypadło,
3. po zakończeniu działalności kontakt z nim był utrudniony, bowiem
zlikwidowali swój telefon firmowy,
4
4. nie było ustalonego konkretnego terminu zwrotu komputera.
Przesłanki te, w ocenie Sądu odwoławczego, czyniły wątpliwym przede
wszystkim ustalenie Sądu Rejonowego, że oskarżonemu towarzyszył zamiar
przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej. O ile fakty i okoliczności wskazane w pkt
2 – 3, da się wyprowadzić ze zgromadzonego materiału dowodowego, a także z
uzasadnienia orzeczenia Sądu pierwszej instancji, o tyle stanowczość dokonanego
przez Sąd Okręgowy nowego i samodzielnego ustalenia z pkt 1 budzi zasadnicze
wątpliwości. Na stronie 4 motywacyjnej części wyroku Sądu odwoławczego
stwierdzono, że: „Nie można przede wszystkim pominąć faktu, iż oskarżony po
zakończeniu swojej działalności gospodarczej próbował zwrócić pokrzywdzonej M.
S. laptop, lecz ona nie chciała go odebrać z uwagi na usunięcie przez oskarżonego
danych zawartych na dysku twardym. Okoliczność ta wynika wprost z wypowiedzi
pokrzywdzonej M. S. na rozprawie w dniu 2 lutego 2012 r., jak również z wyjaśnień
oskarżonego P. O. złożonych w tym dniu”. Zgodzić się trzeba z autorem kasacji, że
przytoczona konstatacja pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią zebranego
w sprawie materiału dowodowego. Z protokołu rozprawy głównej z dnia 2 lutego
2012 r. nie wynika bowiem, że M. S. zeznała, że oskarżony chciał jej zwrócić
laptop, lecz ona nie przyjęła go powodu usunięcia danych z twardego dysku. Zapis
zawarty na stronie 57 akt głównych wskazuje, że pokrzywdzona zeznała, iż z relacji
jej brata wynikało, że „oskarżony mówił, że dobrze, że do piątku odda laptop i tak
było cały czas”. Wypowiedź ta koresponduje zresztą z zeznaniami świadka z
postępowania przygotowawczego (k – 13). Omawiana okoliczność wynika
natomiast z wyjaśnień oskarżonego, który w trakcie rozprawy (k – 56) oznajmił, że:
„złożyłem na nowo komputer i chciałem zwrócić pokrzywdzonej. Pokrzywdzona nie
chciała komputera odebrać, ponieważ rości pretensje do danych, jakie były na
komputerze. Ja próbowałem raz oddać komputer”. Rzecz jednak w tym, że
przywołane procesowe wypowiedzi oskarżonego zostały dostrzeżonej już przez
Sąd pierwszej instancji i ocenione, jako niewiarygodne (strona 2 uzasadnienia
wyroku Sądu Rejonowego). Odmienne stanowisko Sądu Okręgowego, mające
zasadnicze znaczenie dla wnioskowania, którego efektem było rozstrzygnięcie o
uniewinnieniu oskarżonego, winno zatem wyjaśniać dlaczego pogląd Sądu
pierwszej instancji jest błędny, przy czym owo procesowe wyjaśnienie powinno
respektować wymagania wynikające z przepisów art. 7, 410 oraz 424 § 1 pk1
k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. Obowiązkom tym Sąd Okręgowy nie uczynił
5
zadość. Jak już wskazano, odwołanie się przy ustaleniu faktu, że oskarżony chciał
zwrócić laptop a pokrzywdzona go nie przyjęła, do zeznań tej ostatniej, jest
całkowicie chybione ponieważ pokrzywdzona zeznań o takiej treści nie złożyła.
Narusza to, mający zastosowanie w postępowaniu odwoławczym w przypadku
wydania orzeczenia reformatoryjnego, przepis art. 410 k.p.k. Wprawdzie omawiany
fakt można wyprowadzić z treści wyjaśnień oskarżonego, lecz dowód ten nie został
w zaistniałym układzie procesowym oceniony przez Sąd odwoławczy w zgodzie z
art. 7 k.p.k., w szczególności na tle całokształtu zebranego materiału dowodowego,
zważywszy dodatkowo, że Sąd pierwszej instancji nie dał oskarżonemu w tym
zakresie wiary. Wreszcie, w konsekwencji błędnego odczytania zeznań
pokrzywdzonej, Sąd Okręgowy obraził przepisy art. 424 § 1 pkt 1 w zw. z art. 457 §
3 k.p.k. ponieważ wbrew nakazowi płynącemu z pierwszego z wymienionych
przepisów, mającemu zastosowanie w postępowaniu odwoławczym w przypadku
wydania wyroku reformatoryjnego, Sąd ten nie wskazał należycie, jakie fakty uznał
za udowodnione lub nie udowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i
dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych. Wydaje się oczywiste, że przy
pominięciu błędnie odczytanych zeznań pokrzywdzonej, zawarty w uzasadnieniu
Sądu odwoławczego wywód jest niewystarczający do wyrażenia stanowczego
przekonania, iż zgromadzone w sprawie dowody nie dają podstawy do uznania, że
sprawstwo i wina oskarżonego są niewątpliwe.
Przedstawione uchybienia procesowe ocenić należało jako rażące, a ich wpływ
na treść zaskarżonego kasacją wyroku, jako istotny. W konsekwencji konieczne
było uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Poczynione wyżej uwagi miały charakter procesowy, wobec czego rozstrzygnięcie
w kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego pozostaje nadal w wyłącznej
kompetencji Sądu odwoławczego. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd
Okręgowy będzie zobowiązany do respektowania powyższych uwag, co oznacza,
że w przypadku potrzeby wydania orzeczenia reformatoryjnego, konieczne będzie
oparcie tego rozstrzygnięcia na całokształcie zebranego w sprawie materiału
dowodowego, ocenionego w zgodzie z wymaganiami wynikającymi z art. 7 k.p.k. i
uzasadnienie swojego stanowiska odpowiednio do treści art. 457 § 3 k.p.k., bądź
art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k.
6
Poza omówionymi wyżej kwestiami, w uzasadnieniu kasacji jej autor, w
kontekście obrazy przepisów art. 366 i 410 k.p.k., snuje rozważania związane z
prawidłowością ustalenia wartości laptopa i jego marki, faktu, czy zwrócony
pokrzywdzonej laptop był tym, który przekazano oskarżonemu, czy w chwili
przekazania był sprawny bądź uszkodzony i w jakim zakresie oraz czy mógł on
zostać wcześniej sprzedany w całości lub na części. Wywody te na obecnym etapie
postępowania i w zaistniałym układzie procesowym nie mogą mieć znaczenia i to z
dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że skierowane zostały w całości przeciwko
orzeczeniu Sądu pierwszej instancji, co w postępowaniu kasacyjnym jest
niedopuszczalne, a nadto w postępowaniu odwoławczym oskarżony został
uniewinniony. Po wtóre dlatego, że w postępowaniu ponownym, stosownie do treści
art. 434 § 1 k.p.k., wyrażającego zakaz refarmationis in peius, sąd nie będzie mógł
orzec na niekorzyść oskarżonego co do wartości laptopa, czy też tożsamości tego
przedmiotu, bowiem orzeczenie Sądu pierwszej instancji zostało zaskarżone
wyłącznie na korzyść oskarżonego, a Sąd ten ustalił, że wartość laptopa wynosiła
nie mniej niż 350 złotych oraz że laptop został zwrócony właścicielce na rozprawie.
Kierując się powyższym orzeczono, jak w wyroku.