Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 360/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Piotr Hofmański (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Cesarz
SSA del. do SN Barbara Du Château
Protokolant Joanna Sałachewicz
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Lucjana Nowakowskiego
w sprawie K. A.
skazanego z art. 284 § 2 kk i in. kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 24 kwietnia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 czerwca 2011 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w K.
z dnia 9 listopada 2010 r.
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
2
UZASADNIENIE
Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 29 czerwca 2011 r., którym
utrzymano w mocy wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 9 listopada 2010 r.,
między innymi wobec K. A., zaskarżony został kasacją przez obrońcę tego
skazanego. Domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku, a także
utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Okręgowego w K., autor kasacji
podniósł szereg zarzutów rażącej obrazy prawa procesowego, która – Jego
zdaniem – miała wpływ na treść orzeczenia. Zarzuty te odwołują się przede
wszystkim do domniemanych uchybień prawu procesowemu, polegających na
niezachowaniu przez Sąd Apelacyjny należytych standardów wyznaczonych
przez prawo uzasadnieniu orzeczenia sądu odwoławczego. I tak, twierdzi
obrońca skazanego, iż Sąd Apelacyjny rażąco naruszył art. 433 § 2 k.p.k. w
związku z art. 457 § 3 k.p.k. poprzez nierozpoznanie, względnie nienależyte
rozpoznanie szeregu zarzutów wskazanych w apelacji obrońcy skazanego
(zarzuty oznaczone w kasacji literami od a do k). Ponadto podniesiono zarzut
obrazy art. 452 § 2 k.p.k. w związku z art. 453 § 2 k.p.k. w związku z art. 6
k.p.k., poprzez pozostawienie bez rozpoznania przez Sąd Odwoławczy
drugiego wniosku dowodowego złożonego przez K.A. na podstawie art. 452 §
2 k.p.k. i art. 453 § 2 k.p.k. w trakcie rozprawy odwoławczej w dniu 26 maja
2012 r., podczas gdy przeprowadzenie dowodu z dokumentów załączonych
do tego wniosku miało istotne znaczenie dla potwierdzenia okoliczności, co do
rażących nieprawidłowości występujących w postępowaniu przygotowawczym
oraz składania fałszywych zeznań przez świadków /…/, które to dowody
stanowią dowód niewinności K. A. w przedmiotowej sprawie. W ostatnim z
podniesionych zarzutów, obrońca skazanego wskazał na naruszenie art. 437
§ 2 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie wskutek nieuchylenia wyroku Sądu
pierwszej instancji, pomimo iż wyrok ten zawierał liczne naruszenia przepisów
prawa procesowego, które miały wpływ na treść zaskarżonego wyroku Sądu
pierwszej instancji.
W pisemnej odpowiedzi na kasację, Prokurator Apelacyjny wniósł o
oddalenie kasacji obrońcy skazanego jako oczywiście bezzasadnej.
Stanowisko to zmodyfikował na rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury
Generalnej, domagając się oddalenia kasacji.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego jest zasadna. W pierwszym rzędzie należy
odnieść się do kluczowego w sprawie zarzutu naruszenia przez Sąd
Odwoławczy art. 433 § 2 w związku z art. 457 § 3 k.p.k. Zarzut ten został w
kasacji sformułowany w sposób chaotyczny i nadmiernie rozczłonkowany, co
nie ułatwiało jego rozpoznania. Skonfrontowanie wniesionej w sprawie apelacji
obrońcy K. A. z treścią uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sądu
Apelacyjnego prowadzi jednak nieodparcie do wniosku, że uzasadnienie to nie
odpowiada wymaganiom określonym przez przepisy prawa procesowego
wskazane w kasacji jako naruszone. Do szeregu kwestii akcentowanych w
apelacji Sąd Apelacyjny nie odniósł się w ogóle (zarzuty oznaczone w apelacji
jako 3, 4, 8 i 11), inne zaś skwitował kilkoma standardowymi zdaniami, z
których wynika, że akceptując ustalenia faktyczne, na których oparto
zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji, Sąd odwoławczy zwolniony jest
od konieczności pogłębionej analizy zagadnień, do których zarzuty te odnoszą
się (w szczególności zarzuty apelacji oznaczone jako 5 i 10). Także inne
podniesione w zwykłym środku odwoławczym zarzuty nie zostały rozpoznane
wnikliwie, w sposób nie korespondujący z wagą przedmiotowej sprawy.
Wprawdzie uzasadnienie orzeczenia jest jedynie dokumentem
sprawozdawczym, jednak pozostaje jedynym pryzmatem oceny wnikliwości, z
jaką Sąd odwoławczy rozpoznał apelację. W przedmiotowej sprawie ocena ta
wskazuje na pobieżność rozpoznania zarzutów apelacyjnych, która czyni
niemożliwym przeprowadzenie pełnej kasacyjnej kontroli zaskarżonego
orzeczenia. Ta okoliczność uznana została za decydującą o konieczności
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
Wskazać ponadto należy, że także w takim zakresie, w jakim Sąd
Apelacyjny wywiódł w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku powody, dla
których uznał je za niezasadne, przytoczona argumentacja uznana została
przez Sąd Najwyższy za wysoce wątpliwą. Odnosi się to przede wszystkim do
zarzutów określonych w apelacji jako 6 i 7 (korespondujących z zarzutami
kasacji określonymi w pkt g oraz h). Podnosząc te zarzuty, obrońca
4
skazanego wskazał w apelacji, że Sąd Okręgowy w K. nieprawidłowo ujawnił
w postępowaniu dowodowym całe akta spraw […] Sądu Rejonowego w K.,
przechodząc do porządku dziennego nad tym, że w aktach tych znajdują się
protokoły wyjaśnień współoskarżonego W. S. i świadka P. K., które
wyjaśnienia i zeznania są odmienne w swej treści od tych, które złożone
zostały w rozpoznawanej sprawie. Jak twierdził w apelacji obrońca, Sąd
Okręgowy w K. naruszył art. 389 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 391 § 1 i 3 k.p.k.,
poprzez nie odczytanie na rozprawie tych protokołów, tym samym czyniąc
niemożliwym ustosunkowanie się do istotnych rozbieżności i sprzeczności.
Odpowiadając na ten zarzut, Sąd Apelacyjny ograniczył się do wskazania, że
wyjaśnienia oskarżonego S. oraz świadka K. złożone zostały w sprawach o
odrębnych przedmiocie, a w sprawie niniejszej oskarżony S. i świadek K.
składali wyjaśnienia i zeznania przed sądem, a ponadto odczytano na
rozprawie ich oświadczenia złożone w postępowaniu przygotowawczym.
Ustosunkowując się do tej kwestii, Sąd Najwyższy zauważył, że podnosząc
przedmiotowy zarzut apelacyjny w sposób niezmiernie ogólnikowy, obrońca
nie wskazał na czym miałyby polegać rozbieżności i sprzeczności pomiędzy
wyjaśnieniami i zeznaniami, ani w czym miałby wyrażać się wpływ
wskazanych uchybień na treść orzeczenia. Nie zwalniało to jednak Sądu
odwoławczego od zbadania wyjaśnień oskarżonego S. i świadka K. pod kątem
ich zgodności, względnie rozbieżności i wywiedzenia w uzasadnieniu
orzeczenia, dlaczego zarzut apelacyjny uznany został za niezasadny. Zawarta
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wypowiedź Sądu Apelacyjnego żadną
miarą nie może być uznana za adekwatną odpowiedź na omawiany tu zarzut.
Odrębnego rozważenia wymaga zarzut określony w kasacji jako m. W
istocie, na rozprawie odwoławczej przed Sądem Apelacyjnym, w dniu 26 maja
2011 r. oskarżony A. złożył dwa wnioski dowodowe (k. 7949 i 7970). Wnioski
te nie zostały jednak – jak twierdzi autor kasacji – oddalone. Przeciwnie, z
postanowienia znajdującego się na karcie 8194 wynika, ze wnioski te zostały
uwzględnione, a tym samym dokumenty złożone przez oskarżonego zaliczono
w poczet materiału dowodowego. Problem polega wszelako na tym, iż
faktycznie dowodu z przedmiotowych wniosków nie przeprowadzono, a w
5
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku znajdujemy jedynie zdawkowe
stwierdzenia odnosząc się do tej kwestii, z których wynika, że treść
dokumentów załączonych do wniosku „nie wykazała wpływu na treść
zaskarżonego wyroku, w szczególności będąc również, de facto,
powtórzeniem linii obrony oskarżonego”. Nie dowiadujemy się zatem ani tego,
jakie dokumenty były przedmiotem oceny Sądu Apelacyjnego, ani też tego, z
jakiego powodu nie mają ona znaczenia przy kompleksowej ocenie dowodów
zgromadzonych w przedmiotowej sprawie. Zgodzić się zatem trzeba z
obrońcą skazanego, że naruszono w postępowaniu odwoławczym prawo
oskarżonego do rzetelnej kontroli odwoławczej, stanowiące wszak istotną
komponentę gwarantowanego przez art. 6 k.p.k. prawa do obrony.
Za niezrozumiały uznał natomiast Sąd Najwyższy zarzut obrazy art.
437 § 2 k.p.k. (pkt n). Nie wiadomo bowiem w jaki sposób przepis określający
rodzaje rozstrzygnięć sądu odwoławczego miałby być przez ten sąd
naruszony. Odczytując intencje autora kasacji przez pryzmat art. 118 § 1
k.p.k. Sąd Najwyższy uznał ten zarzut za niesamodzielny, zaś jego
podniesienie w kasacji za ekspresję przekonania jej autora, że Sąd
odwoławczy w niniejszej sprawie powinien był uznać za trafne zarzuty
sformułowane w apelacji, a tym samym wybór rodzaju jego rozstrzygnięcia
należy uznać za wadliwy. Taki zarzut powinien był jednak wskazywać jako
naruszony art. 438 k.p.k., który zawiera nakaz uchylenia lub zmiany
zaskarżonego orzeczenia w wypadku stwierdzenia wymienionych w tym
przepisie uchybień. Kwestię tę, wobec stwierdzenia zasadności innych,
omówionych powyżej zarzutów kasacyjnych, Sąd Najwyższy pozostawił poza
zakresem dalszych dociekań.
Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw do uwzględnienia w całej
rozciągłości wniosków obrońcy oskarżonego K. A. Zakres, w jakim uznano za
zasadne zarzuty kasacyjne, nie kreuje podstaw do uchylenia wyroku
wydanego w sprawie przez Sąd pierwszej instancji. W tej sytuacji Sąd
Najwyższy uchylił jedynie zaskarżony wyrok w części odnoszącej się do K. A. i
w tej części przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania, nie znajdując jednocześnie podstaw do zastosowania w sprawie
6
wyjątkowej instytucji procesowej przewidzianej w art. 435 k.p.k. Ponownie
rozpoznając wniesioną w sprawie apelację obrońcy oskarżonego K. A., Sąd
Apelacyjny rzetelnie odniesie się do podniesionych w niej zarzutów. W
przekonaniu Sądu Najwyższego, ewentualne niedostatki
pierwszoinstancyjnego rozpoznania sprawy, będą mogły być konwalidowane
w postępowaniu odwoławczym, z wykorzystaniem określonych w art. 452 § 2
k.p.k. instrumentów procesowych umożliwiających uzupełnienie postępowania
dowodowego.
Sąd Apelacyjny pamiętał będzie także o tym, że rozpoznając apelację,
w której zakwestionowano wyrok Sądu Okręgowego w całości w zakresie
odnoszącym się do oskarżonego K. A., nie jest związany granicami
podniesionych w apelacji zarzutów (art. 434 § 1 in fine k.p.k. a contrario), w
związku z czym wyrok Sądu Okręgowego w K. podlega kontroli odwoławczej
także w płaszczyźnie orzeczonej wobec niego kary.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.