Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 11/13
POSTANOWIENIE
Dnia 9 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z wniosku H. J.
przy uczestnictwie T. G. i Skarbu Państwa - Prezydenta
Miasta S.
o zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 9 maja 2013 r.,
zażalenia uczestniczki postępowania T. G.
na postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 12 listopada 2012 r.,
1. oddala zażalenie;
2. przyznaje adw. M. M. od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w S.)
kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) zwiększoną o należny
podatek od towarów i usług tytułem nieopłaconych kosztów
pomocy prawnej udzielonej uczestniczce postępowania T. G.
w postępowaniu zażaleniowym.
Uzasadnienie.
2
Postanowieniem z dnia 27 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w S. odrzucił
apelację uczestniczki postępowania T. G. od postanowienia Sądu Rejonowego w S.
z dnia 26 kwietnia 2011 r., którym Sąd ten stwierdził zasiedzenie przez
wnioskodawczynię nieruchomości bliżej opisanej w sentencji.
Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 2 maja 2011 r. uczestniczka założyła
wniosek o sporządzenie uzasadnienia postanowienia z dnia 26 kwietnia 2011 r.
i doręczenie go wraz z uzasadnieniem. Doręczenie przesyłki zawierającej
postanowienie z uzasadnieniem nastąpiło w sposób przewidziany w art. 139 § 1
k.p.c. Po raz pierwszy przesyłka była awizowana w dniu 27 maja 2011 r., po raz
drugi w dniu 6 czerwca 2011 r., a w dniu 14 czerwca 2011 r. urząd pocztowy
opatrzył przesyłkę adnotacją „nie podjęto w terminie” i datą 14 czerwca 2011 r.,
po czym zwrócił ją organowi wysyłającemu.
Zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
10 maja 1971 r., III CZP 10/71 (OSNCP 1971, nr 11, poz. 187), datą doręczenia
pisma sądowego w wypadku przewidzianym w art. 139 § 1 k.p.c. jest data, w której
upłynął termin do odbioru złożonego pisma w oddawczym urzędzie pocztowym,
jeżeli przed upływem tego terminu adresat nie zgłosił się po odbiór. Trzeba więc
przyjąć, że doręczenie przesyłki uczestniczce T. G. nastąpiło w dniu 13 czerwca
2011 r. Oznacza to, że przewidziany w art. 369 § 1 k.p.c. dwutygodniowy termin do
wniesienia apelacji upłynął z dniem 27 czerwca 2011 r. Uczestniczka natomiast
wniosła apelację dopiero w dniu 31 sierpnia 2011 r., a więc po upływie terminu. W
tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, zgodnie z art. 370 w związku z art. 373 i art. 13
§ 2 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.
Zażalenie uczestniczki na postanowienie odrzucające apelację zostało
postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 7 sierpnia 2012 r. odrzucone z powodu
naruszenia ustanowionego w art. 871
§ 1 k.p.c. przymusu adwokacko –
radcowskiego.
Kolejnym postanowieniem z dnia 12 października 2012 r. Sąd Okręgowy
odrzucił wniosek uczestniczki o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na
postanowienie z dnia 27 czerwca 2011 r. oraz zażalenie na to postanowienie
3
również z powodu naruszenia art. 871
§ 1 k.p.c. Równocześnie postanowieniem
z dnia 12 października 2012 r. ustanowił dla uczestniczki adwokata z urzędu.
W dniu 31 października 2012 r. uczestniczka, reprezentowana przez
adwokata z urzędu, złożyła wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia
zażalenia na postanowienie o odrzuceniu apelacji oraz zażalenie na to
postanowienie.
Postanowieniem z dnia 12 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek
o przywrócenie terminu i odrzucił zażalenie. Stwierdził, że jedynym argumentem
mającym przemawiać za zasadnością wniosku o przywrócenie terminu było
wskazanie na brak wiedzy o konieczności podejmowania czynności przez
profesjonalnego pełnomocnika procesowego. Postanowienie odrzucające apelację
zostało ogłoszone na rozprawie, jednak ani uczestniczka, ani będąca jej
pełnomocnikiem córka R. S. nie były obecne przy ogłoszeniu. Zgodnie z art. 327 §
1 k.p.c., stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego
lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, obecnej przy ogłoszeniu
wyroku, przewodniczący udziela wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia
środka zaskarżenia. Jeżeli zastępstwo stron przez adwokatów lub radców
prawnych jest obowiązkowe, poucza również o treści przepisów o obowiązkowym
zastępstwie oraz o skutkach niezastosowania się do tych przepisów.
Niestawiennictwo uczestniczki, która nie skorzystała z przysługującego jej prawa
udziału w rozprawie, skutkowało brakiem odnośnych pouczeń. Jednakże strona
należycie dbająca o swoje interesy powinna sama poszukiwać stosownych
informacji. Przy doręczaniu na wniosek strony wyroku z uzasadnieniem Sąd nie
ma bowiem obowiązku udzielania wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia
środka zaskarżenia stronie, która – pomimo prawidłowego zawiadomienia o
rozprawie – nie była obecna przy ogłoszeniu wyroku. W tym stanie rzeczy trzeba
przyjąć, że uczestniczka nie dochowała należytej staranności o swoje życiowe
sprawy, co stanowi podstawę do oddalenia wniosku o przywrócenie terminu,
uchybienie nastąpiło bowiem z winy uczestniczki.
Wobec oddalenia wniosku o przywrócenie terminu zażalenie na
postanowienie o odrzuceniu apelacji ulega odrzuceniu jako wniesione po upływie
4
przepisanego terminu. Postanowienie o odrzuceniu apelacji wraz z uzasadnieniem
zostało bowiem doręczone pełnomocnikowi uczestniczki w dniu 23 lipca 2012 r.,
a zażalenie na to postanowienie zostało wniesione dopiero w dniu 31 października
2012 r. (art. 394 § 2 i art. 370 w związku z art. 397 § 2 k.p.c.).
W zażaleniu na postanowienie z dnia 12 listopada 2012 r. uczestniczka
wniosła o jego uchylenie w części odrzucającej zażalenie, zarzucając Sądowi
Okręgowemu naruszenie art. 370 w związku z art. 397 § 2 i art. 13 § 2 k.p.c. oraz
art. 168 § 1 k.p.c. przez uznanie, że zażalenie na postanowienie o odrzuceniu
apelacji zostało złożone po terminie i z tej przyczyny ulega odrzuceniu, mimo że
wraz z zażaleniem złożony został wniosek o przywrócenie terminu, w którym
uczestniczka uprawdopodobniła brak swojej winy i uczyniła to w terminie
tygodniowym od czasu ustania przyczyny uchybienia terminowi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postanowienie sądu drugiej instancji oddalające wniosek o przywrócenie
terminu do wniesienia środka odwoławczego nie jest postanowieniem kończącym
postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 3941
§ 2 k.p.c., w związku z czym na
postanowienie to nie przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego. Postanowieniem
kończącym postępowanie jest dopiero postanowienie odrzucające środek
odwoławczy z powodu nieuwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu.
Rozpoznając zażalenie na postanowienie o odrzuceniu środka odwoławczego Sąd
Najwyższy, może jednak, na wniosek strony – na podstawie art. 380 w związku
z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c. – rozpatrzyć także te postanowienia sądu drugiej
instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na
rozstrzygnięcie sprawy. Z tego względu kontroli Sądu Najwyższego w niniejszej
sprawie podlega również postanowienie Sądu Okręgowego oddalające wniosek
uczestniczki o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie
tego Sądu z dnia 27 czerwca 2012 r. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 11 sierpnia 1999 r., I CKN 367/99, OSNC 2000, nr 3, poz. 48, uchwały
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2000 r., III ZP 1/00,
OSNC 2001, nr 1, poz. 1, i z dnia 6 października 2000 r., III CZP 31/00, OSNC
5
2001, nr 2, poz. 22 oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2008 r.,
III CZP 119/07, OSNC-ZD 2008, nr D, poz. 98).
W świetle art. 168 § 1 k.p.c., przywrócenie terminu może nastąpić tylko
wtedy, gdy niedokonanie czynności procesowej w terminie nastąpiło bez winy
strony. Brak winy podlega przy tym ocenie z uwzględnieniem obiektywnego
miernika staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje
interesy. Żaląca, wnosząc o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na
postanowienie o odrzuceniu apelacji, powołała się jedynie na brak wiedzy
o konieczności podejmowania czynności przez profesjonalnego pełnomocnika
procesowego. Okoliczność ta – jak niewadliwie ocenił Sąd Okręgowy – nie
świadczy o dołożeniu przez żalącą wymaganej staranności. W sytuacji, w której
z powodu nieobecności przy ogłoszeniu postanowienia o odrzuceniu apelacji
żaląca nie uzyskała wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka
zaskarżenia oraz pouczenia o treści przepisów o obowiązkowym zastępstwie
i o skutkach niezastosowania się do tych przepisów, powinna była zasięgnąć w tej
sprawie stosownych informacji. Skoro tego nie uczyniła, nie może powoływać się
na brak winy w rozumieniu art. 168 § 1 k.p.c.
Konkludując, trzeba stwierdzić, że Sąd Okręgowy zasadnie oddalił wniosek
o przewrócenie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie z dnia
27 czerwca 2012 r. Konsekwencją oddalenia wniosku było natomiast odrzucenie
zażalenia, ponieważ zostało ono złożone po upływie terminu przewidzianego w art.
394 § 2 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie i zgodnie z § 15 w związku z § 7 pkt 1, § 6 pkt 6,
§ 2 ust. 3 i § 12 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013,
490) przyznał adw. M. M. od Skarbu Państwa koszty nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej uczestniczce w postępowaniu zażaleniowym.