Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 25/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący)
SSN Barbara Skoczkowska (sprawozdawca)
SSN Józef Szewczyk
Protokolant Teresa Jarosławska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza,
w sprawie E. L. G.,
skazanego z art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu
narkomanii i innych
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 7 maja 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego, na niekorzyść skazanego,
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 9 sierpnia 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w O.
z dnia 28 maja 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy
wyrok Sądu Okręgowego w O. w części dotyczącej zarzutu z
punktu I aktu oskarżenia i sprawę w tym zakresie przekazuje
do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
2
UZASADNIENIE
E. L. G. został oskarżony o to, że:
I. w okresie od 01.04.2011 r. do 21.06.2011 r., wbrew przepisom
ustawy, przywiózł na terytorium Polski i posiadał znaczne ilości środków
odurzających w postaci marihuany o masie 200 gram, haszyszu o masie 39
gram oraz środki psychotropowe w postaci tabletek ekstazy w ilości 20 sztuk,
to jest o przestępstwo z art. 55 ust. 3 i art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 29
lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 11 § 2 k.k.,
II. w dniu 21.03.2011 r. w G. 44 wbrew przepisom ustawy uprawiał
dwa krzaki konopi indyjskich,
to jest o przestępstwo z art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii.
Sąd Okręgowy w O., wyrokiem z dnia 28 maja 2012 r., sygn. II K 76/12
uznał E. L. G.:
I. w ramach zarzutu z pkt I aktu oskarżenia za winnego tego, że w
kwietniu 2011 r., wbrew przepisom ustawy, dokonał wewnątrzwspólnotowego
nabycia środka odurzającego w postaci marihuany o wadze 200 gram i środka
odurzającego w postaci haszyszu o wadze 39 gram, tj. przemieszczenia tych
środków odurzających z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej,
tj. z Holandii na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i w okresie od kwietnia
2011 r. do 21.06.2011 r. w G. 44 posiadał wbrew przepisom ustawy w/w
środki odurzające i czyn ten zakwalifikował z art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 29
lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.) i
za to na podstawie art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii i art. 33 § 1 i 3 k.k. skazał go na karę roku i 6
miesięcy pozbawienia wolności oraz na karę 50 stawek dziennych grzywny,
ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 20 zł;
II. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z pkt II aktu
oskarżenia, z tym ustaleniem, że czynu tego dopuścił się w okresie od
kwietnia 2011 r. do 21.06.2011 r. i za to na podstawie art. 63 ust. 1 ustawy z
dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii skazał go na karę 3
miesięcy pozbawienia wolności;
3
III. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył jednostkowe
kary pozbawienia wolności i orzekł wobec oskarżonego karę łączną roku i 6
miesięcy pozbawienia wolności;
IV. na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie
orzeczonej wobec oskarżonego kary łącznej pozbawienia wolności
warunkowo zawiesił na okres próby 4 lat;
V. na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej wobec
oskarżonego kary grzywny zaliczył okres zatrzymania od dnia 21.06.2011 r.
do dnia 22.06.2011 r. przyjmując, że jeden dzień pozbawienia wolności
odpowiada dwóm stawkom dziennym grzywny;
VI. orzekł przepadek przez zniszczenie dowodów rzeczowych w
postaci środków odurzających, wagi elektronicznej i łodyg z kwiatostanem
oraz zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe
(punkty VI-VIII wyroku).
Od wyroku tego apelację złożył prokurator zaskarżając go w całości na
niekorzyść oskarżonego E. L. G. Skarżący wyrokowi temu zarzucił obrazę
przepisu prawa materialnego przez przyjęcie, że przywóz zza granicy
marihuany o masie 200 gram i haszyszu o masie 39 gram, a następnie ich
posiadanie na terytorium Polski, stanowi przestępstwo określone w art. 55 ust.
1 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, podczas gdy
opisane wyżej zachowanie stanowi zbrodnię określoną w art. 55 ust. 3 w zw. z
art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w
zw. z art. 11 § 2 k.k. Podnosząc ten zarzut prokurator wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku przez przyjęcie, iż czyn opisany w punkcie I aktu
oskarżenia wyczerpuje znamiona art. 55 ust. 3 w zw. z art. 62 ust. 2 ustawy z
dnia 1 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 11 § 2 k.k. i
wymierzenie oskarżonemu za ten czyn kary w wymiarze zawnioskowanym
przed sądem I instancji.
Po rozpoznaniu apelacji prokuratora, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 9
sierpnia 2012 r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację
prokuratora za oczywiście bezzasadną.
4
Kasację od tego wyroku Sądu Apelacyjnego wniósł Prokurator
Generalny i zaskarżając go na niekorzyść oskarżonego E. L. G., w odniesieniu
do czynu przypisanego mu w pkt I wyroku, zarzucił:
„rażące i mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów
prawa materialnego - art. 55 ust. 3 i art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005
r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.) w zw. z art.
11 § 2 k.k., poprzez wyrażenie błędnego poglądu, że przedmiotem przywozu
zza granicy przez oskarżonego E. L. G. marihuany o masie 200 gram i
haszyszu o masie 39 gram, nie była znaczna ilość środków odurzających, a
późniejsze ich posiadanie na terytorium Polski stanowiło czynność
współukaraną i czyn ten stanowi występek określony w art. 55 ust. 1 ustawy z
dnia 1 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, podczas gdy opisane
wyżej zachowanie odnosiło się do znacznej ilości środków odurzających, które
po przewiezieniu przez granicę oskarżony posiadał przez okres niespełna
trzech miesięcy, co stanowi przestępstwo określone w art. 55 ust. 3 w zb. z
art. 62 ust. 2 w/w ustawy w zw. z art. 11 § 2 k.k.”
Podnosząc powyższy zarzut Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Prokuratora Generalnego wniesiona na niekorzyść skazanego
E. L. G. zasługuje na uwzględnienie, gdyż Sąd Apelacyjny, utrzymując w
mocy wyrok Sądu Okręgowego w O., dopuścił się rażącego naruszenia
przepisów prawa materialnego wskazanych w kasacji.
Słusznie zwraca skarżący uwagę w uzasadnieniu kasacji, że
ustawodawca celowo zaniechał zdefiniowania pojęcia „znaczna ilość" środków
odurzających, substancji psychotropowych i słomy makowej, wymienionych w
art. 53 ust. 2, art. 55 ust. 3 i art. 62 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii, zobowiązując przez to sądy do jej określania. Ustalenie „znacznej
ilości" środków odurzających zależy bowiem od okoliczności konkretnej
sprawy i musi być każdorazowo dokonywane przez sąd ją rozpoznający. W
orzecznictwie Sądu Najwyższego, i to od wielu już lat, konsekwentnie
5
przyjmuje się, że znaczna ilość narkotyków to taka, która wystarcza do
jednorazowego odurzenia się co najmniej kilkudziesięciu osób (por. m. in.
wyroki: z dnia 1 marca 2003 r., II KK 47/05, OSNKW 2006, z. 6, poz. 57; z
dnia 14 lipca 2011 r., IV KK 127/11, LEX nr 897769; postanowienia: z dnia z
dnia 1 lutego 2007 r., III KK 257/06, R-OSNKW 2007, poz. 339; z dnia 7
lutego 2007 r., III KK 245/06, R-OSNKW 2007, poz. 387 i z dnia 23 września
2009 r., I KZP 10/09, OSNKW 2009, z. 10, poz. 84). Stanowisko takie wspiera
również doktryna (M. Bojarski, W. Radecki: Przewodnik po pozakodeksowym
prawie karnym, Wrocław 1999, s. 248; T. L. Chruściel, M. Preiss -Mysłowska:
Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz, Warszawa 2000, s. 257;
S. Kosmowski: Podstawowe problemy stosowania przepisów
kryminalizujących nielegalny obrót narkotykami, Prob. Pr. Kar. 2004, nr 25, s.
35; T. Strogosz: Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz,
Warszawa 2008, s. 373; K. Łucarz, A. Muszyńska: Ustawa o przeciwdziałaniu
narkomanii. Komentarz, Warszawa 2008, s. 480-481).
Stwierdzić natomiast należy z całą stanowczością, że rozpoznający
niniejszą sprawę Sąd Apelacyjny, który uznał stanowisko Sądu I instancji w
tym zakresie za prawidłowe, nie wskazał żadnych przekonywujących
argumentów przemawiających za koniecznością odstąpienia od poglądu
wypracowanego w judykaturze i piśmiennictwie, gdyż za takie nie mogą być
uznane okoliczności podniesione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.
Zarówno rodzaj przywożonych środków odurzających, cel ich przeznaczenia
(na własne potrzeby) oraz ich wartość mogą mieć znaczenie tylko i wyłącznie
przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości tego czynu, a przez to mieć
wpływ na wymiar kary orzekanej za dane przestępstwo, nie mają natomiast
wpływu na ocenę znamienia znaczności, które związane jest z ilością
narkotyków będących przedmiotem danego przestępstwa. Oczywiste jest
jednak, że z uwagi na różnorodność narkotyków, taka sama ilość (rozumiana
jako waga lub objętość), stanowić będzie różną ilość jednorazowych dawek
potrzebnych do odurzenia się.
W niniejszej sprawie bezsporne jest, że ujętą w zarzucie z punktu I.
aktu oskarżenia ilością narkotyków, które wwiózł do Polski E. L. G. można
6
zaspokoić potrzeby nawet kilkuset osób. W takiej sytuacji zasadnie wskazuje
się w kasacji, że pogląd Sądu odwoławczego, iż oskarżony dopuścił się
popełnienia przestępstwa z art. 55 ustawy o przeciwdziałaniu narkomani
jedynie w typie podstawowym z ust. 1, wyrażony został z rażącą obrazą prawa
materialnego.
Sąd Apelacyjny zaakceptował również stanowisko Sądu pierwszej
instancji, iż w przypadku przemieszczenia środka odurzającego lub substancji
psychotropowej z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej na
terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, z uwagi na to, że posiadanie narkotyków
zazwyczaj poprzedza przewożenie przez granicę i trwa również nadal po
dokonaniu tej czynności, ich posiadanie jest czynnością współukaraną
następczą. Pogląd ten należy ocenić również jako całkowicie błędny, gdyż
wprowadza niewłaściwą interpretację znamion przestępstwa art. 62 ustawy z
dnia 21 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii.
Zauważyć przede wszystkim należy, że przedmiotem ochrony przepisu
art. 55 ust. 3 cytowanej ustawy jest nie tylko zdrowie i życie społeczeństwa
jako całości, ale przede wszystkim zabezpieczenie kraju przed nielegalnym
wprowadzeniem na jego terytorium środków odurzających lub
psychotropowych (M. Bojarski, W. Radecki, op. cit., s. 244-245). Tym samym
przepis ten nie obejmuje następczego przechowania i posiadania narkotyków,
gdyż miejscem popełnienia tego przestępstwa jest granica państwa.
Posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych, które
łączy się nie tylko z przestępstwem z art. 55, ale również z art. 56 , art. 58 i
art. 59 ustawy, stanowi czyn współukarany, a przez to nie podlega odrębnemu
ukaraniu (pozorny zbieg przestępstw) jedynie wówczas, gdy zachowana jest
więź czasowa i sytuacyjna z przestępstwem głównym, z którym również musi
być związany zamiar, z jakim sprawca posiada narkotyki. W sytuacji więc,
gdy sprawca dysponuje środkami odurzającymi lub substancjami
psychotropowymi już po zakończeniu akcji przestępczej związanej z ich
dostawą z innego państwa, a więc np. z zamiarem dalszej ich odprzedaży,
udzielenia innej osobie lub też zużycia ich na własne potrzeby, to takie
zachowanie stanowi odrębne przestępstwo, pozostające w zbiegu realnym z
7
przestępstwem określonym w art. 55 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii
(por. wyroki Sądów Apelacyjnych: we Wrocławiu z 23 lutego 2006r., II AKa
19/06, LEX nr 176535; w Szczecinie z 22 lipca 2010 r., II AKa 118/10, LEX nr
842815; w Lublinie z 1 kwietnia 2004 r., II AKa 25/04, Prok. i Pr. z 2004, Nr
10, poz. 23).
Z uwagi na charakter stwierdzonych uchybień, którymi dotknięte jest
również orzeczenie Sądu I instancji, zasadne jest uchylenie zarówno
zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego oraz utrzymanego nim w mocy
wyroku Sądu Okręgowego w O. w części dotyczącej zarzutu z punktu I aktu
oskarżenia i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania
Sądowi I instancji. W tym miejscu należy jednak stwierdzić, że skoro
przestępstwa z art. 55 i art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii stanowią
dwa odrębne czyny, to nie jest możliwa ich kumulatywna kwalifikacja w zw. z
art. 11 § 2 k.k., tak jak to proponował prokurator w akcie oskarżenia i w
apelacji, a obecnie wskazuje na nią Prokurator Generalny w kasacji. Sąd I
instancji będzie musiał mieć nie tylko na uwadze, zgodnie z art. 442 § 3 k.p.k.,
powyżej przedstawione zapatrywania prawne dotyczące wykładni art. 55 i art.
62 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, ale wobec
zakresu zaskarżenia obu wyroków oraz treści zarzutów, również zakaz
reformationis in peius z art. 443 k.p.k.
Wobec niezaskarżenia apelacją przez strony wyroku Sądu
Okręgowego w O. w części skazującej oskarżonego za przestępstwo z art. 63
ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, czyn ten nie był przedmiotem
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Obecnie uchylenie wyroków we
wskazanej części powoduje, że z urzędu traci moc orzeczenie o karze łącznej
wydane na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k., a wykonaniu podlegać
będzie jedynie kara 3 miesięcy pozbawienia wolności orzeczona za czyn II. Z
uwagi na to, że kara ta wchodziła w skład kary łącznej, która była orzeczona z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania, należy przyjąć, iż kara podlegająca
obecnie wykonaniu, orzeczona jest również z warunkowym zawieszeniem.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części
dyspozytywnej wyroku.
8