Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 161/12
POSTANOWIENIE
Dnia 23 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. J.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa Sądu Okręgowego
w W. i Prezesa Sądu Apelacyjnego
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 23 maja 2013 r.,
zażalenia powoda na postanowienie zawarte w punkcie II
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 31 stycznia 2012 r.,
1) oddala zażalenie,
2) oddala wniosek pełnomocnika powoda o zasądzenie kosztów
postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 31 stycznia 2012 r. oddalił apelację powoda
J. J. oraz zasądził od niego na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa
koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 2700 zł.
W uzasadnieniu rozstrzygnięcia o kosztach Sąd wskazał, że obciąża pozwanego
kosztami postępowania apelacyjnego zgodnie z wynikiem rozstrzygnięcia sporu tj.
na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. oraz art. 108 ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych wskazując, że zwolnienie strony od kosztów sądowych nie
zwalnia od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi w razie przegrania
sprawy.
Powód J. J. wniósł zażalenie od wyżej opisanego rozstrzygnięcia o kosztach
zarzucając Sądowi Apelacyjnemu naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez jego
niezastosowanie, jak również obrazę art. 328 § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. W
uzasadnieniu zażalenia podniesione zostały argumenty dotyczące złej sytuacji
majątkowej, materialnej i fakt, że powód jest osobą pozbawioną wolności,
wskazujące na występowanie w sprawie „szczególnie uzasadnionego wypadku”.
Przesłankę do zastosowania art. 102 k.p.c. skarżący upatrywał ponadto w
zwolnieniu go przez sądy meriti od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych oraz
nieprzyznaniu pomocy prawnej z urzędu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jako niezasadne nie mogło odnieść zamierzonego skutku.
Zasada słuszności ujęta w treści art. 102 k.p.c. stanowi wyłom od ogólnej
reguły obciążenia strony przegrywającej kosztami procesu (art. 98 § 1 k.p.c.),
dlatego ustawodawca obwarował możliwość zastosowania pierwszego
z wymienionych przepisów „wystąpieniem szczególnie uzasadnionych wypadków”.
Stąd przepis ten z uwagi na swój szczególny charakter nie może być wykładany
rozszerzająco (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r.,
I CZ 26/11, niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2011 r.,
I CZ 52/11, niepubl.).
3
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się między innymi, że stan
majątkowy strony nie stanowi decydującej przesłanki zwolnienia jej od obowiązku
zwrotu kosztów przeciwnikowi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
29 czerwca 2012 r., sygn. akt I CZ 34/12, niepubl.), a sam fakt zwolnienia strony
od kosztów sądowych nie może prowadzić do automatycznego uznania,
iż zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony” (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 29 czerwca 2012 r., sygn. akt I CZ 34/12, niepubl.,
por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010r., sygn. akt I CZ
112/09, niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2010 r.,
sygn. akt II CZ 88/09, niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 maja
2012 r., sygn. akt III CZ 25/12, niepubl.).
Zastosowanie przepisu art. 102 k.p.c. zależy od swobodnej decyzji sądu
meriti i związane jest z dyskrecjonalną władzą sędziowską (uznaniem
sędziowskim). Dlatego w orzecznictwie podkreśla się, że tego typu rozstrzygnięcie
może być podważone wówczas, gdy jest rażąco niesprawiedliwe, a reguły
sprawiedliwościowe oczywiście naruszone (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 10 października 2012 r., sygn. akt I CZ 66/12, niepubl., postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2012 r., sygn. akt V CZ 26/12, niepubl.,
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012r., sygn. akt III CZ 25/12,
niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2011 r., sygn. akt
IV CZ 136/10, niepubl.).
Przyjmując, że zasadniczym celem instytucji zwolnienia od kosztów sądowych
jest zagwarantowanie stronie prawa dostępu do sądu, nie należy jednak tracić
z pola widzenia tego, że strona postępowania podejmując decyzję o dalszym
prowadzeniu sprawy związaną z zaskarżeniem niekorzystnego dla siebie wyroku
Sądu pierwszej instancji, powinna była uwzględnić możliwość ponoszenia
konsekwencji procesowych w postaci obowiązku zwrotu kosztów poniesionych
przez stronę przeciwną, tym bardziej gdy znane już było rozstrzygnięcie Sądu
pierwszej instancji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2011 r.,
IV CZ 111/11, niepubl.). W rozpoznawanej sprawie powód pomimo niekorzystnego
dla niego rozstrzygnięcia Sądu I instancji zważył ryzyko kolejnej przegranej
i świadomie je podjął. Okoliczność nieprzyznania powodowi pomocy prawnej
4
z urzędu pozostaje bez znaczenia dla kwestii rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny należycie uzasadnił zastosowanie
w sprawie reguły dotyczącej obciążenia kosztami postępowania strony
przegrywającej proces, określonej w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Sąd Odwoławczy, który
prawidłowo powołał się też na art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r., o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594),
nie był zobowiązany do uzasadniania niezastosowania innych przepisów – w tym
art. 102 k.p.c. Zgodnie z brzmieniem art. 328 § 2 k.p.c. w uzasadnieniu orzeczenia
sąd ma obowiązek zamieścić między innymi wyjaśnienie podstawy prawnej
orzeczenia z przytoczeniem przepisów prawa, co należy odnosić do konieczności
przywołania tylko norm zastosowanych w danej sprawie, nie zaś przepisów
pominiętych. W konkluzji również zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art.
361 k.p.c. okazał się niezasadny.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie powoda.
O kosztach Sąd Najwyższy orzekł jak w punkcie 2) postanowienia na podstawie
art. 39821
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz § 16
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) odmawiając przyznania wynagrodzenia
pełnomocnikowi skarżącego z urzędu ze względu na fakt, że złożony w tym
zakresie wniosek nie zawierał elementu konstrukcyjnego w postaci oświadczenia,
że świadczona pomoc prawna nie została opłacona w całości ani w części.