Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 38/13
POSTANOWIENIE
Dnia 23 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa L. S.
przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej budynku przy ul. K. […]
w W.
z udziałem interwenienta ubocznego po stronie pozwanej C. P.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 23 maja 2013 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 31 stycznia 2013 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 31 stycznia 2013 r. odrzucił skargę
kasacyjną powódki L. S. od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 28 czerwca 2012 r.
wskazując, że nie została ona opłacona w terminie przewidzianym w art. 112 ust. 3
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U.
Nr 167, poz. 1398 ze zm.; dalej: „u.k.s.c.”). Postanowienie zwalniające powódkę
częściowo od kosztów sądowych, tj. od opłaty od skargi kasacyjnej ponad kwotę
500 zł, zostało doręczone pełnomocnikowi powódki w dniu 15 stycznia 2013 r.
Tygodniowy termin do uiszczenia opłaty, od której powódka nie została zwolniona
upłynął w dniu 22 stycznia 2013 r. zaś pełnomocnik brakującą część opłaty uiścił w
dniu 30 stycznia 2013 r.
W zażaleniu na powyższe postanowienie powódka zarzuciła naruszenie art.
3986
§ 2 k.p.c., oraz art. 112 ust. 3 u.k.s.c. i wniosła o jego uchylenie w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 112 ust. 3 u.k.s.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 7, poz. 45), która weszła w życie z dniem
19 kwietnia 2010 r. – jeżeli pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub
stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub
wartości przedmiotu zaskarżenia, zostało wniesione przez adwokata, radcę
prawnego lub rzecznika patentowego i wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych
złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma został oddalony, tygodniowy
termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy
postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia.
Wyłączona została przy tym zasada przewidziana w art. 112 ust. 2 u.k.s.c., wedle
której, jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zgłoszony przed upływem
terminu do opłacenia pisma został prawomocnie oddalony, przewodniczący wzywa
stronę do opłacenia złożonego pisma na podstawie art. 130 k.p.c.
Zmiana treści art. 112 u.k.s.c. dokonana wzmiankowaną ustawą miała na
celu przyspieszenie postępowania w sytuacji, w której czynności za stronę
wykonuje profesjonalny pełnomocnik, a charakter tych czynności nie wymaga
3
dodatkowych wskazówek ze strony sądu. Pełnomocnik taki ma - co do zasady -
obowiązek samodzielnego określenia i wniesienia opłaty stałej lub stosunkowej,
obliczonej od podanej przez stronę wartości przedmiotu sporu (art. 1302
§ 1 k.p.c.).
Artykuł 112 ust. 3 u.k.s.c. nie tylko wyznacza termin do uiszczenia opłaty
w razie prawomocnego oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, ale
jednocześnie wyłącza możliwość wdrożenia postępowania naprawczego
określonego w art. 130 § 1 k.p.c., co oznacza, że profesjonalny pełnomocnik
powinien sam obliczyć i uiścić należną opłatę (zob. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 21 lipca 2011 r., V CZ 30/11, niepubl.).
Powódka reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika w niniejszej
sprawie została zwolniona od obowiązku uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej
ponad kwotę 500zł, a w pozostałym zakresie jej wniosek o zwolnienie od kosztów
sądowych został oddalony.
Wobec częściowego oddalenia wniosku zobowiązana była zatem z mocy
ustawy do uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej w terminie tygodniowym od dnia
doręczenia postanowienia Sądu Apelacyjnego tj. od dnia 15 stycznia 2013 r.
(k. 594), czego nie dopełniła.
Podkreślić należy, że ustawodawca w art. 112 u.k.s.c. nie ograniczył
zastosowania normy w nim wyrażonej do całkowitego albo częściowego oddalenia
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że szczególna
regulacja zawarta w art. 112 ust. 3 u.k.s.c. dotyczy zarówno oddalenia wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych w całości, jak i w części (zob. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2011 r., III CZ 70/10, niepubl., z dnia
23 marca 2011 r., V CZ 116/10, niepubl., z dnia 2 czerwca 2011 r., I CZ 51/11,
niepubl., z dnia 6 lipca 2011 r., I CZ 72/11, niepubl., z dnia 28 września 2011 r.,
I CZ 86/11, niepubl., z dnia 9 listopada 2011 r., II CZ 88/11, niepubl. i z dnia
9 listopada 2011 r., II CZ 100/11, niepubl.).
Ponadto, jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 2 czerwca
2011 r. (I CZ 51/11, nie publ.) za takim rozumieniem art. 112 ust. 3 u.k.s.c.
przemawia cel jego ustanowienia, aktualny także w razie częściowego oddalenia
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, polegający na przyspieszeniu
4
postępowań sądowych oraz odciążeniu sądów od dokonywania czynności
związanych z wzywaniem stron reprezentowanych przez profesjonalnych
pełnomocników o uiszczenie opłat sądowych w sytuacji, gdy konieczność
uiszczenia opłaty i jej wysokość wynika jednoznacznie z przepisów u.k.s.c. oraz
orzeczeń sądów w przedmiocie złożonego przez stronę wniosku o zwolnienie od
kosztów sądowych.
Prezentowany przez skarżącą pogląd, zgodnie z którym, w razie oddalenia
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych strony reprezentowanej przez
zawodowego pełnomocnika, przewodniczący powinien na podstawie stosowanego
odpowiednio art. 130 § 1 k.p.c. wezwać pełnomocnika do opłacenia środka
zaskarżenia w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia tego środka, był
aktualny przed nowelizacją art. 112 u.k.s.c. Jednakże od dnia 19 kwietnia 2010 r.
przepis ten w ustępie 3 wyraźnie wykluczył możliwość stosowania w takiej sytuacji
art. 130 k.p.c. i wzywania pełnomocnika do uiszczenia opłaty (porównaj między
innymi postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2011r. V CZ 30/11, z dnia
23 marca 2011 r. V CZ 7/11, z dnia 28 września 2011 r. I CZ 86/11 oraz
uzasadnienie uchwały tego Sądu z dnia 9 lutego 2012 r. III CZP 92/11, niepubl.).
Odwołanie się przez skarżącą do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego
2012 r. (III CZP 92/11) nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie bowiem stan
faktyczny, na podstawie którego zapadła przedmiotowa uchwała dotyczył sytuacji,
gdy strona, mimo iż reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła
apelację osobiście.
Sąd Najwyższy podkreślił przy tym, że zakres zastosowania art. 112 ust. 3
u.k.s.c. ograniczony został do tych pism podlegających opłacie w wysokości stałej
lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu
lub wartości przedmiotu zaskarżenia, które zostały wniesione przez adwokata,
radcę prawnego lub rzecznika patentowego.
Ograniczenie dotkliwych dla strony skutków zaniechania opłacenia pisma
a zwłaszcza środka odwoławczego tylko do czynności dokonanych przez
pełnomocników, odpowiada przyjętym rozwiązaniom pozwalającym także stronom
osobiście dokonywać wszelkich czynności procesowych, niezależnie od czynności
podejmowanych przez ustanowionych pełnomocników procesowych (art. 86 k.p.c.).
5
Wskazał ponadto, że wniesienie osobiście przez stronę środka
odwoławczego jest wyrazem realizacji przysługujących stronie uprawnień
procesowych, których nie ogranicza ustanowienie pełnomocnika. Tym samym
przyjął, wbrew twierdzeniom strony skarżącej, że w ustawie jednoznacznie
przewiduje się surową sankcję właśnie w odniesieniu do pism wnoszonych przez
pełnomocnika, natomiast brak jest podstaw do uznania, że tą samą sankcją objęte
są pisma wniesione osobiście przez stronę, nawet jeśli strona ta jest
reprezentowana w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika.
Z kolei w tezie uchwały z dnia 16 listopada 2012 r. (III CZP 56/12) wskazał,
że przepis art. 112 ust. 3 u.k.s.c. ma zastosowanie także w razie częściowego
oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych zawartego w zarzutach od
nakazu zapłaty wniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika
będącego adwokatem lub radcą prawnym. W uzasadnieniu podkreślił, że skutków
wynikających z art. 112 ust. 3 u.k.s.c. nie uchyla nawet bezpodstawne wezwanie
strony do uiszczenia opłaty sądowej w razie nieuiszczenia opłaty w terminie
określonym w tym przepisie. Odmienna wykładnia art. 112 ust. 3 u.k.s.c., za którą
odpowiedział się Sąd Apelacyjny przedstawiający zagadnienie prawne i którą
szeroko przytoczyła strona skarżąca w zażaleniu, musiałaby prowadzić do wniosku,
że jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych został złożony przed
wezwaniem przewodniczącego sądu do uiszczenia opłaty, to sytuacja powstała
w następstwie negatywnego rozpoznania wniosku strony o zwolnienie od kosztów
sądowych nie podpadałaby nie tylko pod zakres regulacji zawartej w art. 112 ust. 3
u.k.s.c., ale także pod zakres normy zawartej w art. 112 ust. 2 u.k.s.c.
Zaznaczył ponadto, że obowiązek uiszczenia przez stronę należnej opłaty po
doręczeniu postanowienia wymaga jedynie jej obliczenia przez pełnomocnika
strony. Zwrócił przy tym uwagę, że nałożenie przez ustawodawcę obowiązku
samoobliczania przez profesjonalnych pełnomocników opłat w wysokości stałej lub
stosunkowej od środków odwoławczych lub środków zaskarżenia było
przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego, który uznał rozwiązanie to za
zgodne z Konstytucją.
6
W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny zasadnie odrzucił skargę kasacyjną
powódki jako nieopłaconą, co skutkuje oddalaniem zażalenia powódki jako
bezzasadnego, na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art. 39814
k.p.c.