Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 19/13
UCHWAŁA
Dnia 22 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Barbara Myszka
w sprawie ze skargi dłużniczki M. U.
na czynność komornika przy Sądzie Rejonowym w J.
w sprawie z wniosku wierzycieli Banku Pekao S.A. w W.
i Getin Noble Banku S.A. w W.
o świadczenie pieniężne,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 22 maja 2013 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w K.
postanowieniem z dnia 2 stycznia 2013 r.,
"Czy przysługuje zażalenie na postanowienie sądu I instancji
rozstrzygające skargę na postanowienie komornika w przedmiocie
rozpoznania wniosku o dodatkowy opis i oszacowanie nieruchomości
złożonego w trybie art. 951 k.p.c.?"
podjął uchwałę:
Na postanowienie oddalające skargę na czynność komornika,
polegającą na oddaleniu wniosku o sporządzenie dodatkowego
opisu i oszacowania (art. 951 k.p.c.), zażalenie nie przysługuje.
Uzasadnienie
2
Komornik przy Sądzie Rejonowym w J. prowadzi egzekucję z użytkowania
wieczystego nieruchomości dłużniczki M. U., położonej w J. przy ul. F. W dniu 15
stycznia 2009 r. sporządzony został protokół opisu i oszacowania tej
nieruchomości.
Pismem z dnia 20 stycznia 2012 r., po wyznaczeniu przez Sąd terminu
pierwszej licytacji, dłużniczka wniosła o sporządzenie dodatkowego opisu
i oszacowania nieruchomości, a komornik – postanowieniem z dnia 31 stycznia
2012 r. – wniosek ten oddalił. Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2012 r. Sąd
Rejonowy oddalił skargę na to postanowienie.
Rozpoznając zażalenie dłużniczki, podważające zasadność oddalenia
skargi, Sąd Okręgowy powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz
w zagadnieniu prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W postępowaniu egzekucyjnym, zgodnie z art. 7674
§ 1 k.p.c., zażalenie na
postanowienie sądu przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie
(scil. w kodeksie postępowania cywilnego). W judykaturze, w ugruntowanym już
orzecznictwie Sądu Najwyższego aprobowanym przez doktrynę, przyjęto,
że w postępowaniu egzekucyjnym zażalenie jest dopuszczalne także w wypadkach
wskazanych w art. 394 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., tj. na postanowienia
kończące postępowanie egzekucyjne, a ponadto na postanowienia opisane w pkt
1-12 wymienionego przepisu, jeżeli mogą być wydane w tym postępowaniu
(por. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1969 r., III CZP 83/69,
OSNCP 1970, nr 6, poz. 105).
Kodeks postępowania cywilnego przewiduje zażalenie wyłącznie na
postanowienie uwzględniające lub oddalające skargę na czynność komornika
polegającą na dokonaniu przez niego opisu i oszacowania, rozumianego jako czyn-
ność zamykającą etap egzekucji z nieruchomości unormowany w art. 942–950;
wskazuje na to dająca jednoznaczne wyniki wykładnia językowa i celowościowa art.
950 in fine. Rola opisu i oszacowania jest doniosła, czynność ta bowiem pozwala
nie tylko na dokładne oznaczenie nieruchomości będącej przedmiotem egzekucji
oraz określenie jej wartości, ale także na ustalenie ewentualnych praw osób
3
trzecich obciążających tę nieruchomość. Z tego względu uzasadnione jest
wzmożenie kontroli poprawności tej czynności przez przyznanie stronom
postępowania egzekucyjnego zażalenia na postanowienie sądu. Rozwiązanie to
stanowi rozwinięcie unormowania zawartego w art. 675 d.k.p.c., który przewidywał
zaskarżenie opisu i oszacowania nieruchomości najpierw w drodze zarzutów,
a następnie zażalenia.
Z tych względów - doceniając wagę omawianej czynności komornika oraz jej
znaczenie dla przebiegu i wyników egzekucji – należy uznać, że zażalenie
przewidziane w art. 950 in fine k.p.c. przysługuje zarówno na postanowienie
wydane w wyniku skargi na pierwotny, jak i na dodatkowy – przewidziany w art. 951
k.p.c. – opis i oszacowanie. A contrario oznacza to, że art. 950 k.p.c. nie obejmuje
innych postanowień wydanych po rozpoznaniu skargi na czynności komornika
związane z podjęciem oraz dokonywaniem opisu i oszacowania, niemające tak
doniosłego znaczenia, np. na czynność polegającą na wyznaczeniu terminu opisu
i oszacowania (art. 945 § 1 k.p.c.), na wezwaniu uczestników i innych osób
roszczących sobie prawa do opisywanej i szacowanej nieruchomości (art. 945 § 2
k.p.c.) albo na powołaniu przez komornika biegłego ds. szacowania nieruchomości
(art. 948 § 1 k.p.c.). Dotyczy to także czynności związanych z ponownym opisem
i oszacowaniem, np. czynności przygotowawczych oraz dotyczących samej tylko
oceny zasadności wniosku o dodatkowy opis i oszacowanie (art. 951 k.p.c.).
Stwierdzenie, że art. 950 in fine k.p.c. nie dopuszcza zażalenia
na postanowienie oddalające skargę na czynność komornika polegającą na
oddaleniu wniosku o sporządzenie dodatkowego opisu i oszacowania, nie zamyka
rozważań nad zagadnieniem prawnym przedstawionym do rozstrzygnięcia, należy
bowiem jeszcze rozważyć, czy postanowienie to kończy postępowanie.
Pozytywna odpowiedź na to pytanie otwierałaby drogę do poszukiwania
dopuszczalności zażalenia w art. 394 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
Zważywszy, że w judykaturze Sądu Najwyższego utrwaliło się zapatrywanie,
iż o kwalifikacji postanowienia wydanego w postępowaniu egzekucyjnym jako
kończącego postępowanie w sprawie decyduje to, czy kończy ono postępowanie
w sprawie egzekucyjnej (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca
4
2006 r., IV CNP 25/06, OSNC 2007, nr 3, poz. 48 oraz uchwała Sądu Najwyższego
z dnia 6 listopada 2008 r., III CZP 106/08, OSNC 2009, nr 10, poz. 134), należy
uznać, że postanowienie oddalające skargę na czynność komornika polegającą
na oddaleniu wniosku o dokonanie dodatkowego opisu i oszacowania nie kończy
postępowania ani nawet do tego celu bezpośrednio nie zmierza.
Przeciwnie, postanowienie takie jedynie umożliwia przejście do kolejnego etapu
egzekucji, a więc licytacji uwzględniającej pierwotny opis i oszacowanie. Należy
przy tym odrzucić sztuczną koncepcję zmierzającą do wykazania, że omawiane
postanowienie „kończy postępowanie w sprawie dodatkowego opisu
i oszacowania”, prowadzi ona bowiem w rzeczywistości do uznania za kończące
postępowanie (jego części) każdego orzeczenia „oddalającego” (skargę,
wniosek itp.).
Jakkolwiek więc można się zgodzić, że postanowienie orzekające o pierwot-
nym opisie i oszacowaniu ma cechy orzeczenia kończącego samodzielną część
postępowania egzekucyjnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca
2006 r., IV CNP 25/06), to jednak cechy tej nie można przypisać orzeczeniu
dotyczącemu samej zasadności dodatkowego opisu i oszacowania. Z punktu
widzenia struktury postępowania egzekucyjnego (egzekucji z nieruchomości)
orzeczenie to ma charakter incydentalny; nie zamyka określonego etapu egzekucji,
lecz tylko umożliwia jej dalszy bieg na podstawie dokonanego już opisu
i oszacowania. Należy zresztą przyjąć, że gdyby prawodawca zmierzał do objęcia
tego orzeczenia zażaleniem, to uchwalając ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr
172, poz. 1804), nowelizującą art. 951 k.p.c. przez uzależnienie dodatkowego opisu
i oszacowania od woli stron, uczyniłby to wyraźnie, bez angażowania
interpretatorów prawa w wątpliwe rozważania dotyczące oceny, czy wymienione
orzeczenie kończy postępowanie.
Przyjęciu zażalenia przeciwstawiają się także argumenty celowościowe oraz
postulaty szybkości, sprawności i szybkości postępowania egzekucyjnego.
Z praktyki sądowej wynika, że wnioski o dokonanie ponownego opisu
i oszacowania składają przede wszystkim dłużnicy, a ich rzeczywistą intencją jest
przewleczenie postępowania. Nie ma powodu, aby tym tendencjom sprzyjać za
5
pomocą wykładni nieznajdującej oparcia w materiale normatywnym oraz w celach
ustawodawcy. Nie można przy tym pomijać, że możliwości złagodzenia ewentualnej
decyzji co do potrzeby przeprowadzenia dodatkowego opisu i oszacowania tkwią -
z punktu widzenia interesów dłużnika – w mechanizmie licytacyjnym, który pozwala
osiągnąć cenę, jaką w okolicznościach sprawy jest w stanie zaoferować ewentualny
nabywca, niezależnie od sumy oszacowania.
Z tych względów Sąd Najwyższy, redukując treść uchwały do sytuacji
procesowej, jaka zaistniała w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Okręgowy, orzekł,
jak na wstępie.