Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 102/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Puszkarski (przewodniczący)
SSN Tomasz Grzegorczyk
SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
w sprawie R. D.
w przedmiocie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 23 maja 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w B.
z dnia 10 września 2012 r., sygn. akt XV K 763/12,
1) uchyla rozstrzygnięcie zawarte w pkt I i II
zaskarżonego wyroku i w tym zakresie przekazuje sprawę
do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B.,
2) obciąża Skarb Państwa kosztami sądowymi
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w B. wyrokiem łącznym z dnia 10 września 2012 r.
(sygn. XV K 763/12) w sprawie R. D. skazanego prawomocnymi wyrokami:
Sądu Rejonowego w B. z dnia 12 września 2008 r. (sygn. akt XV K
1143/08) za dwa czyny popełnione w dniach 30 kwietnia i 1 maja 2008 r.,
2
którym to wyrokiem wymierzono oskarżonemu karę 10 miesięcy pozbawienia
wolności, którą warunkowo zawieszono na okres próby 3 lat, orzeczono
środek karny w postaci 4 lat zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych i rowerów, orzeczono grzywnę na podstawie art. 71 § 1 k.k. w
wysokości 30 stawek dziennych po 10 zł każda oraz obciążono go
obowiązkiem poniesienia kosztów sądowych, po czym zarządzono wykonanie
kary pozbawienia wolności,
1) Sądu Rejonowego w B. z dnia 4 września 2009 r. (sygn. akt XV K
668/09) za czyn popełniony w okresie 6-7 kwietnia 2009 r., którym to
wyrokiem orzeczono wobec niego karę 8 miesięcy pozbawienia
wolności, której wykonanie zawieszono na okres próby 3 lat, orzeczono
grzywnę na podstawie art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. w wysokości 50 stawek
dziennych po 10 zł każda oraz obciążono go obowiązkiem poniesienia
kosztów sądowych, po czym zarządzono wykonanie zastępczej kary
pozbawienia wolności w zamian za nieuiszczoną grzywnę, którą
wykonano,
2) Sądu Rejonowego w B. z dnia 17 marca 2010 r. (sygn. akt XV K
811/09) za czyn popełniony w dniu 31 grudnia 2008 r., którym
orzeczono wobec niego karę 2 lat pozbawienia wolności oraz za drugi
czyn popełniony 31 grudnia 2008 r., którym orzeczono wobec niego
karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, po czym orzeczono karę łączną
2 lat pozbawienia wolności, którą warunkowo zawieszono na okres
próby 5 lat i oddano pod dozór kuratora oraz zwolniono go od
obowiązku poniesienia kosztów sądowych, po czym zarządzono
wykonanie zawieszonej warunkowo kary pozbawienia wolności,
3) Sądu Rejonowego w B. z dnia 22 czerwca 2011 r. (sygn. akt XV K
138/11) za czyn popełniony w dniu 10 października 2011 r., którym to
wyrokiem orzeczono karę 7 miesięcy pozbawienia wolności oraz
zwolniono go z obowiązku poniesienia kosztów sądowych,
połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami w sprawach
XV K 668/09 i XV K 811/09 i wymierzył karę łączną pozbawienia wolności w
wysokości 2 lat i 4 miesięcy. Zaliczył na poczet tejże kary stosownie do art.
3
577 k.p.k. okresy rzeczywistego pozbawienia wolności. Natomiast
postępowanie w przedmiocie połączenia kar orzeczonych w sprawach XV K
1143/08 i XV K 138/11 umorzył na podstawie art. 572 k.p.k.
Od tego wyroku łącznego (jego punktu I i II tj. opisanego powyżej
połączenia kar) kasację w trybie art. 521 k.p.k. wniósł Prokurator Generalny
zarzucając temu orzeczeniu rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 4 § 1 k.k. w zw. z
art. 89 § 1a k.k., polegające na wymierzeniu R. D. zaskarżonym wyrokiem
kary łącznej 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności za zbiegające się
przestępstwa, za które na mocy wyroków jednostkowych orzeczono karę
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, którą
następnie zarządzono do wykonania oraz karę z warunkowym zawieszeniem
jej wykonania, pomimo, iż w czasie popełnienia przestępstw obowiązywała
ustawa względniejsza dla skazanego, wykluczająca możliwość orzeczenia w
opisanej sytuacji kary łącznej pozbawienia wonności bez warunkowego
zawieszenia jej wykonania.
Podnosząc powyższy zarzut, Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
wyroku w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna. Sąd Rejonowy w B.
wyrokiem łącznym z dnia 10 września 2012 r. orzekł wobec R. D. karę łączną
pozbawienia wolności w wymiarze dwóch lat i czterech miesięcy, biorąc za jej
podstawę karę 8 miesięcy pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu
Rejonowego w B. z dnia 4 września 2009 r. (sygn. akt. XV K 668/09) oraz karę
2 lat pozbawienia wolności orzeczona wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z
dnia 17 marca 2010 r. (sygn. akt. XV K 811/09). O ile pierwsza z łączonych
kar w dniu wydawania wyroku łącznego podlegała wykonaniu, o tyle
wykonanie drugiej z nich było warunkowo zawieszone na okres próby
wymiarze 5 lat.
Ponieważ oba zbiegające się przestępstwa, za które orzeczono karę
łączną, zostały popełnione przed dniem wejścia w życie art. 89 § 1a w
4
brzmieniu nadanym ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy –
Kodeks karny, ustawy – Kodeks postepowania karnego, ustawy – Kodeks
karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 206, poz. 1589), Sąd zobligowany był rozważyć, czy z uwagi
na treść art. 4 § 1 k.k., regulacje dotyczące orzekania kary łącznej
obowiązujące w dacie popełnienia zbiegających się przestępstw, nie są
względniejsze dla sprawcy. Rozważenie tej kwestii musiałoby prowadzić Sąd
do wniosku, iż przed wejściem w życie wspomnianej nowelizacji, na gruncie
powszechnie przyjętej w orzecznictwie sądowym interpretacji art. 89 k.k.,
niedopuszczalne było orzeczenie bezwzględnej kary łącznej pozbawienia
wolności w przypadku, jeżeli jedna z kar pozbawienia wolności podlegających
łączeniu orzeczona była z zastosowaniem instytucji warunkowego
zawieszenia jej wykonania. (por. m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27
marca 2001 r., I KZP 2/01, OSNKW 2001, z. 5 - 6, poz. 41 oraz wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 16 listopada 2011 r., III KK 297/11, LEX nr 1055031, z
dnia 19 października 2006 r., V KK 191/06, OSNwSK 2006 poz. 1989, z dnia
14 marca 2007 r., II KK 6/07, OSNwSK 2007 poz. 609, z dnia 24 kwietnia
2007 r., IV KK 155/07, OSNwSK 2007 poz. 936, z dnia 12 czerwca 2007 r., V
KK 132/07, OSNwSK 2007 poz. 1261, z dnia 9 czerwca 2008 r., III KK 124/08,
OSNwSK 2008 poz. 1227). Taka wykładnia przepisu art. 89 § 1 k.k. w
orzecznictwie Sądu Najwyższego była jednolita i konsekwentna podczas
całego okresu obowiązywania wskazanego przepisu.
Wprowadzona ustawą z dnia z dnia 5 listopada 2009 r. zmiana
normatywna dodająca §1a do art. 89 k.k., która weszła w życie w dniu 8
czerwca 2010 r., spowodowała, iż od tego momentu na mocy wyraźnej decyzji
ustawodawcy stało się możliwe wymierzenie kary łącznej pozbawienia
wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania w sytuacji, gdy
łączeniu podlegałyby kary jednostkowe pozbawienia wolności orzeczone z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania.
Sąd Najwyższy rozpoznając sprawy związane z problematyką łączenia
kar w przypadku przestępstw popełnionych przed i po przedmiotowej
nowelizacji, w szeregu judykatów wypowiedział się, że normy wynikające z art.
5
89 § 1 i 1a k.k. mają także charakter materialnoprawny, wobec czego należy
do niech odnosić reguły intertemporalne zawarte w art. 4 § 1 k.k. (por. m.in.
wyroki: z dnia 12 października 2011 r., V KK 275/11, LEX nr 1044078, z dnia 8
listopada 2011 r., IV KK 171/11, LEX nr 1044052, z dnia 8 lutego 2012 r., IV
KK 238/11, LEX nr 1163357).
Dla porządku podkreślić należy, że zdaniem Sądu Najwyższego
orzekającego w niniejszym składzie, treść art. 89 § 1 k.k. sprzed nowelizacji i
jej konsekwencje na płaszczyźnie wymiaru kary łącznej, jakie zostały
zidentyfikowane w judykaturze, muszą być brane pod uwagę w procesie
oceny brzmienia ustawy na potrzeby rozstrzygnięcia, czy jest ona
względniejsza dla sprawcy. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, iż
dla potrzeby odczytania aktualnego brzmienia przepisu należy sięgnąć po
utrwalony, jednolity, jednoznaczny, powszechny oraz autorytatywny sposób
jego rozumienia wyrażony w judykaturze Sądu Najwyższego, bądź
Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wtedy uznać można, że w praktyce
swego stosowania ów przepis nabrał takiej właśnie treści (por. m.in. wyrok z
dnia 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29,
postanowienie z dnia 4 grudnia 2000 r., SK 10/99, OTK ZU nr 8/2000, poz.
300, wyrok z dnia 3 października 2000 r., K 33/99, OTK ZU nr 6/2000, poz.
188, wyrok z dnia 2 czerwca 2009 r., SK 31/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 83,
wyrok z 24 czerwca 2008 r., sygn. SK 16/06, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 85,
postanowienie z 21 września 2005 r., sygn. SK 32/04, OTK ZU nr 8/A/2005,
poz. 95). Stosując więc reguły intertemporalne zawarte w Kodeksie karnym,
w szczególności zaś art. 4 § 1 k.k., przy dekodowaniu treści normy
wynikającej z przepisów ustawy poprzednio obowiązującej należy
uwzględniać to rozumienie owych przepisów, jakie przyjmowano powszechnie
w orzecznictwie w czasie występowania okoliczności faktycznych będących
przedmiotem oceny prawnej. W sprawie będącej przedmiotem niniejszego
rozstrzygnięcia chodziło o rozumienie znaczenia normatywnego art. 89 § 1
k.k. w czasie popełnienia przestępstw, których dotyczyły prawomocne wyroki
objęte następnie zaskarżonym wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w B.
6
Biorąc pod uwagę, że wszystkie ujawnione przestępstwa popełnione
przez skazanego R. D., a brane pod uwagę przez sąd a quo w perspektywie
wydania wyroku łącznego, zostały popełnione przed dniem 8 czerwca 2010 r. i
porównując rozumienie art. 89 § 1 k.k. w brzmieniu sprzed nowelizacji
dokonanej ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589) oraz
treść art. 89 § 1a k.k. obowiązującego w dniu wyrokowania przez sąd a quo
(19 lipca 2010 r.), skonstatować należy, że istotnie ustawą względniejszą dla
skazanego jest Kodeks karny w brzmieniu sprzed wskazanej wyżej
nowelizacji. Poprawne zastosowanie normy art. 4 § 1 k.k. powinno zatem
prowadzić do orzekania w przedmiocie wydania wyroku łącznego przez Sąd
Rejonowy w B. oparciu o art. 89 § 1 k.k. w jego pierwotnym brzemieniu, który
to przepis w jednolitej interpretacji Sądu Najwyższego wykluczał możliwość
orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności bez jej warunkowego
zawieszenia w sytuacji, gdy łączeniu podlegałyby kary jednostkowe
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy uchylił wyrok łączny
Sądu Rejonowego w B. z dnia 10 września 2012 r. w zaskarżonej części i w
tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13