Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 68/13
POSTANOWIENIE
Dnia 23 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Dołhy (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca)
SSN Rafał Malarski
Protokolant Danuta Bratkrajc
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zbigniewa Siejbika
w sprawie P. M.
skazanego z art. 288 § 1 kk,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 23 maja 2013 r.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego - na niekorzyść skazanego
od postanowienia Sądu Okręgowego w C.
z dnia 3 października 2012 r., utrzymującego w mocy postanowienie Sądu
Rejonowego w L.
z dnia 29 maja 2012 r.,
p o s t a n o w i ł:
uchylić zaskarżone postanowienie i utrzymane nim w mocy
postanowienie Sądu Rejonowego w L. i sprawę przekazać temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z dnia 9 lutego 2009 r., oskarżony P. M.
został uznany za winnego popełnienia występku z art. 288 § 1 k.k. i za to
wymierzono mu karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie
warunkowo zawieszono na okres 4 lat próby.
2
Powyższy wyrok uprawomocnił się 17 lutego 2009 r.
W dniu 17 sierpnia 2011 r. prokurator skierował do Sądu Rejonowego w L.
akt oskarżenia przeciwko P. M. zarzucając mu popełnienie w okresie próby, tj. od 1
lutego 2011 r. do 12 marca 2011 r. występku polegającego na dokonaniu wyrębu
drzew i ich zaborze w celu przywłaszczenia na szkodę J. D., tj. przestępstwa z art.
290 § 1 k.k. Sąd Rejonowy w L. wyrokiem z dnia 28 września 2011 r., uznał
oskarżonego P. M. za winnego popełnienia występku z art. 278 § 1 k.k.,
polegającego na wyrębie drzewa w lesie i jego zaborze w celu przywłaszczenia i za
to wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres próby 2 lat. Wyrok ten uprawomocnił się 29
października 2011 r.
Z uwagi na powyższe kurator zawodowy w dniu 2 stycznia 2012 r złożył w
Sądzie Rejonowym w L. wniosek o zarządzenie wykonania wobec P. M. kary
pozbawienia wolności uprzednio warunkowo zawieszonej wyrokiem tegoż Sądu z
dnia 9 lutego 2009 r.
Sąd Rejonowy w L. postanowieniem z dnia 29 maja 2012 r., nie zarządził
wykonania warunkowo zawieszonej kary roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności
orzeczonej wobec P. M. wyrokiem z dnia 9 lutego 2009 r.
W uzasadnieniu swojego stanowiska Sąd Rejonowy wskazał m.in., że w
przedmiotowej sprawie brak jest przesłanek do obligatoryjnego zarządzenia
wykonania kary z mocy art. 75 § 1 k.k. Jakkolwiek bowiem obydwa przypisane
skazanemu prawomocnymi wyrokami przestępstwa skierowane były przeciwko
mieniu, to jednak – w przeciwieństwie do przestępstwa z art. 290 § 1 k.k. –
przestępstwo z art. 288 § 1 k.k. nie zostało popełnione w celu osiągniecia korzyści
majątkowej. Brak jest przy tym jednocześnie przesłanek do zarządzenia wykonania
kary w oparciu o przepis art. 75 § 2 k.k.
W złożonym na powyższe postanowienie zażaleniu prokurator podniósł
m.in., że błędne jest stanowisko Sądu Rejonowego jakoby przypisane skazanemu
P. M. – powołanymi wyżej wyrokami – przestępstwa, nie były podobne w
rozumieniu art. 115 § 3 k.k., a tym samym nie zachodziły przesłanki do
obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej
wyrokiem z dnia 9 lutego 2009 r.
3
Sąd Okręgowy w C. postanowieniem z dnia 3 października 2012 r., utrzymał
w mocy postanowienie Sądu pierwszej instancji z dnia 29 maja 2012 r. W ocenie
Sądu odwoławczego wyrażane w orzecznictwie poglądy „pozwalały Sądowi
Rejonowemu na przyjęcie, że w realiach sprawy nie jest podobny do czynu z art.
288 § 1 k.k. czyn z art. 290 § 1 k.k. lub art. 278 § 1 k.k.” oraz, że „różni uszkodzenie
mienia od wyrębu drewna czy kradzieży nie tylko brak celu osiągnięcia korzyści
majątkowej, ale także odmienny zamiar i odmienny sposób działania”.
Kasację od prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w C. z dnia 3
października 2012 r. wywiódł – na niekorzyść skazanego – Prokurator Generalny,
który powołując się na zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść
orzeczenia naruszenia przepisu prawa materialnego – art. 75 § 1 k.k. w zw. z art.
115 § 3 k.k., polegającego na niezasadnym odstąpieniu od wydania postanowienia
o zarządzeniu wobec skazanego warunkowo zawieszonej kary pozbawienia
wolności na skutek błędnego przyjęcia, że popełnione przez niego w okresie próby
przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. nie jest podobne do przestępstwa z art. 288 § 1
k.k., za które został skazany, podczas gdy właściwa interpretacja normy art. 115 §
3 k.k. powinna doprowadzić Sąd do odmiennych wniosków i przyjęcia, że w sprawie
zaistniały przesłanki z art. 75 § 1 k.k. obligujące do zarządzenia wobec P. M.,
wymierzonej wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z dnia 9 lutego 2009 r., kary roku i 6
miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 4 lat próby
- wniósł w konkluzji o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz utrzymanego
nim w mocy postanowienia Sądu Rejonowego w L. i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania przed Sądem pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna i zawarty w niej postulat
uchylenia zaskarżonego postanowienia Sądu Okręgowemu w C. oraz utrzymanego
nim w mocy postanowienia Sądu Rejonowego w L. i przekazania sprawy temuż
Sądowi do ponownego jej rozpoznania w pierwszej instancji, zasługuje na
uwzględnienie.
W pierwszej kolejności – jedynie dla przypomnienia – wskazać należy, że
zgodnie z przepisem art. 75 § 1 k.k. sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany w
4
okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono
prawomocnie karę pozbawienia wolności. W przedmiotowej sprawie nie ulega zaś
wątpliwości, że P. M. w wyznaczonym okresie próby popełnił umyślne
przestępstwo, za które orzeczono karę pozbawienia wolności. Nie budzi przy tym
wątpliwości stanowisko, że skazaniem na karę pozbawienia wolności -
uzasadniającym obligatoryjne zarządzenie wykonania kary na podstawie art. 75 § 1
k.k. - jest skazanie na taką karę także z warunkowym zawieszeniem jej wykonania
(zob. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 17 września 1996 r., I KZP
19/96, OSNKW 1996/11-12/75).
Istota sporu w przedmiotowej sprawie dotyczy zatem jedynie tego, czy
przestępstwo wyrębu i kradzieży drzewa z lasu (za które P. M. został skazany
wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z dnia 28 września 2011 r.), jest przestępstwem
podobnym do przestępstwa uszkodzenia mienia z art. 288 § 1 k.k. (za które P. M.
został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z dnia 9 lutego 2009 r.).
Zgodnie z przepisem art.115 § 3 k.k. „przestępstwami podobnymi są
przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem
przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne”. Z powyższego wynika w
sposób jednoznaczny, że o podobieństwie przestępstw przesądzają trzy kryteria,
którymi są: 1) tożsamość rodzajowa; 2) zastosowanie przy popełnienia
przestępstwa przemocy lub groźby jej użycia oraz 3) działanie w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej. Co istotne jednak, są to kryteria niezależne i wyczerpujące,
dlatego też spełnienie któregokolwiek z nich przesądza o podobieństwie
przestępstw.
Zważając na zarzuty podniesione w kasacji Prokuratora Generalnego,
należy pominąć rozważania dotyczące podobieństwa przestępstw z uwagi na ich
popełnienie z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo popełnione w
celu osiągnięcia korzyści majątkowej, gdyż w omawianej sprawie nie mają one
zastosowania. Jeżeli natomiast chodzi o podobieństwo przestępstw z uwagi na ich
tożsamość rodzajową, to wystarczy odwołać się chociażby do stanowiska Sądu
Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 2 stycznia 2002 r. (sygn. akt II KKN
174/00, Prok. I Pr. – wkł. 2002/5/1). W sprawie tej rozpoznając kasację prokuratora
5
od orzeczenia jednego z sądów okręgowych, który „doszedł do wniosku, iż na
gruncie obowiązującego prawa nie mogą być uznane za podobne przestępstwa
kradzieży i zniszczenia mienia”, Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że jakkolwiek na
gruncie obowiązującego prawa zawężony został zakres tej przesłanki przy ocenie
podobieństwa przestępstw, to jednak nie oznacza to jeszcze, by z faktu posłużenia
się przez ustawodawcę w kodeksie karnym z 1969 r. (art. 120 § 2 d.k.k.)
sformułowaniem "dobro chronione prawem", a w obowiązującym kodeksie
sformułowaniem "rodzaj" (art. 115 § 3 k.k.), można było wnosić, iż doszło w nim do
zmiany o charakterze jakościowym. Nie można się z tym zgodzić, mając na uwadze
niekwestionowaną dotąd wykładnię pojęcia "rodzaj przestępstwa". Dobro chronione
przez prawo w ten sposób, że zamach na to dobro, ujęty w znamionach danego
typu przestępstwa, zagrożony jest karą, stanowi o przynależności rodzajowej
danego typu przestępstwa. Zdecydowanie przy tym należy odróżnić typ
przestępstwa od rodzaju przestępstwa.
W tym też zakresie słusznie wskazuje się, że o zaliczeniu dwóch lub
większej liczby przestępstw do "tego samego rodzaju" decydują dobra prawne,
przeciwko którym przestępstwa te były wymierzone. Jednorodzajowymi są więc
przestępstwa wymierzone przeciwko dobrom prawnym tego samego rodzaju,
niekoniecznie dobrom identycznym. Z tego też względu, że wspólnym rodzajowym
przedmiotem ochrony przepisów kryminalizujących zniszczenie mienia oraz
przepisów kryminalizujących kradzież jest mienie, przestępstwo zniszczenia mienia
oraz przestępstwo kradzieży są przestępstwami należącymi do tego samego
rodzaju (zob. J. Majewski, w: A. Zoll (red.), Kodeks Karny. Część ogólna.
Komentarz, T. I, Zakamycze 2004, wyd. II, s. 1397-1401). Argumentacja natomiast
Sądu Okręgowego – skądinąd oczywista - że „różni uszkodzenie mienia od wyrębu
drzewa czy kradzieży nie tylko brak celu osiągnięcia korzyści majątkowej, ale także
odmienny zamiar i odmienny sposób działania”, jest o tyle w omawianej kwestii
nietrafna, że przecież o jednorodzajowości przestępstw nie przesądza ani
tożsamość sposobu dziania sprawcy, ani też tożsamość celu, który mu przyświecał.
Te bowiem okoliczności mogą być co najwyżej brane pod rozwagę w przypadkach
dwóch pozostałych kryteriów podobieństwa przestępstw (zob. J. Majewski, op. cit.,
s. 1397).
6
Powyższej konstatacji nie zmienia przywołany w zaskarżonym kasacją
postanowieniu Sądu Okręgowego pogląd Sądu Najwyższego, który w jednym ze
swoich orzeczeń zajął stanowisko, że jakkolwiek „istotnie o przynależności
rodzajowej przestępstwa decyduje zaatakowane przestępstwem dobro prawne”, to
jednak przestępstwo uporczywego uchylania się od alimentacji (art. 209 § 1 k.k.),
którego głównym przedmiotem, a zarazem dobrem atakowanym przez sprawcę,
jest „obowiązek opieki”, nie zawsze jest przestępstwem podobnym do przestępstwa
znęcania się nad wspólnie zamieszkałymi z oskarżonym członkami jego rodziny
(art. 207 § 1 k.k.), które jest skierowane „przeciwko rodzinie” (postanowienie z dnia
20 kwietnia 2001 r., V KKN 47/01, OSNKW 2001/7-8/54).
Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w
postanowieniu.