Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 457/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Eugeniusz Wildowicz
SSA del. do SN Barbara du Château
Protokolant Barbara Kobrzyńska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora,
w sprawie K. H.
skazanego z art. 197 § 1 kk i innych przepisów
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 29 maja 2013r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 9 lipca 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Ś.
z dnia 30 stycznia 2012 r.,
1. zaskarżony wyrok uchyla w części utrzymującej w
mocy wyrok Sądu Rejonowego co do rozstrzygnięć
zawartych w pkt 1, 2 i 5 części dyspozytywnej i w tym
zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w P. do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym;
2. oddala kasację co do pozostałej części zaskarżonego
wyroku;
2
3. zwalnia skazanego od ponoszenia kosztów sądowych
postępowania kasacyjnego w części oddalającej kasację.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 30 stycznia 2012r., K. H.
został skazany za:
1. przestępstwo z art. 197§1 kk w zb. z art. art. 199§1 i 2 kk, 200§1 kk, 201
kk w zw. z art. 12 kk popełnione od 26 grudnia 1994r. do 30 października
2003r. na karę 8 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności wymierzoną na
podstawie art. 197§1 kk;
2. ciąg przestępstw z art. 197§1 kk w zb. z art. art. 199§1 i 201 kk w zw. z
art. 12 kk i art. 91§1 kk popełnionych od stycznia 2004r. do marca 2005r. i
od czerwca 2005r. do końca czerwca 2007r. na karę 6 lat pozbawienia
wolności wymierzoną na podstawie art. 197§1 kk;
3. przestępstwo z art. 197§1 kk w zb. z art. art. 199§1 i 201 kk w zw. z art.
12 kk popełnione od października 2009r. do listopada 2010r. na karę 3 lat
i 6 miesięcy pozbawienia wolności wymierzoną na podstawie art. 197§1
kk;
4. przestępstwo z art. 207§1 kk popełnione od grudnia 1994r. do listopada
2010r. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 85 kk i art. 86§1 kk Sąd Rejonowy wymierzył
oskarżonemu łączną karę 13 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności. Z mocy
art. 40§1 i 2 kk orzekł wobec niego pozbawienie praw publicznych na 5 lat, a
na podstawie art. 46§2 kk nawiązkę na rzecz pokrzywdzonej M.H. w kwocie
15 tys. zł.
Po rozpoznaniu apelacji wniesionych od tego wyroku przez
oskarżonego i jego obrońcę Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 9 lipca 2012r.
utrzymał w mocy wyrok Sadu Rejonowego, uznając te apelacje za oczywiście
bezzasadne.
W kasacji od prawomocnego wyroku, zaskarżającego go w całości,
obrońca skazanego zarzucił rażące naruszenie prawa procesowego, mające
istotny wpływ na treść orzeczenia, polegające na obrazie przepisu art. 455 kpk
przez niepoprawienie przez Sąd Okręgowy błędnej kwalifikacji prawnej czynu
3
przypisanego skazanemu w pkt 1 wyroku Sądu Rejonowego w sytuacji, gdy
zgodnie z treścią art. 4§1 kk czyn ten powinien być zakwalifikowany jako
przestępstwo o znamionach art. art. 197§1, 199, 200 i 201 kk w brzmieniu
obowiązującym przed zmianą dokonaną ustawą z dnia 27 lipca 2005r. o
zmianie ustaw Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego i Kodeks karny
wykonawczy (Dz. U. Nr 163, poz. 1363). W związku z tym, kara wymierzona
za ten czyn i kara łączna pozbawienia wolności, w przekonaniu obrońcy, są
rażąco niewspółmierne.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroków Sądów obu instancji i
przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył:
Nie można odmówić słuszności zarzutowi kasacji, wskazującemu na to,
że Sąd odwoławczy nie orzekł na korzyść oskarżonego poza granicami
zaskarżenia apelacją. W myśl art. 433§1 kpk sąd drugiej instancji rozpoznaje
sprawę w granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym o tyle, o ile
ustawa to przewiduje. Zgodnie z art. 455 kpk, niezależnie od granic
zaskarżenia i podniesionych zarzutów, na sądzie odwoławczym ciąży
powinność poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej czynu, przy
niezmienionych ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku sądu
pierwszej instancji. Prawidłowość subsumcji czynu pod właściwy przepis
prawa materialnego pozostaje zatem zawsze w zakresie kontroli odwoławczej.
W niniejszej sprawie obrońca oskarżonego nie podnosił w apelacji
zarzutu obrazy prawa materialnego przez błędne zakwalifikowanie
któregokolwiek z przestępstw w wyroku Sądu pierwszej instancji. Jeśli jednak,
odrzucając zarzuty apelacji Sąd Okręgowy nie orzekł w trybie art. 455 kpk o
poprawieniu kwalifikacji prawnej dwóch spośród przypisanych oskarżonemu
przestępstw, to zarzut obrazy tego przepisu, podniesiony w kasacji, jawi się
jako zasadny. Sąd ten nie dostrzegł, a w każdym razie nie nadał właściwego
znaczenia zmianom wprowadzonym do art. art. 197, 199 i 200 kk ustawą z
dnia 27 lipca 2005r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, Kodeks postępowania
karnego i Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 163, poz. 1363), która
weszła w życie 26 września 2005r. W odniesieniu do wymienionych wyżej
4
przepisów sprowadzają się one do: 1) podwyższenia dolnej i górnej granicy
zagrożenia ustawowego za przestępstwo z art. 197§1 kk odpowiednio z 1 do
2 lat i z 10 do 12 lat pozbawienia wolności, 2) wprowadzenia kwalifikowanego
typu przestępstwa z art. 199 przez ustanowienie §2 (gdy czyn z §1 jest
popełniony na szkodę małoletniego) z zagrożeniem od 3 miesięcy do 5 lat
pozbawienia wolności, 3) podwyższenia dolnej i górnej granicy zagrożenia
ustawowego za przestępstwo z art. 200 kk w taki sposób jak przy zmianie art.
197§1 kk. Wszystkie wymienione przepisy zostały zastosowane przez Sąd I
instancji przy kwalifikacji prawnej przestępstwa wymienionego w pkt 1 części
dyspozytywnej, a dwa z nich (art. 197§1 i art. 199§1 kk) do jednego z czynów
objętych skazaniem za ciąg przestępstw w pkt 2. Za podstawę kwalifikacji
prawnej przyjęto zatem stan prawny ukształtowany ustawą z dnia 27 lipca
2005r., zmieniającą treść tych przepisów, nadającą im charakter innych już
norm sankcjonujących. Wraz z wejściem w życie ustawy zmieniającej, czyny
wypełniające znamiona przestępstw z art. 197§1 kk i z art. 200 kk są surowiej
zagrożone, a czyn o znamionach dotychczas określonych w art. 199§1 kk,
jeśli jest popełniony na szkodę małoletniego, uzyskał postać surowiej
zagrożonego typu kwalifikowanego. Ustawa poprzednia była więc
względniejsza dla sprawcy. W myśl art. 4§1 kk nie wolno jej było stosować do
czynów popełnionych przed wejściem jej w życie.
Z treści wyroku Sądu Rejonowego wynika, że czyn objęty skazaniem w
pkt 1 i pierwszy z czynów objętych skazaniem za ciąg przestępstw w pkt 2
części dyspozytywnej, zostały popełnione przez oskarżonego przed wejściem
w życie ustawy zmieniającej. Należało je kwalifikować na podstawie przepisów
wówczas obowiązujących, przewidujących łagodniejsze sankcje karne.
Zastosowanie przepisów w postaci później im nadanej nastąpiło z obrazą ich
samych, a także art. 4§1 kk. Uchybień tych nie dostrzegł Sąd Okręgowy.
Trafnie zatem obrońca wytknął w kasacji rażące naruszenie tego przepisu,
obarczające wyrok wydany w drugiej instancji. Istotny wpływ naruszenia art.
455 kpk na treść zaskarżonego wyroku jest oczywisty, a wyraża się w samym
utrzymaniu w mocy kwalifikacji prawnej obu wskazanych wyżej przestępstw z
przepisów surowszych, nie obowiązujących w czasie ich popełnienia.
5
W świetle powyższego wniosek o uchylenie prawomocnego wyroku jest
zasadny, ale nie w odniesieniu do całego wyroku, jak tego domagał się
skarżący, lecz co do rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w zakresie utrzymania
w mocy wyroku Sądu I instancji skazującego za przestępstwa wymienione w
pkt 1 i 2 części dyspozytywnej, a w konsekwencji także w zakresie utrzymania
wymiaru łącznej kary pozbawienia wolności. Uchylając wyrok w tej części Sąd
Najwyższy przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu. Nie było natomiast podstaw do uchylenia prawomocnego
wyroku w pozostałej części. Czyn, za który skazano oskarżonego w pkt 3
części dyspozytywnej wyroku Sądu Rejonowego, został popełniony już po
wejściu w życie ustawy zmieniającej, natomiast przepis art. 207§1 kk
(skazanie w pkt 4) nie uległ zmianie w czasie obowiązywania Kodeksu
karnego z 1997r. Wskazane w kasacji uchybienie nie mogło więc mieć wpływu
na treść wyroku Sądu odwoławczego utrzymującego w mocy orzeczenia
skazujące za te dwa czyny, a także pozostałe rozstrzygnięcia zamieszczone w
wyroku Sądu pierwszej instancji. Kasację odnoszącą się do tej części wyroku
należało oddalić.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy w zakresie objętym uchyloną
częścią wyroku, Sąd odwoławczy, jeśli nie uwzględni odnośnych zarzutów
apelacji, powinien zastosować do przypisanych oskarżonemu przestępstw
popełnionych przed dniem 26 września 2005r. przepisy prawa materialnego
wówczas obowiązujące, a więc w sposób nie naruszający zasady lex retro
non agit (art. 4 kk). Na ich podstawie wymierzy kary za te czyny na nowo. Nie
będzie przy tym podstaw do przyjęcia konstrukcji ciągu przestępstw odnośnie
czynów zarzuconych w pkt II.1 i II. 2 aktu oskarżenia, a to wobec braku
przesłanki tożsamości znamion ustawowych (art. 91§1 kk). Skazując odrębnie
za każdy z tych czynów Sąd odwoławczy będzie miał na uwadze zakaz
reformationis in peius w postępowaniu ponownym (art. 443 kpk), co w
okolicznościach sprawy oznacza, że suma kar za oba przestępstwa nie może
przekroczyć wymiaru kary wymierzonej poprzednio za ciąg przestępstw. W
dalszej kolejności Sąd Okręgowy wymierzy oskarżonemu ponownie łączną
karę pozbawienia wolności za wszystkie zbiegające się przestępstwa.
6
O zwolnieniu oskarżonego od kosztów sądowych postępowania
kasacyjnego w części oddalającej kasację orzeczono na podstawie art. 624§1
kpk w zw. z art. 634 i 518 kpk.