Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 7/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Andrzej Stępka
SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Głodowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza,
w sprawie T. L. K.
o zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 4 czerwca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 lipca 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego
z dnia 14 marca 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
2
UZASADNIENIE
T. K. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz kwoty 11900 zł
tytułem odszkodowania oraz kwoty 100000 zł tytułem zadośćuczynienia z powodu
niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania w okresie od dnia 13
stycznia 2010 r. do dnia 26 sierpnia 2010 r.
Sąd Okręgowy w Ł., wyrokiem z dnia 14 marca 2012 r., zasądził od Skarbu
Państwa na rzecz T. K. kwotę 25000 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę, zaś w pozostałej części wniosek oddalił.
Od tego wyroku apelację wniósł pełnomocnik wnioskodawcy. Zaskarżył go w
części oddalającej wniosek o zasądzenie zadośćuczynienia i zarzucił obrazę prawa
materialnego, a mianowicie art. 445 § 1 i 2 k.c., poprzez błędną jego wykładnię i
przyjęcie, że w ustalonym stanie faktycznym odpowiednią kwotą zadośćuczynienia
w rozumieniu tego przepisu jest suma 25000 zł.
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Apelacyjny, wyrokiem z dnia 10 lipca 2012 r.,
utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną.
Kasację od tego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy. Zaskarżył go w
całości i zarzucił rażące naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny
wpływ na treść wyroku, a mianowicie:
1. art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art. 42 § 1 k.p.k. „poprzez obecność w składzie
orzekającym Sądu Apelacyjnego rozpoznającym wniesioną przez pełnomocnika
wnioskodawcy apelację sędziego Sądu Apelacyjnego M.W., która orzekała w
przedmiocie tymczasowego aresztowania stosowanego w postępowaniu
przygotowawczym jako sędzia sprawozdawca w składzie orzekającym Sądu
Apelacyjnego w dniu 31 marca 2010 r., sygn. akt II AKz …/10”,
2. art. 445 § 1 i 2 k.c. „poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy rażąco
niskiej kwoty zadośćuczynienia, która nie uwzględnia w dostatecznym stopniu
wszystkich ustalonych w sprawie relewantnych okoliczności mających wpływ na
wysokość świadczenia i nie spełnia swojej kompensacyjnej i satysfakcyjnej funkcji”.
W konkluzji kasacji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
3
W pisemnej odpowiedzi na kasację Prokurator Apelacyjny wniósł o jej
oddalenie. Natomiast prokurator Prokuratury Generalnej występujący na rozprawie
kasacyjnej wniósł o uznanie kasacji za zasadną w zakresie pierwszego zarzutu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja w zakresie, w jakim podnosi zarzut rażącego naruszenia art. 41 § 1
k.p.k., poprzez udział sędziego M. W. w składzie orzekającym Sądu Apelacyjnego
[…], który wydał zaskarżony wyrok, jest zasadna.
W orzecznictwie i doktrynie od dawna ugruntowany jest pogląd, że sędzia
biorący udział w jakimkolwiek stadium postępowania karnego w podejmowaniu
postanowień w kwestii tymczasowego aresztowania określonej osoby podlega
wyłączeniu na podstawie art. 41 § 1 k.p.k. od udziału w rozstrzyganiu wniosku o
odszkodowanie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie tej osoby
(zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 1989 r., WZP 1/89, OSNKW
1989, z. 3 - 4, poz. 24; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1979 r.,
II KZ 25/79, OSNKW 1979, z. 6, poz. 73; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21
kwietnia 2011 r., V KK 386/10, OSNKW 2011, z. 7, poz. 61; wyrok Sądu
Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 listopada 2002 r., II AKa 312/02, KZS 2002, z.
12, poz. 36; J. Grajewski, L.K. Paprzycki, S. Steinborn: Kodeks postępowania
karnego. Komentarz do art. 41, Lex/el. 2012).
Z taką sytuacją mamy do czynienia w sprawie niniejszej, jako że sędzia M. W.
- członek składu orzekającego Sądu Apelacyjnego w […], który rozpoznał apelację
pełnomocnika wnioskodawcy od wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 14 marca
2012 r. w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie
niesłuszne tymczasowe aresztowanie wnioskodawcy (wydał zaskarżony wyrok) - w
postępowaniu przygotowawczym brała udział, jako sędzia sprawozdawca, w
składzie orzekającym Sądu Apelacyjnego, rozpoznającym zażalenia obrońcy
wówczas podejrzanego T. K. na postanowienie o przedłużeniu tymczasowego
aresztowania. Sąd Apelacyjny, postanowieniem z dnia 31 marca 2010 r., utrzymał
wówczas w mocy zaskarżone postanowienie o przedłużeniu tymczasowego
aresztowania obecnego wnioskodawcy do dnia 15 maja 2010 r. (k. 21 – 25 akt
Sądu Najwyższego).
4
Z tego względu sędzia M. W. nie powinna zostać wyznaczona do składu
orzekającego sądu odwoławczego rozpoznającego apelację pełnomocnika
wnioskodawcy. Skoro jednak na tym etapie postępowania fakt uprzedniego
orzekania przez tego sędziego w przedmiocie tymczasowego wnioskodawcy został
przeoczony, brak było również w tym zakresie stosownego wniosku stron, to
obowiązek powiadomienia o tej okoliczności, poprzez złożenie żądania wyłączenia
od udziału w sprawie, ostatecznie obciążał sędziego. Obowiązek czuwania nad
zachowaniem bezstronności orzekania spoczywa właśnie na nim i pozostałych
członkach składu orzekającego w sprawie. Sędzia ma bowiem obowiązek
powiadomić o okoliczności, o której mowa w art. 41 § 1 k.p.k., przez złożenie
żądania wyłączenia od udziału w sprawie. Nie do sędziego należy zaś ocena, czy
okoliczność ta stanowi podstawę wyłączenia.
Niedopełnienie tego obowiązku daje stronie uprawnienie do podniesienia
zarzutu zaniechania podjęcia inicjatywy zmierzającej do wyłączenia sędziego, jeżeli
wykaże, że zachodziły uzasadnione wątpliwości co do bezstronności, wymagające
złożenia przez sędziego żądania lub wyłączenia z urzędu (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2011 r., V KK 386/11, OSNKW 2011, z. 7, poz.
61). Podzielić także należy stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w tym wyroku,
że niezłożenie przez sędziego żądania wyłączenia, gdy zachodzą uzasadnione
wątpliwości co do jego bezstronności, stanowi naruszenie art. 41 § 1 k.p.k., które
może stanowić podstawę zarzutu kasacyjnego.
Zaniechanie dokonania tej czynności w niniejszej sprawie przez sędziego M.
W. i branie przez nią udziału w składzie sądu, który wydał zaskarżony wyrok,
stanowiło uchybienie skutkujące rażącym naruszeniem przepisów prawa
procesowego, wskazanych w zarzucie kasacji, co z uwagi na ich rangę mogło mieć
istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku.
Dlatego ten wyrok należało uchylić i przekazać sprawę Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
W sytuacji, gdy rozpoznanie zarzutu naruszenia art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art.
42 § 1 k.p.k. okazało się wystarczające do zdecydowania o uchyleniu
zaskarżonego wyroku Sąd Najwyższy, działając na podstawie art. 436 k.p.k. w zw.
5
z art. 518 k.p.k. uznał, że badanie zasadności zarzutu z pkt. 2 kasacji byłoby
przedwczesne dla dalszego toku postępowania.
Kierując się powyższym, Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.