Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 329/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa B. Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu
Inwestycyjnego Zamkniętego w W.
przeciwko M.S. i A.W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 czerwca 2013 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego M. S.
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 marca 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w punktach: 1 (pierwszym) -
w części uwzględniającej powództwo i rozstrzygającej
o kosztach procesu - oraz 3 (trzecim) i w tym zakresie
przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powód B. Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny
Zamknięty w W. wystąpił przeciwko byłym członkom zarządu „S.” spółki z o.o. we
W., tj. A. W., M.S., Ma. S. i M. G. z żądaniem zapłaty kwoty 170.331,79 zł wraz z
ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.
Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 22 maja 2009 r.
Sąd Okręgowy we W. uwzględnił powództwo. Od powyższego nakazu zapłaty
pozwani M. S. oraz A. W. złożyli sprzeciw. Sąd Okręgowy we W., wyrokiem z dnia
2 marca 2010 r., oddalił powództwo wobec obu pozwanych. Ustalił, że w dniu 30
marca 1999 r. pomiędzy „S.” spółką z o.o. we W. a P. Bank S.A. w W. zawarta
została umowa o kredyt w rachunku bieżącym nr …1024. Aneksem nr 7 z dnia 14
grudnia 2000 r. wprowadzono dodatkowe zabezpieczenie spłaty kredytu w postaci
hipoteki umownej na rzecz banku w kwocie 160.000 zł na nieruchomości położonej
we W., przy ul. O. Następcą prawnym banku (od 2001 r.) był P.K.Bank S.A. w W.
Pozwani M. S. i Ma. S. pełnili funkcje członków zarządu w „S.” spółce z o.o. we W.
od dnia 31 stycznia 1994 r. do dnia 29 czerwca 2000 r. Uchwałą zgromadzenia
wspólników spółki z dnia 29 czerwca 2000 r. odwołano ich z funkcji członków
zarządu, ustanawiając jednoosobowy zarząd w osobie pozwanego A. W., który
pełnił tę funkcję do dnia 13 października 2000 r., kiedy to uchwałą zgromadzenia
wspólników z dnia 13 października 2000 r. ponownie powołano zarząd w osobach
pozwanych M. S. i Ma. S. Następnie, uchwałą zgromadzenia wspólników z dnia 16
grudnia 2000 r., odwołano M. S. z funkcji prezesa zarządu, powołując
na to stanowisko M. G.
W dniu 11 stycznia 2001 r. Urząd Skarbowy we W. złożył do Sądu
Rejonowego we W. wniosek o ogłoszenie upadłości „S.” spółki z o.o. we W. W dniu
13 kwietnia 2001 r. Sąd Rejonowy we W. ogłosił upadłość spółki reprezentowanej
przez pozwanych. Ustalił, iż dłużnik, poczynając od czerwca 2000 r., całkowicie
zaprzestał regulowania należności z tytułu podatków, składek na ubezpieczenia
społeczne oraz innych długów. Zaprzestanie płacenia należności
publicznoprawnych trwało co najmniej 8 miesięcy. W związku z ogłoszeniem
3
upadłości spółki P. K. Bank S.A. w W., pismem z dnia 18 czerwca 2001 r., zgłosił
wierzytelność do masy upadłości w wysokości 170.402,14 zł. Wymieniona kwota
wynikała: 1) z tytułu umowy kredytowej nr 1999-1024 - 169.582,14 zł, w tym: kwota
147.229,28 zł jako niespłacony kapitał kredytu, kwota 19.899,42 zł - jako
niespłacone oprocentowanie kredytu naliczone do dnia 30 marca 2001 r., kwota
2.383,44 zł jako należne odsetki karne za zwłokę naliczone od 1 kwietnia 2001 r. do
13 kwietnia 2001 r. oraz 2) z tytułu prowadzenia rachunku bankowego - 820 zł. W
piśmie tym wierzyciel wskazał, iż wierzytelności opisane w pkt 1 są zabezpieczone
aktualnie wekslem in blanco upadłego wraz z deklaracją wekslową oraz hipoteką w
kwocie 160.000 zł na nieruchomości położonej we W., zapisanej w KW nr 67…
prowadzonej przez Sąd Rejonowy we W. Wierzyciel zaznaczył jednocześnie, że
opisana nieruchomość nie była już własnością upadłego, lecz osoby trzeciej,
jednakże w sytuacji kwestionowania przez syndyka masy upadłości skuteczności
przeniesienia przez upadłego własności tej nieruchomości na osobę trzecią, gdyby
okazało się, że nieruchomość wchodzi w skład masy upadłości, wierzyciel wniósł
o uznanie, że wierzytelność powinna być zaliczona do kategorii „2b". Wierzyciel
oświadczył również, iż nie zrzeka się zabezpieczenia. Wierzytelności opisane w pkt
2 nie były zabezpieczone na majątku upadłego i powinny być zaliczone do kategorii
„6". Pismem z dnia 12 lipca 2001 r., P. K. Bank S.A. dokonał uzupełniającego
zgłoszenia wierzytelności - która mu przysługiwała w stosunku do upadłego jako
dłużnika osobistego z tytułu poręczenia na wekslu i dłużnika rzeczowego z tytułu
hipoteki na nieruchomości upadłego - wynikającej z umowy o kredyt nr …1057 z
dnia 12 czerwca 1999 r. wraz z aneksami, w łącznej wysokości 352.214,20 zł.
W projekcie listy wierzytelności syndyk uznał wierzytelność P. K. Banku S.A.
w kwocie 522.545,99 zł, przy czym w przypadku sprzedaży nieruchomości w N.
(KW 37…) zaspokojenie wierzyciela co do kwoty 352.214,20 zł nastąpić miało w
kategorii „2b" do wysokości uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości z uwagi na
zabezpieczenie wierzytelności w postaci hipoteki zwykłej w kwocie 350.000 zł wraz
z oprocentowaniem w wysokości 18,5% w stosunku rocznym. Syndyk zaprzeczył
natomiast w części oświadczeniu wierzyciela odnośnie do ujęcia kwoty 169.512,14
zł w kategorii wierzytelności „2b", gdyż hipoteka ustanowiona jest na nieruchomości
osoby trzeciej (KW 67…). Postanowieniem z dnia 17 grudnia 2001 r., Sędzia
4
komisarz uznał wierzytelności w kwocie 522.545,99 zł zgodnie z projektem listy
wierzytelności.
W wyniku działań syndyka masy upadłości Sąd Okręgowy we W., wyrokiem
z dnia 31 marca 2003 r., nakazał K. S. wydanie syndykowi masy upadłości spółki
„S.” nieruchomości położonej przy ul. O., objętej księgą wieczystą KW 67….
W dniu 1 czerwca 2006 r. syndyk masy upadłości „S.” spółki z o.o. we W.
przedłożył poprawiony ostateczny plan podziału funduszy masy upadłości
obejmujących wierzycieli kategorii „2a" i „2b". Zgodnie z jego treścią, wierzytelność
P. K. Banku S.A., przyporządkowana do kategorii „2b", wynosiła 352.214,20 zł i
zgodnie z projektem podziału funduszu masy kwota przypadająca wierzycielowi w
ramach tej kategorii wyniosła 90.519,14 zł. Obwieszczenie o ostatecznym planie
podziału funduszu masy upadłości obejmujący wierzycieli kat. „2a" i „2b", jak i o
przysługujących środkach zaskarżenia co do niego, ukazało się w „X." w dniu 8
czerwca 2006 r. W wyniku wniesionych zarzutów Sąd Rejonowy we W. zmienił
ostateczny plan podziału funduszy masy upadłości „S.” spółki z o.o. we W., w
wyniku czego wierzyciel P. K. Bank miał zostać zaspokojony w 25,5627%, tj. w
kwocie 90.035,67 zł.
W dniu 16 czerwca 2006 r. pomiędzy P. K. Bankiem S.A. w W. - jako zbywcą -
a B. Niestandaryzowanym Sekurytyzacyjnym Funduszem Inwestycyjnym
Zamkniętym w W. - jako nabywcą - zawarta została umowa przelewu
wierzytelności, na mocy której strona powodowa nabyła wierzytelność w kwocie
170.331,79 zł wraz ze wszystkimi prawami i zabezpieczeniami, przysługującą
wobec „S. " spółki z o.o. we W. z tytułu umowy o kredyt w rachunku bieżącym nr
…1024.
Pismem z dnia 26 lipca 2007 r., syndyk masy upadłości przedłożył dowody
potwierdzające wykonanie ostatecznego planu podziału funduszu masy upadłości,
jednocześnie wyjaśnił, iż kwota 90.035,67 zł wydzielona w planie podziału
w kategorii „2 b" na rzecz P. K. Banku S.A., w związku z przelewem wierzytelności
przez tego wierzyciela, została przekazana nabywcy wierzytelności, tj. B.
Niestandaryzowanemu Sekurytyzacyjnemu Funduszowi Inwestycyjnemu
Zamkniętemu.
5
Sąd Okręgowy uznał za nieuzasadnione zarzuty pozwanych dotyczące
braku legitymacji strony powodowej do wytoczenia powództwa oraz przedawnienia
roszczenia. Powód wykazał za pomocą stosownych dokumentów urzędowych
następstwo prawne, natomiast początek biegu terminu przedawnienia
dochodzonego roszczenia nastąpił dopiero z dniem wydania postanowienia
o zakończeniu postępowania upadłościowego, tj. 31 lipca 2007 r. Trwałe
zaprzestanie płacenia długów przez „S. " spółkę z o.o. miało miejsce już w czasie
pełnienia funkcji członka zarządu przez A. W. i było kontynuowane w okresie
późniejszym. Mimo tego powództwo nie mogło być uwzględnione na podstawie art.
299 k.s.h. z uwagi na niewykazanie przesłanki bezskuteczności egzekucji
wierzytelności przysługującej wierzycielowi wobec upadłej spółki. Wprawdzie strona
powodowa przedłożyła tytuł egzekucyjny, którym jest wyciąg z listy wierzytelności,
jednakże zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazywał, iż możliwe było
uzyskanie zaspokojenia wierzytelności z masy upadłości. Strona powodowa
posiadała bowiem zabezpieczenie rzeczowe wierzytelności powstałej z tytułu
umowy kredytu nr …1024 w postaci hipoteki w kwocie 160.000 zł na nieruchomości
położonej we W. W wyniku działań syndyka, podjętych w toku postępowania
upadłościowego, nieruchomość objęta księgą wieczystą KW 67…, została
odzyskana i włączona do masy upadłości. Natomiast wierzyciel, który o tym
wiedział, zaniechał jakichkolwiek czynności zmierzających do zmiany kategorii
swojej wierzytelności z „6" na „2b", przez co pozbawił się szans na uzyskanie
jakiejkolwiek kwoty z tego tytułu. Wierzyciel nie wniósł też żadnych zastrzeżeń do
ostatecznego planu podziału sporządzonego przez syndyka masy upadłości.
Zaakceptował on wpisanie wierzytelności w kwocie 169.512,14 zł do kat. „6",
pomimo posiadania zabezpieczenia w postaci hipoteki. Możliwość zaspokojenia się
przez stronę powodową z funduszy masy upadłości w zakresie dochodzonej
należności nie była jedynie teoretyczna, ale jak najbardziej realna. Strona
powodowa mogła przeprowadzić skuteczną egzekucję wierzytelności z majątku
spółki, jednakże jedynie w wyniku własnych błędów i zaniechań do tego nie
doprowadziła, co nie pozwalało przerzucić odpowiedzialności za te zaniechania na
członków zarządu upadłej spółki.
6
Sąd Apelacyjny, wyrokiem z dnia 16 lipca 2010 r., oddalił apelację strony
powodowej. Na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej Sąd Najwyższy,
wyrokiem z dnia 16 listopada 2011 r., uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w części
dotyczącej pozwanego M. S., przekazując w tym zakresie sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi drugiej instancji.
Wyrokiem z dnia 20 marca 2012 r., Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony
wyrok Sądu Okręgowego w części oddalającej powództwo wobec M. S. w ten
sposób, że zasądził od tego pozwanego na rzecz powoda kwotę 169.582,14 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia 4 maja 2009 r., oddalając dalej idące powództwo
wobec tego pozwanego, nadto w części rozstrzygającej o kosztach procesu
pomiędzy pozwanym M. S. a stroną powodową w ten sposób, że zasądził od
pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 12.117 zł tytułem zwrotu kosztów
procesu, zastrzegając, że odpowiedzialność pozwanego M. S. jest solidarna
z odpowiedzialnością pozwanych Ma. S. i M. G. wynikającą z nakazu zapłaty
wydanego w postępowaniu upominawczym przez Sąd Okręgowy we W. w dniu 22
maja 2009 r. sygn. Akt […]; oddalił apelację w pozostałej części w stosunku do
pozwanego M. S. oraz zasądził od pozwanego M. S. na rzecz strony powodowej
kwotę 21.534 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.
Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej
instancji. Nie podzielił jednak wyrażonej przez ten Sąd oceny o możliwości
uzyskania zaspokojenia dochodzonej wierzytelności z masy upadłości.
Wbrew stanowisku pozwanego, stronie powodowej przysługiwała legitymacja
procesowa czynna. Istnienie dochodzonej przez nią wierzytelności wynikało z tytułu
egzekucyjnego, jakim jest lista wierzytelności. Jakkolwiek strona powodowa nie
była stroną czynności prawnej, z której wywodziła się dochodzona przez nią
wierzytelność, to jednak wykazała, że jest następcą prawnym wierzyciela spółki
reprezentowanej przez pozwanych, od którego nabyła wierzytelność. Strona
powodowa udowodniła ten fakt, przedstawiając wyciąg z ksiąg rachunkowych
funduszu sekurytyzacyjnego, czyli dokument urzędowy w myśl przepisu art. 194
ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz.U. Nr 146, poz.
1546, dalej: „u.f.i."). Jakkolwiek z dniem 25 lipca 2011 r. przepis art. 194,
w zakresie, w jakim nadawał moc prawną dokumentu urzędowego księgom
7
rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego
w postępowaniu cywilnym prowadzonym wobec konsumenta, wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 11 lipca 2011 r. (Dz.U. z 2011 r., Nr 152, poz. 900), został
uznany za niezgodny z przepisami art. 2, art. 32 ust. 1 zd. 1 i art. 76 Konstytucji,
to jednak jego częściowa niekonstytucyjność nie rzutowała na moc dowodową
i wiarygodność tego dokumentu w obecnym postępowaniu, skoro dokument ten
dotyczył dłużnika - osoby prawnej, która w świetle art. 221
k.c. nie jest
konsumentem. Samo zaprzeczenie przez pozwanego prawdziwości tego
dokumentu, zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c. i art. 252 k.p.c., nie przerzucało przy tym
ciężaru dowodu na stronę powodową. Częściowo jego prawdziwość podważył
natomiast sam powód konstruując podstawę faktyczną żądania obarczoną
wewnętrzną sprzecznością. Strona powodowa wywodziła bowiem, że nabyła
wierzytelność, przysługującą P. K. Bankowi S.A. w W. wobec spółki
reprezentowanej przez pozwanych, mającą swe źródło w umowie kredytu.
Jednocześnie żądaniem objęła, ponad kwotę zadłużenia wynikającego z tej umowy,
również kwotę 820 zł, którą spółka była dłużna jej poprzednikowi prawnemu nie
z tytułu umowy kredytu, lecz z tytułu umowy rachunku bankowego. Strona
powodowa jednak nie nabyła wierzytelności z umowy rachunku bankowego,
a kwoty 820 zł nie ujmowała nawet w przedstawionym wykazie nabytych
wierzytelności. Z tej przyczyny nie można było uznać za zasadnego powództwa
w odniesieniu do tej kwoty.
Sąd Apelacyjny przyjął, że w odniesieniu do pozwanego zachodziły
przesłanki odpowiedzialności wynikającej z art. 299 § 1 k.s.h. Pozwany podniósł,
że nie ponosił winy za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Jednakże,
postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2003 r., Sąd Rejonowy we W. pozbawił M. S.
prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia
funkcji reprezentanta lub pełnomocnika przedsiębiorcy, członka rady nadzorczej i
komisji rewizyjnej w spółce akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością lub
spółdzielni na okres 4 lat ze względu na niezgłoszenie w terminie wniosku o
ogłoszenie upadłości reprezentowanej przez niego spółki, a zatem podniesione
przez pozwanego okoliczności nie mogły doprowadzić do jego ekskulpacji.
8
Uwzględniając powyższe roszczenie strony powodowej zostało
uwzględnione do kwoty 169.582,14 zł, wskazanej przez wierzyciela w zgłoszeniu
wierzytelności jako należność z umowy kredytu, tj. tej umowy, której prawa
i obowiązki stały się przedmiotem umowy przelewu, i z której strona powodowa
wywodziła swe uprawnienia jako wierzyciel. Rozstrzygnięcie dotyczące odsetek za
opóźnienie zostało wydane na podstawie art. 481 § 1 k.c.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego w części uwzględniającej apelację powoda
(pkt 1 z wyjątkiem zawartego w nim rozstrzygnięcia oddalającego dalej idące
powództwo) skargę kasacyjną wniósł pozwany M. S. W ramach drugiej podstawy
kasacyjnej zarzucił naruszenie art. 244 i art. 252 k.p.c. w zw. z art. 194 u.f.i. i art. 6
k.c. przez błędne ich zastosowanie i przyjęcie, że to pozwany winien udowodnić
brak cesji oraz istnienia dochodzonej pozwem wierzytelności, podczas, gdy to
powód w razie zaprzeczenia przez pozwanego treści wyciągu powodowego
funduszu winien przedstawić odpowiednie dowody na cesję i istnienie
wierzytelności. Pozwany wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części
i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej
instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która
z faktu tego wywodzi skutki prawne. Ze względu na powyższą zasadę dotyczącą
ciężaru dowodu, według art. 232 k.p.c., strona w postępowaniu sądowym jest
zobowiązana wskazywać fakty oraz dowody na potwierdzenie jej twierdzeń.
Niewątpliwie, w świetle zasady wyrażonej w art. 6 k.c., na stronie powodowej
spoczywał ciężar dowodu istotnych dla uwzględnienia powództwa opartego na
podstawie art. 299 § 1 k.s.h. okoliczności, w tym istnienia i wysokości dochodzonej
wierzytelności oraz jej nabycia przez powoda w drodze przelewu od poprzedniego
wierzyciela. Reguła wynikająca z art. 6 k.c. może ulec jednak zmianie na podstawie
przepisów odrębnych zmieniających ciężar dowodu. Do takich przepisów należy
zaliczyć przepisy dotyczące dokumentów urzędowych. Zgodnie bowiem z art. 244
§ 1 k.p.c., dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez
powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie
9
ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.
Przepis ten wprowadza domniemanie autentyczności i domniemanie prawdziwości
treści dokumentu urzędowego. W konsekwencji, jak stanowi art. 252 k.p.c., strona,
która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego albo twierdzi, że zawarte
w nim oświadczenia organu, od którego dokument ten pochodzi są niezgodne
z prawdą, powinna okoliczności te udowodnić.
W sprawie - odnośnie do okoliczności nabycia przez powoda od
poprzedniego wierzyciela (P. K. Banku SA.) na podstawie umowy przelewu
dochodzonej wierzytelności - powód dla wykazania tego faktu powołał się na dowód
w postaci wyciągu z ksiąg prowadzonych przez powoda, będącego funduszem
sekurytyzacyjnym. Zgodnie z art. 194 u.f.i., księgi rachunkowe funduszu
sekurtyzacyjnego, wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby upoważnione do
składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych funduszu
i opatrzone pieczęcią towarzystwa zarządzającego funduszem sekurytyzacyjnym
oraz wszelkie wystawione w ten sposób oświadczenia zawierające zobowiązania,
zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw lub pokwitowania odbioru należności
mają moc prawną dokumentów urzędowych. Wyciągi wystawione na podstawie art.
194 ust. 1 u.f.i., według podziału dokumentów zawartego w przepisach k.p.c. na
prywatne i urzędowe, mają status dokumentów prywatnych. Jednakże na mocy
przepisu szczególnego zawartego w art. 194 u.f.i. mają do nich zastosowanie
przepisy dotyczące dokumentów urzędowych, tj. art. 252 w zw. z art. 244 § 1 k.p.c.,
zmieniające ciężar dowodu według zasad z art. 6 k.c. W konsekwencji, wbrew
zasadzie wynikającej z art. 6 k.c., ten, kto zaprzecza prawdziwości danych
zawartych w wyciągu funduszu sekurytyzacyjnego, powinien wykazać, że nie są
one zgodne z prawdą. W orzecznictwie Sądu Najwyższego zwrócono jednak
uwagę, że wynikające z art. 244 § 1 k.p.c. w zw. z art. 194 u.f.i. domniemanie
zgodności z prawdą danych ujawnionych w wyciągu funduszu sekurytyzacyjnego
należy ściśle wiązać tylko z tymi okolicznościami, które według przepisów
szczególnych powinny być przedmiotem zapisów w księgach rachunkowych
prowadzonych przez fundusz sekurytyzacyjny. Wyciąg z ksiąg funduszu nie może
zawierać innych danych ponad te, które ujawniane są w samych księgach
10
rachunkowych według przepisów ustawy o rachunkowości i przepisów
wykonawczych do tej ustawy.
Zasady prowadzenia rachunkowości przez fundusze inwestycyjne w chwili
wystawienia wyciągu przez stronę powodową były regulowane przepisami ustawy
z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (obecnie: jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r.
Nr 330) oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie
szczegółowych zasad rachunkowości funduszy inwestycyjnych (Dz.U. Nr 249,
poz. 1859) wcześniej zaś przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia
8 października 2004 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości funduszy
inwestycyjnych (Dz.U. Nr 231, poz. 2318). Zgodnie z § 6 ust. 3 rozporządzenia
z 24 grudnia 2007 r., księgi rachunkowe obejmują m.in. elementy określone w art.
13 ust. 1 ustawy o rachunkowości, według którego księgi rachunkowe obejmują
zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą: dziennik,
księgę główną, księgi pomocnicze, zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej
oraz sald ksiąg pomocniczych i wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).
Dziennik, zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o rachunkowości, zawiera chronologiczne
ujęcie zdarzeń, jakie nastąpiły w danym okresie sprawozdawczym. Konta księgi
głównej zawierają zapisy o zdarzeniach w ujęciu systematycznym, (art. 15 ust. 1
ustawy o rachunkowości). Uszczegółowieniem i uzupełnieniem księgi głównej
są księgi pomocnicze prowadzone m.in. dla operacji zakupów (art. 16 ust. 1 i art. 17
ust. 1 pkt 5 ustawy o rachunkowości). Zapisów w księgach dokonuje się
na podstawie dowodów księgowych, które powinny zawierać m.in. określenie
stron dokonujących operacji gospodarczej, opis operacji, jej wartość i datę
dokonania (art. 21 ustawy o rachunkowości). Zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy
o rachunkowości, zapis księgowy powinien zawierać co najmniej: datę dokonania
operacji gospodarczej, określenie rodzaju i numer identyfikacyjny dowodu
księgowego stanowiącego podstawę zapisu oraz jego datę, jeżeli różni się ona
od daty dokonania operacji, zrozumiały tekst, skrót lub kod operacji, kwotę i datę
zapisu, oznaczenie kont, których dotyczy. Uwzględniając powyższe przepisy,
uzasadniony jest wniosek, że dane ujmowane w księgach rachunkowych funduszu
oraz wyciągu z tych ksiąg mogą stanowić dowód jedynie tego, że określonej kwoty
wierzytelność jest wpisana w księgach rachunkowych względem określonego
11
dłużnika na podstawie opisanego w tych księgach zdarzenia, np. cesji
wierzytelności. Dokumenty te potwierdzają więc sam fakt zdarzenia w postaci cesji
wierzytelności. Nie stanowią one jednak dowodu na skuteczność dokonanej cesji
wierzytelności oraz istnienia i wysokości nabytej wierzytelności. Okoliczności te,
w razie ich kwestionowania przez stronę przeciwną, powinien wykazać fundusz
odpowiednimi dowodowymi, zgodnie z ciężarem dowodu wynikającym z art. 6 k.c.
(por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2009 r.,
III CZP 65/09, OSNC 2010, nr 4, poz. 51). Za uzasadniony więc należy uznać
zarzut naruszenia przepisów powołanych w skardze kasacyjnej w zakresie, w jakim
Sąd Apelacyjny przyjął, że pozwany powinien udowodnić nie tylko fakt niezawarcia
umowy przelewu wierzytelności na rzecz strony powodowej, ale również jej
nieskuteczność, gdyż przedłożony przez stronę powodową wyciąg z ksiąg
rachunkowych tego funduszu stanowił dowód skutecznego nabycia wierzytelności
w stosunku do spółki, za której zobowiązania ponosił odpowiedzialność pozwany
na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. Naruszenie tych przepisów miało przy tym istotny
wpływ na wynik sprawy, gdyż przesądziło o uznaniu za nieuzasadnionego zarzutu
pozwanego o braku legitymacji czynnej powoda.
Nie był natomiast uzasadniony zarzut naruszenia wskazanych w skardze
kasacyjnej przepisów w zakresie kwestionującym zasadność przyjęcia przez Sąd
Apelacyjny istnienia i wysokości dochodzonej wierzytelności wobec spółki, której
reprezentantem był pozwany M. S., będącej przedmiotem umowy przelewu.
Ustalenie istnienia i wysokości niezaspokojonej wierzytelności P. K. Banku S.A.
wobec „S. " spółki z o.o. nastąpiło na podstawie także innych dowodów niż wyciąg
z ksiąg powodowego funduszu, w szczególności na podstawie listy wierzytelności
sporządzonej w postępowaniu upadłościowym.
Z tych względów na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 w zw.
z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.
12