Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 319/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jerzy Grubba
SSA del. do SN Barbara du Château
Protokolant Ewa Oziębła
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zbigniewa Siejbika,
w sprawie M. M. W.-R.
skazanej z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005r., o
przeciwdziałaniu narkomanii
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 25 czerwca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 kwietnia 2012 r., sygn. akt […],
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 21 października 2011 r., sygn. akt […],
na podstawie art. 537 § 2 kpk w zw. z art. 439 § 1 pkt. 9 kpk i
art. 17 § 1 pkt. 9 kpk oraz art. 632 pkt. 2 kpk uchyla zaskarżony
wyrok w części dotyczącej skazania oskarżonej za czyn z art. 18
§ 3 kk w zw. z art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005r., o
przeciwdziałaniu narkomanii i umarza postępowanie o ten czyn,
zaś kosztami procesu w tej części obciąża Skarb Państwa, i w
2
związku z tym uchyla orzeczenie zawarte w pkt. II zaskarżonego
wyroku.
UZASADNIENIE
M. M. W. – R. została oskarżona:
1) o dokonanie czynu wypełniającego dyspozycje art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 56
ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z
art. 12 k.k. i 65 k.k., polegającego na tym, że w dniu 11 września 2005 r. w Ł.,
wbrew przepisom ustawy z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii,
działając wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi i nieustalonymi
osobami, co do których prowadzone jest odrębne postępowanie, w warunkach
zorganizowanej grupy przestępczej opisanej w punkcie I aktu oskarżenia,
usiłowała wprowadzić do obrotu znaczne ilości środków psychotropowych w
postaci: tzw. tabletek ekstazy w ilości 35.586 sztuk, siarczanu amfetaminy w
ilości 3.820,97 gramów oraz środków odurzających w postaci kokainy w ilości
183,50 gramów, marihuany w ilości 1372,51 gramów, lecz zamierzonego celu
nie osiągnęła z uwagi na zatrzymanie przez policję,
2) o popełnienie w tym samym czasie i miejscu czynu z art. 263 § 2 k.k.
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 21 października 2011 r. w miejsce
czynu opisanego w pkt 1 uznał oskarżoną za winną tego, że w dniu 11 września
2005 r. w Ł., wbrew przepisom z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii,
działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą odpowiadającą w niniejszym
postępowaniu, usiłowała wprowadzić do obrotu znaczne ilości środków
psychotropowych w postaci: tzw. tabletek ekstazy w ilości 35.586 sztuk, siarczanu
amfetaminy w ilości 3.820,97 gramów oraz środków odurzających w postaci
kokainy w ilości 183,50 gramów, marihuany w ilości 1372,51 gramów, lecz
zamierzonego celu nie osiągnęła z uwagi na zatrzymanie przez policję, czym
wyczerpała dyspozycję art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 5 ust. 1 i 3 ustawy z dnia
29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.) i za
to na podstawie art. 14 § 1 k.k. w związku z art. 56 ust. 3 powołanej ustawy
wymierzył jej karę roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz 50 stawek
dziennych grzywny po 100 zł każda,
3
a nadto za czyn z pkt 2 na podstawie art. 263 § 2 k.k. skazał ją na karę 6
miesięcy pozbawienia wolności, po czym na podstawie art. 85 i 86 § 1 k.k.
wymierzył jej karę łączną roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Tymże wyrokiem został skazany również K. W. – R. na podstawie art. 56 § 1
i 3 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii i art. 13 § 1 k.k. w zw. z
art. 65 k.k. i 11 § 2k.k., za czyn opisany w ten sposób, że w okresie casu od
początku wiosny 2005 roku do dnia 21 sierpnia 2005 roku i od dnia 2 września
2005 roku do dnia 11 września 2005 roku w Ł., wbrew przepisom ustawy z dnia
25.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, działając wspólnie i w porozumieniu z
innymi ustalonymi i nieustalonymi osobami, co do których prowadzone jest odrębne
postępowanie, działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru oraz warunkach
zorganizowanej grupy przestępczej opisanej w punkcie I oskarżenia, wprowadził do
obrotu znaczne ilości środków psychotropowych w postaci: tzw. tabletek ekstazy w
ilości nie mniejszej niż 170.000, sztuk oraz substancji odurzających w postaci
kokainy w ilości nie mniejszej niż 15 gramów, przy czym z popełnienia
przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, zaś w dniu 11 września 2005 r. w
Ł., wbrew przepisom z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, działając
wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi i nieustalonymi osobami, co do
których prowadzone jest odrębne postępowanie, w warunkach zorganizowanej
grupy przestępczej opisanej w punkcie I aktu oskarżenia, usiłował wprowadzić do
obrotu znaczne ilości środków psychotropowych w postaci: tzw. tabletek ekstazy w
ilości 35.586 sztuk, siarczanu amfetaminy w ilości 3.820,97 gramów oraz środków
odurzających w postaci kokainy w ilości 183,50 gramów, marihuany w ilości
1372,51 gramów, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na zatrzymanie
przez policję.
Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu apelacji obrońcy oskarżonej i z urzędu
wobec K. W. – R., zmienił zaskarżony wyrok min. w ten sposób, że w miejsce
przypisanego oskarżonej przestępstwa narkotykowego uznał ją za winną tego, że w
dniu 28 lipca 2005 r. w Ł. działając w zamiarze, aby K. W. – R. wprowadził do
obrotu środki psychotropowe i odurzające, udzieliła mu do tego pomocy, poprzez
wynajęcie od A. H. mieszkania przy ul. B. w Ł., to jest popełnienia przestępstwa
wyczerpującego dyspozycję art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29
4
lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 124) i
za to na podstawie art. 19 § 1 k.k. w zw. z art. 56 ust. 1 ustawy wymierzył
oskarżonej karę roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności i 50 stawek dziennych
grzywny po 100 zł za stawkę, uniewinnił ja od popełnienia czynu z art. 263 § 2 k.k.,
zaś w odniesieniu do K. W. – R. z wyżej opisanego przestępstwa wyeliminował
zwrot „wspólnie i w porozumieniu z M.W. – R.”
Kasację od tego wyroku złożyła obrońca skazanej, zarzucając rażące
naruszenie art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. i art. 5 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457
§ 3 k.p.k., polegające min. na nierozważeniu przez Sąd II instancji wszystkich
wniosków i zarzutów powołanych w ramach wniesionego przez obrońcę środka
odwoławczego w zakresie, w jakim wskazywały one na brak możliwości w oparciu o
zgromadzony materiał dowodowy w sprawie, przypisania oskarżonej sprawstwa w
jakiejkolwiek zjawiskowej formie przestępstwa w zakresie pierwotnie przypisanego
oskarżonej czynu współudziału w usiłowaniu wprowadzenia do obrotu znacznych
ilości narkotyków (art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.
o przeciwdziałaniu narkomanii), art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k. i 457 § 3
k.p.k., nadto w razie niepodzielenia wcześniejszych zarzutów, rażące naruszenie
art. 440 k.p.k. w zw. z art. 455 k.p.k. i art. 7 k.p.k., przez niezastosowanie art. 22 k.k.
W konkluzji skarżąca wniosła o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej oddalenie „jako
niezasadnej”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z zasadą skargowości, zawartą w art. 14 § 1 k.p.k., przedmiotem
osądu może być tylko to zdarzenie faktyczne, inaczej – historyczne (ten fragment
rzeczywistości), które zostało ujęte w akcie oskarżenia, a następnie ubrane w szatę
prawną zarzucanego czynu zabronionego jako zachowanie o znamionach
określonych w ustawie karnej. Związanie jedynie ramami zdarzenia faktycznego
oznacza, że sąd może dokonywać zmian w opisie zarzucanego czynu, a w
konsekwencji, jego kwalifikacji prawnej, ale – rzecz jasna – tylko takich, które nie
spowodują przypisania oskarżonemu innego zachowania niż odzwierciedlającego
to zdarzenie (zob. np. wyroki: z dnia 28 kwietnia 1932, II 1 K 403/ 32 – Zb. O. SN
5
1932, z VIII poz. 146, z dnia 3 września 1934 r., 2 K 789/34 – Zb. O. SN 1935, z. III
poz. 88, uchwała 7 s. SN z dnia 17 października 1963 r., VI KO 20/63 – OSNKW
1964, z. I, poz. 2, wyroki: z dnia 9 czerwca 2005 r., V KK 446/04 – OSNKW 2005, z.
11, poz. 110, z dnia 4 stycznia 2006 r., IV KK 376/05 – OSNKW – R 2006, poz. 35
– lex 181056, postanowienia: z dnia 19 października 2006 r., III KK 246/06 – lex
202125, z dnia 29 kwietnia 2010 r., III KK 368/09 – lex 584761, wyrok z dnia 25
sierpnia 2010 r., II KK 186/10 – lex 619624, postanowienie z dnia 19 sierpnia 2010.,
III KK 97/10 – OSNKW 2011 r., z. 6 poz. 50, wyrok z dnia 2 marca 2011 r., III KK
366/10 – OSNKW 2011, z. 6 poz. 51, postanowienia: z dnia 14 lipca 2011 r., IV KK
139/11 – OSNKW 2011, z. 9 poz. 84, z dnia 25 października 2012 r., IV KK 87/12 –
OSNKW 2013, z. 3, poz. 23, z dnia 21 marca 2013 r., II KK 267/12 – lex 1293801,
wyrok z dnia 14 maja 2013 r., III KK 395/12 – niepubl. oraz powołane tam inne
judykaty i literatura).
W niniejszej sprawie tożsamość czynu zarzuconego i przypisywanego przez
Sąd Odwoławczy nie została zachowana. Sąd I instancji wprawdzie dokonał na
nowo opisu przestępstwa narkotykowego, za które skazał oskarżoną, lecz w
porównaniu do zarzutu poczynił tylko niewielkie redukujące korekty uzasadniające
niewątpliwą ocenę, że doszło do utrzymania się tego Sądu w ramach tego samego
zdarzenia historycznego.
Natomiast zabieg Sądu Apelacyjnego polegał na wprowadzeniu do własnego
opisu czynu, innego niż zarzucany, nowych elementów, które spowodowały, że
oskarżona została skazana przez ten Sąd za odmienny czyn aniżeli został jej
zarzucony. Wskazano inną datę czynu (dnia 28 lipca 2005 r., a nie 11 września
2005 r.) inny przedmiot czynności wykonawczej, inną postać przestępstwa, i
wreszcie inne jego miejsce, mimo przyjęcia, że doszło do niego również w mieście
Ł. Gdy idzie o przedmiot wykonawczy, zarzut dotyczył tylko tych środków
odurzających, które były przejmowane w dniu 11 września 2005 r. na ulicy od M. N.
i tych, które zostały ujawnione w dniu 13 września 2005 r., w mieszkaniu przy ul. B.
5.
Natomiast czyn przypisany przez Sąd Apelacyjny objął nie tylko te narkotyki,
ale również środki, które K. W. – R. już wprowadził do obrotu od dnia 28 lipca 2005
r. do 10 września 2005 r. (tak wynika z porównania opisów przypisanych
6
oskarżonej i jej mężowi czynów). Gdyby natomiast odczytywać przypisywany
oskarżonej czyn tylko przez pryzmat wskazanego w nim przedmiotu czynności
wykonawczej, to uprawniona byłaby teza, że oskarżona dopuściła się go w
stosunku do całości środków psychotropowych i odurzających, wymienionych
dokładnie w czynie K. W. – R.
Mimo pozostania na gruncie pierwszego określenia przedmiotu
wykonawczego czynu przypisanego oskarżonej, i tak rzuca się w oczy różnica
ilościowa między tym, ci jej zarzucano, a tym, co ostatecznie przyjął Sąd
odwoławczy. Wyszedł więc poza granice oskarżenia, oczywiście na niekorzyść
oskarżonej.
Ustawodawca nie różnicował stopnia szkodliwości społecznej pomocnictwa
do przestępstwa i usiłowania jego dokonania, czemu dał wyraz w art. 22 § 1 k.k..
Nie można zatem przyjąć, że pomocnictwo cechuje niższy stopień szkodliwości niż
usiłowanie popełnienia czynu. Pomocnik zresztą odpowiada jak za usiłowanie, gdy
czynu tylko usiłowano dokonać, ponieważ ze swej strony uczynił wszystko, by
ułatwić jego dokonanie – wypełnił wszystkie znamiona pomocnictwa do
przestępstwa. Dlatego nie można uznać, ze oskarżonej przypisano „coś mniej” niż
zarzucono, co „usprawiedliwia” postąpienie Sądu Apelacyjnego, choć nie mieści się
w ramach tego samego zdarzenia faktycznego.
Na tle okoliczność konkretnej, ale innej sprawy, może się okazać zasadne
przypisanie pomocnictwa do przestępstwa zamiast usiłowania czy dokonania, tak
jak wielokrotnie w praktyce przyjmowano paserstwo zamiast kradzieży (kradzieży z
włamaniem czy rozboju). W grę jednak wówczas wchodziła i musi zachodzić
jedność czasu i miejsca oraz nie większy od zarzucanego przedmiot czynności
wykonawczej jako wiodące wówczas kryteria tożsamości czynu. Jeżeli te
wyznaczniki są rozbieżne, a do tego zachowanie zarzucone (czynność
czasownikowa) nie pokrywa się z zachowaniem przypisanym, to rozsądna życiowa
ocena wyklucza zachowanie tożsamości czynów. Taką ocenę należało wyrazić w
niniejszej sprawie, w której zarzucano postać stadialną usiłowania przestępstwa, a
przypisano postać zjawiskową pomocnictwa; wprawdzie do tego samego typu
czynu, ale pomocnictwa zrealizowanego w innym czasie, miejscu i w odniesieniu
do znacznie większego przedmiotu wykonawczego (dużo większej ilości środków
7
psychotropowych). Obrazowo opisując tę ostatnią kwestię, pole przypisanego
bezprawnego zachowania okazało się znacznie rozleglejsze niż mieszczące się w
nim całkowite pole zarzucanego zachowania.
Doszło w ten sposób do skazania oskarżonej mimo braku skargi
uprawnionego oskarżyciela. Uregulowanie przewidziane w art. 399 § 1 k.p.k. daje
podstawy do zmiany kwalifikacji prawnej czynu, ale bez możliwości wyjścia poza
granice oskarżenia. Sąd Apelacyjny posłużył się dyspozycją tego przepisu (k. 5583
v) do sytuacji nim nieobjętej. Niepodniesienie w kasacji uchybienia, stanowiącego
tzw. bezwzględną przyczyną odwoławczą, nie uwalniało Sądu Najwyższego od
obowiązku rozpoznania sprawy w tym zakresie (art. 536 in fine k.p.k.) i w rezultacie,
wydania wyroku kasatoryjnego i umarzającego postępowanie na podstawie
wskazanych w nim przepisów.
Rozpatrzenie podnoszonych w skardze uchybień okazało się w tej sytuacji
bezprzedmiotowe (art. 436 k.p.k. w zw. art. 518 k.p.k.).
Z wszystkich przytaczanych względów orzeczono jak w części
dyspozytywnej wyroku.