Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 371/12
POSTANOWIENIE
Dnia 4 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący)
SSN Barbara Skoczkowska
SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora
w sprawie J. K. i W. G. wobec, których umorzono postępowanie o czyn z art. 228 §
1 k.k. oraz art. 229 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 4 lipca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść
od postanowienia Sądu Okręgowego w […]
z dnia 23 kwietnia 2012 r.,
zmieniającego postanowienie Sądu Rejonowego w […] z dnia 28 lutego 2012 r.
uchyla zaskarżone postanowienie w części utrzymującej w
mocy postanowienie Sądu Rejonowego w […] o umorzeniu
postępowania w odniesieniu do czynu zarzucanego J. K. w pkt. II
aktu oskarżenia oraz czynu zarzucanego W.G. w pkt. V aktu
oskarżenia i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym .
UZASADNIENIE
2
Prokurator Apelacyjny skierował do Sądu Rejonowego w […] akt oskarżenia
z dnia 30 grudnia 2011 r., przeciwko:
1) J. K. o to, że:
I. w dniu 19 marca 2008 r. w […], w związku z pełnieniem funkcji publicznej
Prezydenta Miasta […], będącego na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów miastem na prawach
powiatu i w związku z tym na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.- Prawo
budowlane, organem administracji architektonicznobudowlanej pierwszej instancji,
uprawnionym do wydania decyzji w przedmiocie przebudowy dachu w budynku nr 4
przy ul. C. w […], umożliwiającą rozbudowę poddasza, zażądał od S. J. obietnicy
udzielenia mu korzyści majątkowej i osobistej w postaci przekazania dwóch
mieszkań, mających powstać w wyniku tej przebudowy w przedmiotowej kamienicy,
tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 228 § 4 k.k.;
II. w okresie od dnia 20 kwietnia 2004 r. do dnia 26 lutego 2007 r., w związku z
pełnieniem funkcji publicznej Prezydenta Miasta […], przyjął od W. G.,
prowadzącego firmę „G." i dzierżawiącego nieruchomości na terenie […], korzyść
majątkową o łącznej wartości nie mniejszej niż 17.172,10 zł, w postaci
nieodpłatnych napraw posiadanego samochodu nr rej. […] , tj. popełnienia
przestępstwa określonego w art. 228 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;
III. na przełomie marca i kwietnia 2005 r., w związku z pełnieniem funkcji publicznej
Prezydenta Miasta […], przyjął od M. D. – współwłaściciela ,,W.", prowadzącego
firmę i dzierżawiącego nieruchomość na terenie […], korzyść majątkową o wartości
nie mniejszej niż 2 000 zł w postaci nieodpłatnej usługi budowlanej, polegającej na
wykonaniu wykopu oraz transportu gruntu, przy wykorzystaniu maszyn spółki „W.",
przez pracowników tej firmy na terenie posesji przy ul. M. , tj. popełnienia
przestępstwa określonego w art. 228 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;
IV. w dniu 22 lutego 2007 r., jako Prezydent Miasta […] – kierownik zamawiającego
- tj. osoba wykonująca czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, będąc
stosownie do art. 17 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r.- Prawo zamówień
publicznych, zobowiązanym do złożenia, pod rygorem odpowiedzialności karnej za
fałszywe zeznania, pisemnego oświadczenia o braku lub istnieniu okoliczności o
których mowa w ust. l tegoż artykułu, w toku postępowania przetargowego nr […]
3
dotyczącego zakupu dwóch samochodów osobowych przez Gminę Miasta […],
złożył fałszywe oświadczenie stwierdzając, że nie pozostaje z wykonawcą w takim
stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co
do bezstronności, podczas gdy faktycznie w okresie poprzedzającym to
postępowanie dokonał od firmy ,,G." zakupu trzech samochodów Volkswagen, za
ceny poniżej wartości księgowej i w firmie tej świadczono mu nieodpłatne usługi
serwisowe dotyczące tych samochodów oraz pracownicy tej firmy na polecenie W.
G. świadczyli mu nieodpłatne usługi budowlane, tj. popełnienia przestępstwa
określonego w art. 233 § 6 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k.
2. Włodzimierzowi W. G. o to, że:
V. W okresie od dnia 20 kwietnia 2004 r. do dnia 26 lutego 2007 r., prowadząc
firmę ,,G." i dzierżawiąc nieruchomości na terenie […], udzielił J. K., w związku z
pełnieniem przez niego funkcji publicznej Prezydenta Miasta […] korzyść
majątkową o łącznej wartości nie mniejszej niż 17.172,10 zł, w postaci
nieodpłatnych napraw posiadanego samochodu […], tj. popełnienia przestępstwa
określonego w art. 228 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;
3. M. D. o czyn z art. 229 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. (pkt VI aktu
oskarżenia), J. S. o czyn z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 12
kk. (pkt VII aktu oskarżenia) oraz W. Z. o czyn z art. 13 § 1.k.k. w zw. z art. 231 § 1
k.k. i z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. (pkt VIII aktu oskarżenia).
Sąd Rejonowy na posiedzeniu w dniu 28 lutego 2012 r., w sprawie o sygn.
akt II K …/11 postanowił:
1) na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k., częściowo umorzyć postępowanie w
sprawie, w zakresie czynów zarzucanych oskarżonym:
- J. K. w punktach II, III i IV aktu oskarżenia;
- W. G. w punkcie V aktu oskarżenia;
- M. D. w punkcie VI aktu oskarżenia;
- J. S. w punkcie VII aktu oskarżenia;
- W. Z. w punkcie VIII aktu oskarżenia;
2) na podstawie art. 345 §1 i § 2 k.p.k. zwrócić sprawę oskarżycielowi publicznemu,
Prokuraturze Apelacyjnej w zakresie czynu zarzucanego oskarżonemu J. K. w
4
punkcie I aktu oskarżenia, w celu usunięcia istotnych braków postępowania
przygotowawczego.
Sąd Okręgowy rozpoznając wniesione zażalenie Prokuratora z dnia 23
kwietnia 2012 r., uchylił zaskarżone postanowienie w punkcie 1), w części
umorzenia postępowania przeciwko J. K. w zakresie czynów zarzucanych mu w pkt
III i IV aktu oskarżenia, a także przeciwko oskarżonym M. D., J.S. oraz W. Z. W
pozostałej części utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.
Od tego postanowienia kasację w trybie art. 521 § 1 k.p.k. wniósł Prokurator
Generalny, zarzucając mu rażące i mające istotny wpływ na treść postanowienia
naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 k.p.k. i art. 92
k.p.k. w zw. z art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k., polegające na zaniechaniu dokonania przez
Sąd Okręgowy wszechstronnej kontroli odwoławczej i niezasadnym zaaprobowaniu
przyjętego przez Sąd I instancji trybu rozpoznania sprawy z jednoczesnym
pominięciem analizy całego materiału dowodowego, a nadto rozważenia i
ustosunkowania się do wszystkich zarzutów podniesionych w środku
odwoławczym, bez dysponowania pełnym materiałem dowodowym zebranym w
postępowaniu, a nieprzekazanym przez Sąd I instancji z aktami - 36 teczkami
załączników, stanowiących materiały w sprawie, w następstwie czego doszło do
utrzymania w mocy niezasadnego, bo wydanego z naruszeniem art. 339 § 3 pkt 1
k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k., postanowienia Sądu I instancji o umorzeniu
postępowania karnego.
Podnosząc powyższy zarzut Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia oraz utrzymanego nim w mocy postanowienia Sądu I
instancji i przekazanie sprawy do rozpoznania na rozprawie głównej.
Obrońcy J. K. oraz W. G. w pisemnym stanowisku, podtrzymanym na
rozprawie, wnieśli o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zasadnym okazał się zarzut naruszenia przez Sąd odwoławczy art. 433 § 2
k.p.k. w związku z art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k. Umorzenie postępowania przed
rozprawą na posiedzeniu w trybie przewidzianym w tym ostatnim przepisie może
nastąpić tylko wówczas, gdy w sposób oczywisty z zebranego w postępowaniu
przygotowawczym materiału dowodowego wynika, że zarzucony oskarżonemu
5
czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego. Takie orzeczenie opierać się musi
wyłącznie na niebudzących wątpliwości materiałach postępowania
przygotowawczego (postanowienie SN z dnia 13 września 2005 r., sygn. akt V KK
143/05, OSNwSK 2005, nr 1, poz. 1650).
Jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu odwoławczego, Sąd ten uznał, że z
materiałów postępowania przygotowawczego w sposób oczywisty i niebudzący
wątpliwości wynika, iż nieodpłatne usługi serwisowe samochodu świadczone przez
W. G. – J. K. objęte były ustną gwarancją udzieloną temu ostatniemu przy kupnie
samochodu, a gwarancja ta nie odbiegała swoją treścią od podobnych świadczeń
udzielanych przez W. G. innym osobom. Dało to podstawę Sądowi odwoławczemu
do twierdzenia, że owe nieodpłatne świadczenia serwisowe nie stanowiły korzyści
majątkowej w rozumieniu art. 228 § 1 k.k. lub art. 229 § 1 k.k.
Sąd odwoławczy nie odniósł się wszakże do zarzutów sformułowanych w
zażaleniu Prokuratora Apelacyjnego, wskazujących na to, że materiały
postępowania przygotowawczego nie dawały podstaw do przyjęcia oczywistego i
jednoznacznego charakteru faktu udzielenia takiej gwarancji oraz jej treści i zakresu
czasowego. W szczególności w zażaleniu wskazano, że oskarżeni w swoich
wyjaśnieniach powoływali się na roczny okres udzielonej gwarancji ustnej, w
sytuacji gdy świadczone bezpłatne usługi serwisowe wykraczały ponad ten okres, a
nawet ponad okres dwuletni. Ponadto, dla ustalenia faktu istnienia takiej gwarancji
konieczne było dokonanie konfrontacji i oceny wiarygodności poszczególnych
wyjaśnień składanych przez oskarżonego J. K., który pierwotnie twierdził, że płacił
za wszystkie naprawy serwisowe dokonywane przez W. G., a następnie zmienił
swoje wyjaśnienia, stwierdzając, że naprawy te były wykonywane nieodpłatnie w
ramach rocznej ustnej gwarancji. Prokurator Apelacyjny wskazał także, że
charakter świadczonych usług obejmował nie tylko naprawy, ale także usługi o
charakterze eksploatacyjnym (zmiana kół, zmiana wycieraczek), które w
powszechnym znaczeniu nie są objęte instytucją prawną gwarancji.
Sąd Okręgowy, uznając za zasadne umorzenie postępowania przez Sąd
Rejonowy w trybie art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k., pominął
w swoich rozważaniach wyżej opisane okoliczności, w szczególności nie wyjaśnił
dlaczego nie podważają one oceny co do oczywistości i jednoznaczności wniosku o
6
braku korzyści majątkowej przyjętej przez J. K., a udzielonej przez W. G. w postaci
nieodpłatnych usług serwisowych. Sugestia Sądu Okręgowego, jakoby gwarancja
ustna, udzielona pierwotnie na okres roku została następnie w sposób
dorozumiany przedłużona (s. 7 uzasadnienia), ma charakter dowolny i sprzeczny z
treścią wyjaśnień oskarżonego J. K.
Narusza to standard rzetelnej kontroli odwoławczej i to w sposób, który mógł
mieć istotne znaczenie dla treści podjętego rozstrzygnięcia, co musiało skutkować
uchyleniem zaskarżonego postanowienia. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy
Sąd Okręgowy zobowiązany będzie rozważyć wszystkie zarzuty i argumenty
przytoczone w zażaleniu Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej, w tym w
szczególności ocenić, jakie znaczenie dla przesłanek stosowania art. 339 § 1 pkt 1
k.p.k. w niniejszej sprawie ma fakt zmiany przez oskarżonego J. K. wyjaśnień co do
nieodpłatnego charakteru wykonywania usług serwisowych i czy zmiana tych
wyjaśnień wymagała dokonania przez sąd oceny wiarygodności dowodów, a
ponadto ustalić, czy zebrany w sprawie materiał dowodowy w sposób jednoznaczny
pozwala na przyjęcie, że udzielona gwarancja obejmowała wszystkie usługi
serwisowe wykonane na rzecz J. K. przez W. G. wskazane w akcie oskarżenia,
oraz czy treść tej gwarancji obejmowała usługi serwisowe o charakterze
eksploatacyjnym i w tym zakresie nie odbiegała od gwarancji udzielanych przez W.
G. innym klientom, którzy nie pełnili funkcji publicznych.
Mając na względzie powyższe okoliczności, należało orzec jak w sentencji.