Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 152/13
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Michał Laskowski
w sprawie I. R.
oskarżonej z art. 212 § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 9 lipca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela prywatnego
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 1 lutego 2013 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w R.
z dnia 27 września 2012 r.,
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną ,
2. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciążyć
oskarżycielkę prywatną.
UZASADNIENIE
I. R. oskarżona została przez oskarżycielkę prywatną D. K. o to, że
„pomówiła oskarżycielkę prywatną o takie postępowanie, które mogło ją poniżyć w
opinii publicznej i narazić na utratę zaufania potrzebnego do pełnienia funkcji
lekarza placówki oświatowo – wychowawczej oraz do wykonywania zawodu lekarza
poprzez zawarcie w piśmie z dnia 31 sierpnia 2011 r. skierowanym do Dyrektora
Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w R., Kuratorium Oświaty oraz do
Związku Nauczycielstwa Polskiego, obraźliwej i nieprawdziwej informacji, że
oskarżycielka prywatna fałszuje listy obecności za przyzwoleniem Dyrektora i nie
2
świadczy pracy w wymiarze określonym w umowie o pracę”, to jest o czyn z art.
212 § 1 k.k.
Sąd Rejonowy w R., wyrokiem z dnia 27 września 2012 r., uniewinnił I. R. od
popełnienia zarzucanego jej czynu.
Apelację od tego wyroku wniósł pełnomocnik oskarżycielki prywatnej.
Zarzucił w niej wyrokowi obrazę prawa materialnego, to jest przepisów art. 213 § 1
k.k. i art. 213 § 2 k.k., obrazę przepisów postępowania, to jest art. 4 k.p.k. i art. 7
k.p.k. oraz błędy w ustaleniach faktycznych. Pełnomocnik oskarżycielki prywatnej
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uznanie oskarżonej za winną zarzucanego
jej przestępstwa, odstąpienie od wymierzenia jej kary oraz zobowiązanie do
przeproszenia oskarżycielki prywatnej, poprzez skierowanie do Starostwa
Powiatowego w R. i Kuratorium Oświaty oświadczenia, że zarzut dotyczący
fałszowania listy obecności był nieprawdziwy.
Apelację własną wniosła również oskarżycielka prywatna D. K.
Sąd Okręgowy w P., wyrokiem z dnia 1 lutego 2013 r., utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok, uznając apelacje oskarżycielki prywatnej i jej pełnomocnika za
oczywiście bezzasadne.
Kasację od tego wyroku wniósł pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej.
Zarzucił w niej wyrokowi:
- „rażące naruszenie prawa materialnego – art. 213 § 1 k.k., poprzez wyrażenie
błędnego poglądu prawnego, że oskarżona podniosła niepublicznie zarzut wobec
oskarżycielki prywatnej, gdy faktycznie zachowanie oskarżonej nie mieściło się w
ramach kontratypu dowolnej krytyki, określonej w art. 213 § 1 k.k., ponieważ zarzut
został podniesiony publicznie,
- rażące naruszenie prawa materialnego – art. 213 § 2 k.k., poprzez wyrażenie
błędnego poglądu prawnego, że oskarżona nie podniosła publicznie zarzutu wobec
oskarżycielki prywatnej oraz, że podniesiony zarzut służył obronie społecznie
uzasadnionego interesu, gdy faktycznie zachowanie oskarżonej nie mieściło się w
ramach dowolnej krytyki, ponieważ było publiczne i nie zostało podjęte w obronie
społecznie uzasadnionego interesu, a było wyrazem głębokiej niechęci żywionej
wobec oskarżycielki prywatnej,
3
- rażące naruszenie prawa procesowego – art. 433 § 1 i 2 k.p.k., które miało wpływ
na treść orzeczenia, poprzez całkowite zaniechanie rozpoznania zawartych w
apelacji pełnomocnika oskarżycielki prywatnej zarzutów obrazy przepisów prawa
materialnego – art. 213 § 1 i 2 k.k. wskazujących, że zachowanie oskarżonej nie
mieściło się w ramach kontratypu dowolnej krytyki, ponieważ było publiczne i nie
zostało podjęte w obronie społecznie uzasadnionego interesu, a było wyrazem
głębokiej niechęci żywionej wobec oskarżycielki prywatnej,
- rażące naruszenie prawa procesowego – art. 457 § 3 k.p.k., które miało wpływ na
treść orzeczenia, poprzez całkowite zaniechanie w uzasadnieniu wyroku
odniesienia się i omówienia niezasadności zarzutów zawartych w skardze
apelacyjnej oraz nieprzedstawienie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku żadnej
konkretnej argumentacji i konkretnego wnioskowania, prowadzącego do uznania za
niezasadne zarzuty pełnomocnika oskarżycielki prywatnej, dotyczące okoliczności,
że oskarżona pomówiła oskarżycielkę prywatną publicznie, a podniesiony przez nią
zarzut nie służył obronie społecznie uzasadnionego interesu”.
Autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w
P. i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja pełnomocnika oskarżycielki prywatnej okazała się niezasadna i to w
stopniu, który pozwolił na jej rozpoznanie i oddalenie na posiedzeniu wyznaczonym
na podstawie art. 535 § 3 k.p.k. Abstrahując od redakcji i konkretnych sformułowań
poszczególnych zarzutów kasacji, które przytoczono in extenso, przyjąć na wstępie
należy, że ich autor używając określenia „krytyka dowolna” miał zapewne na myśli
krytykę dozwoloną. Obok bowiem niewątpliwej wartości w postaci czci, godności
osobistej i dobrego imienia konkretnej osoby ważyć należy także niewątpliwą
wartość każdej społeczności w postaci prawa do krytyki, zwłaszcza gdy krytyka ta
realizowana jest w formie przewidzianej prawem. Przyznać należy rację sądowi
odwoławczemu co do tego, że obok kontratypu ustawowego przewidzianego w art.
213 k.k. w państwie prawa istnieją także kontratypy pozaustawowe, w tym
kontratyp w postaci realizacji prawa do krytyki. Wtedy, gdy krytyka ta realizowana
jest w piśmie o charakterze procesowym, w skardze kierowanej do władz, czy w
zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa i kiedy brak podstaw do wykazania, że
4
jedynym lub podstawowym zamiarem działania jest zniesławienie, zachowanie
realizujące prawo do krytyki w ogóle pozbawione jest cechy bezprawności, a tym
samym nie może być uznane za przestępstwo. Sąd, powołując się na liczne
orzeczenia dotyczące tego zagadnienia przekonująco uzasadnił swoje stanowisko
w tej materii.
Argumentacja zawarta w kasacji natomiast zdaje się pomijać tę zasadniczą
w przedmiotowej sprawie kwestię, skupiając się na kontratypie z art. 213 k.p.k. i
analizie prawdziwości postawionego zarzutu i tego czy zarzut ten uczyniony został
publicznie. Tymczasem możliwe jest uznanie działania oskarżonej za legalne, tym
bardziej, że przedmiotowe pismo dotyczyło przede wszystkim krytyki działań innej
niż oskarżycielka prywatna osoby i to w kontekście działań i zaniechań osoby
kierującej pracą przedmiotowej jednostki, przywołano także przykład
nieprawidłowości związanych z pracą oskarżycielki prywatnej.
Odwołując się jednak do przyjętego przez sąd pierwszej instancji kontratypu
z art. 213 k.k. przyjąć trzeba, że także to stanowisko nie może być uznane za
rażąco naruszające przepis prawa materialnego. Kwestia publicznego czy
niepublicznego charakteru podniesienia zarzutów w piśmie kierowanym do
wymienionych w zarzucie aktu oskarżenia organów nie jest w orzecznictwie i
piśmiennictwie dotyczącym tego przepisu w pełni oczywista. Z pewnością jednak
można bronić przyjętej w uzasadnieniu wyroku tezy, że działanie to miało charakter
niepubliczny. Z natury rzeczy bowiem pismo kierowane do instytucji nie jest
dostępne dla bliżej nieokreślonej liczby osób.
Nie sposób podzielić także wywodów kasacji dotyczących braku interesu
publicznego w krytyce postępowania oskarżycielki prywatnej. Często w tego typu
sprawach dochodzi do jednoczesnego działania w interesie publicznym, interesie
grupy pracowników i realizacji interesu własnego, który naruszany jest przez
wskazywane nieprawidłowości. Nie oznacza to jednak, że w takich wypadkach brak
przesłanki w postaci obrony publicznego interesu. Zaznaczyć przy tym trzeba, że
placówka, w której dochodzić miało do nieprawidłowości jest placówką publiczną,
działa na podstawie wydatkowania środków publicznych a nadto, a może przede
wszystkim, ma udzielać pomocy dzieciom. Nie można zatem skutecznie
5
kwestionować przyjętego przez sądy przekonania o działaniu w obronie społecznie
uzasadnionego interesu.
Odnosząc się do zarzutów kasacji skierowanych przeciwko rozstrzygnięciu
sądu ad quem i wadliwości dokonanej kontroli odwoławczej stwierdzić trzeba, że
wbrew twierdzeniom kasacji sąd ten ustosunkował się do wszystkich zarzutów
kasacji, czego dowodzi treść uzasadnienia wyroku. Na stronach 3-4 sąd ten odniósł
się do zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, na s. 5-7 do zarzutu obrazy
przepisów prawa procesowego a na s. 7-9 do zarzutu naruszenia prawa
materialnego. Argumentacja sądu odwoławczego spełnia wymogi zawarte w art.
433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. i lektura uzasadnienia wyroku pozwala na
poznanie rozumowania sądu prowadzącego do uznania zarzutów apelacji za
niezasadne.
Z powyższych względów kasacja oddalona została jako oczywiście
bezzasadna.