Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 4/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z wniosku W. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 sierpnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 5 lipca 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 5 lipca 2012 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawczyni W. W. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 3 lutego 2012 r., którym oddalono jej odwołanie od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 września 2011 r., wstrzymującej od
dnia 1 października 2011 r. wypłatę emerytury przyznanej od dnia 1 kwietnia
2
2007 r., w związku z nierozwiązaniem stosunku pracy z Zespołem Szkół […], w
którym pracuje od dnia 1 września 1971 r. (obecnie na urlopie bezpłatnym w
związku z podjęciem pracy na stanowisku kuratora), oraz Kuratorium Oświaty […],
w którym pracuje od dnia 1 września 2002 r. do chwili obecnej.
W bezspornych okolicznościach faktycznych Sąd Apelacyjny zaaprobował
(za Sądem pierwszej instancji) zastosowanie przez organ rentowy art. 103a ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych dodanego, od dnia 1 stycznia 2011 r., przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia
16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726), który stanowił o zawieszeniu prawa do
emerytury bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z
tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z
pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia
prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Przepis ten –
stosownie do art. 28 ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych – miał
zastosowanie do emerytur przyznanych przed dniem 1 stycznia 2011 r. (dniem
wejścia w życie tej ustawy), poczynając od dnia 1 października 2011 r.
Sąd drugiej instancji wskazał także, że wobec wyroków Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 20 listopada 1995 r., K 23/95 (OTK 1995, nr 3, poz. 14),
oraz z dnia 17 lipca 1996 r., K 8/96 (OTK 1996, nr 4, poz. 32), zarzuty apelacji co
do niekonstytucyjności zastosowanych wobec wnioskodawczyni przepisów są
nieuzasadnione, a zarówno decyzja organu rentowego jak i wyrok Sądu pierwszej
instancji są zgodne z obowiązującymi przepisami (art. 103a ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
jednolity tekst; Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).
W skardze kasacyjnej od tego wyroku, zaskarżając go w całości,
pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił naruszenie prawa materialnego – art. 2, 8
ust. 2, 32, Konstytucji RP, a w konsekwencji „wydanie orzeczenia z
uwzględnieniem naruszających Konstytucję przepisów art. 103a w związku z art. 28
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu
ustalonym art. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach
publicznych oraz niektórych innych ustaw”, oraz przepisów postępowania – art. 328
3
§ 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania
wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa
procesowego.
W złożonej w dniu 26 kwietnia 2013 r. „zmianie uzasadnienia podstaw
kasacyjnych”, pełnomocnik wnioskodawczyni wskazał, że „w związku z wyrokiem
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12 i
opublikowaniem jego uzasadnienia, na zasadzie art. 39813
§ 3 k.p.c. (…) zmienia
uzasadnienie podstaw kasacyjnych w skardze kasacyjnej z dnia 24.09.2012 r.
Zdaniem powódki wyrok Trybunału Konstytucyjnego (…) zakreśla stan prawny, jaki
będzie obowiązywał w chwili wyrokowania w niniejszej sprawie”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej i jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera zarzutu naruszenia
przepisów postępowania lub gdy zarzut taki okaże się niezasadny.
Podniesiony jako jedyny w ramach kasacyjnej podstawy naruszenia prawa
procesowego zarzut obrazy art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. nie
może być uznany za zasadny. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się,
że odpowiednie stosowanie art. 328 § 2 k.p.c. do uzasadnienia wyroku sądu drugiej
instancji oznacza, że uzasadnienie to nie musi zawierać wszystkich elementów
uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji, ale takie elementy, które ze względu
na treść apelacji i na zakres rozpoznawanej sprawy, wyznaczony przepisami
ustawy, są potrzebne do rozstrzygnięcia sporu przez sąd odwoławczy, zaś zarzut
taki nadto tylko wtedy może być skuteczny, jeżeli uchybienie to mogło mieć wpływ
na wynik sprawy, przy czym wykazanie tej okoliczności obciąża skarżącego,
wreszcie - zarzut naruszenia art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. może być
usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść
uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie
oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku
4
zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu
faktycznego, w takiej sytuacji zaskarżone rozstrzygniecie nie poddaje się bowiem
kontroli kasacyjnej (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2012 r.,
II CSK 614/11 oraz 5 września 2012 r., IV CSK 76/12).Takich wad uzasadnienie
zaskarżonego wyroku nie zawiera, gdyż jasno z niego wynika zarówno podstawa
faktyczna rozstrzygnięcia przyjęta za Sądem pierwszej instancji, jak i jego
podstawa prawna.
Wstępnie należy wskazać, że po wydaniu zaskarżonego wyroku, Trybunał
Konstytucyjny wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r., K 2/12 (Dz. U. z 2012 r., poz.
1285), uznał że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o
finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w zakresie, w jakim
znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia
2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą
ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa
wynikającą z art. 2 Konstytucji RP. W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał zauważył,
że w sprawie SK 45/04 kontroli poddano identycznie brzmiący, jak art. 103a ustawy
o emeryturach i rentach z FUS, art. 103 ust. 2a tej ustawy, między innymi
stwierdzając, że „całkowite zawieszenie świadczeń w razie nierozwiązania
stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą nie ma charakteru arbitralnego i nie
narusza zasady proporcjonalności, ponieważ odpowiada istocie konstytucyjnego
prawa do zabezpieczenia społecznego i ma na celu realizację zadań państwa w
zakresie zapewnienia pełnego, produktywnego zatrudnienia”, podkreślając, że
„umożliwienie pobierania świadczeń emerytalnych bez przerwania działalności
zawodowej wykracza poza konstytucyjny zakres prawa do zabezpieczenia
społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego”. Przypomnieć należy, że art. 103
ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, uznany w powołanym wyroku za
zgodny z Konstytucją, został uchylony z dniem 8 stycznia 2009 r. na mocy art. 37
pkt. 5 lit. b ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U.
Nr 228, poz. 1507). Tym samym od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia
2010 r. – do dnia wejście w życie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS,
dodanego do ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez art. 6 pkt 2 ustawy z
5
dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych
innych ustaw, nie istniał wymóg uprzedniego rozwiązania stosunku pracy jako
warunku pobierania świadczeń emerytalnych.
Powołany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., w
ocenie składu rozpoznającego skargę kasacyjną, nie znajduje zastosowania w
okolicznościach rozpoznawanej sprawy. Określając jego skutki, Trybunał stwierdził,
że „obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako
warunek realizacji nabytego prawa do emerytury - nie będzie miał zastosowania do
osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r.
Natomiast przepis ten pozostaje nadal w obrocie prawnym i znajduje zastosowanie
do osób, które nabyły prawo do emerytury w momencie jego wejścia w życie i
później, tj. od 1 stycznia 2011 r.”
Zgodnie z ustaleniami, wnioskodawczyni nabyła prawo do emerytury w dniu
1 kwietnia 2007 r. i fakt, że wypłata emerytury, a więc realizacja nabytego prawa,
podlegała zawieszeniu, w związku z kontynuowaniem przez nią zatrudnienia, nie
ma znaczenia prawnego, w tym sensie, że wskazanie wyżej orzeczenie Trybunału
Konstytucyjnego, nie znajduje zastosowania w tej sprawie. W chwili nabycia przez
wnioskodawczynię prawa do emerytury, to jest w kwietniu 2007 r., obowiązywał art.
103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, stanowiący, że prawo do
emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego
przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania
stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed
dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Jak już
wyżej wspomniano, przepis ten został uchylony z dniem 8 stycznia 2009 r. i od tej
daty możliwe było pobieranie emerytury, bez uprzedniego rozwiązania stosunku
pracy, co w okolicznościach sprawy uzasadniało wznowienie przez organ rentowy,
na wniosek wnioskodawczyni, wypłaty zawieszonej emerytury od dnia 1 marca
2009 r. Taki stan prawny trwał do dnia 31 grudnia 2010 r., gdyż od dnia 1 stycznia
2011 r. obowiązuje art. 103a, znoszący możliwość pobierania emerytury bez
uprzedniego rozwiązania stosunku pracy. Przepis art. 103a ustawy o emeryturach i
rentach z FUS objął wszystkich emerytów, a więc nie tylko tych, którzy prawo do
emerytury uzyskali od momentu jego wejścia w życie, ale również tych, którzy
6
przeszli na emeryturę wcześniej. Przy czym ci emeryci, którzy nabyli prawo do
emerytury przed 1 stycznia 2011 r., na podstawie art. 28 ustawy zmieniającej z
dnia 16 grudnia 2010 r., mogli ją pobierać bez rozwiązania umowy o pracę jeszcze
przez 9 miesięcy od daty wejścia w życie zmiany, czyli do dnia 30 września 2011 r.
Tym samym skutki prawne, wynikające z wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 13 listopada 2012 r. nie znajdują zastosowania do sytuacji wnioskodawczyni,
w stosunku do której art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r.,
ponownie wprowadzający wymóg rozwiązania stosunku pracy i uznany za
niekonstytucyjny, w istocie nie pogorszył jej sytuacji prawnej (w chwili nabycia przez
nią prawa do emerytury, obowiązywał art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i
rentach z FUS).
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814
k.p.c.