I CZ 183/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:19-11-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CZ 183/12
POSTANOWIENIE
Dnia 19 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wojciech Katner (przewodniczący)
SSN Agnieszka Piotrowska
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa T. S.-W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Finansów
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 19 września 2013 r.,
zażalenia powódki na postanowienie o kosztach zawarte w pkt 2
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 21 marca 2012 r.,
zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że nie
obciąża powódki kosztami postępowania apelacyjnego; zasądza
od pozwanego na rzecz powódki kwotę 654 zł (sześćset
pięćdziesiąt cztery) tytułem kosztów postępowania
zażaleniowego.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny zasądził od powódki na rzecz
pozwanego kwotę 5400 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, przyjmując
za adekwatną dla rozstrzygnięcia o tych kosztach zasadę odpowiedzialności za
wynik sprawy, stosownie do art. 98 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
Powódka w zażaleniu zarzuciła nierozważenie możliwości zastosowania art.
102 k.p.c. mimo tego, że Sąd Okręgowy nie obciążył jej kosztami procesu, a nie
zmieniła się jej sytuacja majątkowa, bo poza rentą nie posiada innych źródeł
dochodu, jak też była częściowo zwalniana od kosztów sądowych. Ponadto nie
zmieniła się również sytuacja posiadaczy przedwojennych obligacji, którzy nie
doczekali się właściwych regulacji prawnych. W tej sytuacji nieobciążenie powódki
kosztami stanowi dla niej drobną rekompensatę, usprawiedliwioną zaniedbaniami
Państwa. Domagała się zmiany postanowienia przez nieobciążenie jej kosztami
postępowania apelacyjnego.
Pozwany wniósł o oddalenie zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Orzekanie o kosztach procesu dokonywane jest na podstawowej zasadzie
odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 98 § 1 k.p.c.) oraz uzupełniających ją
zasadach kompensaty, słuszności i zawinienia (art. 100 do 1041
i art. 110 k.p.c.).
Przyjęcie za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania jednej z zasad
uzupełniających powinno być połączone z ustaleniem, że okoliczności sprawy
przemawiają za odstąpieniem od zasady ogólnej. Wskazane wyjątki nie mogą być
interpretowane rozszerzająco.
W odniesieniu do zasady słuszności w art. 102 k.p.c. określone zostały
przesłanki, których zaistnienie warunkuje możliwość obciążenia strony
przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążania jej w ogóle tymi
kosztami. Obejmują one wystąpienie w sprawie wypadków szczególnie
uzasadnionych, które powodują, że zasądzenie kosztów na rzecz
wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne
z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia
3
społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 r.,
V CZ 131/12, niepubl.; z dnia 16 stycznia 2013 r., II CZ 154/12, niepubl.).
Zalicza się do tych "wypadków" okoliczności związane z przebiegiem
postępowania, jak charakter dochodzonego roszczenia, jego znaczenie dla strony,
przedawnienie roszczenia, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia
wsparte na obiektywnych podstawach, które jednak doznaje osłabienia
w postępowaniu apelacyjnym. Do warunków leżących poza procesem należy
sytuacja majątkowa i życiowa strony (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
1 grudnia 2012 r., I CZ 26/11, niepubl.). Zwolnienie strony od kosztów sądowych
nie stanowi samodzielnie o występowaniu szczególnie uzasadnionego wypadku,
ale może być przyczynkiem do rozważenia, czy taki wypadek zachodzi
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.).
Zakwalifikowanie konkretnego przypadku jako ”szczególnie uzasadnionego”
wymaga rozważenia całokształtu okoliczności sprawy łączących się z charakterem
żądania poddanego pod osąd, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego.
Zaistniała w rozpoznawanej sprawie sytuacja przemawiała za nietrafnością
zastosowania zasady odpowiedzialności za wynik sprawy na tym etapie
postępowania oraz przyjęciem, że obciążenie powódki kosztami postępowania
apelacyjnego nawet w części kolidowałoby z odczuciem słuszności. Charakter
roszczenia i jego znaczenie dla powódki usprawiedliwiał dążenie do poddania
kontroli instancyjnej orzeczenia Sądu pierwszej instancji. Nie było podstaw do
uznania, że decyzja powódki związana z zaskarżeniem tego wyroku została podjęta
bez należytego rozważenia przyczyn oddalenia powództwa i oceny ryzyka
przegrania sprawy w postępowaniu apelacyjnym, także w odniesieniu do zasad
ponoszenia kosztów tego postępowania. Kwestionowanie argumentów zawartych
w motywach zaskarżonego wyroku nie nosiło cech subiektywnego jedynie ich
wartościowania. Te okoliczności, należące do przebiegu postępowania
w połączeniu z majątkową i życiową sytuacją powódki, świadczyły za spełnieniem
przesłanek przewidzianych w art. 102 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy zmienił zaskarżone postanowienie
na podstawie art. 39816
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. Orzeczenie o kosztach
postępowania zażaleniowego oparte zostało na zasadzie odpowiedzialności za
4
wynik sprawy objętej art. 98 § 1 w związku z art. 3941
§ 3, art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
jw
POSTANOWIENIE
Dnia 19 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wojciech Katner (przewodniczący)
SSN Agnieszka Piotrowska
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa T. S.-W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Finansów
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 19 września 2013 r.,
zażalenia powódki na postanowienie o kosztach zawarte w pkt 2
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 21 marca 2012 r.,
zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że nie
obciąża powódki kosztami postępowania apelacyjnego; zasądza
od pozwanego na rzecz powódki kwotę 654 zł (sześćset
pięćdziesiąt cztery) tytułem kosztów postępowania
zażaleniowego.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny zasądził od powódki na rzecz
pozwanego kwotę 5400 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, przyjmując
za adekwatną dla rozstrzygnięcia o tych kosztach zasadę odpowiedzialności za
wynik sprawy, stosownie do art. 98 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
Powódka w zażaleniu zarzuciła nierozważenie możliwości zastosowania art.
102 k.p.c. mimo tego, że Sąd Okręgowy nie obciążył jej kosztami procesu, a nie
zmieniła się jej sytuacja majątkowa, bo poza rentą nie posiada innych źródeł
dochodu, jak też była częściowo zwalniana od kosztów sądowych. Ponadto nie
zmieniła się również sytuacja posiadaczy przedwojennych obligacji, którzy nie
doczekali się właściwych regulacji prawnych. W tej sytuacji nieobciążenie powódki
kosztami stanowi dla niej drobną rekompensatę, usprawiedliwioną zaniedbaniami
Państwa. Domagała się zmiany postanowienia przez nieobciążenie jej kosztami
postępowania apelacyjnego.
Pozwany wniósł o oddalenie zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Orzekanie o kosztach procesu dokonywane jest na podstawowej zasadzie
odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 98 § 1 k.p.c.) oraz uzupełniających ją
zasadach kompensaty, słuszności i zawinienia (art. 100 do 1041
i art. 110 k.p.c.).
Przyjęcie za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania jednej z zasad
uzupełniających powinno być połączone z ustaleniem, że okoliczności sprawy
przemawiają za odstąpieniem od zasady ogólnej. Wskazane wyjątki nie mogą być
interpretowane rozszerzająco.
W odniesieniu do zasady słuszności w art. 102 k.p.c. określone zostały
przesłanki, których zaistnienie warunkuje możliwość obciążenia strony
przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążania jej w ogóle tymi
kosztami. Obejmują one wystąpienie w sprawie wypadków szczególnie
uzasadnionych, które powodują, że zasądzenie kosztów na rzecz
wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne
z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia
3
społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 r.,
V CZ 131/12, niepubl.; z dnia 16 stycznia 2013 r., II CZ 154/12, niepubl.).
Zalicza się do tych "wypadków" okoliczności związane z przebiegiem
postępowania, jak charakter dochodzonego roszczenia, jego znaczenie dla strony,
przedawnienie roszczenia, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia
wsparte na obiektywnych podstawach, które jednak doznaje osłabienia
w postępowaniu apelacyjnym. Do warunków leżących poza procesem należy
sytuacja majątkowa i życiowa strony (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
1 grudnia 2012 r., I CZ 26/11, niepubl.). Zwolnienie strony od kosztów sądowych
nie stanowi samodzielnie o występowaniu szczególnie uzasadnionego wypadku,
ale może być przyczynkiem do rozważenia, czy taki wypadek zachodzi
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.).
Zakwalifikowanie konkretnego przypadku jako ”szczególnie uzasadnionego”
wymaga rozważenia całokształtu okoliczności sprawy łączących się z charakterem
żądania poddanego pod osąd, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego.
Zaistniała w rozpoznawanej sprawie sytuacja przemawiała za nietrafnością
zastosowania zasady odpowiedzialności za wynik sprawy na tym etapie
postępowania oraz przyjęciem, że obciążenie powódki kosztami postępowania
apelacyjnego nawet w części kolidowałoby z odczuciem słuszności. Charakter
roszczenia i jego znaczenie dla powódki usprawiedliwiał dążenie do poddania
kontroli instancyjnej orzeczenia Sądu pierwszej instancji. Nie było podstaw do
uznania, że decyzja powódki związana z zaskarżeniem tego wyroku została podjęta
bez należytego rozważenia przyczyn oddalenia powództwa i oceny ryzyka
przegrania sprawy w postępowaniu apelacyjnym, także w odniesieniu do zasad
ponoszenia kosztów tego postępowania. Kwestionowanie argumentów zawartych
w motywach zaskarżonego wyroku nie nosiło cech subiektywnego jedynie ich
wartościowania. Te okoliczności, należące do przebiegu postępowania
w połączeniu z majątkową i życiową sytuacją powódki, świadczyły za spełnieniem
przesłanek przewidzianych w art. 102 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy zmienił zaskarżone postanowienie
na podstawie art. 39816
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. Orzeczenie o kosztach
postępowania zażaleniowego oparte zostało na zasadzie odpowiedzialności za
4
wynik sprawy objętej art. 98 § 1 w związku z art. 3941
§ 3, art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
jw