Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 22/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Beata Gudowska
w sprawie z powództwa L. Ł. i M. K.
przeciwko Gminie B. i T. W. - Niepubliczne Przedszkole […] o przywrócenie do
pracy i ustalenie korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 października 2013 r.,
skarg kasacyjnych powódek od wyroku Sądu Okręgowego w Z.
z dnia 9 października 2012 r.,
oddala skargi kasacyjne i nie obciąża powódek kosztami
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Od 1 września 2001 r. powódka L. Ł. zajmowała stanowisko dyrektora
Przedszkola Publicznego w B. W dniu 28 lutego 2011 r. powódka M. K. uzyskała
orzeczenie lekarskie o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia w
okresie od 1 marca 2011 r. do 28 lutego 2012 r. Pismem z 28 lutego 2011 r.
powódka M. K. zwróciła się do dyrektora pozwanego Przedszkola o udzielenie
2
urlopu dla poratowania zdrowia w okresie od 1 marca 2011 r. do 28 lutego 2012 r.
Pismem z 1 marca 2011 r. dyrektor udzieliła powódce M. K. urlopu dla poratowania
zdrowia na okres od 1 marca 2011 r. do 28 lutego 2012 r. W dniu 16 maja 2011 r.
Rada Miejska w B. podjęła uchwałę nr IX/41/11 w sprawie likwidacji Przedszkola
Publicznego w B. do dnia 31 sierpnia 2011 r. w celu przekształcenia w przedszkole
niepubliczne. W dniu 14 lipca 2011 r. powódka L. Ł. otrzymała orzeczenie lekarskie
o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia w okresie od 1 sierpnia 2011
r. do 31 lipca 2012 r. W dniu 15 lipca 2011 r. powódka L. Ł. złożyła do Burmistrza
wniosek o udzielenie jej urlopu dla poratowania zdrowia w okresie od 1 sierpnia
2011 r. do 31 lipca 2012 r. W dniu 15 lipca 2011 r. pozwane Przedszkole
zawiadomiło Sekcję Regionalną Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” i
Komisję Międzyzakładową Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” oraz Oddział
Związku Nauczycielstwa Polskiego w B. o następującej z dniem 31 sierpnia 2011 r.
likwidacji Przedszkola Publicznego w B. celem przekształcenia w przedszkole
niepubliczne. Zawiadomienie zawierało informację o przejściu pracowników do T.
W. Pismem z 22 lipca 2011 r. burmistrz zawiadomił powódkę L. Ł., że z ważnych
przyczyn data zakończenia urlopu dla poratowania zdrowia została ustalona na
dzień 31 sierpnia 2011 r., tj. likwidacji szkoły. Pismem z 27 lipca 2011 r. pozwany T.
W., prowadzący Niepubliczne Przedszkole […] w Z. zawiadomił Oddział ZNP w B. i
Oddział ZNP w Z. oraz Sekcję Regionalną Oświaty i Wychowania NSZZ
„Solidarność” w Z. o przejściu zakładu pracy - Przedszkola Publicznego w B. - na
nowego pracodawcę - Przedszkole Niepubliczne w B., z dniem 1 września 2011 r. i
o przejęciu pracowników, w tym obu powódek, oraz o zaproponowanych
warunkach płacowych. Pismem z 3 sierpnia 2011 r. powódka M. K. została
zawiadomiona przez p.o. dyrektora Przedszkola Publicznego w B. o ustaleniu daty
zakończenia urlopu dla poratowania zdrowia na dzień 31 sierpnia 2011 r. W dniu 25
sierpnia 2011 r. została zawarta przez pozwaną Gminę B. i pozwanego T. W.
umowa najmu nieruchomości, która zostanie przeznaczona na prowadzenie
niepublicznego przedszkola. W dniu 25 sierpnia 2011 r. pozwany T. W. przedstawił
obu powódkom pisemne porozumienie zawierające warunki pracy i płacy. Powódki
odmówiły przyjęcia i podpisania tych porozumień. W dniu 1 września 2011 r.
pozwany T. W. wysłał powódkom propozycje nawiązania umowy o pracę na
3
nowych warunkach. Warunki te zostały przedstawione w załączonych projektach
umów o pracę. Pozwany poinformował jednocześnie powódki, że w terminie do
dnia 10 września 2011 r. mogą złożyć oświadczenie o odmowie albo przyjęciu
zaproponowanych warunków i w razie odmowy warunków dotychczasowy stosunek
pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia
liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia
proponowanych warunków lub od dnia, do którego mógł złożyć takie oświadczenie.
Powódki otrzymały pisma pozwanego z 1 września 2011 r. w dniu 19 września
2011 r. i pisma te pozostawiły bez odpowiedzi.
Powódka L. Ł. wniosła pozew przeciwko Przedszkolu Publicznemu w B. i
domagała się ustalenia prawa do urlopu dla poratowania zdrowia w terminie od 1
sierpnia 2011 r. do 31 lipca 2012 r.
Powódka M. K. wniosła pozew przeciwko Przedszkolu Publicznemu w B. i
domagała się stwierdzenia nieważności decyzji zmieniającej datę zakończenia
urlopu dla poratowania zdrowia na dzień 31 sierpnia 2011 r. i ustalenia prawa do
urlopu dla poratowania zdrowia w terminie od 1 marca 2011 r. do 28 lutego 2012 r.
Następnie wpłynął pozew powódek przeciwko pozwanemu T. W. -
Niepubliczne Przedszkole „[…]” w Z. Powódki wniosły o: 1. uznanie wypowiedzeń z
dnia 1 września 2011 r. zatytułowanych jako „propozycja nawiązania umowy o
pracę na nowych warunkach”, umów zawartych na podstawie mianowania z
powódkami za bezskuteczne; 2. albo w wypadku rozwiązania umowy zobowiązania
pozwanego do przywrócenia powódek do pracy na stanowiskach jakie zajmowały
przed zwolnieniem, na dotychczasowych zasadach; 3. zasądzenie od pozwanego
na rzecz powódek kosztów procesu. W toku dalszego postępowania powódki
zmieniły swoje żądanie w ten sposób, że domagały się: 1. ustalenia, że łączy je
stosunek pracy z pozwaną Gminą B. na podstawie mianowania i zasadach
określonych w art. 10 Karty Nauczyciela, w wypadku uznania dopuszczalności
przejęcia dotychczasowego zakładu pracy - Przedszkola Publicznego B. na
nowego pracodawcę – T. W. - w Niepubliczne Przedszkole „[…]”, ustalenie, że
powódki łączy z pozwanym T. W. - Niepubliczne Przedszkole „[…]” stosunek pracy
na podstawie mianowania i zasadach określonych w art. 10 Karty Nauczyciela; 2.
4
ustalenia, że powódki korzystają u pracodawcy wskazanego w punkcie 1 z urlopu
dla poratowania zdrowia na zasadach art. 73 Karty Nauczyciela.
Wyrokiem z dnia 14 marca 2012 r. Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w Ś. oddalił
powództwa L. Ł. i M. K. o przywrócenie do pracy, oddalił powództwo L. Ł. i M. K. o
ustalenie korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia, nie obciążył kosztami
procesu. Sąd Rejonowy uznał powództwa za niezasadne. W pierwszej kolejności
Sąd Rejonowy zważył, że powódce M. K. urlopu dla poratowania zdrowia udzielił
dyrektor Przedszkola, a powódce L. L. - Burmistrz B., jako zwierzchnik służbowy
dyrektora Przedszkola (art. 33 ust 5 ustawy z 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym
(tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.). Po udzieleniu powódce
M. K. urlopu dla poratowania zdrowia organ prowadzący podjął działania związane
z zamierzoną likwidacją Przedszkola Publicznego i przekazaniem nieruchomości po
zlikwidowanym Przedszkolu na cele oświatowe w celu prowadzenia przedszkola
niepublicznego.
Sąd stwierdził, że skoro przedszkole publiczne zostało zlikwidowane w trybie
art. 59 ustawy o systemie oświaty w celu przekształcenia w przedszkole
niepubliczne, to okoliczności związane z tym przekształceniem należy oceniać na
podstawie przepisów o przejściu zakładu pracy na innego pracodawcę. Zgodnie z
art. 231 § 1 k.p., w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego
pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach
pracy z zastrzeżeniem przepisów § 5. Przejście Przedszkola Publicznego w B. na
przedszkole niepubliczne prowadzone przez pozwanego T. W. nastąpiło w formie
umowy najmu nieruchomości stanowiącej nieruchomość zabudowaną budynkiem
Przedszkola. Po wyborze oferty pozwanego T. W. na prowadzenie przedszkola
niepublicznego, dyrektorowi Przedszkola Publicznego i Burmistrzowi było wiadome,
że od 1 września 2011 r. pracownicy Przedszkola Publicznego w B. staną się
pracownikami pozwanego T. W. Z treści art. 231 § 1 k.p. wynika, że pracodawca
przejmujący staje się z mocy prawa pracodawcą pracowników przejętego zakładu
pracy.
Sąd uznał, że umowy z powódkami uległy rozwiązaniu, skoro w dniu 1
września 2011 r. pozwany T. W. wysłał powódkom propozycje nawiązania umowy o
pracę na nowych warunkach. Warunki te zostały przedstawione w załączonych
5
projektach umów o pracę, powódki zostały poinformowane, że w terminie do dnia
10 września 2011 r. mogą złożyć oświadczenie o odmowie albo przyjęciu
zaproponowanych warunków. Powódki otrzymały pisma pozwanego z 1 września
2011 r. w dniu 19 września 2011 r. i pisma te pozostawiły bez odpowiedzi, co w
konsekwencji skutkowało ustaniem stosunków pracy powódek u nowego
pracodawcy. Ponadto Sąd wskazał, że powódkom został udzielony urlop dla
poratowania zdrowia w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku. Okres
korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia kończył się w przypadku obu
powódek w dniu 31 sierpnia 2011 r., co oznaczało, że w dniu 1 września 2011 r.
pozwany T. W. nie przejmował powódek z prawem do urlopu dla poratowania
zdrowia.
Na skutek apelacji powódek Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych wyrokiem z dnia 9 października 2012 r. oddalił apelacje powódek. W
ocenie Sądu Okręgowego, bezspornym było, że powódki otrzymały w dniu 25
sierpnia 2011 r. pisemne porozumienia zawierające warunki pracy i płacy, a
następnie T. W. wysłał powódkom propozycje nawiązania umowy o pracę na
nowych warunkach ze stosownym pouczeniem. Powódki nie odpowiedziały na
propozycje. Zgodnie z art. 231 § 5 k.p. umowy o pracę uległy rozwiązaniu z
upływem okresu wypowiedzenia. Zarzut powódek wskazujący na to, że działania
podjęte przez pozwanych polegające na likwidacji przedszkola publicznego i
przekazaniu jego majątku i pracowników przedszkolu niepublicznemu miały na celu
obejście regulacji z art. 20 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela, należało uznać jako
niezasadny. Pozwany w przedmiotowej sprawie wykazał, że przejęcie publicznego
przedszkola przez prywatne przedszkole nastąpiło zgodnie z obowiązująca literą
prawa. Powódki nie wykazały, że działania pozwanego były sprzeczne ze
społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa. Sąd wskazał, że w następstwie
przejęcia przedszkola publicznego przez podmiot prywatny mają zastosowanie
przepisy Karty Nauczyciela, jednakże tylko w ograniczonym zakresie. W szkole
publicznej podstawowym aktem prawnym regulującym zasady zatrudniania
nauczycieli jest ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r.- Karta Nauczyciela, o tyle w
szkole niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej obowiązują tylko niektóre jej
przepisy. Pozostałe kwestie rozstrzygają przede wszystkim zapisy ustawy z dnia 26
6
czerwca 1974 r. - Kodeks pracy. W ocenie Sądu Okręgowego zarzut powódek w
zakresie naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 18 § 1 i 3 k.p. nie odniósł
żadnego skutku. Przepis, na który powołały się powódki jest zbyt ogólnikowy i
abstrakcyjny, a w związku z tym nie mógł stanowić samodzielnej podstawy
apelacyjnej. Stanowisko, że T. W. powinien nadal kontynuować zatrudnienie
powódek na dotychczasowych zasadach, tj. kontynuować zatrudnienie powódek na
dotychczasowych zasadach, uznać uprawnienie powódek do kontynuacji urlopu dla
poratowania zdrowia, nie znajduje uzasadnienia pozwanego. Pracodawcę jakim
jest T. W. (podmiot prowadzący prywatne przedszkole) nie wiążą przepisy Karty
Nauczyciela dotyczące formy zatrudnienia nauczycieli (np. pracodawca nie ma
obowiązku nawiązywania stosunku pracy z nauczycielami mianowanymi i
dyplomowanymi na podstawie mianowania, zgodnie z art. 10 ust. 5 Karty
Nauczyciela), lecz obowiązuje Kodeks pracy. Wraz z likwidacją przedszkola
publicznego i przejęciem jego majątku - regulacje Karty Nauczyciela obowiązują
pozwanego T. W. jedynie w zakresie nawiązania umów o pracę, bo taki stosunek
pracy może być zawarty przez placówkę niepubliczną. Zgodnie z tym dalsza
kontynuacja dotychczasowej formy zatrudnienia powódek i korzystanie przez nie z
urlopu dla poratowania zdrowia była w niniejszej sprawie niedopuszczalna, bo w
ramach nawiązanego nowego stosunku pracy nie obowiązują dotychczasowe
warunki i zasady. Niezasadne były również zarzuty powódek dotyczące błędnej
wykładni art. 73 Karty Nauczyciela. Jak wynika z przepisów ustawy oświatowej,
prawo do urlopu dla poratowania zdrowia mają osoby, które są zatrudnione na
podstawie mianowania i zastosowanie ma do nich Karta Nauczyciela. Art. 73 Karty
Nauczyciela nie stosuje się do podmiotu, który prowadzi prywatne przedszkole. W
związku z tym, że podmiot, przejmujący zlikwidowane przedszkole jest podmiotem
prywatnym, to mógł zatrudnić powódki jedynie na podstawie umów o pracę, a
prawo do urlop dla poratowania zdrowia nie mogło przejść wraz z porozumieniem
zawierającym warunki pracy i płacy, gdyż urlop ten zakończył się z mocy prawa z
chwilą likwidacji przedszkola publicznego. Odnosząc się do ostatniego zarzutu
powódek dotyczącego błędu w ustaleniach faktycznych co do tego, że u
pozwanego nie funkcjonowała organizacja związkowa i naruszeniu ustawy o
związkach zawodowych - Sąd wskazał, że i to stanowisko powódek okazało się
7
chybione. Przy rozwiązaniu stosunku pracy z nauczycielem mianowanym w trybie
art. 20 ustawy z 26 stycznia 1982 r.- Karta Nauczyciela w brzmieniu nadanym
ustawą z 5 czerwca 1992 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 53, poz.
252) nie jest wymagane uzyskanie stanowiska organizacji związkowej.
Powódki wyżej wskazany wyrok zaskarżyły w całości, opierając skargę
kasacyjną na podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego: art. 73 ustawy
z dnia 26 stycznia 1982 r.- Karta Nauczyciela w związku z art. 20 ust. 1 pkt 1 Karty
Nauczyciela, art. 41 k.p., art. 5 k.p, art. 91c Karty Nauczyciela oraz art. 68 ust. 1
Konstytucji RP, polegającą na przyjęciu, że pracodawca (szkoła lub przedszkole)
może skutecznie złożyć oświadczenie o skróceniu udzielonego nauczycielowi
urlopu dla poratowania zdrowia z przyczyn nie uwzględnionych w treści art. 73 KN,
a nadto stosunek pracy z nauczycielem mianowanym w trakcie przebywania przez
tego nauczyciela na płatnym urlopie dla poratowania zdrowia może ulec
rozwiązaniu, pomimo przejęcia zadań i kontynuacji zatrudnienia przez nowego
pracodawcę na podstawie art. 231 k.p., gdy tymczasem z uwagi na wzmożoną
ochronę stosunku pracy w okresie korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia
wynikającą z w art. 73 KN i art. 41 k.p. doznaje ona ograniczenia jedynie w
przypadku, gdy istnieją podstawy do rozwiązania stosunku pracy w trybie art. 20 ust.
1 pkt 1 Karty Nauczyciela, a więc całkowitej likwidacji szkoły; o całkowitej likwidacji
szkoły nie można zasadnie mówić w wypadku przejęcia jej zadań oraz składników
majątkowych i niemajątkowych przez następcę zgodnie z art. 231 k.p. (placówka
nadal funkcjonuje realizując te same zadania, w oparciu o tę samą kadrę i przy
wykorzystaniu tych samych warunków materialnych); przyjęcie, że art. 231 § 5 k.p.
wyczerpuje samodzielnie regulację dotyczącą konsekwencji przejścia zakładu
pracy, niezasadnie pomijając konsekwencje wynikające z art. 23 KN, wyłącznie
określającego kiedy ulega rozwiązaniu stosunek pracy nauczyciela mianowanego i
nie zawiera on hipotezy odrzucenia propozycji zawarcia nowej umowy o pracę.
W niniejszej sprawie doszło również do naruszenia przepisów postępowania-
art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. odnoszących się do uzasadnienia
wyroku Sądu Odwoławczego, który oddalił apelację i nie uwzględnił zarzutów
apelacji, w tym dotyczący obejścia regulacji art. 20 ust. 1 i 2 karty Nauczyciela – w
uzasadnieniu zawarto ogólnikowe sformułowanie, które nie doczekało się
8
uzasadnienia i rozwinięcia, a dotyczące powołania w apelacji zarzutu z art. 18 § 1 i
3 k.p. - ocenione przez Sąd jako zbyt ogólnikowy i abstrakcyjny, nie mogący w
związku z tym stanowić samodzielnej podstawy apelacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie znajduje uzasadnienia.
Zgodnie z art. 14a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
(jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) sieć publicznych
przedszkoli prowadzonych przez gminę ustala rada gminy w uzgodnieniu z
kuratorem oświaty, z tym że tworzenie i likwidacja przedszkoli należy do wyłącznej
kompetencji rady gminy. Natomiast stosownie do postanowień art. 59 ust. 1 i ust. 6
w związku z art. 3 ust. 1 pkt 1 i pkt 5 ustawy o systemie oświaty likwidacja
przedszkola jest możliwa dopiero w wyniku przeprowadzenia ustawowo
sformalizowanej i bezwzględnie obowiązującej (ius cogens) procedury. W myśl tej
procedury, aby przedszkole mogło zostać zlikwidowane gmina obowiązana jest
poinformować o zamiarze i przyczynach likwidacji przedszkola rodziców dzieci oraz
właściwego kuratora oświaty co najmniej 6 miesięcy przed terminem likwidacji.
Oznacza to, że procedura prawna likwidacji przedszkola w każdym wypadku musi
się rozpocząć od podjęcia przez radę gminy - jako organ wyłącznie właściwy do
złożenia wymaganego prawnie oświadczenia woli o zamiarze i przyczynach
likwidacji przedszkola - uchwały w sprawie zamiaru i przyczyn likwidacji
przedszkola (art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. h ustawy o samorządzie terytorialnym).
Natomiast zadaniem zarządu gminy jest w tym wypadku naprzód przygotowanie
projektu uchwały rady gminy w sprawie zamiaru i przyczyn likwidacji przedszkola, a
następnie wykonanie podjętej przez radę gminy uchwały w tej sprawie (art. 30 ust.
1 oraz ust. 2 pkt 1 ustawy o samorządzie terytorialnym). Z kolei w nawiązaniu do
podjętej przez radę gminy uchwały w sprawie zamiaru i przyczyn likwidacji
przedszkola, zarząd gminy ma obowiązek, co najmniej na sześć miesięcy przed
terminem likwidacji, powiadomić o zamiarze i przyczynach likwidacji przedszkola
rodziców dzieci oraz właściwego kuratora oświaty, który w terminie 14 dni od daty
doręczenia tego powiadomienia powinien zająć stanowisko w sprawie poprzez
9
wyrażenie zgody lub odmowę wyrażenia zgody na likwidację przedszkola (art. 59
ust. 1 i ust. 2 ustawy o systemie oświaty w związku z art. 89 ustawy o samorządzie
terytorialnym).
W niniejszej sprawie wszystkie wyżej wskazane wymogi zostały dopełnione
przez właściwe organy. W szczególności likwidacja przedszkole została dokonana
na koniec roku szkolnego i po zapewnieniu dzieciom mającym odbyć roczne
przygotowanie przedszkolne, realizację tego obowiązku. Z tego obowiązku Gmina
B. wywiązała się poprzez zorganizowanie oddziału przedszkolnego przy szkole
podstawowej. Innymi słowy w myśl powołanych wyżej przepisów Publiczne
Przedszkole w B. z dniem 31 sierpnia 2011 r. faktycznie przestało istnieć.
Powyższe ustalenie miało zasadnicze znaczenie dla przyjętego przez Sąd
drugiej instancji rozstrzygnięcia. Likwidacja przedszkola publicznego pozwalała
zatem na zastosowanie art. 20 Karty Nauczyciela przy rozwiązywaniu
nauczycielskiego stosunku pracy z powódkami. Powołany wyżej przepis Karty
Nauczyciela uprawnia dyrektora szkoły do rozwiązania stosunku pracy z
nauczycielem w razie całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian
organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian
planu nauczania uniemożliwiających dalsze jego zatrudnianie – niezależnie od
podstawy nawiązania stosunku pracy. Komentowany przepis zezwala na
rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem mianowanym jak również
zatrudnionym na podstawie umowy o pracę z uwagi na tożsame przyczyny (ust. 1)
oraz ustanawia jednakowy jego tryb (ust. 3 – 7 ). Sytuację obu tych grup nauczycieli
różnicuje jedynie wysokość odprawy (ust. 2). Cel tego uregulowania jest więc taki
sam jak ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr
90, poz. 844 ze zm.; dalej jako ustawa o zwolnieniach grupowych), która – co
wymaga podkreślenia – uchyla ochronę wynikającą między innymi z art. 41 k.p. tak
w przypadku zwolnień grupowych (art. 5 ust. 1), jak i indywidualnych (art. 10 ust. 2)
- w okresie urlopu trwającego co najmniej 3 miesiące oraz w czasie innej
usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli upłynął już okres
uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Na
funkcjonalne podobieństwo obu tych ustaw wskazuje zresztą wprost ust. 2 art. 20
10
Karty Nauczyciela, przyznający nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy
o pracę prawo do świadczeń określonych w przepisach ustawy o zwolnieniach
grupowych. Daje to podstawę do sformułowania wniosku, że art. 20 Karty
Nauczyciela jest szczególnym i odrębnym od kodeksowego unormowaniem
stosowanym wobec wszystkich nauczycieli (niezależnie od podstawy nawiązania
stosunku pracy), pozwalającym na dostosowanie stanu zatrudnienia do aktualnego
rozmiaru zadań szkoły przez dopuszczenie możliwości rozwiązania stosunków
pracy z nauczycielami w zamian za rekompensatę za utratę pracy czy to w postaci
odprawy, czy przeniesienia w stan nieczynny z zachowaniem prawa do
wynagrodzenia. Tak też przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 listopada
2008 r., I PK 79/08 (OSNP 2010, nr 9-10, poz. 111). Stosownie do treści art. 20 ust.
3 Karty Nauczyciela, co do zasady rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn
określonych w jego ust. 1 następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim
trzymiesięcznym wypowiedzeniu. Przepis ten przewiduje „sztywny” termin
składania przez dyrektora szkoły oświadczenia o rozwiązaniu stosunku pracy na
podstawie omawianego przepisu. Jest on powiązany z terminem opracowania
przez dyrektora szkoły arkusza organizacji szkoły uwzględniającego szkolny plan
nauczania, został więc określony w ten sposób także w interesie nauczycieli,
zwiększając ich szanse na podjęcie pracy w innej szkole od początku roku
szkolnego. Dokonywanie takich redukcji w drodze wypowiedzenia jest możliwe
tylko raz do roku ze skutkiem rozwiązującym nauczycielskie stosunki pracy z
końcem roku szkolnego (art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela). Obiektywny brak
możliwości dalszego zatrudnienia nauczycieli w pełnym wymiarze zajęć w kolejnym
roku szkolnym wymusza i uzasadnia korzystanie przez dyrektorów szkół z
kompetencji przewidzianych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, tj. rozwiązywania
stosunków pracy lub przenoszenia nauczycieli za ich zgodą w stan nieczynny, bez
względu na zakazy wypowiadania stosunków pracy, które nie obowiązują w
okolicznościach wyczerpująco uregulowanych w art. 20 lub 22 Karty Nauczyciela
(por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., I PZP 4/06). Obecność
lub nieobecność nauczyciela w pracy w terminach dokonywania wypowiedzeń
nauczycielskich stosunków pracy z przyczyn wymuszających zwolnienia z pracy,
określonych w art. 20 ust. 1 pkt 1 lub 2 Karty Nauczyciela, nie jest
11
usprawiedliwionym kryterium wyboru nauczycieli do zwolnienia z pracy, które
miałoby zależeć wyłącznie od obecności lub nieobecności w pracy w terminach
dokonywania koniecznych wypowiedzeń stosunków pracy (najpóźniej do końca
maja danego roku kalendarzowego), ze względu na wymagany trzymiesięczny
okres wypowiedzenia stosunku pracy (art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela). W tym
miejscu zaakcentować należy, że obrona przed wymuszonymi zwolnieniami z pracy
z przyczyn określonych art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela przez korzystanie ze
zwolnień lekarskich lub składanie wniosków o urlopy dla poratowania zdrowia na
podstawie zaświadczeń lekarza pierwszego kontaktu, uzyskiwanych w okresie lub
przed upływem możliwego jedynie z końcem roku szkolnego wypowiadania
nauczycielskich stosunków pracy, doprowadziłaby do paraliżu organizacji pracy
szkół, zmuszonych do przywracania do pracy w pełnym rozmiarze obowiązkowych
zajęć nauczycieli, którzy powoływaliby się na zakazy wypowiadania stosunków
pracy w okresach usprawiedliwionych nieobecności w pracy spowodowanych
chorobą lub korzystaniem z urlopów dla poratowania zdrowia. Takim nauczycielom
szkoły i tak nie byłyby w stanie obiektywnie zapewnić pełnego zatrudnienia lub co
najmniej nie niższego niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć - ze względu na
konieczne zmniejszenie liczby oddziałów szkolnych lub zmian planów nauczania,
wymuszających redukcję liczby godzin nauczania określonych przedmiotów i
zmniejszenie stanu nauczycielskiego zatrudnienia. Ponadto zapłata
nauczycielskiego wynagrodzenia za okresy, w których szkoły nie mają
obiektywnych możliwości zapewnienia nauczycielom zajęć dydaktycznych, nie ma
uzasadnionej podstawy prawnej ze względu na nieświadczenie pracy oraz
naruszałaby dyscyplinę finansową budżetów samorządowych, z których takie
wynagrodzenia są wypłacane. W niniejszej sprawie całkowita likwidacja
przedszkola publicznego aż nadto wyżej wskazany problem uwydatnia.
Dokonując zestawienia art. 20 Karty Nauczyciela z art. 73 Karty Nauczyciela
ustalającego prawo nauczyciela do urlopu dla poratowania zdrowia, a w
konsekwencji także prawo nauczyciela do przywrócenia pełnej zdolności do pracy -
przez powstrzymanie się od wykonywania obowiązków pracowniczych z
zachowaniem prawa do wynagrodzenia, zdaniem Sądu Najwyższego orzekającego
w niniejszej sprawie nie może naruszać ustawowego obowiązku dyrektora szkoły
12
dostosowania stanu zatrudnienia do aktualnego rozmiaru zadań szkoły,
wynikającego wprost z treści art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. Rozwijając powyższe
stanowisko podnieść należy, że na tle regulacji z art. 73 Karty Nauczyciela
ujawniają się w istocie dwa funkcjonalne aspekty urlopu. Z jednej strony służy on
indywidualnemu pracownikowi w celu regeneracji zdrowia utraconego w pracy. Z
drugiej strony służy pracodawcy, gwarantując odzyskanie pełnej sprawności do
dalszego nauczania przez członka kadry pedagogicznej. Jeśli akcentować pierwszą
z wymienionych funkcji, urlop dla poratowania zdrowia stanowi jednocześnie
swoistą odpłatę za wykonaną już pracę i ma wymiar socjalny. Ocena roli urlopu dla
poratowania zdrowia przedstawia się odmiennie z perspektywy pracodawcy.
Zgodnie z treścią art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela, prawo do urlopu dla poratowania
zdrowia przysługuje nauczycielowi zatrudnionemu na czas nieokreślony, a więc
takiemu, który powróci do wykonywania obowiązków w szkole udzielającej tego
urlopu. Udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia ma zapewnić przydatność
nauczyciela do pracy w określonej placówce w przyszłości (np. zapobiec przyszłym
absencjom chorobowym dezorganizującym proces kształcenia i wychowywania
dzieci oraz młodzieży). Ostatecznie zatem urlop dla poratowania zdrowia udzielany
jest nie tylko w interesie nauczyciela, ale także i szkoły, która, ponosząc koszty
tego urlopu, uzyskuje w zamian gwarancję posiadania kadry nauczycielskiej w pełni
zdolnej do wykonywania nałożonych na nią zadań. Nie spełnia się więc jedna z
funkcji urlopu dla poratowania zdrowia, jeśli na skutek całkowitej likwidacji szkoły
nie ma zapotrzebowania na pracę nauczyciela po zakończeniu przez niego urlopu
dla poratowania zdrowia. To zaś przemawia za dopuszczalnością rozwiązania
stosunku pracy nawet w trakcie tego urlopu, tj. w momencie, kiedy okazuje się, że
jego dalsze trwanie jest uzasadnione wyłącznie interesem nauczyciela. Co więcej,
przyjęcie poglądu, że art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela przekreśla zezwolenie na
rozwiązanie stosunku pracy w trybie jej art. 20 ust. 1 w rzeczywistości prowadzi do
zachowania stosunku pracy nie tylko w czasie trwania urlopu dla poratowania
zdrowia, ale i w dalszym okresie - z uwagi na uwarunkowania związane z
dopuszczalnym terminem wypowiadania nauczycielskich stosunków pracy.
Również zatem względy aksjologiczne przemawiają za tym, że prawo podmiotowe
pracownika (do przeprowadzenia zaleconego leczenia) nie może być chronione w
13
takim stopniu, aby wymuszać na szkole dalsze (po ustaniu urlopu) zatrudnianie
nauczyciela mimo braku takiej potrzeby, związane z ponoszeniem z tego tytułu
nieuzasadnionych żadnymi względami niemałych kosztów. Warto przy tym
zauważyć, że sam ustawodawca nie zaakcentował nadrzędnego charakteru dobra
chronionego art. 73 Karty Nauczyciela, choć nic nie stało na przeszkodzie, aby
uczynił to w podobny sposób jak w odniesieniu do ochrony macierzyństwa. W tym
bowiem przypadku ochrona stosunku pracy podczas korzystania z urlopu
macierzyńskiego i urlopu wychowawczego, wyrażająca się co do zasady zakazem
wypowiadania i rozwiązywania umów o pracę przez pracodawcę, sformułowana
została expressis verbis - odpowiednio w art. 177 k.p. i art. 1861
k.p. Ta konstatacja
wzmacnia argumentację, że prawo nauczyciela do urlopu dla poratowania zdrowia
nie jest dobrem bezwzględnie chronionym w przypadku kolizji z inną wartością.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy podziela stanowisko Sądu
drugiej instancji, że okres korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia kończył się
w przypadku obu powódek w dniu 31 sierpnia 2011 r., co oznaczało, że w dniu 1
września 2011 r. pozwany T. W. nie przejmował powódek z prawem do urlopu dla
poratowania zdrowia. Według art. 5 ust. 1 ustawy o systemie oświaty szkoła i
placówka może być szkołą i placówką publiczną albo niepubliczną. Zgodnie z art.
82 tej ustawy szkoły i placówki niepubliczne mogą być zakładane przez osoby
prawne i fizyczne po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez kuratora
oświaty właściwego dla siedziby zakładanej szkoły lub placówki (ust. 1). Zgłoszenie
do ewidencji powinno zawierać między innymi określenie typu szkoły lub placówki
oraz statut szkoły lub placówki (ust. 2). Stosownie zaś do art. 84 szkoła lub
placówka niepubliczna działa na podstawie statutu nadanego przez osobę
prowadzącą, który powinien w szczególności określać typ szkoły lub cel placówki
oraz ich zadania. Jak z powyższych przepisów wynika, decyzja kuratora oświaty o
wpisie danej szkoły lub placówki do ewidencji szkół i placówek niepublicznych nie
jest decyzją arbitralną, lecz jest uzależniona od treści wniosku osoby prawnej lub
fizycznej zakładającej daną szkołę lub placówkę, czyli od tego, co zawiera
„zgłoszenie do ewidencji”, o którym stanowi art. 82 ust. 2 ustawy o systemie
oświaty. Zaświadczenie o wpisie do ewidencji, które kurator oświaty (lub inne
upoważnione do tego organy) doręcza następnie zgłaszającemu, jest już prostą
14
konsekwencją „zgłoszenia do ewidencji” i dotyczy takiego typu szkoły lub placówki,
który został podany w zgłoszeniu do ewidencji (art. 82 ust. 3 ustawy). Wpisanie
pozwanego Przedszkola „[…]” do ewidencji placówek niepublicznych, stosownie do
art. 82 ust. 1-3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, stworzyło
określony stan prawny - między innymi w zakresie nawiązania stosunków pracy z
przejętymi nauczycielami na podstawie przepisów prawa pracy. Z tych względów
trafny jest wniosek Sądu drugiej instancji, że pozwany – T. W. – Niepubliczne
Przedszkole „[…]”jest placówką niepubliczną, do której nie mają zastosowania
przepisy Karty Nauczyciela, w tym także art. 73 przewidujący prawo nauczyciela do
płatnego urlopu dla poratowania zdrowia. Zasadnie Sąd drugiej instancji uznał, że
przedszkole publiczne zostało zlikwidowane w trybie art. 59 ustawy o systemie
oświaty z dniem 31 sierpnia 2011 r., a na jego majątku powstało nowa placówka o
statusie niepublicznym. Przedmiotowe przekazanie majątku należy ocenić na
podstawie przepisów o przejściu zakładu pracy na innego pracodawcę. Zgodnie z
art. 231 § 1 k.p., w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego
pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach
pracy z zastrzeżeniem przepisów § 5. Zgodnie z tym paragrafem pracodawca, z
dniem przejęcia zakładu pracy lub jego części, jest obowiązany zaproponować
nowe warunki pracy i płacy pracownikom świadczącym dotychczas pracę na innej
podstawie niż umowa o pracę oraz wskazać termin, nie krótszy niż 7 dni, do
którego pracownicy mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia
proponowanych warunków. W razie nieuzgodnienia nowych warunków pracy i płacy
dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi
wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie o
odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego mógł złożyć
takie oświadczenie. Powyższy przepis wprowadza odmienną konstrukcję prawną
niż zastosowana przez ustawodawcę w przypadku wypowiedzenia zmieniającego
(art. 42 § 3 k.p.). Milczenie pracownika nie może być uznane za przyjęcie oferty
zatrudnienia na nowych warunkach. W praktyce art. 231 § 5 k.p. prowadzi do
rozwiązania stosunku pracy w razie niezłożenia w zakreślonym przez nowego
pracodawcę terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu oferty zatrudnienia
na nowych warunkach u nowego pracodawcy. Nieuzgodnienie nowych warunków
15
pracy i płacy przez pracodawcę przejmującego zakład pracy od pracodawcy, u
którego dotychczas byli zatrudnieni pracownicy świadczący pracę na innej
podstawie aniżeli umowa o pracę, powoduje, że dotychczasowy stosunek pracy z
tymi pracownikami rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi
wypowiedzenia. Pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę mogą
kontynuować zatrudnienie w tej formie u każdego nowego pracodawcy. Natomiast
zatrudnienie na podstawie mianowania, powołania lub wyboru jest możliwe tylko u
niektórych pracodawców. Stąd też, dla ochrony trwałości tych stosunków pracy
został nałożony na pracodawcę obowiązek zaproponowania pracownikom zawarcia
umowy o pracę. Mając powyższe na uwadze, zasadnym jest stanowisko Sądu
drugiej instancji, że umowy z powódkami uległy rozwiązaniu, skoro w dniu 1
września 2011 r. pozwany T. W. wysłał powódkom propozycje nawiązania umowy o
pracę na nowych warunkach. Warunki te zostały przedstawione w załączonych
projektach umów o pracę, powódki zostały poinformowane, że w terminie do dnia
10 września 2011 r. mogą złożyć oświadczenie o odmowie albo przyjęciu
zaproponowanych warunków. Powódki otrzymały pisma pozwanego z 1 września
2011 r. w dniu 19 września 2011 r. i pisma te pozostawiły bez odpowiedzi, co w
konsekwencji skutkowało ustaniem stosunków pracy powódek u nowego
pracodawcy.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, na
podstawie art. 39814
k.p.c.