Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 38/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa B. Ś.
przeciwko "I." S.A. w I.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 listopada 2013 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego w Z.
z dnia 9 października 2012 r.,
1) oddala skargę kasacyjną;
2) zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 900
(dziewięćset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego;
3) zasądza od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy) na rzecz radcy
prawnego P. P. tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
powódce z urzędu w postępowaniu kasacyjnym kwotę 1 350
(jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt) zł, podwyższoną o
obowiązującą stawkę podatku od towarów i usług.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 9
października 2012 r. oddalił apelację powódki od wyroku Sądu Rejonowego – Sądu
Pracy w Ż. z dnia 17 maja 2012 r., którym oddalono powództwo B. Ś. o zasądzenie
od pozwanej „I.” SA kwoty 45.931,02 zł tytułem odszkodowania w związku z
ustaniem stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.
Sąd odwoławczy zaakceptował poczynione w sprawie ustalenia faktyczne,
zgodnie z którymi powódka była zatrudniona w Przedsiębiorstwie Gospodarki
Turystycznej „L. ” na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony na
stanowisku recepcjonistki z miejscem świadczenia pracy w hotelu „Ł.” w Ż. W dniu
9 kwietnia 2008 r. Związek Zawodowy Pracowników […] zawarli umowę społeczną.
W rozdziale II tej umowy uzgodniono, że inwestor gwarantuje zatrudnienie
pracownikom w okresie 30 miesięcy od daty objęcia nabywanego podmiotu w
zarząd, a w przypadku ustania w tym okresie stosunku pracy pracownika z
przyczyn leżących po stronie inwestora, inwestor będzie zobowiązany do wypłaty
odszkodowania, będącego iloczynem przeciętnego wynagrodzenia pracownika z
ostatnich trzech miesięcy, liczonego jak ekwiwalent za urlop, oraz liczby miesięcy,
jakie pozostały do końca gwarancji zatrudnienia. Natomiast w punkcie 6 rozdziału II
strony postanowiły, że w razie konieczności dokonania w okresie gwarantowanego
zatrudnienia wypowiedzenia zmieniającego stanowisko pracy, nie zostaną
pracownikowi zaproponowane mniej dla niego korzystne warunki wynagrodzenia, a
warunki pracy będą zgodne z jego kwalifikacjami i stanem zdrowia.
Zaproponowanie tych nowych warunków nie może przy tym nosić znamion szykany
wymuszającej na pracowniku rezygnację z dalszej pracy.
Pozwana objęła nabywane przedsiębiorstwo w dniu 19 sierpnia 2008 r., a 26
listopada 2009 r. powódka otrzymała wypowiedzenie zmieniające w związku z
czasowym zamknięciem hotelu w Ż. Powódce zaproponowano pracę w hotelu w Z.,
a pozostałe warunki pracy i płacy nie uległy zmianom. Pracodawca zaznaczył, że
pokryje koszty dojazdu z miejsca zamieszkania do pracy autobusem lub koleją.
Pismem z dnia 26 listopada 2009 r. powódka oświadczyła, ze nie może przyjąć
proponowanych jej warunków, ponieważ centrum jej życia rodzinnego i
3
towarzyskiego mieści się w Ż., wobec czego dojazd do pracy zajmowałby 3-4
godziny dziennie, informując ponadto pracodawcę, że wypowiedzenie to ma
charakter szykany, wobec czego narusza pkt 6 rozdziału II umowy społecznej. W
odpowiedzi na to pismo strona pozwana zaproponowała powódce dojazd z miejsca
zamieszkania do miejsca pracy własnym środkiem transportu, podwyższenie
wynagrodzenia o kwotę 100 zł netto oraz skrócenie czasu pracy do 7 godzin
dziennie z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za 8 godzin pracy dziennie.
Powódka nie przyjęła tej propozycji, w związku z czym stosunek pracy między
stronami rozwiązał się z dniem 31 grudnia 2009 r.
Sąd drugiej instancji uznał za trafną także ocenę prawną tego stanu
faktycznego, podnosząc w szczególności, że pkt 6 w rozdziale II umowy społecznej
umieszczono po to, ażeby ograniczyć możliwość stosowania wypowiedzenia
zmieniającego przez pracodawcę w celu obejścia gwarancji zatrudnienia i stąd
precyzyjnie wskazano, kiedy takie wypowiedzenie może być dokonane. Niezgodne
z tym postanowieniem umowy społecznej byłoby zatem zaproponowanie
pracownikowi mniej korzystnych warunków wynagrodzenia, pracy niezgodnej z jego
kwalifikacjami i stanem zdrowia, a także wypowiedzenie zmieniające będące
szykaną i tylko w takiej sytuacji nieprzyjęcie przez pracownika proponowanych mu
warunków prowadzące do rozwiązania stosunku pracy rodziłoby odpowiedzialność
odszkodowawczą za niedotrzymanie gwarancji zatrudnienia. Chodziło zatem o
swoistą „winę” pracodawcy w doprowadzeniu do ustania stosunku pracy na skutek
naruszenia warunków, na jakich może być dokonane wypowiedzenie zmieniające
stosownie do postanowień umowy, a nie rozwiązanie stosunku pracy wyłącznie z
przyczyn niedotyczących pracownika w rozumieniu ustawy z dnia 13 marca 2003 r.
o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 ze zm.; dalej jako:
ustawa o zwolnieniach grupowych).
Wypowiedzenie warunków pracy dokonane powódce nie naruszało zaś pkt 6
rozdziału II umowy społecznej. Wynagrodzenie powódki miało bowiem pozostać
bez zmian (a następnie zaproponowano powódce nawet podwyżkę), podobnie jak
stanowisko pracy, koszt dojazdów do pracy miał być jej zwrócony, a czas pracy
skrócony do 7 godzin z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za 8 godzin pracy.
4
Zaproponowania powódce tych warunków nie można też uznać za szykanę w
sytuacji, gdy pozwana przechodziła restrukturyzację i zakończyła działalność
gospodarczą w Ż., w związku z czym „zmiana miejsca świadczenia pracy
pracowników zatrudnionych w Ż. była ekonomicznie uzasadniona i nie była
nakierowana na dokuczenie pracownikom”. Tym samym powódce nie przysługuje
dochodzone odszkodowanie, albowiem brak jest podstaw do uznania, że w
stosunku do niej zostały naruszone gwarancje zatrudnienia, o których mowa w
umowie społecznej.
Powódka wywiodła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego,
zarzucając naruszenie:
1. przepisu (postanowienia) rozdziału II (punkty 1, 2, 6) umowy społecznej o
pakiecie socjalnym z dnia 9 kwietnia 2008 r., przez przyjęcie, że powołane
postanowienia umowy nie obejmowały gwarancją zatrudnienia
wypowiedzenia warunków pracy i płacy powódce i w konsekwencji nie
stanowiły podstawy powstania roszczenia odszkodowawczego po stronie
powódki, która otrzymała wypowiedzenie warunków pracy z propozycją
zmiany miejsca pracy z Ż. na Z., ponieważ naruszeniem gwarancji
zatrudnienia byłoby jedynie ustanie stosunku pracy w wyniku nieprzyjęcia
zaproponowanych nowych warunków noszących znamiona szykany,
będących propozycją mniej korzystnych warunków wynagradzania oraz
warunków pracy niezgodnych z kwalifikacjami pracownika i jego stanem
zdrowia, podczas gdy samo ustanie stosunku pracy w okresie
gwarantowanego zatrudnienia z przyczyn leżących po stronie inwestora
obligowało go do wypłaty odszkodowania za naruszenie gwarancji
zatrudnienia;
2. art. 365 § 1 k.p.c., przez pominięcie przez Sąd Okręgowy związania
wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2011 r. Sądu Okręgowego w sprawie IV
Pa …/11, w którym oddalając apelację pozwanej od wyroku zasądzającego
na rzecz powódki odprawę pieniężną za rozwiązanie stosunku pracy z
przyczyn niedotyczących pracownika w istocie uznał, że przyczyna
wypowiedzenia zmieniającego leżała po stronie pracodawcy wobec likwidacji
dotychczasowego miejsca pracy powódki i była to przyczyna wyłączna,
5
podczas gdy zakres prawomocności wyroku w sprawie o odprawę pieniężną
za rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika
oznacza nakaz przyjęcia przez sąd rozpoznający sprawę o zapłatę
odszkodowania za naruszenie gwarancji zatrudnienia, że wyłączna
przyczyna ustania stosunku pracy z powódką leżała po stronie pozwanego
pracodawcy, co z kolei stanowiło przesłankę powstania roszczenia o
odszkodowanie na podstawie postanowień tzw. umowy społecznej.
Opierając skargę na takich podstawach, powódka wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o zwrocie spełnionego tytułem zwrotu
kosztów postępowania apelacyjnego świadczenia, ewentualnie o uchylenie tego
wyroku i jego zmianę, przez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty
45.931,02 zł tytułem odszkodowania za naruszenie gwarancji zatrudnienia z
ustawowymi odsetkami od 1 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty oraz o orzeczenie o
zwrocie spełnionego tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego
świadczenia w kwocie 900 zł.
Strona pozwana w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o jej oddalenie
oraz o zasądzenie od powódki kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw.
Podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy mają
postanowienia zawarte w pkt 2 i 6 rozdziału II umowy społecznej o pakiecie
socjalnym z dnia 9 kwietnia 2008 r. W pkt 2 zagwarantowano pracownikowi,
któremu inwestor (pozwana w niniejszej sprawie) wypowie umowę o pracę w
okresie gwarantowanego zatrudnienia z przyczyn leżących po stronie tego
inwestora, odszkodowanie będące iloczynem przeciętnego wynagrodzenia
pracownika z ostatnich trzech miesięcy (liczonego jak ekwiwalent za urlop) i liczby
miesięcy pozostałych do końca gwarancji zatrudnienia. Z pkt 6 rozdziału II tej
umowy wynika natomiast, że w razie konieczności dokonania wypowiedzenia
zmieniającego w okresie gwarantowanego zatrudnienia inwestor (pozwana)
6
zobowiązuje się do tego, że nie zaproponuje pracownikowi mniej korzystnych
warunków wynagradzania, natomiast warunki pracy będą zgodne z kwalifikacjami i
stanem zdrowia pracownika oraz że samo wypowiedzenie zmieniające nie będzie
nosić znamion szykany wymuszającej na pracowniku rezygnację z dalszej pracy. Z
zestawienia treści tych dwóch punktów wyraźnie wynika, że odszkodowanie, o
którym mowa w pkt 2, przysługuje w razie złożenia przez pracodawcę oświadczenia
o wypowiedzeniu umowy o pracę z przyczyn leżących po jego stronie, a nie
oświadczenia o wypowiedzeniu warunków pracy, skoro w pkt 6 została
przewidziana możliwość dokonania pracownikowi wypowiedzenia zmieniającego w
okresie gwarantowanego zatrudnienia. Biorąc jednakże pod uwagę zastrzeżenia
odnośnie do warunków, jakie mogą być w tym czasie zaproponowane
pracownikowi, należy uznać, jak trafnie przyjął Sąd Okręgowy, że wypowiedzenie
zmieniające dokonane z naruszeniem pkt 6 umowy, wskutek czego pracownik
odmówi przyjęcia proponowanych warunków i stosunek pracy ulegnie rozwiązaniu,
będzie sytuacją równoważną z wypowiedzeniem umowy o pracę z przyczyn
leżących po stronie inwestora, o której mowa w pkt 2 rozdziału II umowy. Zgodzić
należy się zaś z Sądem odwoławczym, że taka sytuacja w niniejszej sprawie nie
zaszła. Powódce zaproponowano pracę na takim samym, jak zajmowała,
stanowisku, z takim samym (a nawet wyższym) wynagrodzeniem i nie ma żadnych
przesłanek do stwierdzenia, ażeby wypowiedzenie warunków było jakąkolwiek
szykaną w stosunku do jej osoby. Niewątpliwie bowiem strona pozwana zakończyła
działalność w Ż., gdzie do tej pory powódka wykonywała swoje obowiązki
pracownicze, a z uwagi na odległość proponowanego miejsca pracy od miejsca
zamieszkania powódki, zaoferowała jej dojazd własnym transportem i skrócenie do
7 godzin dobowego czasu pracy (przy zachowaniu wynagrodzenia za 8 godzin
pracy). Tym samym nie ma możliwości stwierdzenia, że rozwiązanie stosunku
pracy na skutek odmowy przyjęcia przez powódkę proponowanych jej warunków
pracy jest równoważne z ustaniem stosunku pracy na skutek jego wypowiedzenia
przez pracodawcę w rozumieniu pkt 2 rozdziału II umowy społecznej, co czyni
nieuzasadnionymi zarzuty skarżącej odnośnie do naruszenia tych postanowień
umowy społecznej.
7
Nie ma przy tym racji skarżąca twierdząc, że zasądzenie na jej rzecz
prawomocnym wyrokiem sądu odprawy pieniężnej na podstawie art. 8 ust. 1
ustawy o zwolnieniach grupowych przesądza o ziszczeniu się warunku
wynikającego z pkt 2 rozdziału II umowy społecznej uprawniającego do wypłaty
odszkodowania, jakim jest wypowiedzenie umowy o pracę z przyczyn dotyczących
strony pozwanej.
W myśl art. 365 § 1 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i
sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy
administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne
osoby. Z prawomocnością orzeczenia sądowego (zarówno w ujęciu materialnym,
jak i formalnym) związana jest powaga rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.), przy
czym jest to konstrukcja prawna odmienna - choć ściśle powiązana - z regulacją
art. 365 § 1 k.p.c. Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do
tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a
ponadto tylko między tymi samymi stronami.
Moc wiążąca orzeczenia (art. 365 § 1 k.p.c.) może być rozważana tylko
wtedy, gdy rozpoznawana jest inna sprawa niż ta, w której wydano poprzednie
orzeczenie oraz gdy kwestia rozstrzygnięta innym wyrokiem stanowi zagadnienie
wstępne. Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia sądu charakteryzuje się dwoma
aspektami. Pierwszy z nich odnosi się tylko do faktu istnienia prawomocnego
orzeczenia. Zdaniem Sądu Najwyższego ten aspekt występuje, gdy w poprzednim
postępowaniu, w którym zapadło prawomocne orzeczenie nie brała udziału choćby
jedna ze stron nowego postępowania, a nie jest ona objęta prawomocnością
rozszerzoną. Nie można bowiem takiej strony obciążać dalszymi skutkami
wynikającymi z prawomocnego orzeczenia. Drugi aspekt mocy wiążącej
prawomocnego orzeczenia jest określony jako walor prawny rozstrzygnięcia
(osądzenia) zawartego w treści orzeczenia. Jest on ściśle związany z powagą
rzeczy osądzonej (art. 366 § 1 k.p.c.) i występuje w nowej sprawie pomiędzy tymi
samymi stronami, choć przedmiot obu spraw jest inny. W nowej sprawie nie może
być wówczas zastosowany negatywny (procesowy) skutek powagi rzeczy
osądzonej polegający na niedopuszczalności ponownego rozstrzygania tej samej
sprawy. Występuje natomiast skutek pozytywny (materialny) rzeczy osądzonej
8
przejawiający się w tym, że rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu
(rzecz osądzona) stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Sądy rozpoznające
między tymi samymi stronami nowy spór muszą przyjmować, że dana kwestia
prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym, wcześniejszym wyroku,
a więc w ostatecznym rezultacie procesu uwzględniającym stan rzeczy na datę
zamknięcia rozprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r., II CSK
12/09, LEX nr 515722). Taka jest treść prawomocnego orzeczenia, o którym
stanowi art. 365 § 1 k.p.c., a więc treść wyrażonej w nim indywidualnej i konkretnej
normy prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2009 r., II PK
302/08, LEX nr 513001). A zatem w kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się
ta sama kwestia, nie może być ona już ponownie badana. Związanie orzeczeniem
oznacza zatem zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych z uprzednio osądzoną
kwestią, a nawet niedopuszczalność prowadzenia w tym zakresie postępowania
dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., II CSK
452/06, OSNC-ZD 2008, nr 1, poz. 20 oraz uzasadnienie uchwały składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2008 r., III CZP 72/08, OSNC 2009,
nr 2 poz. 20; Glosa 2009 nr 3, s. 24, z glosą M. Sieradzkiej).
Chociaż powagą rzeczy osądzonej objęta jest w zasadzie jedynie sentencja
wyroku, a nie jego uzasadnienie, to jednocześnie w orzecznictwie trafnie zwraca się
uwagę, że powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w
takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia,
niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu (tak np. Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia
15 marca 2002 r., II CKN 1415/00, LEX nr 53284 oraz z dnia 29 marca 2006 r.,
II PK 163/05, OSNP 2007, nr 5-6, poz. 71). W szczególności, powagą rzeczy
osądzonej mogą być objęte ustalenia faktyczne w takim zakresie, w jakim
indywidualizują one sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu i w jakim
określają one istotę danego stosunku prawnego. Chodzi jednak tylko o elementy
uzasadnienia dotyczące rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, w których sąd
wypowiada się w sposób stanowczy, autorytarny o żądaniu (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 21 maja 2004 r., V CK 528/03, LEX nr 188496 oraz z dnia 21
września 2005 r., V CK 139/05, LEX nr 186929). Tak zwanej prekluzji ulega więc
tylko ten materiał procesowy, który dotyczy podstawy faktycznej w zakresie
9
hipotezy normy materialnoprawnej zastosowanej przez sąd, natomiast twierdzenia i
dowody dotyczące innej podstawy prawnej są dla konkretnej sprawy obojętne
(uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2003 r., III CZP 97/02,
OSNC 2003, nr 12, poz. 160). Inaczej rzecz ujmując, obowiązkiem sądu
rozpoznającego kolejną sprawę między tymi samymi stronami jest respektowanie
tylko tych okoliczności faktycznych ustalonych w sposób stanowczy we
wcześniejszej sprawie, które określały istotę sporu i uzasadniały uwzględnienie
zgłoszonego w niej roszczenia.
Mając to na uwadze należy stwierdzić, że pomiędzy stronami niniejszego
procesu został już rozstrzygnięty inny spór, w którym wydano prawomocny wyrok.
Przedmiotem wcześniejszego postępowania między tymi samymi stronami była
odprawa pieniężna należna powódce na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o
zwolnieniach grupowych. Stosownie do art. 10 ust. 1 tej ustawy, przepisy art. 5 ust.
3 - 7 i art. 8 mają odpowiednie zastosowanie także w razie podejmowania przez
pracodawcę indywidualnych decyzji o zwalnianiu pracowników z przyczyn
niedotyczących pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód
uzasadniający rozwiązanie stosunku pracy. Z kolei zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy,
pracownikowi, z którym został rozwiązany stosunek pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników przysługuje odprawa pieniężna.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego, jeszcze na podstawie poprzednio
obowiązującego stanu prawnego (ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy; jednolity tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.),
ukształtowało się stanowisko, zachowujące aktualność w zakresie istotnym dla
rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, zgodnie z którym:
1. sformułowanie zawarte w art. 10 ust. 1 ustawy, że przyczyny wymienione w
jej art. 1 ust. 1 „stanowią wyłączny powód uzasadniający rozwiązanie
stosunku pracy" należy rozumieć jako sytuację, w której bez zaistnienia tych
przyczyn nie zostałaby podjęta przez kierownika zakładu pracy indywidualna
decyzja o zwolnieniu pracownika (por. wyrok z dnia 10 października 1990 r.,
I PR 319/90, OSNCP 1992, nr 11, poz. 204);
10
2. przepisy ustawy mają zastosowanie, gdy okoliczności dotyczące zakładu
pracy są przyczyną rozwiązania stosunku pracy, w tym znaczeniu, że w
razie ich braku nie podjęto by decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy z innych
przyczyn, leżących po stronie pracownika, co dotyczy zarówno zwolnień
grupowych, jak i indywidualnych (por. wyrok z dnia 25 stycznia 2005 r., I PK
139/04, OSNP 2005, nr 17, poz. 264);
3. okoliczność, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w trybie
wypowiedzenia zmieniającego, a nie w drodze wypowiedzenia definitywnego,
ma jedynie znaczenie dla oceny, czy przyczyny z art. 1 ust. 1 ustawy
stanowią wyłączny powód uzasadniający rozwiązanie stosunku pracy (por.
wyrok z dnia 9 listopada 1990 r., I PR 335/90, niepublikowany; z dnia 7 lipca
2000 r., I PKN 728/99, OSNAPiUS 2002, nr 2, poz. 40; z dnia 16 listopada
2000 r., I PKN 79/00, OSNAPiUS 2002, nr 10, poz. 240). W uzasadnieniu
powołanego wyżej wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r., I PK 139/04, Sąd
Najwyższy stwierdził, że dla oceny „wyłączności przyczyny” istotne
znaczenie ma jedynie, czy bez zaistnienia przyczyn leżących po stronie
pracodawcy w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy, podjęto by decyzję o
rozwiązaniu z pracownikiem stosunku pracy z innych przyczyn, leżących po
jego stronie. Jeżeli okoliczności wpływające na rozwiązanie stosunku pracy z
konkretnym pracownikiem same w sobie - bez występowania przyczyn
wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy - nie doprowadziłyby do podjęcia decyzji
o rozwiązaniu z tym pracownikiem stosunku pracy, wówczas uzasadniony
jest pogląd, że taka „współprzyczyna” nie wyłącza stosowania przepisów
ustawy.
Z tego wynika, że dla rozstrzygnięcia żądania powódki o odprawę pieniężną
niezbędne było jedynie ustalenie, czy istniały jakieś inne, leżące po stronie
pracownika okoliczności, które niezależnie od występowania przyczyn jego
niedotyczących doprowadziłyby do rozwiązania stosunku pracy. Brak takich
okoliczności prowadził zaś do konieczności uznania, że rozwiązanie umowy o
pracę będące następstwem odmowy przyjęcia proponowanych powódce warunków
pracy nastąpiło wyłącznie z przyczyn jej niedotyczących w rozumieniu art. 10 ust. 1
ustawy o zwolnieniach grupowych, a tym samym przysługiwała jej odprawa
11
pieniężna, o której mowa w art. 8 ust. 1 tej ustawy. Prawomocny wyrok sądu
zasądzający na rzecz powódki odprawę pieniężną stwarzał więc tylko taki, jak
przedstawiony powyżej, stan prawny i tylko w takim zakresie sąd rozpoznający
kolejną sprawę między tymi samymi stronami zobowiązany był respektować
okoliczności ustalone w prawomocnie zakończonej sprawie.
Prawo do odszkodowania, żądanego w niniejszej sprawie, nie było zaś
uzależnione od stwierdzenia, że do rozwiązania stosunku pracy na skutek
nieprzyjęcia przez powódkę proponowanych jej warunków pracy doszło wyłącznie z
przyczyn jej niedotyczących, bo po jej stronie nie występowały żadne okoliczności,
które doprowadziłyby do rozwiązania umowy o pracę, niezależnie od istnienia
przyczyn jej niedotyczących. Jak już powiedziano, do uwzględnienia roszczenia
powódki niezbędne było bowiem stwierdzenie, że pracodawca naruszył swoje
zobowiązanie wynikające z pkt 6 umowy społecznej, proponując mniej korzystne
warunki wynagradzania, pracę nieodpowiadającą kwalifikacjom lub stanowi zdrowia
pracownika, bądź że wypowiedzenie zmieniające miało znamiona szykany, co w
konsekwencji doprowadziło do ustania stosunku pracy na skutek nieprzyjęcia tych
warunków przez pracownika. Tylko taka sytuacja byłaby bowiem równoważna z
rozwiązaniem stosunku pracy na skutek jego wypowiedzenia przez pracodawcę i z
przyczyn jego dotyczących, o której mowa w pkt 2 rozdziału II umowy społecznej.
W obu postępowaniach toczących się pomiędzy stronami były badane zatem
zupełnie różne kwestie, bowiem inne były w nich podstawy faktyczne mające
zastosowanie do hipotez norm materialnoprawnych, z których wywodzone były
roszczenia powódki.
Związanie orzeczeniem oznacza zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych
tylko z uprzednio osądzoną kwestią i tylko taka nie może być ponownie badana w
kolejnym postępowaniu. Tego rodzaju sytuacja nie zaszła w rozpoznawanej
sprawie, bowiem Sąd rozstrzygał zupełnie inną kwestię niż będąca podstawą
prawomocnego wyroku w sprawie o odprawę pieniężną, stąd zarzut naruszenia
art. 365 § 1 k.p.c. jest nieuzasadniony.
Mając to na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39814
k.p.c. i
art. 39821
w związku z art. 108 § 1 k.p.c.).
12