Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 157/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący)
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
SSA Magdalena Kostro-Wesołowska
w sprawie z odwołania W.G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 listopada 2013 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 listopada 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 18 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w C. w pkt 3 zmienił decyzję organu rentowego z dnia 5
sierpnia 2011 r. i przyznał W. G. prawo do górniczej emerytury od 1 marca 2011 r.
2
Sąd pierwszej instancji ustalił, że wnioskodawca w dniu 31 sierpnia 1999 r.
zakończył pracę w Przedsiębiorstwie Budowy Kopalń […], a powodem rozwiązania
umowy o pracę była likwidacja tego przedsiębiorstwa. Od 7 września 1999 r. do 30
września 1999 r. wnioskodawca był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy
w C.; w okresie od 15 września 1999 r. do 30 września 1999 r. otrzymywał zasiłek
dla bezrobotnych. Od 1 października 1999 r. do 30 czerwca 2000 r. ubezpieczony
był zatrudniony w Spółce „U.” a od 2 lipca 2000 r. do 31 stycznia 2008 r. w Spółce
„S”.
Powołując się na art. 50c ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U.
z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), Sąd Okręgowy uznał, że praca wnioskodawcy
w obu tych Spółkach podlega zaliczeniu jako praca równorzędna z pracą górniczą.
Sąd stwierdził, że zgłoszenie do urzędu zatrudnienia nie przerywa związku
organizacyjnego i czasowego oraz funkcjonalnego pomiędzy zatrudnieniem w
Przedsiębiorstwie Budowy Kopalń a zatrudnieniem w Spółce „U.” i w kolejnej
Spółce „S”. Według Sądu pierwszej instancji, zwrot „przeszli” użyty w art. 50c ust. 2
pkt 2 powyższej ustawy nie może być rozumiany tak wąsko, jak czyni to organ
rentowy.
Wobec tego Sąd Okręgowy stwierdził, że ubezpieczony wykazał się ponad
27-letnim zatrudnieniem górniczym, co wobec spełnienia pozostałych warunków
gwarantuje mu prawo do emerytury górniczej od 1 marca 2011 r.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 29
listopada 2012 r. oddalił apelację organu rentowego od powyższego wyroku.
Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej
instancji i przyjął je za własne. Odnosząc się do treści art. 50c ust. 2 pkt 2 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i przywołując
orzecznictwo Sądu Najwyższego, wskazał, że intencją ustawodawcy było
umożliwienie górnikom, których kopalnia uległa likwidacji dopracowania okresu
niedłuższego niż 5 lat w innych dowolnych podmiotach, nawet zupełnie
niezwiązanych z górnictwem i w konsekwencji uwzględnienie tego okresu
zatrudnienia przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury jako okresu
równorzędnego z pracą górniczą. Wobec brzmienia tego przepisu brak jest
3
podstaw do przyjęcia, że w przypadku wnioskodawcy pomiędzy likwidacją
Przedsiębiorstwa Budowy Kopalń a podjęciem innego nowego zatrudnienia nie
istnieje związek funkcjonalny, organizacyjny i czasowy. Czas, przez jaki
wnioskodawca był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy, tj. od 7 września
1999 r. do 30 września 199 roku oraz okres, za który pobierał zasiłek dla
bezrobotnych od 15 września 1999 r. do 30 września 1999 r., jest zbyt krótkim
okresem, aby można było mówić o przerwaniu związku organizacyjnego i
funkcjonalnego pomiędzy zatrudnieniem górniczym a zatrudnieniem w Spółce „U.” i
Spółce „S”.
Organ rentowy wniósł skargę kasacyjną od tego wyroku, zarzucając mu
naruszenie przepisów prawa materialnego przez ich niewłaściwą wykładnię, tj.
art. 50c ust. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych i uznanie za równorzędne z pracą górniczą jakiekolwiek zatrudnienie
podjęte przez pracownika zwolnionego z likwidowanego przedsiębiorstwa
górniczego, bez uwzględnienia związku funkcjonalnego tego zwolnienia z
przejściem do innej pracy na podstawie odpowiednich przepisów o restrukturyzacji
zatrudnienia w przedsiębiorstwach górniczych, a w konsekwencji przyjęcie, że
wnioskodawcy przysługuje prawo do emerytury górniczej, w sytuacji niespełnienia
ustawowego warunku, tj. posiadania co najmniej 25 lat pracy górniczej i
równorzędnej oraz art. 50a ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, przez jego niewłaściwe zastosowanie i przyznanie
wnioskodawcy prawa do emerytury górniczej od 1 marca 2011 r., mimo
niespełnienia w tej dacie warunków do przyznania tego świadczenia z uwagi na
osiągnięcie wieku 50 lat dopiero 3 kwietnia 2011 r.
W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że dokonana przez Sąd Apelacyjny
wykładnia przepisu art. 50c ust. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych budzi poważne wątpliwości. Powołany przepis zawiera
bowiem określenie „przeszli”, które należy uznać za użyte w sposób racjonalny, a
więc niosący ze sobą odmienną treść niż to, że chodzi o każde zatrudnienie podjęte
przez pracownika zwolnionego w związku z likwidacją kopalni czy przedsiębiorstwa
górniczego. Zdaniem skarżącego, chodzi o przejście z likwidowanego
przedsiębiorstwa górniczego do nowego „niegórniczego” zatrudnienia w ramach
4
działań aktywizująco-adaptacyjnych (osłonowych) wynikających z przepisów:
ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do
funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych
uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych (Dz. U. Nr 162, poz. 1112 ze zm.),
ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego
w latach 2003-2006 (Dz.U. Nr 210, poz. 2037 ze zm.) oraz ustawy z dnia 7
września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008-
2015 (Dz.U. Nr 192, poz. 1379 ze zm.). Tylko wtedy zachowany zostaje wymagany
ustawą związek organizacyjny, czasowy i funkcjonalny pomiędzy tymi
zatrudnieniami (pracami).
W odpowiedzi na skargę kasacyjną wnioskodawca wniósł o jej nieprzyjęcie
do rozpoznania, ewentualnie o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz kosztów
postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pierwszy z zarzutów skargi kasacyjnej powołuje się na błędną wykładnię
art. 50c ust. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Przepis ten stanowi, że za pracę równorzędną z pracą górniczą
uważa się zatrudnienie przy innych pracach, nie dłuższe niż 5 lat, do których
pracownicy wykonujący prace górnicze określone w ust. 1 i w pkt 1 i 2 przeszli w
związku z likwidacją kopalni, zakładu górniczego, przedsiębiorstwa lub innego
podmiotu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1-4. Zdaniem skarżącego, użyty przez
ustawodawcę zwrot „przeszli” oznacza konieczność zachowania związku
organizacyjnego, czasowego i funkcjonalnego pomiędzy tymi zatrudnieniami
(pracami), który jest spełniony tylko wtedy, kiedy podjęcie „niegórniczego”
zatrudnienia nastąpiło w wyniku działań aktywizująco-adaptacyjnych
przewidzianych w programach związanych z restrukturyzacją zatrudnienia na
podstawie przywołanych wyżej ustaw restrukturyzujących górnictwo węgla
kamiennego.
Pogląd ten jest błędny, bowiem nie sposób go wywieść z językowego
brzmienia omawianego przepisu. Co więcej, powołane przez skarżącego ustawy
5
dotyczą restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego, tymczasem art. 50c ust. 2
pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
obejmuje także osoby, które wykonywały prace poza górnictwem węgla
kamiennego, np. w zlikwidowanych: kopalniach rud, kruszców, surowców
ogniotrwałych, glin szlachetnych, kaolinów, magnezytów, gipsu, anhydrytu, soli
kamiennej i potasowej, fosforytów oraz barytu czy odkrywkowych kopalniach siarki i
węgla brunatnego, kopalniach otworowych siarki. Nie można komentowanego
zwrotu ograniczać do przejścia do „niegórniczej” pracy w ramach ustawowych
programów restrukturyzacyjnych, jeśli dotyczy on również osób, które takimi
programami nie były objęte.
W art. 50c ust. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych chodzi o przejście „w związku z likwidacją kopalni,
zakładu lub przedsiębiorstwa górniczego”. Akcentowany jest więc związek
funkcjonalny tego „przejścia” z utratą pracy górniczej, uzasadniony celem
przytoczonej regulacji polegającym na umożliwieniu zwolnionym z pracy górnikom
dopracowania u innych „niegórniczych” pracodawców okresu (stażu pracy),
wymaganego do nabycia górniczych uprawnień emerytalnych, w rozmiarze nie
dłuższym niż 5 lat (tak: w wyroku z dnia 22 sierpnia 2010 r., I UK 117/12, LEX nr
1274952). Omawiana regulacja nie zawiera natomiast wymagania bezpośredniego
przejścia z utraconego górniczego zatrudnienia do pracy u innego „niegórniczego”
pracodawcy ani żadnego innego normatywnego rygoru wystąpienia precyzyjnie
określonego „czasowego” związku pomiędzy wymienionymi okresami zatrudnienia.
W sposób oczywisty nie zrywa związku funkcjonalnego z utratą pracy
górniczej zarejestrowanie się zwolnionego pracownika w urzędzie pracy i uzyskanie
statusu bezrobotnego. Jest to niewątpliwie działanie podjęte w związku z utratą
pracy górniczej, polegające na poszukiwaniu nowego zatrudnienia, co ostatecznie
potwierdza podjęcie „niegórniczej” pracy. To zaś oznacza przejście do pracy
„niegórniczej” w związku z likwidacją kopalni, zakładu górniczego, przedsiębiorstwa
lub innego podmiotu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1-4 w rozumieniu art. 50c ust. 2
pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W przywołanym wyżej wyroku Sąd Najwyższy, I UK 117/12, wyraził pogląd,
że zaliczenie innego zatrudnienia (w wymiarze 5 lat), podjętego „w związku z
6
likwidacją kopalni, zakładu górniczego, przedsiębiorstwa lub innego podmiotu, o
którym mowa w ust. 1 pkt 1-4”, nie musi wynikać z jednego kolejnego stosunku
pracy. Z poglądem tym należy zgodzić się co do zasady, pod warunkiem jednakże,
że to kolejne (drugie i następne) zatrudnienie „niegórnicze” pozostaje w związku
funkcjonalnym z utratą pracy górniczej. Przejście do pracy u kolejnego
„niegórniczego” pracodawcy powinno być - analogicznie jak przy przejściu do
pierwszego „niegórniczego” zatrudnienia - związane z niezależną od pracownika
niemożliwością dopracowania wymaganego stażu emerytalnego. Trafnie bowiem
zwraca uwagę skarżący, że w komentowanym przepisie wymieniono też
pracowników wykonujących prace określone w pkt 2 ust. 2 art. 50c, z czego wynika,
że przejście do kolejnego „niegórniczego” zatrudnienia także musi pozostawać „w
związku z likwidacją kopalni, zakładu górniczego, przedsiębiorstwa lub innego
podmiotu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1-4”. Taki zaś związek zostaje zachowany
wtedy, kiedy pracownik traci swoje pierwsze „niegórnicze” zatrudnienie z przyczyn
od niego niezależnych.
Okres zatrudnienia wnioskodawcy w pierwszej Spółce („U.”) nie uzupełnia
stażu emerytalnego do wymaganych w art. 50a ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 25 lat okresu pracy górniczej i równorzędnej.
Brak jest też ustaleń pozwalających na zaliczenie do tego okresu dalszej pracy w
Spółce „S.”, bowiem Sąd Apelacyjny przyjął błędną wykładnię art. 50c ust. 2 pkt 2,
tej ustawy, uznając bez żadnych warunków, że każde kolejne zatrudnienie (w
okresie 5 lat) po przejściu z utraconego górniczego zatrudnienia pozostaje w
związku funkcjonalnym z likwidacją górniczego pracodawcy.
Z tych przyczyn uzasadniony okazał się zarzut naruszeniu art. 50c ust. 2 pkt
2 powyższej ustawy, w ramach, którego skarżący wskazuje, że „także kolejne
zatrudnienie po wskazanym przejściu powinno być dokonywane w tych samych
warunkach, o czym świadczy umieszczenie w cytowanym przepisie art. 50c ust. 2
pkt 2 spójnika i pomiędzy pracami powołanym w ust. 2 i w pkt 1 i 2”.
Również usprawiedliwiona podstawę ma zarzut naruszenia art. 50a ust. 2
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Skoro
wnioskodawca wiek emerytalny określony tym przepisem osiągnął w dniu 3
7
kwietnia 2011 r., to, stosownie do treści art. 100 ust. 1 powyższej ustawy, od tej
daty mógłby nabyć prawo do emerytury.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy z mocy art. 39815
§ 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono po myśli
art. 108 § 2 k.p.c. w związku art. 39821
k.p.c.