Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 181/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca)
SSN Józef Iwulski
w sprawie z odwołania E. J.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 grudnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 7 listopada 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 27 października 2011 r., Sąd Okręgowy w K. zmienił
decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 czerwca 2011 r. i przyznał
ubezpieczonemu E. J. prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych
2
warunkach. Na potrzeby tego rozstrzygnięcia Sąd poczynił następujące ustalenia
faktyczne.
Wnioskodawca w okresie 1 sierpnia 1968 r. – 21 kwietnia 1971 r. oraz od 7
maja 1973 r. do 31 maja 1975 r. zatrudniony był w Zakładach S. na stanowisku
ślusarza remontowego utrzymania ruchu w hartowni, galwanizerni, ostrzarni i
szlifierni. W okresie od 12 czerwca 1975 r. do 30 października 1982 r. zatrudniony
był w Zakładzie U. na stanowisku ślusarza. Praca polegała na utrzymaniu ruchu
parku maszynowego, tj. na remontowaniu obrabiarek – nożyc gilotynowych do
blach, szlifierek, wycinarek do blach, pras hydraulicznych i mimośrodowych,
krawędziarek, urządzeń do odpylania szlifierek, wiertarek i konserwowaniu suwnic i
wciągarek. Powód przemieszczał, montował i ustawiał obrabiarki, montował także
w halach inne maszyny, dokonywał także napraw sprzętu budowlanego w terenie.
W hali, w której pracował ubezpieczony, wykonywano konstrukcje stalowe dla
innych hal.
Sąd Okręgowy uznał, że praca ubezpieczonego stanowiła pracę w
warunkach szczególnych w rozumieniu wykazu A, dział XIV, poz. 25 w zw. z
działem III, poz. 86 i 78 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43). Prace
te polegają na bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń na oddziałach będących
w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace polegające na
obsłudze suwnic oraz szlifowaniu lub ostrzeniu wyrobów i narzędzi metalowych.
Powyższe ustalił Sąd Okręgowy na podstawie zeznań ubezpieczonego i świadków,
uznając za istotny rodzaj wykonywanej przez ubezpieczonego pracy a nie nazwę
stanowiska pracy.
Wyrokiem z dnia 7 listopada 2012 r., wydanym na skutek apelacji organu
rentowego, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie. Sąd
Apelacyjny uznał, że ze świadectwa pracy w warunkach szczególnych wynika, że
ubezpieczony pracował na stanowisku ślusarza w bezpośrednim sąsiedztwie
stanowisk spawalniczych. Uznał, że praca wnioskodawcy nie może być uznana za
pracę przy spawaniu, jako że nie wiąże się z występującym w tej pracy stopniem
3
uciążliwości. Uznał także, że praca wnioskodawcy nie stanowi pracy w rozumieniu
wykazu A, dział XIV, poz. 25 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wywiódł pełnomocnik ubezpieczonego.
Zarzucił w nim błędną wykładnię art. 32 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 i §
4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze przez uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje prawo
do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu wykazu A,
dział XIV, poz. 25 w zw. z działem III poz. 86 i 78 załącznika do rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna wymagała oddalenia jako niezasadna.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że wadliwie określono
podstawy skargi kasacyjnej, co już na wstępie dyskwalifikuje możliwość jej
rozpoznania w zgodzie z oczekiwaniami skarżącego. Postawiono bowiem zarzut
naruszenia § 2 i § 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Każdy z tych przepisów
zawiera jednostki redakcyjne. W § 2 ust. 1 prawodawca przewiduje, że okresami
pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w
rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na danym stanowisku pracy. Natomiast w ust. 2 mowa jest o
stwierdzaniu wykonywania pracy w warunkach szczególnych przez zakład pracy,
na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w
szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do
przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie
pracy. Skarżący nie określa także, której jednostki lub jednostek redakcyjnych § 4
wymienionego rozporządzenia dotyczy przedstawiony w skardze zarzut.
Niezależnie od tego wypada podkreślić, że wiążące Sąd Najwyższy ustalenia
faktyczne poczynione w sprawie nie dają podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony w
4
wymaganym wymiarze wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Jak ustalił
bowiem Sąd Okręgowy pracę w warunkach szczególnych wykonywał ubezpieczony
w okresach 1 sierpnia 1968 r. – 21 kwietnia 1971 r., następnie 7 maja 1971 – 31
maja 1975 r. oraz 12 czerwca 1975 r. – 30 października 1982 r. Po zsumowaniu
okresy te składają się na ponad 12 lat pracy w warunkach szczególnych.
Tymczasem, stosownie do § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.
od pracownika wymaga się stażu w wysokości co najmniej 15 lat pracy w
warunkach szczególnych. Sąd Najwyższy pozostaje związany ustaleniami
faktycznymi poczynionymi w sprawie (art. 39813
§ 2 k.p.c.).
Godzi się także zauważyć, że charakter pracy wykonywanej przez
ubezpieczonego nie pozwala na jej zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach
lub szczególnym charakterze. W niniejszym przypadku wchodziło bowiem w grę
łączenie różnych rodzajów prac, z których tylko niektóre można zakwalifikować jako
prace w warunkach szczególnych.
W swym dotychczasowym orzecznictwie konsekwentnie Sąd Najwyższy
odmawia przyznania prawa do emerytury w wieku obniżonym w przypadkach, w
których czynności niestanowiące pracy w warunkach szczególnych przeważają w
ramach wykonywanych przez ubezpieczonego obowiązków. I tak dla przykładu w
uzasadnieniu wyroku z dnia 5 czerwca 2007 r., sygn. I UK 376/06 uznano, że
zatrudnienie ubezpieczonego na stanowisku kierownika kilku oczyszczalni ścieków,
które nie ograniczało się do sprawowania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
dozoru nad pracownikami świadczącymi pracę w szczególnych warunkach, ale
polegało na wykonywaniu także innych, licznych czynności kierowniczych, nie
stanowi wykonywania pracy w szczególnych warunkach dla potrzeb nabycia prawa
do emerytury w niższym wieku emerytalnym.
Zmierza się zatem do wykluczenia czynności o charakterze administracyjno-
zarządczym (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r., sygn.
III UK 66/07), ale także innych czynności, niestanowiących pracy w warunkach
szczególnych. Ubezpieczony, jak wynika z materiału dowodowego w sprawie,
wykonywał także czynności w postaci montowania maszyn w halach a także
napraw sprzętu budowlanego w terenie. Stosownie natomiast do § 4 ust. 1
rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. jedynie praca wykonywana stale i w pełnym
5
wymiarze czasu pracy uprawnia do przyznania prawa do emerytury w wieku
obniżonym. Sąd Najwyższy podkreśla to wymaganie, wskazując, że nie jest
dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym
wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej
miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (por.
wyrok z dnia 4 czerwca 2008 r., sygn. II UK 306/07).
Także zasadniczych prac ubezpieczonego nie można zakwalifikować jako
pracy w rozumieniu załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., wykaz A,
dział XIV poz. 25 w zw. z treścią Działu III poz. 78 i 86 tego wykazu. Stosownie do
pierwszej z wymienionych norm chodzi o pracę w postaci bieżącej konserwacji
agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe
na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są
prace wymienione w wykazie. Natomiast poz. 78 i 86 w Dziale III przewidują
odpowiednio szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych,
polerowanie mechaniczne oraz obsługę suwnic.
Wypada podkreślić, na wydziale, na którym ubezpieczony wykonywał swe
czynności, tworzono konstrukcje stalowe hal przemysłowych. Prac, na które
powołuje się ubezpieczony, w postaci szlifowania i ostrzenia narzędzi i urządzeń
oraz obsługi suwnic nie można zatem uznać za podstawowe prace wykonywane na
wydziale, w którym był zatrudniony. Jakkolwiek rzeczywiście prace szlifierskie oraz
wykorzystanie suwnic stanowiły element procesu technologicznego, to jednak miały
one charakter pomocniczy a nie podstawowy. Potwierdza to choćby fakt, że
ubezpieczony miał za zadanie utrzymywanie w ruchu całości parku maszynowego
wykorzystywanego w pracy wydziału, a nie jedynie szlifierek czy suwnic.
Mając zatem na uwadze powyższe, ubezpieczony nie spełnia przesłanek
przyznania mu emerytury w wieku obniżonym, co uzasadniało oddalenie skargi
kasacyjnej.