Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 1412/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący

SSA Irena Goik (spr.)

Sędziowie

SSA Marek Żurecki

SSA Marek Procek

Protokolant

Ewa Bury

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. S. (A. S. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 20 kwietnia 2012r. sygn. akt VIII U 306/12

oddala apelację.

/-/SSA M.Procek /-/SSA I.Goik /-/SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1412/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 listopada 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. zobowiązał ubezpieczonego A. S. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od dnia 1 lutego 2010 roku do dnia
31 października 2010 roku w kwocie 21.998,86 zł i odsetek za okres od 11 lutego 2010 roku do 24 listopada 2010 roku tj. do dnia wydania decyzji w kwocie
1.298,59 zł.

Uzasadniając zajęte w niniejszej sprawie stanowisko organ rentowy powołał się na przepis art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku
Nr 153 poz. 1227 ze zm.).

Odwołanie od przedstawionej decyzji wniósł ubezpieczony A. S. nie zgadzając się z wskazanym rozstrzygnięciem oraz argumentując, iż w spornym okresie uczęszczał do szkoły i przedstawił stosowne zaświadczenie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2012 roku sygn. akt VIII U 306/12 Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż stwierdził, że ubezpieczony A. S. nie jest zobowiązany do zwrotu pobranej renty rodzinnej z dodatkiem sierocym za okres od 1 lutego 2010 roku do 31 października 2010 roku z ustawowymi odsetkami.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczony A. S. urodzony dnia (...) był uprawniony do renty rodzinnej po zmarłym ojcu J. S. od dnia 1 września 2008 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku.
Z dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń wynika, że organ rentowy decyzją z dnia 26 września 2008 roku przyznał ubezpieczonemu prawo do renty rodzinnej za okres od dnia 1 września 2008 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku. W listopadzie 2009 roku ubezpieczony przeniósł się do Prywatnego Gimnazjum dla Dorosłych (...) w G.. Na zajęcia nie uczęszczał, jednak usprawiedliwiał swoje nieobecności
a ponadto nie był zobowiązany do uczestnictwa w zajęciach a jedynie do zaliczania egzaminów semestralnych. Uczęszczając do tej Szkoły odwołujący zaliczył I semestr klasy I i uzyskał promocję do klasy II. Ubezpieczony nie był w stanie zdać egzaminów semestralnych w programowym terminie i z tego względu został mu wyznaczony dodatkowy termin na ich zaliczenie. Również w dodatkowym terminie skarżący nie przystąpił do egzaminów semestralnych na zakończenie II semestru I klasy i z dniem 12 września 2010 roku został skreślony z listy słuchaczy Prywatnego Gimnazjum dla Dorosłych (...) w G.. Następnie od października 2010 roku ubezpieczony ponownie podjął naukę w Centrum (...) w R. jako uczeń I klasy Gimnazjum dla Dorosłych w roku szkolnym 2010/2011. Kontynuowanie nauki w tej Szkole zaprzestał z dniem 3 grudnia 2010 roku.
W związku z powyższym organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję zobowiązując ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranej renty rodzinnej za okres od 1 lutego 2010 roku do dnia 31 października 2010 roku.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, iż odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji ubezpieczony w świetle okoliczności faktycznych niniejszej sprawy od 1 lutego 2010 roku do 31 października 2010 roku zachował status ucznia. Sąd I instancji argumentował, że ubezpieczony w zajęciach
co prawda nie uczestniczył, jednak nie miał takiego obowiązku, ale usprawiedliwiał swoje nieobecności. Z listy słuchaczy został skreślony dopiero na skutek nieusprawiedliwionego nieprzystąpienia do dodatkowych egzaminów semestralnych
w dniu 12 września 2010 roku. Od października 2010 roku ponownie podjął naukę
w I klasie Gimnazjum i kontynuował ją do grudnia 2010 roku.

W ocenie Sądu Okręgowego, skoro ubezpieczony w spornym okresie zachował status ucznia, to zachował prawo do renty rodzinnej. Zdaniem Sądu pierwszej instancji status ucznia jest pojęciem formalnym powstającym z chwilą wpisania na listę uczniów i ustającym z chwilą z niej skreślenia.

Uzasadniając zajęte w niniejszej sprawie stanowisko Sąd pierwszej instancji powołał się na przepis art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 153 poz. 1227 ze zm.). Wskazał również na art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (tekst jednolity Dz. U. Nr 67 z 1996 roku
poz. 329 ze zm.), zgodnie z którym o skreśleniu ucznia z listy uczniów decyduje dyrektor szkoły, na podstawie uchwały rady pedagogicznej, po zasięgnięciu opinii samorządu terytorialnego. Powołał się nadto na orzecznictwo, gdzie stwierdzono,
iż ustalenie „uczęszczania do szkoły” czy „nauki w szkole” nie wymaga stwierdzenia systematycznej obecności w szkole, jej pozytywnych rezultatów, czy ewentualnego powtarzania semestrów (wyrok S.A. w Katowicach z dnia 18 listopada 2010 roku sygn. akt III AUa 1027/10).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

Apelację od wskazanego rozstrzygnięcia wniósł organ rentowy.

Wnoszący środek odwoławczy zaskarżył omawiany wyrok w całości zarzucając naruszenie prawa materialnego a mianowicie art. 68 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 138 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 153
poz. 1227 ze zm.) poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że dziecko, które ukończyło 16 lat, które posiada formalny status ucznia jest uprawnione do renty rodzinnej pomimo, że faktycznie nauki w szkole nie kontynuuje a w konsekwencji,
że pobrana renta rodzinna w okresie od 1 lutego 2010 roku do 31 października 2010 roku nie miała charakteru świadczenia nienależnie pobranego. W oparciu
o przedstawiony zarzut organ rentowy wniósł o zmianę wyroku w całości i oddalenie odwołania.

Zdaniem organu rentowego określenie „nauka w szkole” użyte w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej nie może być utożsamiane z formalnym statusem ucznia.
W ocenie organu rentowego proces zdobywania nauki wymaga dochowania minimum aktywności określonej w regulaminie szkoły, które stanowią podstawę dopuszczenia ucznia do egzaminu semestralnego, a które z całą pewnością nie są spełnione
w przypadku, gdy uczeń nie uczęszcza na zajęcia, nie pisze prac kontrolnych i nie podchodzi do egzaminów. Apelujący argumentował, że z punktu widzenia językowego ukończyć oznacza tyle, co doprowadzić do końca, przerobić materiał wchodzący w zakres jakiegoś przedmiotu, kursu itp. Według organu rentowego warunki formalne takie jak posiadanie statusu ucznia nie przesądzają o prawie do renty rodzinnej, w sytuacji gdy z okoliczności faktycznych wynika, że uczeń do szkoły nie uczęszcza. Według apelującego takie rozumienie analizowanego przepisu znajduje uzasadnienie zarówno w wynikach wykładni językowej, systemowej jak
i celowościowej.

W ocenie organu rentowego nieuzasadnione jest powołanie się w niniejszej sprawie na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 1999 roku sygn. akt II UKN 46/99 (LEX nr 38511) z uwagi na odmienny stan faktyczny obu spraw. Jak wynika
z tezy przywołanego wyroku, Sąd Najwyższy uznał, że za uczęszczającego do szkoły uważa się ucznia, który z obiektywnie usprawiedliwionych przyczyn doznaje przeszkód w codziennym, regularnym uczestniczeniu w lekcjach, jeżeli nie został skreślony z listy uczniów. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie szczególne okoliczności nie zachodzą. Dodano, iż wyrok Sądu nie znajduje uzasadnienia
w świetle aktualnie obowiązującego orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Katowicach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

Zdaniem Sądu Odwoławczego, Sąd pierwszej instancji nie naruszył przepisów prawa materialnego ani postępowania, w tym art. 233 § 1 k.p.c., zaś poczynione przez niego ustalenia faktyczne Sąd II instancji podziela i przyjmuje za swoje.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył obowiązku zwrotu świadczenia pobranego w okresie od 1 lutego 2010 roku do dnia 31 października 2010 roku, o czym stanowi art. 138 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku
Nr 153 poz. 1227 ze zm.).

Trafnie przyjął Sąd pierwszej instancji, iż nie zaistniały okoliczności uzasadniające ustanie prawa do renty rodzinnej uprawnionego w spornym okresie.

Rację ma bowiem Sąd Okręgowy zaznaczając, że status ucznia jest pojęciem formalnym, który powstaje przez wpisanie na listę uczniów i ustaje z chwilą skreślenia z niej. Słusznie zauważono, iż w omawianym przypadku status ucznia został zachowany w sytuacji, gdy ubezpieczony w dniu 12 września 2010 roku został skreślony z listy uczniów w jednej szkole, a od października 2010 roku ponownie podjął naukę w I klasie Gimnazjum.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na orzecznictwo, a mianowicie wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 kwietnia 2008 roku sygn. akt III AUa 1524/07 (LEX nr 491111), który stanowi, że przepisy o rencie rodzinnej nie uzależniają prawa do tego świadczenia od systematyczności nauki, jej pozytywnych rezultatów, ewentualnego powtarzania semestrów. Jedyny warunek to kontynuowanie nauki i ograniczenie wiekowe. Również, zgodnie z orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 16 stycznia 2013 roku sygn. akt III AUa 681/12 okoliczność,
że zainteresowana została skreślona z jednego kierunku studiów i podjęła studia na innym kierunku nie pozbawia jej prawa do świadczenia rentowego po ojcu.

Nie należy zapominać, że zaskarżona decyzja dotyczy jedynie okresu
od 1 lutego 2010 roku do dnia 31 października 2010 roku, a zdaniem Sądu Apelacyjnego w składzie orzekającym niewątpliwie w omawianym zakresie ubezpieczony zachował status ucznia.

Skoro zaś ubezpieczony zachował status ucznia w spornym okresie od dnia
1 lutego 2010 roku do dnia 31 października 2010 roku, to brak jest podstaw
do uznania, iż mamy do czynienia ze świadczeniem nienależnie pobranym
w rozumieniu art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku
Nr 153 poz. 1227 ze zm.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł
jak w sentencji.

/-/SSA M.Procek /-/SSA I.Goik /-/SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek