Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WZ 29/13
POSTANOWIENIE
Dnia 12 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Tomczyk (przewodniczący)
SSN Marian Buliński
SSN Jan Bogdan Rychlicki (sprawozdawca)
Protokolant Marcin Szlaga
przy udziale prokuratora Wojskowej Prokuratury Garnizonowej del. do Naczelnej
Prokuratury Wojskowej płk. Wojciecha Serafina
w sprawie K. K. skazanego z art. art. 6, 15 § 1 i 2 w zw. z art. 7 dekretu z dnia 13
czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie
odbudowy Państwa (Dz. U. 1946, Nr 30, poz. 192) po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na posiedzeniu w dniu 12 grudnia 2013 r, zażalenia pełnomocnika E. K.
córki K. K. na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 25
września 2013 r.,
p o s t a n o w i ł:
1. zmienić zaskarżone postanowienie i na podstawie art. 1 ust.
1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. 1991, Nr. 34,
poz. 149 ze zm.) stwierdzić nieważność wyroku b. Wojskowego
Sądu Rejonowego w W. z dnia 4 czerwca 1952 r. w odniesieniu do
K. K.,
2. na podstawie art. 13 cyt. wyżej ustawy koszty postępowania
ponosi Skarb Państwa.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem b. Wojskowego Sądu Rejonowego w W. z dnia 4 czerwca 1952 r.,
sygn. akt Sr. …/52, m.in. W. K. został uznany za winnego popełnienia przestępstwa
określonego w art. 15 § 1 i 2 w zw. z art. 7 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. o
przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz. U.
z 1946 r. Nr 30, poz. 192), popełnionego w ten sposób, że od września 1950 r. do
pierwszej połowy stycznia 1952 r., na terenie Gdańska i Gdyni działając na szkodę
Państwa Polskiego jako pracownik kontraktowy Oficerskiej Szkoły Marynarki
Wojennej gromadził i przekazywał K. P. wiadomości stanowiące tajemnice
wojskową i państwową dotyczące polskiej marynarki wojennej; ponadto został
uznany za winnego przestępstwa określonego w art. 6 cyt. dekretu popełnionego w
ten sposób, że w listopadzie 1951 r. w Gdańsku jako obywatel Polski za działalność
na szkodę Państwa Polskiego, w szczególności za zdjęcia rysunków technicznych
dokonywanych przez siebie w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej przyjął od
rezydenta angielskiego wywiadu K. P. korzyść majątkową w wysokości 2 500 zł.
Za powyższe K. K. wymierzono łącznie karę śmierci z pozbawieniem praw
publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek całego
mienia na rzecz Skarbu Państwa.
Najwyższy Sąd Wojskowy po rozpoznaniu skargi rewizyjnej m.in. obrońcy K.
K., postanowieniem z dnia 11 sierpnia 1952 r., sygn. akt S. …/52, zaskarżony
wyrok utrzymał w mocy.
Wobec nieskorzystania przez Prezydenta RP z prawa łaski w dniu 9
października 1952 r., wobec K. K. kara śmierci została wykonana.
W dniu 11 grudnia 2012 r. pełnomocnik E. K., córki K. K. złożył wniosek o
stwierdzenie, na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu
za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz Niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. 1991 r., Nr 34, poz. 149 ze
zm.), nieważności wyroku b. Wojskowego Sądu Rejonowego w W. z dnia 4
czerwca 1952 r. w części dot. K. K.
3
Wojskowy Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 25 września 2013 r.,
wniosku nie uwzględnił.
W ocenie Sądu rozpoznającego ten wniosek działalność K. K. na rzecz
„obcego brytyjskiego wywiadu” nie może być oceniana jako prowadzenie przez
niego działalności polityczno-opozycyjnej wobec ówczesnych władz PRL, albowiem
K. K. nie miał świadomości, że w ten sposób działa na rzecz niepodległego bytu
Państwa Polskiego, zaś oba czyny, które następnie przypisano represjonowanemu,
miały na celu osiągnięcie przez niego korzyści majątkowej „co faktycznie nastąpiło”.
Zażalenie na to postanowienie wniósł pełnomocnik wnioskodawczyni.
Zaskarżając postanowienie w całości zarzucił obrazę „ art. 7 k.p.k. poprzez
dokonanie wadliwej, dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w sprawie
materiału dowodowego, a w szczególności tzw. akt historycznych oraz dokumentu
MBP z czerwca 1953 r., której następstwem było przyjęcie przez Wojskowy Sąd
Okręgowy, że K. K. dokonując czynów, za które został skazany przez b. WSR w W.
oraz b. NSW, nie miał zamiaru działać na rzecz niepodległego bytu Państwa
Polskiego, że motywem jego działania była chęć osiągnięcia zysku, a także – w
sposób dorozumiany – że otrzymanie wynagrodzenia za prowadzenie działalności
wywiadowczej uniemożliwia przyjęcie zamiaru działania na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego – podczas gdy prawidłowa ocena tego materiału powinna
prowadzić do wniosku, że K. K. dokonując przypisanych mu czynów był w pełni
świadomy, że funkcjonuje w ramach struktur związanych z Rządem Emigracyjnym
RP, że działa na szkodę władz tzw. Polski Ludowej oraz na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego, a nadto, że nie działał z chęci zysku”.
Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i stwierdzenie
nieważności cyt. wyżej wyroku b. Wojskowego Sądu Rejonowego w W. w
odniesieniu do K. K. jak również postanowienia Najwyższego Sądu Wojskowego
utrzymującego w mocy to orzeczenie.
Sąd Najwyższy rozważył.
Zażalenie jest zasadne. Zgodzić się należało z autorem zażalenia, że ocena
czynów, które przypisano K. K. (w tym pobudek i motywów jego postępowania), w
świetle art. 1 ust. 1 cyt. ustawy, jawi się jako rażąco dowolna i została dokonana z
obrazą art. 7 k.p.k., mającą wpływ na treść rozstrzygnięcia. Zgodnie z treścią art. 3
4
ust. 4 cyt. ustawy w postępowaniu o stwierdzenie nieważności orzeczenia mają
odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania karnego. Jest więc
rzeczą oczywistą, że art. 7 k.p.k., również znajduje odpowiednie zastosowanie.
Przed merytorycznym odniesieniem się do zarzutu podniesionego w zażaleniu
należało poczynić kilka uwag związanych z zakresem stosowania ustawy z dnia 23
lutego 1991 r. o uznaniu (…) . Jak zgodnie podnosi się w orzecznictwie i
piśmiennictwie celem tejże ustawy była i jest rehabilitacja osób, które faktycznie
działały na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a czynnikiem istotnym w
tej mierze były nie poglądy polityczne, ale konkretna rzeczywista działalność
represjonowanych z tego powodu osób. Ponadto, zważywszy na regulacje, o której
mowa w art. 1 ust. 1 cyt. ustawy, konieczne jest ustalenie związku pomiędzy
faktyczną działalnością osoby, a jej represjonowaniem. Przepis ten odnosi się nie
tylko do orzeczeń wydanych, jeżeli czyn zarzucany lub przypisany był związany z
działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, ale również odnosi
się do orzeczeń wydanych z powodu takiej działalności. Z kolei charakteru
działalności osoby represjonowanej na rzecz niepodległego bytu Państwa
Polskiego nie można domniemywać, lecz w stopniu dostatecznym działalność
winna być udowodniona. Orzekając w trybie przepisów tejże ustawy nie bada się
też znamion czynu przypisanego represjonowanemu, lecz tylko kwestie związane
czy czyn ten był popełniony na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, bądź
też czy dana osoba była represjonowana z powodu takiej działalności. Przy
stosowaniu ustawy o uznaniu za nieważne (…) niedopuszczalne jest
kwestionowanie ustaleń faktycznych. Wskazać też należy, że czynem związanym z
działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego może być także
indywidualna działalność osoby represjonowanej, a nie tylko w ramach związku czy
też w organizacji. Wreszcie należy zaakcentować, że o pozytywnym stwierdzeniu
nieważności orzeczenia, zważywszy niekiedy na trudności natury dowodowej,
może decydować analiza strony podmiotowej, a co za tym idzie, określonej
świadomości sprawcy związanej z działalnością niepodległościową na rzecz
Państwa Polskiego.
Przenosząc te ogólne wywody na materię dowodową niniejszej sprawy w
ocenie Sądu Najwyższego oczywiste jest, że skazanie K. K. nastąpiło z powodu
5
jego działalności (podkreśl. SN) na rzecz instytucji reprezentujących ciągłość
Państwa Polskiego (Rząd Londyński), w tym jego agend (służby wywiadu).
Okoliczności te wynikają zarówno z wyjaśnień K. K., jak i również z wyjaśnień K. P.
złożonych tak w śledztwie, jak i podczas rozprawy sądowej. K. K. po nawiązaniu
współpracy z K. P. z jego relacji wiedział, że pełni on funkcję łącznika pomiędzy
krajem, a agendami wywiadu Rządu Londyńskiego. Ponadto K. K., z relacji K. P.,
dowiedział się, że jako „agent K.” musi pracować dla wywiadu polskiego w Anglii,
zaś otrzymane od K. P. 2 500 zł miał przeznaczyć „na cele wywiadowcze”, a
meldunki wywiadowcze przesyłać do I. K. (k. 54-56, 72-73, 75). Z kolei K. P., m.in.
wyjaśnił, że nawiązał współpracę ze S. L. (byłym oficerem Oddziału II Sztabu
Generalnego WP), przedstawicielem Rządu Londyńskiego, który zaproponował mu
pracę o charakterze wywiadowczym na rzecz wywiadu Rządu Londyńskiego na
terenie Polski, zaś on sam później zaproponował tę współpracę K. K. W związku z
tym charakteru działalności K. K. w żadnym stopniu nie zmienia fakt jego
przynależności partyjnej czy też otrzymania od K. P. stosownej kwoty pieniężnej.
Notoria odnotowują, że w latach 50-tych represjonowane były osoby bez względu
na ich przynależność do PZPR, stronnictw i organizacji politycznych. Jak wynika z
materiałów sprawy wręczona przez K. P. kwota 2 500 zł K.K. została w większości
przeznaczona na prowadzenie przez niego działalności (zakup sprzętu, żywności
itp.).
Mając to na uwadze, w uwzględnieniu zażalenia pełnomocnika
wnioskodawczyni, należało zmienić zaskarżone postanowienie i na podstawie art. 1
ust. 1 cyt. wyżej ustawy stwierdzić nieważność wyroku b. Wojskowego Sądu
Rejonowego w W. z dnia 4 czerwca 1952 r., sygn. akt Sr. …/52 w odniesieniu do K.
K.
Sąd Najwyższy nie podzielił wniosku zawartego w zażaleniu o stwierdzenie
nieważności też postanowienia Najwyższego Sądu Wojskowego, albowiem istota
czynów K. K. i wymiar kary związane były nierozerwalnie z orzeczeniem sądu
pierwszej instancji.
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 13 tejże ustawy.
6