Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2012 r. w Szczecinie

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o emeryturę górniczą

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 stycznia 2012 r. sygn. akt VI U 1031/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 311/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 czerwca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. K. prawa do emerytury górniczej. Organ rentowy wskazał, że na dzień 31 grudnia 2008 r. ubezpieczony nie udowodnił 25 lat pracy górniczej, zaliczalnej lub równorzędnej, a nadto nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako „ustawa emerytalna”). Organ rentowy odmówił ubezpieczonemu zaliczenia do pracy zaliczalnej okresu nauki zawodu.

Ubezpieczony zaskarżył powyższą decyzję, wnosząc o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury górniczej. Wniósł o zaliczenie do stażu pracy górniczego okresu nauki w (...) Szkole (...) oraz w Technikum (...).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

W toku postępowania ubezpieczony dodatkowo wniósł o zaliczenie do stażu pracy w warunkach równorzędnych zatrudnieniu w górnictwie pod ziemią okresu przymusowego zatrudnienia w latach 2007-2009 w (...) Publicznym Szpitalu (...). W piśmie procesowym z dnia 15 września 2011 r. ubezpieczony sprecyzował, że w górnictwie pracował od 1 września 1972 r. Podkreślił, że pracował w kopalni pod ziemią w trakcie praktyk szkolnych w (...) szkole (...) (trzy dni w tygodniu i w ostatnim roku nauki cały semestr - 6 miesięcy) oraz Technikum (...). Dodatkowo wskazał, ze od 1978 r. codziennie, nieprzerwanie pracował na przodku, a nie jak wskazał organ rentowy wyłącznie 88 dniówek. Ubezpieczony wskazał również, że w trakcie nauki w Technikum (...)trzykrotnie miał miesięczne praktyki w kopalni.

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że J. K., urodzony (...), nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego oraz nie pozostaje w stosunku pracy. Od dnia 27 października 2009 r. zarejestrowany jest w Powiatowym Urzędzie Pracy w P. jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku do 3 listopada 2010 r. Wniosek o emeryturę górniczą złożył w organie emerytalnym w dniu 17 czerwca 2011 r.

Od dnia 1 września 1972 r. J. K. był członkiem Związku Zawodowego (...) a w okresie od 1990 r. do września 1993 r. pełnił funkcję członka Komisji Rewizyjnej Związku.

W okresie od 1 września 1972 r. do 20 czerwca 1975 r. J. K. pobierał naukę w (...) Szkole (...) „Gen. Z.” w D. w zawodzie elektromonter górnictwa podziemnego. W czasie nauki ubezpieczony był uczniem szkoły a nie pracownikiem zakładu. W ramach nauki miał zajęcia z praktycznej nauki zawodu. Zajęcia odbywały się w warsztatach szkolnych lub w kopalni ćwiczebnej. Na trzecim roku praktyki odbywały się w kopalni i pod ziemią. W odpowiedzi na pismo ubezpieczonego o wydanie zaświadczenia o okresie zatrudnienia wraz z okresem nauki w (...) szkole (...) i technikum (...) B.S.R.K sp. z o.o. w B. Zakład KWK (...) poinformował go, że nie ma możliwości wystawienia stosownego zaświadczenia, ponieważ z uczniami zawierane były umowy o naukę w (...) Szkole (...) a nie o naukę zawodu. Po ukończeniu (...) szkoły (...) ubezpieczony został zatrudniony w okresie od 21 czerwca 1975 r. do 31 sierpnia 1975 r. na stanowisku młodszego elektryka na powierzchni w Kopalni (...) w D. (dawna kopalnia (...). Z.”). Następnie ubezpieczony został skierowany na naukę w Technikum (...). W dniu 24 maja 1978 r. J. K. ukończył naukę w Technikum (...) Ministerstwa (...) w S. o trzyletnim okresie nauczania na podbudowie zasadniczej szkoły górniczej w zawodzie technik elektryk o specjalności eksploatacja maszyn i urządzeń elektrycznych górnictwa podziemnego. W czasie nauki w technikum ubezpieczony nie pracował w kopalni, miał wyłącznie praktyki pod ziemią łącznie przez trzy miesiące. Po ukończeniu technikum J. K. ponownie podjął zatrudnienie w Kopalni (...) w D.. W okresie od dnia 1 sierpnia 1978 r. do 31 grudnia 1979 r. zajmował stanowisko elektryka pod ziemią, w okresie od 1 stycznia 1980 r. do 14 maja 1985 r. zajmował stanowisko dozorcy urządzeń elektrycznych pod ziemią, w okresie od 15 maja 1982r. do 2 września 1993 r. zajmował stanowisko sztygara zmianowego oddziału elektrycznego pod ziemią. W okresie przedmiotowego zatrudnienia ubezpieczony w okresach od 12 grudnia 1991 r. do 21 grudnia 1991 r., od 10 czerwca 1992 r. do 12 czerwca 1992 r., od 7 lipca 1992 r. do 6 sierpnia 1992 r., od 17 grudnia 1992 r. do 21 grudnia 1992 r. oraz od 7 marca 1993 r. do 2 września 1993 r. przebywał na zasiłku chorobowym. Dodatkowo ubezpieczony w okresie od 1 sierpnia 1978 r. do 31 grudnia 1979 r. przepracował 88 dniówek na przodku. W czasie zatrudnienia ubezpieczony wielokrotnie odznaczany był za wyróżniającą się pracę.

Od dnia 3 września 1993 r. do 1 października 2000 r. J. K. miał przyznane prawo do renty inwalidzkiej trzeciej grupy inwalidów (z tytułu częściowej niezdolności do pracy) z uwagi na przeciwwskazania do pracy pod ziemią. W okresie pobierania świadczenia rentowego w okresie od dnia 26 czerwca 1996 r. do 28 lutego 1998 r. ubezpieczony był zatrudniony w Spółdzielni (...) na stanowisku wtryskiwacza wyrobów z tworzyw sztucznych. Następnie od 21 maja 1998 r. do 5 czerwca 1999 r. ubezpieczony podjął zatrudnienie w Spółdzielni (...) w C. na stanowisku kierownika rejonu, strażnika ochrony mienia.

Od dnia 3 października 2000 r. do 16 września 2001 r. ubezpieczony został zarejestrowany w powiatowym Urzędzie Pracy w B., z prawem do zasiłku dla bezrobotnych po utracie renty w okresie od 11 października 2000 r. do 10 kwietnia 2001 r.

Od dnia 17 września 2001 r. do 16 listopada 2001 r. J. K. zatrudniony był w (...) sp. z o.o. w S. na stanowisku pomocnika elektromontera. Następnie w okresie od 18 czerwca 2002 r. do 31 sierpnia 2002 r. podjął zatrudnienie w Zakładzie Produkcji (...) w T. na stanowisku elektryka, mechanika. Z kolei od dnia 17 lutego 2003 r. do 30 czerwca 2003 r. ubezpieczony był zatrudniony w Przedszkolu (...) w P. na stanowisku konserwatora. Od dnia 13 kwietnia 2004 r. do 9 października 2004 r. zatrudniony był w (...) spółka z o.o. w S. na stanowisku ślusarza-spawacza. W okresie od dnia 28 sierpnia 2006 r. do 5 stycznia 2007 r. zatrudniony był w Zakładzie (...) S.A w P. na stanowisku elektromechanika. W okresie od 9 stycznia 2007 r. do 24 października 2009 r. podjął zatrudnienie na stanowisku elektryka - konserwatora w (...) Publicznym Szpitalu (...) P. w S..

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że łączny okres pracy górniczej na dzień 31 grudnia 2008 r. wyniósł 15 lat 8 miesięcy i 29 dni, w tym 14 lat 5 miesięcy i 11 dni okresów pracy górniczej, o której mowa w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Po dokonaniu powyższych ustaleń Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie ubezpieczonego jest bezzasadne.

Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 167, poz. 1397 z późn. zm.) do ustawy emerytalnej wprowadzono rozdział 3a „Emerytury górnicze”. Zmiana ta oznaczała, że od dnia 1 stycznia 2007 r. uchylone zostały przepisy art. 34-38 i 48-49, na mocy których prawo do emerytur górniczych posiadali wyłącznie ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r. oraz niektórzy ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. Jednocześnie jednak w art. 3 ust. 1 powyższej noweli ustanowiono normę przejściową stanowiącą że osobom, które do dnia 31 grudnia 2008 r. spełniły warunki do emerytury górniczej określone w art. 34 lub 48-49, w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006 r., przysługuje górnicza emerytura na warunkach określonych w tych przepisach.

Sąd Okręgowy skonstatował zatem, że aktualnie ustawa emerytalna rozróżnia następujące rodzaje emerytur górniczych:

a) emerytury przyznawane dla osób, które spełniły warunki do emerytury górniczej określone w przepisach rozdziału 3a ustawy tj.:

- emeryturę przyznawaną na podstawie art. 50a ust. 1 ustawy tj. emeryturę górniczą dla pracowników, którzy ukończyli 55 lat przy 10-letnim okresie pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 w ogólnym okresie ubezpieczenia górnika wynoszącym co najmniej 20 lat (dla kobiet) i 25 lat (dla mężczyzn) pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej,

- emeryturę górniczą przyznawaną na podstawie art. 50a ust. 2 ustawy dla pracowników, którzy ukończyli 50 lat przy 15-letnim okresie pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 w ogólnym okresie ubezpieczenia górnika wynoszącym co najmniej 20 lat (dla kobiet) i 25 lat (dla mężczyzn) pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej,

- emeryturę górniczą przyznawaną na podstawie art. 50e ust. 1 dla pracowników bez względu na wiek i zajmowane stanowisko w przypadku wykonywania pracy górniczej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 25 lat pod warunkiem, że pracownik nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

b) emerytury przyznawane dla osób, które do dnia 31 grudnia 2008 r. spełniły warunki do emerytury górniczej określone w art. 34 lub 48-49, w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006 r. tj.:

- emeryturę górniczą przyznawaną na podstawie (uchylonego) art. 34 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym górnicza emerytura przysługuje pracownikowi urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., który spełnia łącznie następujące warunki: ukończył 55 lat życia oraz ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczalnymi do pracy górniczej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1. (na podstawie art. 34 ust. 1 ) lub ukończył 50 lat przy 15-letnim okresie pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1 w ogólnym okresie ubezpieczenia górnika wynoszącym co najmniej 20 lat (dla kobiet) i 25 lat (dla mężczyzn) pracy górniczej, równorzędnej i okresów zaliczalnych do pracy górniczej na podstawie art. 34 ust. 2 ustawy,

- emeryturę przyznawaną na podstawie (uchylonego) art. 48 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym prawo do górniczej emerytury bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, przysługuje pracownikom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., którzy pracę górniczą wykonywali pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem ust. 2 (w którym wskazano, że do okresów pracy górniczej, o której mowa w ust. 1, zalicza się także okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy, wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo z tytułu choroby zawodowej, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne oraz inne niż wymienione w pkt 1 okresy niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy w wymiarze do 35 dni w roku kalendarzowym bezpośrednio poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przypadające w czasie trwania stosunku pracy) i ust. 3 (w którym wskazano, że przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury na podstawie ust. 1 uwzględnia się również, w wymiarze do 5 lat, okres urlopu górniczego, o którym mowa w art. 36 ust. 2) i z zastrzeżeniem art. 49.

W art. 49 ust. 1 ustawy dodatkowo wskazano, że prawo do emerytury górniczej, o której mowa w art. 34 lub 48, przysługuje pracownikom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego,

2) warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia 31 grudnia 2006 r.,

3) nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w analizowanej sprawie bezspornym było, że ubezpieczony, urodzony w dniu (...), na dzień wydawania zaskarżonej decyzji nie ukończył jeszcze 55 roku życia, a zatem do jego sytuacji zastosowanie mogły znaleźć wyłącznie przepisy art. 34 ust. 2 w zw. z art. 49 ust. 1 lub 50a ust. 2, ewentualnie art. 48 ust. 1 lub 50e ust. 1 ustawy emerytalnej.

Mając na uwadze powyższe Sąd zwrócił uwagę, że wszystkie powyższe przepisy dotyczące przyznawania emerytur górniczych dla osób które ukończyły 50 rok życia (a nie ukończyły jeszcze 55 roku życia), jako podstawowe warunki przyznania prawa do emerytury górniczej wskazują udokumentowanie odpowiedniego ogólnego stażu ubezpieczenia górniczego (pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą ewentualnie zaliczalnej do pracy górniczej będących okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy) wynoszącego 25 lat dla mężczyzn oraz szczególnego stażu górniczego - stricte pracy górniczej tj. zatrudnienia górnika pod ziemią oraz na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, tj. okresy pracy górniczej wymienione w art. 50c ust. 1 (dawniej w art. 36 ust. 1) wynoszącego 15 lat. Artykuły 50e ust. 1 oraz art. 48 są nawet bardziej restrykcyjne. Nie uzależniają one wprawdzie prawa do emerytury od osiągnięcia stosownego wieku, jednocześnie jednak zaostrzają warunek udokumentowania odpowiedniego stażu pracy górniczej, wskazując że emerytura górnicza przysługuje pracownikom bez względu na wiek i zajmowane stanowisko wyłącznie w przypadku wykonywania pracy górniczej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 25 lat.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy organ rentowy prawidłowo ustalił, iż ubezpieczony udowodnił jedynie 15 lat 8 miesięcy i 29 dni okresów ogólnego ubezpieczenia górniczego, w tym jedynie 14 lat 5 miesięcy i 11 dni pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Oceniając wniosek ubezpieczonego o zaliczenie mu do stażu pracy górniczej okresu nauki Sąd zważył, kwestię tą reguluje przepis art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym okresem składkowym jest okres zatrudnienia młodocianych na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 roku. Zatrudnianie młodocianych przed wskazaną powyżej datą odbywało się na podstawie m.in. ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226). Na podstawie art. 9 ust. l ustawy - zakład pracy, przyjmując młodocianego na naukę zawodu w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego. Zgodnie zaś z art. 10 ustawy okresy nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz wstępnego stażu pracy są okresami zatrudnienia. W świetle powyższego podstawą zaliczenia okresu zatrudnienia młodocianego do okresów składkowych przed dniem 1 stycznia 1975 roku było nawiązanie stosunku pracy (umowy o naukę zawodu) pomiędzy młodocianym a zakładem pracy (pracodawcą). W świetle powyższych uregulowań uznać należało, iż podstawą zaliczenia okresu nauki pobieranej przez ubezpieczonego w szkole zawodowej do okresów składkowych było wykazanie nawiązania stosunku pracy pomiędzy młodocianym ubezpieczonym a zakładem pracy. Natomiast odnośnie okresu nauki w Technikum (...), jako że ubezpieczony podejmując naukę w technikum miał prawie ukończone 18 lat podstawą zaliczenia tego okresu do okresów składkowych było wykazanie pozostawania w zatrudnieniu.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji ubezpieczony, mimo spoczywającego na nim ciężaru dowodu, nie wykazał aby we wnioskowanych okresach pozostawał w zatrudnieniu z Kopalnią w D.. W ocenie Sądu Okręgowego, w sprawie, w której przedmiotem jest prawo do świadczenia rentowo-emerytalnego lub wysokość tego świadczenia, wymaga się dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych oraz precyzyjnych. Ubezpieczony nie naprowadził na sporną okoliczność żadnych dowodów. Nadto nie potrafił wskazać, czy rzeczywiście w powyższych okresach łączyły go umowy o naukę zawodu z Kopalnią, a wręcz przeciwnie, ubezpieczony wskazywał, że w czasie nauki w tych szkołach, w kopalni odbywał wyłącznie praktyki. Co więcej Sąd zwrócił uwagę, że w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Kopalni znajduje się pismo zakładu pracy stanowiące odpowiedź pracodawcy na wniosek ubezpieczonego o wydanie zaświadczenia o okresie zatrudnienia wraz z okresem nauki w zasadniczej szkole górniczej i technikum górniczym, w którym to piśmie poinformowano ubezpieczonego, że nie ma możliwości wystawienia stosownego zaświadczenia gdyż przez cały okres nauki ubezpieczony był uczniem szkoły a nie pracownikiem zakładu. Sąd zwrócił uwagę, że przed dniem 1 stycznia 1975 r. obok systemu szkolnictwa zawodowego polegającego na zawieraniu przez zakłady pracy z osobami młodocianymi (uczniami) i ich przedstawicielami ustawowymi umów o naukę zawodu, które powodowały nawiązanie między tymi podmiotami stosunku pracy, istniało również szkolnictwo zawodowe, w ramach którego, młodociani zdobywali wykształcenie zawodowe, pozostając w stosunku prawnym typu administracyjnego ze swoją szkołą. Jednocześnie mogli odbywać tzw. praktyczną naukę zawodu w zakładzie pracy, lecz jako uczniowie za wykonywaną pracę, co do zasady, nie otrzymywali wynagrodzenia, a ich czas pracy nie podlegał rygorom przewidzianym dla pracowników. Realizacja praktycznej nauki zawodu odbywała się w formie praktyk zawodowych i zajęć praktycznych i przebiegała według wydanego wcześniej harmonogramu. W takich też przypadkach to szkoła, a nie uczeń, zawierała z zakładem pracy „umowę o praktyczną naukę zawodu”. Między uczniem a zakładem pracy nie istniał żaden stosunek prawny. Sąd pierwszej instancji zwrócił również uwagę, że z obowiązujących wówczas przepisów wynika jednoznacznie, że w przypadku szkolnictwa górniczego uczniowie zdobywali wykształcenie zawodowe, pozostając wyłącznie w stosunku prawnym typu administracyjnego ze swoją szkołą, a nie w ramach umów o naukę zawodu, które powodowały nawiązanie między tymi podmiotami stosunku pracy.

Mając na uwadze powyższe, zdaniem Sądu Okręgowego, przyjąć należało, ze okres nauki w zasadniczej szkole górniczej, podczas której uczeń tej szkoły odbywał zajęcia praktyczne na podstawie umowy nie mającej charakteru stosunku pracy nie stanowi okresu zaliczanego do stażu pracy.

Sąd Okręgowy zwrócił nadto uwagę, że wpływu na możliwość doliczenia powyższych okresów do stażu pracy ubezpieczonego nie miała okoliczność, że J. K. był członkiem Związku Zawodowego (...) oraz pełnił funkcję członka Komisji Rewizyjnej Związku. W żadnym z przepisów jako pracy górniczej nie wymieniono okresów członkostwa w związkach zawodowych, czy okresów pełnienia jakichkolwiek funkcji w tych związkach. Również wskazywana przez ubezpieczonego okoliczność, że w czasie zatrudnienia w kopalni wielokrotnie odznaczany był za wyróżniającą się pracę nie mogła wpłynąć na możliwość wyliczenia okresu jego pracy w innym wymiarze niż to wynika z zapisów w świadectwach pracy.

Na marginesie Sąd zwrócił uwagę, że przepisy ustawy emerytalnej dotyczące warunków przyznawania emerytury górniczej, jednoznacznie uzależniają możliwość przyznania tej emerytury od wykazania wymaganego ogólnego okresu ubezpieczenia górniczego wynoszącego 25 lat dla mężczyzn. Z ustaleń stanu faktycznego jednoznacznie wynika zaś, ze ubezpieczony na dzień 31 grudnia 2008 r. udowodnił wyłącznie 15 lat 8 miesięcy i 29 dni, w tym 14 lat 5 miesięcy i 11 dni okresów pracy górniczej, o której mowa w art. 36 ust. 1 (50c ust. 1) ustawy emerytalnej.

Odnośnie żądania doliczenia do stażu pracy w górnictwie jako okresu równorzędnego zatrudnienia w (...) Publicznym Szpitalu (...) P., Sąd Okręgowy wyjaśnił, że wskazywana przez ubezpieczonego ustawa z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. nr 60, poz. 622 ze zm.) nie znajduje zastosowania do sytuacji ubezpieczonego. Chybione jest przy tym stanowisko ubezpieczonego, że w okresie zatrudnienia w (...) Publicznym Szpitalu (...) świadczył pracę przymusową. Podjął on bowiem zatrudnienie w szpitalu z własnej woli, na podstawie umowy o pracę za określonym w tej umowie wynagrodzeniem, na określonych w niej warunkach dotyczących m.in. wymiaru czasu pracy.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł ubezpieczony, który zaskarżył go w całości i wniósł o jego uchylenie i przyznanie mu prawa do emerytury. Odwołując się do przepisów Konstytucji RP apelujący wskazał, że praca znajduje się pod ochroną Rzeczpospolitej Polskiej i państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. Podniósł, że ustawa z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu (...) przewiduje, że okres nauki zawodu, przyuczenia do zawodu oraz wstępnego stażu pracy jest okresem zatrudnienia. Zdaniem wnioskodawcy również przynależność do Związku Zawodowego (...) potwierdza zatrudnienie w górnictwie od dnia 1 września 1972 roku. Także fakt ukończenia kursu ratownictwa górniczego oraz udział w akcjach ratowniczych jest bezsporny i potwierdza pracę w górnictwie pod ziemią. Ubezpieczony podniósł, że był odznaczany w związku z pracą w górnictwie a od 1993 r. nie mógł kontynuować pracy z powodu utraty zdrowia. Zarzucił również, że praca w Szpitalu odbywała się bez odpoczynku i także w świetle zeznań Dyrektora placówki miała charakter przymusowy. Odwołując się do przepisu art. 46 ustawy emerytalnej ubezpieczony wniósł o obniżenie wieku emerytalnego o okres pracy w górnictwie i szpitalu. Podniósł także, iż w sprawie zastosowanie znaleźć winien przepis art. 24a ustawy emerytalnej. Apelujący zwrócił uwagę również na brak odniesienia się do jego sytuacji życiowej oraz uwarunkowań rynku pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia, które Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne. Ustalenia te Sąd I Instancji poparł wnikliwą i rzetelną analizą zebranych dowodów, a ocena tych dowodów dokonana przez ten Sąd odpowiada zasadom logiki i obejmuje wszystkie okoliczności sprawy. W wyczerpującym i sporządzonym zgodnie z art. 328 § 2 k.p.c. uzasadnieniu wyroku, Sąd Okręgowy dokładnie określił dowody, na których się oparł, wyjaśnił szczegółowo podstawę prawną wyroku i przytoczył w tym zakresie przepisy prawa.

Przede wszystkim stwierdzić należy, iż prawidłowa jest dokonana przez Sąd drugiej instancji ocena, że tylko okres nauki zawodu odbywanej w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu może być okresem zatrudnienia a tym samym okresem pracy górniczej w rozumieniu art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej. Słusznie zauważa apelujący, że art. 10 ustawy o nauce zawodu stanowił, że okresy nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz wstępnego stażu pracy są okresami zatrudnienia. Nie dostrzega natomiast wnioskodawca, że tylko młodociany odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy o nauce zawodu posiadał status pracownika. Istota problemu, jaki rozstrzygnął Sąd w niniejszej sprawie, dotyczyła zatem tego, czy nauka zawodu była pobierana przez młodocianego przy jego równoczesnym zatrudnieniu, czy też jako przedmiot praktyczny w programie nauki szkolnej. Innymi słowy, czy nauczający zawodu był pracodawcą, czy nauczycielem młodocianego, a więc czy związek między nimi polegał na stosunku prawa pracy - nauki zawodu, czy na stosunku administracyjnym. Stosunek zatrudnienia nie obejmował bowiem tych młodocianych, którzy pobierali naukę bez zatrudnienia się a tak właśnie było w przypadku ubezpieczonego. Naukę w zasadniczych szkołach górniczych – jak prawidłowo wskazał Sąd Okręgowy – regulowały przepisy odpowiednich zarządzeń Ministra Górnictwa i Energetyki. Słusznie Sąd pierwszej instancji ustalił – także w oparciu o same twierdzenia wnioskodawcy, iż nie był on pracownikiem zakładu pracy, na co wskazują przedłożenie dokumenty, akta osobowe ubezpieczonego a także pismo z dnia 8 grudnia 2008 r., w którym odmówiono ubezpieczonemu wydania zaświadczenia o zatrudnieniu za okres pobierania nauki. Jednocześnie nie ma racji apelujący, uważając, iż jego członkostwo w związku zawodowym od 1972 r. przesądzać winno o okresie zatrudnienia od daty nawiązania owego członkostwa. Bez przywołania odpowiednich przepisów statutu związku nie jest możliwe ustalenie komu przysługiwało w nim członkostwo, w szczególności czy wiązało się one wyłącznie z faktem zatrudnienia. Sąd Apelacyjny nie dostrzega także żadnego związku pomiędzy faktem ukończenia przez wnioskodawcę kursu ratownictwa górniczego oraz udziałem w akcjach a wykazaniem pracy w górnictwie w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej przy czym ubezpieczony nie wykazał kiedy w owych kursach miał uczestniczyć.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, chybione jest odwoływanie się przez wnioskodawcę do stosownych przepisów Konstytucji RP. Po pierwsze, skarżący nie wskazuje na żaden przepis Konstytucji RP, który miałby być źródłem prawa podmiotowego ubezpieczonego do nabycia emerytury bez względu na wiek i staż pracy. Odwoływanie się przy tym do stosowanych przepisów Konstytucji jest w zasadzie zarzutem skierowanym pod adresem władzy ustawodawczej, a nie władzy sądowniczej, której zadaniem jest ochrona praw podmiotowych, ale mających swoje wyraźne źródło w normach obowiązującego porządku prawnego wykreowanego przez władzę ustawodawczą. Podkreślić przy tym należy, że art. 67 ust. 1 Konstytucji RP wyraża jedno z praw socjalnych - prawo do zabezpieczenia społecznego, stanowiąc że obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Zdanie drugie art. 67 ust. 1 Konstytucji RP nie pozostawia wątpliwości, że ustrojodawca uznaje ustawodawcę zwykłego za legitymowanego do wytyczania podstaw systemu zabezpieczenia społecznego, w tym rentowego. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP nie da się wyprowadzić konstytucyjnego prawa do konkretnej postaci świadczenia społecznego. Podstawą ewentualnych roszczeń osób ubiegających się o rentę, emeryturę czy inną formę zabezpieczenia społecznego mogą być przepisy ustaw regulujące szczegółowo te kwestie, a nie art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, który upoważnia ustawodawcę do określenia zakresu i form zabezpieczenia społecznego (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r., sygn. III UK 5/10, OSNP 2012/3-4/43). System emerytalny obowiązujący w Polsce nie został skonstruowany przez ustawodawcę w taki sposób, aby miał uwzględniać każdorazowo indywidualne cechy ubezpieczonych i sytuację w jakiej się znaleźli. Innymi słowy, obowiązujące prawo nie nakłada na Państwo obowiązku zapewnienia każdemu obywatelowi – także niezdolnemu do pracy ze względu na stan zdrowia lub wiek (przy czym pomimo choroby wnioskodawca zdolność do pracy zachował) albo pozostającemu bez pracy nie z własnej woli, świadczenia z ubezpieczenia społecznego zapewniającego zaspokojenie niezbędnych potrzeb (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2007 r., sygn. I CSK 488/06, OSNC 2008/5/49).

Wnioskując o zastosowanie w sprawie przepisu art. 46 ustawy emerytalnej, apelujący zapewne domaga się obniżenia wieku emerytalnego o okres pracy górniczej stosownie do przepisu art. 39 w zw. z art. 46 ustawy emerytalnej. Zgodnie z art. 39 ustawy ubezpieczonemu, spełniającemu warunek określony w art. 27 pkt 2 i niespełniającemu warunków wymaganych do uzyskania górniczej emerytury na podstawie art. 50a, który ma co najmniej 5 lat: 1) pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, albo 2) pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki, wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 pkt 1, obniża się o 6 miesięcy za każdy rok takiej pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat.Z powyższego wynika, iż obniżenie wieku emerytalnej możliwe jest w sytuacji ubezpieczonych, którzy legitymują się odpowiednim stażem, wynoszącym – w przypadku mężczyzn – 25 lat. Warunku tego, na co także zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji, wnioskodawca nie spełnił.

Chybione jest nadto odwoływanie się przez apelującego do przepisu art. 24a ustawy emerytalnej, który reguluje kwestię przyznawania z urzędu emerytury osobom pobierającym rentę z tytułu niezdolności do pracy, przy czym takie działanie z urzędu organu rentowego możliwe jest jedynie w sytuacji gdy ubezpieczony spełnia warunki do przyznania świadczenia, czego w niniejszej sprawie stwierdzić nie sposób.

Odnosząc się wreszcie do zarzutów co do okresu zatrudnienia w (...) Publicznym Szpitalu (...) w S., nieporozumieniem jest odwoływanie się przez apelującego do przepisów ustawy z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu. Ustawa przyznaje świadczenia wymienionym w nim podmiotom, do których nie sposób zaliczyć wnioskodawcy a nadto nie reguluje kwestii związanej z ustalaniem praw do świadczeń emerytalnych górników. Sąd Apelacyjny nie znajduje żadnych normatywnych podstaw do uwzględnienia charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy w Szpitalu, warunkach jej odbywania a także aktualnej sytuacji życiowej wnioskodawcy i uwarunkowań rynku pracy.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd Apelacyjny, działając na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił wniesioną apelację jako bezzasadną.

SSA Barbara Białecka SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Urszula Iwanowska