Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 293/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Beata Gudowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku W. C.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o prawo do emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 11 lutego 2014 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 5 lutego 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Pozwany odmówił wnioskodawcy W. C. prawa do emerytury na podstawie
art. 184 w związku z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wobec niewykazania 15 lat pracy w
szczególnych warunkach; do pracy tej nie zaliczył też okresu zasadniczej służby
wojskowej od 27 października 1973 r. do 13 października 1975 r.
2
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z 11 maja 2012 r. zmienił decyzję pozwanego
i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od 17 stycznia 2011 r. (ukończenia
60 lat). Rozstrzygnął między innymi, że okres zasadniczej służby wojskowej
należało zaliczyć do okresu pracy w szczególnych warunkach. Przypadał w trakcie
zatrudnienia ubezpieczonego na stanowisku pracy w szczególnych warunkach.
Podstawę prawną stanowiły przepisy art. 105, art. 106 i art. 108 ust. 1 ustawy z 21
listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony. W art. 108 ust. 1 uregulowano
zaliczenie okresu odbytej służby wojskowej do wszelkich uprawnień związanych z
zatrudnieniem pracowników, którzy po odbyciu służby podjęli – w zakreślonym
ustawowo terminie – zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli
zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy. Ponadto § 5
rozporządzenia z 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy
i ich rodzin (wykonawczego do ustawy z 21 listopada 1967 r. – art. 108 ust. 4)
stanowił, iż żołnierzowi, który podjął zatrudnienie wlicza się czas odbywania służby
wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie,
w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz
w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na
określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z tej regulacji wynika, że
wlicza się także uprawnienia z zabezpieczenia społecznego w zakresie
szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym
stanowisku lub w określonym zawodzie, a zatem również z § 4 rozporządzenia z 7
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach. Sąd Apelacyjny wyrokiem z 5 lutego 2013 r. oddalił
apelację pozwanego.
W skardze kasacyjnej organ rentowy zarzucił naruszenie art. 184 w związku
z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 108 i art. 106 ustawy 21 listopada
1967 r. o powszechnym obowiązku obrony, przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie, polegające na przyjęciu przez Sąd drugiej instancji, iż do stażu pracy
w szczególnych warunkach zaliczony został okres odbywania służby wojskowej,
tj. okres od 27 października 1973 r. do 13 października 1975 r.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stanowisko pozwanego miało swoje racje, gdyż w orzecznictwie Sądu
Najwyższego zachodziła rozbieżność w kwestii uznawania okresów zasadniczej
służby wojskowej jako zatrudnienia w szczególnych warunkach. Podsumowaniem
było niejako pytanie prawne jakie w trybie art. 39817
§ 1 k.p.c. zwykły skład Sądu
Najwyższego zadał powiększonemu składkowi tego Sądu (w sprawie II UK 349/12)
– Czy okres zasadniczej służby wojskowej podlega zaliczeniu do okresu pracy w
szczególnych warunkach, wymaganego do nabycia prawa do emerytury na
podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z
2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.)?
Skład siedmiu sędziów 16 października 2013 r., w sprawie o sygn. II UZP
6/13, podjął uchwałę: Czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie
obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym
obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w
brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach
wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do
emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).
Prima facie na podstawie takiej uchwały mogłoby się wydawać, że datą
graniczną zaliczania zasadniczej służby wojskowej jako okresu zatrudnienia w
szczególnych warunkach jest 31 grudnia 1974 r. Jednak nie wynika to z
uzasadnienia tej uchwały. Analiza uzasadnienia uchwały uprawnia jedynie
stwierdzenie, że temporalnie decydował stan prawny, w którym zasadnicza służba
wojskowa została odbyta. Skład powiększony poprzestał w istocie na stwierdzeniu,
że skoro służba wojskowa była pełniona od 23 kwietnia 1971 r. do 1 maja 1973 r.,
to wówczas jasna była regulacja prawna wynikająca z art. 106 i art. 108 ustawy z
1967 r., która wraz z rozporządzeniem wykonawczym nakazywała wliczenie okresu
służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień
związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli pracownik po odbyciu tej służby podjął
4
zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed
powołaniem do służby. W uchwale składu powiększonego nie powiedziano, że po
31 grudnia 1974 r. zasadnicza służba wojskowa nie podlega wliczeniu do okresu
zatrudnienia w szczególnych warunkach. Z uchwały nie wynika, że ma to być data
graniczna w zaliczaniu zasadniczej służby wojskowej do pracy w szczególnych
warunkach. Poprzestano na analizie, że w odniesieniu do stan faktycznego w
sprawie, w której zadano pytanie prawne, czyli do okresu służby wojskowej w
latach 1971-73, regulacja prawna nakazuje wliczenie jej do pracy w szczególnych
warunkach. Takie rozstrzygnięcie uchwały oznacza, że inne składy Sądu
Najwyższego powinny samodzielnie wypowiedzieć się co do okresu późniejszego,
jeżeli zasadnicza służba wojskowa była odbywana jeszcze po 31 grudnia 1974 r.
lub w całości później.
Skład rozpoznający obecną skargę kasacyjną akceptuje wykładnię prawa
przyjętą w uchwale składu powiększonego Sądu Najwyższego. Znaczenie ma
bowiem ranga składu, który podjął uchwałę i potrzeba jednolitego orzecznictwa.
Wynika z niej, że w spornej kwestii decydują zasadniczo przepisy regulujące
powszechny obowiązek obrony i to w nich należy poszukiwać odpowiedzi co do
zaliczenia służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach. W
konsekwencji przyjętej w uchwale wykładni w odniesieniu do okresu służby
wnioskodawcy W. C., czyli od 27 października 1973 r. do 13 października 1975 r.,
dalszemu rozważeniu podlega stan prawny po 31 grudnia 1974 r. W ocenie składu
nadal znaczenie ma art. 108 ustawy z 1967 r., który uległ wprawdzie zmianie od 1
stycznia 1975 r., jednak nie tak istotnej, aby powiedzieć, że nastąpiło przełamanie i
ustawodawca chciał z tą datą znieść uprawnienie żołnierzy zasadniczej służby
wojskowej do zaliczenia jej do okresu zatrudnienia uprawniającego do
wcześniejszej emerytury jako okres pracy w szczególnych warunkach. Zmiana art.
108 ustawy z 1967 r. z dniem 1 stycznia 1975 r. wynikała z wejścia w życie Kodeku
pracy (została dokonana na podstawie art. X ust. 2 pkt c ustawy z 26 czerwca 1974
r. Przepisy wprowadzające Kodeks pracy – Dz. U. Nr 24, poz. 142 ze zm.). Zmiana
art. 108 ustawy z 1967 r. nie wprowadziła wówczas w nim radykalnie nowej treści,
która uzasadniałaby stwierdzenie, że zasadnicza służba wojskowa nie podlega już
zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach. Przepis art. 108 ust. 1 dalej
5
stanowił, że „Czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza
się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień
związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie
w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do
służby”. Nadal więc ustawodawca potwierdzał wliczanie pracownikowi okresu
służby wojskowej do zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z
tym zatrudnieniem. Kolejna zmiana w ustawie z 1967 r. nastąpiła dopiero na
podstawie ustawy z 28 czerwca 1979 r. o zmianie ustawy o powszechnym
obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 15, poz. 97).
Przepisy art. 106-108 ustawy z 1967 r. otrzymały wówczas nowe brzmienie. W art.
107 ust. 1 stwierdzono, że „Pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od
zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas
odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy,
w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu
pracy oraz przepisów szczególnych”. W tekście jednolitym z 1967 r. (Dz. U. z 1979
r. Nr 18, poz. 111) regulację tę ujęto w art. 120. Jednak w sprawie objętej skargą
kasacyjną znaczenie ma regulacja z art. 108 w wersji odpowiadającej okresowi
pełnienia służby wojskowej przez wnioskodawcę w latach 1973-75, która nie daje
podstaw do wyłączenia uprzedniego wliczania służby wojskowej do okresu
zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem. Można
więc zgodzić się ze skarżącym tylko o tyle, że istnieje problem dotyczący daty
końcowej zaliczenia służby wojskowej jako okresu pracy w szczególnych
warunkach, jednak w tej sprawie nie jest on jeszcze aktualny.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814
k.p.c.