Pełny tekst orzeczenia

.
Sygn. akt II PK 147/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSA Agata Pyjas - Luty
w sprawie z powództwa D. P.
przeciwko Gimnazjum Nr 2 w P.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 marca 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 28 lutego 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Okręgowemu w L.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w L. wyrokiem z 31 października 2012 r. oddalił powództwo D.
P. przeciwko Gimnazjum Nr 2 w L. im. […] w P. o przywrócenie do pracy i zasądził
2
od powódki na rzecz strony pozwanej tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego 60 zł.
Sąd Rejonowy stwierdził przede wszystkim, że powódka nie kwestionowała
zmian organizacyjnych, jakie miały miejsce u strony pozwanej w roku 2012/2013.
Kryteria wytypowania powódki do zwolnienia były jednoznaczne, logiczne i
obiektywne. Wzięcie pod uwagę w pierwszej kolejności kierunkowego
wykształcenia wyższego było uprawnione. Powódka nie była najbardziej
wykwalifikowanym nauczycielem w swojej grupie zawodowej. Wszyscy nauczyciele
odbywali kursy i szkolenia zawodowe oraz mieli porównywalny staż pracy u
pozwanego. Jakkolwiek powódka ma najdłuższy ogólny staż pracy, to w zakresie
wychowania fizycznego wynosi on około 15 lat. Inni nauczyciele mają staż pracy
ogólny w granicach 10-20 lat. W tych okolicznościach wybór powódki do zwolnienia
był zdaniem Sądu I instancji usprawiedliwiony. W ocenie Sądu Rejonowego
wypowiedzenie powódce umowy o pracę w czasie urlopu dla poratowania zdrowia
nie narusza art. 41 k.p.
W apelacji od powyższego wyroku D. P. zarzuciła naruszenie art. 233 § 1
k.p.c. art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela i art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela oraz art. 20
ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela.
Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z 28 lutego 2013 r. zmienił zaskarżony wyrok
w całości w ten sposób, że przywrócił powódkę do pracy na dotychczasowych
warunkach.
W uzasadnieniu stwierdzono przede wszystkim, że w okresie wypowiedzenia
umowy o pracę powódka przebywała na urlopie dla poratowania zdrowia.
Wskazując na orzecznictwo Sądu Najwyższego (wyroki z 19 kwietnia 2012 r., II PK
204/11, 19 września 1996 r., I PRN 70/96, 20 kwietnia 2001 r., I PKN 377/00, 9
września 2010 r., II PK 54/10), podkreślono, że w trakcie urlopu dla poratowania
zdrowia nauczycielowi przysługuje pełna ochrona trwałości stosunku pracy, chyba
że dochodzi do całkowitej likwidacji szkoły.
Pozwane Gimnazjum wniosło skargę kasacyjną od powyższego w wyroku
Sądu Okręgowego w L. Zarzucono naruszenie art. 73 ust. 1 w związku z art. 20 ust.
1 pkt 2 Karta Nauczyciela „poprzez błędne przyjęcie, iż usprawiedliwiona
nieobecność nauczyciela mianowanego w pracy z powodu urlopu dla poratowania
3
zdrowia w okresie podejmowania decyzji o jego zwolnieniu, z powodu zmian
organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole,
uniemożliwiających dalsze zatrudnienie tego nauczyciela w pełnym wymiarze,
stanowi przeszkodę do skutecznego rozwiązania stosunku pracy w trybie art. 20
ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, w sytuacji gdy do rozwiązania tego stosunku
dochodzi po zakończeniu urlopu dla poratowania zdrowia, a w jego trakcie złożono
jedynie oświadczenie o wypowiedzeniu stosunku pracy”.
W ocenie wnoszącego skargę w niniejszej sprawie istnieje potrzeba
wykładni art. 73 w związku z art. 20 Karty Nauczyciela, który budzi poważne
wątpliwości w zakresie uznania dopuszczalności złożenia nauczycielowi
mianowanemu, przebywającemu na urlopie dla poratowania zdrowia
wypowiedzenia stosunku pracy z powodu zmian organizacyjnych powodujących
zmniejszenie liczby oddziałów w szkole, uniemożliwiających dalsze jego
zatrudnienie, w sytuacji, gdy do rozwiązania tego stosunku dojść miałoby po
zakończeniu urlopu dla poratowania zdrowia.
Podniesiono również, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne,
przedstawione w formie pytania: czy pełna ochrona trwałości stosunku pracy w
rozumieniu art. 73 w związku z art. 20 Karty Nauczyciela prowadzi do
niedopuszczalności złożenia przez dyrektora szkoły oświadczenia o rozwiązaniu
stosunku pracy z nauczycielem mianowanym przebywającym na urlopie dla
poratowania zdrowia, gdy do rozwiązania stosunku pracy miałoby dojść po
zakończeniu urlopu, a w chwili dokonywania wyboru istnieją obiektywne przyczyny
uzasadniające rozwiązanie stosunku pracy z tym nauczycielem?
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w L. i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego, w tym kosztach zastępstwa
procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się mieć uzasadnione podstawy.
4
Zasadne okazały się zarzuty naruszenia przepisów art. 73 oraz 20 ust. 1 pkt
2 Karty Nauczyciela (dalej KN).
W pierwszym rzędzie należy stwierdzić, że w zaskarżonym wyroku Sąd
Okręgowy nie kwestionował ustalonego stanu faktycznego w zakresie przesłanek
rozwiązania z nauczycielem stosunku pracy określonych w przepisie art. 20 ust. 1
pkt 2 KN. Sąd ten przyjął, że z samego art. 73 KN wynika ochrona trwałości
stosunku pracy nauczyciela, co uniemożliwia wypowiedzenie stosunku pracy w
okresie korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia, gdyż nie zachodziła
całkowita likwidacja pozwanej szkoły.
Problem powyższy wywoływał w przeszłości podstawowe wątpliwości i
kontrowersje. Zostały one rozstrzygnięte w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 26 czerwca 2013 r., I PZP 1/13, (LEX nr 1348188). Zauważyć
w tym miejscu należy, że uchwała powyższa została podjęta po wydaniu
zaskarżonego wyroku, jak i przed wniesieniem skargi kasacyjnej. W uchwale tej
rozstrzygnięto, że „Złożenie przez nauczyciela wniosku o udzielenie urlopu na
podstawie art. 73 KN lub korzystanie z takiego urlopu nie stanowi przeszkody do
rozwiązania z nim stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 tej ustawy”.
W uzasadnieniu uchwały przyjęto, że cel regulacji art. 20 KN jest taki sam
jak ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych, która uchyla ochronę trwałości stosunku
pracy z art. 41 k.p. Należy zgodzić się z tym, że art. 20 KN jest szczególnym i
odrębnym od kodeksowego unormowaniem stosowanym wobec wszystkich
nauczycieli, pozwalającym na dostosowanie stanu zatrudnienia do aktualnego
rozmiaru zadań szkoły przez dopuszczalność rozwiązania stosunków pracy w
zamian za rekompensatę za utratę pracy w postaci odprawy, czy przeniesienia w
stan nieczynny z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Już wcześniej Sąd
Najwyższy przyjmował, że art. 20 ust. 1 pkt 1 i 2 KN nie może niweczyć lub
ograniczać kompetencji dyrektora szkoły do rozwiązania każdego nauczycielskiego
stosunku pracy, przy zachowaniu procedur i wymagań określonych wyłącznie w
tych przepisach, co przekreśla dopuszczalność posiłkowego stosowania przepisów
Kodeksu pracy, w tym jego art. 41 (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada
2008 r., I PK 79/08 (OSNP 2010, nr 9-10, poz. 111).
5
Tak więc zasadny jest pogląd o wyczerpującym charakterze uregulowania
art. 20 KN. Nie rozwiązuje to jednak wszystkich wątpliwości związanych z relacją
pomiędzy przepisem art. 20 ust. pkt 2 i 73 KN (zob. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 4 lipca 2013 r., II PK 215/12 (Monitor Prawa Pracy 2013, nr 12, s. 653-654).
Podzielając poglądy wyrażone w powołanej wyżej uchwale oraz ich
argumentację należy stwierdzić, że urlop dla poratowania zdrowia udzielany jest nie
tylko w interesie nauczyciela ale i zatrudniającej go szkoły. Ponadto przyjęcie, że z
art. 73 ust. 1 KN wynika zakaz rozwiązania stosunku pracy prowadziłoby do
przedłużenia trwania stosunku pracy nie tylko w czasie urlopu dla poratowania
zdrowia, ale i w dalszym okresie. Nie można także wykluczyć, że przyznanie
ochrony mogłoby wymusić na pracodawcy konieczność zwolnienia innego
nauczyciela, co przekreślałoby zastosowanie obiektywnego kryterium wyboru do
zwolnienia z pracy (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r.,
I PZP 4/06, OSNP 2007, nr 7-8, poz. 89). Zgodzić się więc należy z tym, że także
względy aksjologiczne przemawiają za tym, że prawo podmiotowe nauczyciela nie
może być chronione w takim stopniu, aby wymuszać na pracodawcy jego dalsze
zatrudnienie mimo braku takiej potrzeby oraz ponoszenia z tego tytułu
nieuzasadnionych kosztów.
Na podstawie powyższego należy więc przyjąć, że prawo nauczyciela do
urlopu dla poratowania zdrowia nie może uniemożliwiać dyrektorowi szkoły
dostosowania stanu zatrudnienia do aktualnych potrzeb wynikających z rozmiaru
zadań szkoły.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.