Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 441/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z wniosku E. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 maja 2014 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 18 kwietnia 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2013 r. Sąd Apelacyjny– w sprawie E. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o prawo do renty z tytułu
niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową – oddalił apelację E. M. od
wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16
sierpnia 2012 r., oddalającego odwołanie ubezpieczonego od decyzji organu
2
rentowego z dnia 28 lipca 2011 r., odmawiającej przyznania E. M. prawa do renty z
tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową.
Sąd pierwszej instancji ustalił między innymi, że decyzją Państwowego
Powiatowego Inspektora Sanitarnego w G. z dnia 15 listopada 2010 r. stwierdzono
u ubezpieczonego chorobę zawodową – wymienioną w pozycji 21 wykazu chorób
zawodowych określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 czerwca
2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1367) – obustronny
trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowo-nerwowego
spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co
najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla
częstotliwości audiometrycznych 1, 2 i 3 kHz. Ubezpieczony został skierowany na
badanie przez lekarza orzecznika ZUS, który orzeczeniem z dnia 8 czerwca 2011 r.
stwierdził brak długotrwałej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową.
Komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 26 lipca 2011 r. podtrzymała orzeczenie
lekarza orzecznika ZUS z dnia 8 czerwca 2011 r., stwierdzając brak długotrwałej
niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową.
Sąd pierwszej instancji – w celu ustalenia, czy stan zdrowia ubezpieczonego
w związku z chorobą zawodową wskazuje, że utracił on całkowicie lub częściowo
zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie
rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu – dopuścił dowód z
opinii biegłego sądowego laryngologa oraz biegłego sądowego specjalisty
medycyny pracy. Sąd pierwszej instancji powołał się na regulacje zawarte w
przepisach art. 6 ust. 1 pkt 6 oraz art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 30 października
2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.; dalej jako: „ustawa
wypadkowa”) oraz art. 12 i art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.;
dalej jako: „ustawa emerytalno – rentowa i podzielił wnioski opinii biegłych lekarzy
sądowych: laryngologa oraz specjalisty medycyny pracy - niestwierdzające
niezdolności ubezpieczonego do pracy w związku z chorobą zawodową. Uznał, że
skoro ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy w związku z chorobą zawodową -
to nie przysługuje mu prawo do spornego świadczenia.
3
Sąd drugiej instancji podzielił i przyjął za własną podstawę faktyczną
zaskarżonego apelacją ubezpieczonego wyroku Sądu Okręgowego. Uznając
bezzasadność podnoszonego w apelacji zarzutu dotyczącego konieczności łącznej
oceny schorzeń ubezpieczonego dla ustalenia prawa do spornego świadczenia Sąd
drugiej instancji podkreślił, że przedmiotem rozpatrywanej sprawy jest prawo
ubezpieczonego do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą
zawodową. Sprawa o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą
zawodową jest przedmiotowo rozdzielna od sprawy o rentę w związku z wypadkiem
przy pracy. Nie jest możliwa łączna ocena schorzeń powypadkowych i schorzeń z
tytułu choroby zawodowej w oparciu o ustawę wypadkową. Łączna ocena
wszelkich dolegliwości jest konieczna w przypadku dochodzenia renty z tytułu
niezdolności do pracy dochodzonej na podstawie przepisów ustawy emerytalno –
rentowej. Zdaniem Sądu drugiej instancji ocena spełnienia przesłanek prawa do
renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, wiąże się z
wykazaniem niezdolności do pracy wyłącznie spowodowanej skutkami choroby
zawodowej. Dla istoty rozstrzygnięcia nie ma natomiast znaczenia, czy
wnioskodawca jest niezdolny do pracy na skutek wypadku przy pracy, czy też
ogólnego stanu zdrowia, czy też choćby naturalnego procesu starzenia się
organizmu. Istotne jest bowiem ustalenie, czy skutkiem choroby zawodowej
ubezpieczony ma tak znacznie obniżoną wydolność organizmu, że z tego właśnie
tytułu jest niezdolny do wykonywania pracy zawodowej. Sąd drugiej instancji
podkreślił, że orzeczenie w niniejszej sprawie nie ma prejudycjalnego charakteru w
stosunku do sprawy o rentę w związku z wypadkiem przy pracy; są to bowiem dwa
różne rodzajowo świadczenia.
Sąd Apelacyjny postanowieniem wydanym na rozprawie apelacyjnej w dniu
18 kwietnia 2013 r. oddalił wniosek dowodowy ubezpieczonego o przeprowadzenie
dowodu z akt sprawy VII U …/12 Sądu Okręgowego w G. oraz wniosek o
zawieszenie postępowania do czasu uzyskania prawomocnego wyroku w tej
sprawie - uznając, że sprawy te pozostają bez większego związku i bez wpływu na
wzajemne rozstrzygnięcia. W ocenie Sądu drugiej instancji Sąd pierwszej instancji
trafnie ocenił dowody z opinii biegłych lekarzy sądowych: laryngologa i specjalisty
medycyny pracy. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko opinii biegłych, że charakter
4
oraz nasilenie schorzeń nie powodują występowania u ubezpieczonego całkowitej
lub choćby częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego (w całości) ubezpieczony zaskarżył
skargą kasacyjną. Skargę oparto na obydwu podstawach określonych w art. 3983
§
1 pkt 1 i 2 k.p.c.
W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.)
zarzucono naruszenie:
1) art. 12 ustawy emerytalno – rentowej w związku z art. 17 ust. 1 oraz art. 6
ust. 1 pkt 6 ustawy wypadkowej przez uznanie, że w procesie o ustalenie prawa do
renty z tytułu niezdolności do pracy wynikającej z „renty wypadkowej lub
chorobowej” nie jest możliwa łączna ocena schorzeń powypadkowych i schorzeń z
tytułu chorób zawodowych, lecz konieczne jest prowadzenie osobnych postępowań
odnoszących się do każdego schorzenia oraz każdej choroby zawodowej osobno.
W ocenie skarżącego jedynie „całościowa ocena skutków wypadków przy pracy,
jakich doznał ubezpieczony i chorób zawodowych, na które on cierpi mogą
stanowić podstawę do ustaleń prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy lub
chorób zawodowych”;
2) art. 32 Konstytucji RP „określającego” zasadę równości wszystkich wobec
prawa, z uwagi na stosowanie innych zasad ustalania niezdolności do pracy wobec
osób z tytułu ogólnego stanu zdrowia i wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
W ocenie skarżącego „zdolność do pracy każdej osoby winna zostać zbadana
przez wszelkie przesłanki utraty zdrowia i całokształt okoliczności na tą utratę
wpływający”.
W ramach podstawy procesowej (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) zarzucono
naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 177 § 1 k.p.c. w związku z art. 219
k.p.c. przez bezzasadne oddalenie wniosków ubezpieczonego o połączenie spraw
lub zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia istotnych kwestii dla
ustalenia jego niezdolności do pracy i tym samym nie dokonanie wszechstronnej i
całościowej oceny stanu zdrowia ubezpieczonego, co prowadziło w konsekwencji
do nie rozpoznania istoty sprawy.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji
oraz o uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi
5
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz.1322 ze zm.) z tytułu wypadku przy pracy lub choroby
zawodowej przysługuje „renta z tytułu niezdolności do pracy” - dla ubezpieczonego,
który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby
zawodowej.
Wskazana powyżej kwestia pojęcia niezdolności do pracy wskutek choroby
odnosi się do szerszego zagadnienia związku przyczynowego między chorobą
zawodową a jej prawnie doniosłymi skutkami w postaci częściowej lub całkowitej
niezdolności do pracy (ewentualnie śmierci, stałego lub długotrwałego uszczerbku
na zdrowiu, niezdolności do samodzielnej egzystencji), jako przesłanki
odpowiedzialności za te skutki w postaci nabycia prawa do renty z tytułu
niezdolności do pracy i innych świadczeń należnych z ubezpieczenia
wypadkowego, w odróżnieniu od analogicznych świadczeń przysługujących na
zasadach ogólnych.
Kwestia zależności i stosowania adekwatnego związku przyczynowego,
prowadząca do uwzględniania wyłącznie prawnie istotnych zależności między
szkodą a jej przyczyną i eliminowania przyczyn, dla których skutek nie stanowi
„normalnego” następstwa – nie została unormowana w ustawie wypadkowej. W
myśl art. 17 ust. 1 tej ustawy - przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy - do ustalenia wysokości tych świadczeń oraz ich wypłaty stosuje się
odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z uwzględnieniem przepisów tej ustawy.
Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych regulują samodzielnie zasady
odpowiedzialności z tytułu zaistnienia ryzyka ubezpieczeniowego i nie odsyłają do
ograniczeń odpowiedzialności płynących z art. 361 § 1 k.c. Wobec tego
6
uzasadnione jest ujmowanie rozważanego związku przyczynowego jako relacji, w
której przyczyną jest ogół równorzędnych wobec siebie zdarzeń, bez spełnienia
których skutek nie mógłby nastąpić, a zatem przyjęcie teorii równowartości
warunków, zwaną też teorią warunku koniecznego sine qua non. Teoria ta
przyjmuje, że szkoda jest następstwem splotu przyczyn równoważnych,
obejmujących wszystkie zdarzenia pozostające w relacji przyczyna - skutek tak
długo, aż hipotetyczne wyeliminowanie jednej z przyczyn doprowadzi do wniosku o
niemożliwości nastąpienia danego skutku. Gdy istnieje wielość przyczyn
wywołujących szkodę należy - według tej teorii - wyróżnić przypadek, gdy każda z
nich mogła szkodę wywołać, albo będąc ogniwem łańcucha przyczyn, albo gdy
zadziałały równocześnie. W takim przypadku, gdy dochodzi do zbiegu przyczyń,
odpowiedzialność za skutek zachodzi w takim zakresie, w jakim szkoda jest
niepodzielnym następstwem ich wszystkich, choć stopień efektywności działania
konkretnej przyczyny był mniej lub bardziej znaczący. Takie przyczyny określa się
jako przyczyny istotne (por. wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 2000 r., II UKN
351/99, OSNAPiUS 2001 nr 12, poz. 419 i powołane w jego uzasadnieniu
wcześniejsze orzecznictwo).
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008 r., I UK 147/08 (OSNP
2010 nr 11-12, poz. 145) zauważono pogląd, że niezdolność do pracy wskutek
choroby zawodowej w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 30 października
2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych zachodzi wówczas, gdy choroba zawodowa jest istotną przyczyną
częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, co oznacza, że bez wynikającego
z niej uszczerbku na zdrowiu niezdolność do pracy nie wystąpiłaby. Taki stan
rzeczy istnieje niewątpliwie, gdy choroba zawodowa sama powoduje uszczerbek na
zdrowiu uzasadniający zakwalifikowanie pracownika jako częściowo lub całkowicie
niezdolnego do pracy. W wyroku tym wskazano jednak, że – odmienny stan rzeczy
występuje wówczas, gdy sama choroba zawodowa nie uzasadnia uznania
pracownika za częściowo lub całkowicie niezdolnego do pracy, jednakże bez
wynikającego z niej uszczerbku na zdrowiu niezdolność do pracy nie wystąpiłaby,
ponieważ pozostałe przyczyny niezdolności, np. inne choroby, nie wystarczają do
jej powstania. W takim przypadku, stopień w jakim choroba zawodowa przyczynia
7
się do niezdolności nie ma znaczenia, ważne jest to, że przesądza ona o
wystąpieniu niezdolności do pracy, stanowiąc jej istotną przyczynę.
Orzekając w niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny de facto badał, czy choroba
zawodowa powoda jest istotną przyczyną jego niezdolności do pracy również w
przedstawionym wyżej rozumieniu. Biegły sądowy laryngolog w uzasadnieniu opinii
stwierdził, że - obustronny niedosłuch typu odbiorczego – diagnozowany już
wielokrotnie u ubezpieczonego i rozpoznany w dniu 15 listopada 2010 r. jako
choroba zawodowa – nie powodował, zarówno do czasu jego przejścia na
emeryturę, jak i nadal nie powoduje ograniczenia sprawności ubezpieczonego do
dalszej pracy, ponieważ jego słuch jest jak najbardziej społecznie wydolny. Biegły
wskazał, że ubezpieczony słyszy, rozumie dobrze mowę potoczną, może
porozumiewać się z otoczeniem i mógłby porozumiewać się także w wypadku
podjęcia pracy. Również biegły sądowy specjalista medycyny pracy rozpoznał u
ubezpieczonego: - obustronny trwały ubytek słuchu typu odbiorczego-ślimakowego
uznany za chorobę zawodową od dnia 15 listopada 2010 r., nadciśnienie tętnicze
samoistne, stan po kompresyjnym złamaniu kręgu L2 z zespołem bólowym, stan
po złamaniu kostki bocznej goleni lewej, kamicę moczową, uszkodzenie siatkówki
obu oczu o niejasnej etiologii, chorobę wrzodową i zapalenie błony śluzowej
żołądka w wywiadzie. W ocenie biegłego rozpoznane dolegliwości nie czynią
ubezpieczonego osobą niezdolną do zatrudnienia z tytułu choroby zawodowej.
Biegły wyjaśnił, że choroba ta nie skutkuje brakiem rozumienia zwykłej mowy
potocznej, pozwala na dobry kontakt z otoczeniem i słuch chorego jest społecznie
wydolny.
W tym kontekście nie można uznać, że wystarczająco sprawny słuch
skarżącego jest współistotną przyczyną ewentualnej niezdolności do pracy.
Zdaniem Sądu Najwyższego nietrafne byłoby stanowisko (nieprecyzyjnie
przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku), że do uznania, iż
niezdolność do pracy powstała wskutek choroby zawodowej - choroba ta powinna
być jej wyłączną przyczyną; jednak taka sytuacja nie wystąpiła w niniejszej sprawie.
Wobec tego kasacyjny zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy wypadkowej z
2002 r. okazał się nieuzasadniony. Jednocześnie w świetle przedstawionej
koncepcji „przyczyny istotnej” błędna jest również sugestia skarżącego, że sam fakt
8
występowania choroby zawodowej w splocie przyczyn niezdolności do pracy
wystarcza do uznania, że niezdolność ta powstała wskutek choroby zawodowej.
Nie uwzględnia ono bowiem tego, że prawo do przewidzianej branymi pod uwagę
ustawami wypadkowymi renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje jedynie
wtedy, gdy choroba ta jest istotną przyczyną niezdolności do pracy.
Wprawdzie nieprecyzyjnie Sąd Apelacyjny stwierdził, iż nie jest możliwa
łączna ocena schorzeń powypadkowych i schorzeń z tytułu choroby zawodowej w
oparciu o ustawę wypadkową, co jest konieczne w przypadku procesu o rentę z
tytułu niezdolności do pracy dochodzonej na podstawie przepisów ustawy
emerytalno – rentowej, jednak słusznie zauważył, że sprawa o rentę z tytułu
niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową jest przedmiotowo
rozdzielna od sprawy o rentę w związku z wypadkiem przy pracy. Jak wynika z
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2008 r., I UK 361/07 – w rozumieniu
przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych inne są również przesłanki nabycia prawa do jednorazowego
odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu, a inne nabycia prawa do renty z
tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wystąpieniem choroby zawodowej (art.
6 ust. 1 ustawy z 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych). Rozstrzygnięcia sądowe w takich sprawach nie
pozostają więc ze sobą w związku prowadzącym do uznania powagi rzeczy
osądzonej (art. 366 k.p.c.). Niemniej jednak sprawy te dotyczą skutków choroby
zawodowej i z tego względu, dokonane w nich oceny stanu zdrowia
ubezpieczonego nie powinny być wzajemnie pomijane, podobnie, jak w sprawie o
rentę z tytułu niezdolności do pracy nie można pomijać orzeczenia o
niepełnosprawności (LEX nr 491451).
W świetle art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej niezdolną do pracy w rozumieniu
tej ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy
zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania
zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest
osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (art. 12 ust. 2),
zaś przez częściowo niezdolną do pracy należy rozumieć osobę, która w znacznym
stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji
9
(art. 12 ust. 3). Treść powołanych przepisów obliguje do tego, aby niezdolność do
pracy rozpatrywać indywidualnie w odniesieniu do konkretnej osoby, przy
uwzględnieniu jej stanów chorobowych, wieku, kwalifikacji. Tak więc ocena
niezdolności do pracy przebiega w dwu płaszczyznach: medycznej (biologicznej),
gdzie brany jest pod uwagę charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich
wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność psychofizyczną organizmu i
stopień przystosowania organizmu do ubytków anatomicznych, kalectwa, skutków
choroby, a także socjalnej (ekonomicznej), na której uwzględnia się posiadane
kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwość
dalszego wykonywania pracy zarobkowej, a także możliwość przywrócenia
zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe.
W ocenie Sądu Najwyższego – wprawdzie przedstawione przepisy odnoszą
się również do ustalania prawa do renty z tytułu choroby zawodowej, jednak ich
stosowanie jest modyfikowane wcześniejszym obowiązkiem ustalenia istnienia
choroby zawodowej oraz - jej wpływem na istnienie niezdolności do pracy.
Ustalenia istnienia niezdolności do pracy w sprawie dotyczącej choroby zawodowej
mają odmienny charakter i powinny być zakończone odrębną konkluzją biegłych w
porównaniu do spraw rentowych, wynikających z ustawy emerytalno – rentowej.
Niesłuszny jest też zarzut skargi kasacyjnej naruszenia art. 32 Konstytucji
RP, „określającego” zasadę równości wszystkich wobec prawa, z uwagi na
stosowanie innych zasad ustalania niezdolności do pracy wobec osób z tytułu
ogólnego stanu zdrowia i wypadków przy pracy i chorób zawodowych. W ocenie
skarżącego „zdolność do pracy każdej osoby powinna zostać zbadana przez
wszelkie przesłanki utraty zdrowia i całokształt okoliczności na tą utratę
wpływający”, jednak teza ta nie wynika z przywołanych przepisów konstytucyjnych,
a wskazane wyżej przepisy ubezpieczeniowe nie posługują się pojęciem „utraty
zdrowia”, ale odnoszą się do „niezdolności do pracy”, co stanowi zupełnie inną
kategorię pojęciową. Trudno też dopatrzeć się, w przypadku skarżącego,
naruszenia zasady równego traktowania ubezpieczonych, gdyż nie wskazuje on
osób, które w porównywanej sytuacji potraktowane były odmiennie.
Stosownie do art. 219 k.p.c. Sąd może zarządzić połączenie kilku
oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub
10
także rozstrzygnięcia, jeżeli są one ze sobą w związku lub mogły być objęte jednym
pozwem.
Może to więc nastąpić, jeżeli roszczenia są ze sobą w związku lub mogłyby
być objęte jednym pozwem. Łączenie spraw wymaga rozwagi, gdyż często nie
przyczynia się w praktyce do przyspieszenia procesu, a wprowadza do nich nieład i
zamieszanie, utrudniając realizację zasady rozpoznania sprawy w rozsądnym
terminie. „Możliwość objęcia jednym pozwem” istnieje wtedy, gdy zachodzi
możliwość przedmiotowej kumulacji roszczeń określona w art. 191 k.p.c. Warunek
istnienia „związku” między roszczeniami należy zaś rozumieć podobnie jak w art.
204 k.p.c. i odnieść do innych przypadków niż z art. 191, które „mogły być objęte
jednym pozwem”. Niedopuszczalne jest łączenie spraw, które toczą się w różnych
sądach, choćby nawet mogły być objęte jednym pozwem - art. 205 k.p.c. (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 maja 1978 r., IV PR 95/78, OSNC 1979 nr 1-2,
poz. 35).
Decyzja o połączeniu spraw rentowych lub dotyczących odszkodowania z
tytułu wypadku przy pracy (poza kwestiami wynikającymi z właściwości sądu)
należy do dyskrecjonalnej władzy sędziowskiej, która doznaje ograniczeń
wynikających z treści obowiązującego prawa i specyfiki stanu faktycznego.
Dyskrecjonalna władza sędziego jest determinowana koniecznością prowadzenia
rzetelnego rozumowania w ramach sylogizmu prawniczego. Odnosząc to do
realiów niniejszej sprawy - ponieważ nie stwierdzono niewydolności słuchowej
skarżącego, wpływającej na możliwość wykonywania przez niego pracy, nie było
konieczne połączenie spraw lub dopuszczenie dowodu z akt prawomocnie
zakończonej sprawy o rentę z tytułu „ogólnego stanu zdrowia”. Sprawy dotyczące
niezdolności do pracy na skutek choroby zawodowej oraz – o rentę z art. 57 ust. 1
ustawy emerytalno – rentowej mają dychotomiczny charakter, który nie obliguje do
ich łącznego rozpoznania.
Stosownie do art. 17 ust. 2 - 4 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych -
świadczenia, o których mowa w ust. 1, przysługują niezależnie od długości okresu
ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do
pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Przy ustalaniu
11
podstawy wymiaru renty nie stosuje się ograniczenia wskaźnika wysokości
podstawy, o którym mowa w art. 15 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy
pracy lub chorobą zawodową, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do
pracy, przywraca się w razie ponownego powstania tej niezdolności bez względu
na okres, jaki upłynął od ustania prawa do renty.
Z przepisów tych wynika, że poza inną oceną przyczyn niezdolności do
pracy (implikującej prawo do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby
zawodowej), występują też odmienne przesłanki przyznania prawa do renty. Nie
można wykluczyć, że niekiedy mogą powstać sytuacje, gdy wypadek przy pracy lub
choroba zawodowa będą korelowały z dolegliwościami powodującymi niezdolność
do pracy w rozumieniu art. 57 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy emerytalno -
rentowej, co może przemawiać przeciwko przedstawionemu dualizmowi procesów.
Sytuacja taka nie powstała jednak w niniejszej sprawie.
Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Najwyższy orzekł na
podstawie art. 39814
k.p.c. jak w sentencji.