Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 16/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSA del. do SN Jacek Błaszczyk
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz - Śliwy ,
w sprawie D. K.
skazanego z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 3 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 23 maja 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w B.
z dnia 25 lipca 2013r.
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B.
2
UZASADNIENIE
W dniu 29 marca 2013 r. do Sądu Rejonowego w B. wpłynął akt oskarżenia
przeciwko m.in. D. K., w którym – oskarżając wymienionego o czyn z art. 13 § 1 k.k.
w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – prokurator w
oparciu o przepis art. 335 § 1 k.p.k. zamieścił wniosek o skazanie oskarżonego za
zarzucany mu występek bez przeprowadzenia rozprawy i wymierzenie uzgodnionej
z nim kary 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem
wykonania tej kary na okres próby 2 lat, kary grzywny w wysokości 50 stawek
dziennych przy określeniu stawki dziennej na kwotę 10 zł oraz orzeczenie
przepadku dokumentu w postaci zaświadczenia.
Na posiedzeniu w dniu 25 lipca 2013 r., po dokonaniu przez oskarżyciela
publicznego, na żądanie Sądu, modyfikacji wniosku poprzez wskazanie, że
zarzucony oskarżonemu czyn wypełnia dyspozycję art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286
§ 3 k.k. i art. 270 § 2a k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., na co wyraził zgodę
uczestniczący w tej czynności procesowej oskarżony, Sąd Rejonowy w B.
wyrokiem z tego samego dnia wydanym pod sygn. … 799/13:
1. uznał oskarżonego D. K. za winnego tego, że „w dniu 06 lutego 2013 r. w B. przy ul
Ś. 11 w lokalu firmy Przedsiębiorstwo Obrotu Wierzytelnościami D. F. M. P.,
działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej, usiłował doprowadzić M. P., prowadzącą działalność gospodarczą pod
firmą Przedsiębiorstwo Obrotu Wierzytelnościami D. F. M. P., do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w kwocie 1 000 zł, w ten sposób, że wyżej wymieniona
inna osoba złożyła pisemny wniosek o udzielenie pożyczki, swój dowód osobisty
oraz przedłożyła jako autentyczny dokument w postaci zaświadczenia o zatrudnieniu
i dochodzie z dnia 28.01.2013 r., który uprzednio został przez niego w styczniu 2013
roku w B. podrobiony w ten sposób, że na ww. dokumencie zawierającym pieczęcie
firmowe w pustych miejscach przeznaczonych do wypełnienia wypisał pismem
ręcznym literowe i cyfrowe zapisy, czym usiłował wprowadzić M. P. w błąd co do
tego, że wyżej wymieniona inna osoba jest zatrudniona przez M. B., prowadzącego
działalność gospodarczą pod firmą M. B. M. B. B. ul. S. 70 A, na umowę o pracę na
czas nieokreślony na stanowisku zaopatrzeniowca na cały etat z miesięcznym
wynagrodzeniem brutto 2 400 zł, netto 1 800 zł oraz co do jej sytuacji
3
finansowej i wysokości osiąganych dochodów oraz zamiaru wywiązania się z
zaciąganego zobowiązania, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na podjętą
przez funkcjonariuszy Policji interwencję i zatrzymanie wyżej wymienionej innej
osoby oraz odmowę zawarcia i udzielenia pożyczki, czym działał na szkodę M. P., z
tym ustaleniem, że czyn ten stanowi wypadek mniejszej wagi” – tj. przestępstwa
określonego w art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 3 k.k. i art. 270 § 2a k.k. w zw. z art.
11 § 2 k.k. i za to skazał go na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności;
2. na podstawie art. 33 § 2 k.k. wymierzył oskarżonemu karę grzywny w wymiarze 50
stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 zł;
3. na podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary
pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 2 lat;
4. na podstawie art. 44 § 1 k.k. orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa dowodu
rzeczowego w postaci dokumentu zaświadczenia o zarobkach z dnia 28.01.2013 r.;
5. obciążył oskarżonego opłatą sądową, a w pozostałym zakresie zwolnił go od
ponoszenia kosztów sądowych wydatkami w sprawie obciążając Skarb Państwa.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się w dniu 2 sierpnia
2013 r.
Kasację w przedmiotowej sprawie, na niekorzyść skazanego, wniósł w dniu 17
stycznia 2014 r. – na podstawie art. 521 § 1 k.p.k. – Prokurator Generalny. Zaskarżając
powołane wyżej orzeczenie w całości zarzucił „rażące i mające istotny wpływ na treść
wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego - art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z
art. 335 § 1 k.p.k., polegające na niezasadnym uznaniu, iż istnieją podstawy do
uwzględnienia wniosku prokuratora o wydanie wobec D. K. wyroku skazującego bez
przeprowadzenia rozprawy i orzeczenie uzgodnionych kar, mimo iż okoliczności
popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu czynu – wobec pominięcia istotnych
okoliczności odnoszących się do jego uprzedniej karalności – budziły istotne wątpliwości,
w konsekwencji czego doszło do rażącego naruszenia przepisu prawa materialnego –
art. 64 § 1 k.k. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy oskarżony dopuścił się
zarzucanego występku w warunkach powrotu do przestępstwa określonego w tym
przepisie”, wnosząc w konkluzji o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B.
Uczestnicząca w rozprawie przed Sądem Najwyższym prokurator Prokuratury
4
Generalnej poparła kasację i wnioski w niej zawarte.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego, tak co do sformułowanego w niej zarzutu
rażącego naruszenia prawa procesowego i w konsekwencji tego również przepisu
prawa materialnego oraz zawartego w niej wniosku, jest zasadna, a ponieważ
wniesiona została na niekorzyść skazanego z zachowaniem terminu określonego w art.
524 § 3 k.p.k. możliwe i konieczne stało się jej uwzględnienie.
Nie ulega wątpliwości, że uwzględnienie przez sąd wniosku prokuratora, o
którym mowa w art. 335 § 1 k.p.k., jest możliwe wyłącznie wówczas, gdy "okoliczności
popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości". Oczywiste jest przy tym
również i to, że „wątpliwości” budzić nie może nie tylko zasadnicza kwestia
sprawstwa czynu przez określoną osobę, ale wszelkie te okoliczności, które są
relewantne dla ustaleń o odpowiedzialności karnej sprawcy, w tym dla właściwej
oceny prawnej czynu będącego przedmiotem osądu. Istnienie tej przesłanki
podlega kontroli sądu, zaś stwierdzenie jakichkolwiek wątpliwości, co do rodzaju
i stopnia zawinienia, skutku przestępnego działania, rozmiaru wyrządzonej
szkody, nakazuje przeprowadzenie postępowania dowodowego, choćby zostały
spełnione pozostałe przesłanki wyrokowania w omawianym trybie (zob. wyroki
Sądu Najwyższego: z dnia 11 września 2008 r., IV KK 292/08, Prok. i Pr. -
orzecz. 2009, nr 2, poz. 16; z dnia 23 lipca 2009 r., III KK 147/09, LEX nr
519652; z dnia 17 listopada 2010 r., III KK 272/10, LEX nr 688675). Wobec
kategorycznego brzmienia powołanego przepisu, sąd - rozpoznający wniosek
prokuratora o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z
oskarżonym kary lub środka karnego bez przeprowadzenia rozprawy - nie może
uchylić się od zbadania sprawy zarówno pod kątem ustaleń faktycznych i
zawinienia, a także zastosowanych przepisów prawa materialnego, zaś w
sytuacji gdy uzna, że oskarżony nie popełnił zarzucanego mu przestępstwa, gdy
zauważa potrzebę zmiany kwalifikacji prawnej czynu i to niezależnie czy
miałaby to być zmiana w kierunku łagodniejszym, czy też surowszym, bądź też
dostrzega inne wady prawne propozycji oskarżyciela publicznego (np.
dotyczące kwestii środków karnych, których orzeczenie jest obligatoryjne), nie
tylko nie może wniosku takiego uwzględnić, lecz wręcz zobligowany jest -
5
stosownie do treści art. 343 § 7 k.p.k. - skierować sprawę do rozpoznania na
zasadach ogólnych, chyba że w toku posiedzenia prokurator za zgodą
oskarżonego dokona modyfikacji wniosku w kierunku przez sąd postulowanym
(zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 28 października 2008 r., V KK 288/08,
OSNKW-R 2008, poz. 2146; z dnia 20 listopada 2008 r., V KK 322/08, OSNKW-
R 2008, poz. 2344; z dnia 11 marca 2009 r., II KK 346/08, LEX nr 491315).
W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy w B., co trafnie zauważone zostało we
wniesionej kasacji, określonym wyżej wymogom nie sprostał, naruszając w sposób
rażący powołane w petitum nadzwyczajnego środka zaskarżenia przepisy regulujące
przebieg procesu w trybie konsensualnym. Wprawdzie dostrzegając konieczność
modyfikacji wniosku w zakresie czynu zarzuconego D. K. w akcie oskarżenie co do jego
opisu i kwalifikacji prawnej doprowadził do dokonania przez prokuratora, przy akceptacji
oskarżonego, odpowiedniej jego zmiany, przeoczył wszelako, że tak zmodyfikowany
wniosek również nie spełnia wymogów określonych prawem karnym materialnym,
bowiem nie uwzględnia faktu uprzedniej karalności oskarżonego.
Jak wynika z dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, w tym załączonych
odpisów wyroków, D. K. został skazany m.in. prawomocnym wyrokiem Sądu
Rejonowego w B. z dnia 26 marca 2010 r., sygn. akt … 412/10, za popełnione w okresie
od dnia 29 maja 2009 r. do dnia 1 września 2009 r. przestępstwo określone w art. 284 §
2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres próby 2 lat oraz grzywnę w wymiarze 30 stawek
dziennych przy ustalonej stawce dziennej na kwotę 10 zł (k. 79). Z kolei zapisy w karcie
karnej oskarżonego (k. 64 verte) oraz adnotacje zamieszczone na odpisie powołanego
wyżej wyroku (k. 79 verte) nie pozostawiały wątpliwości, że orzeczona powołanym
wyrokiem kara pozbawienia wolności została w całości wykonana. Wykonanie to
zarządzone zostało bowiem postanowieniem Sądu Rejonowego w B. z dnia 29 lipca
2011 r., sygn. … 2416/11 (k. 60 akt … 412/10), zaś kara pozbawienia wolności w
wymiarze 8 miesięcy wykonywana była do dnia 18 września 2012 r., w tym – w okresie
208 dni – w systemie dozoru elektronicznego w związku z postanowieniami Sądu
Okręgowego w B.: z dnia 7 listopada 2011 r., sygn. … 4728/11/el. (k. 10 akt SN), o
zezwoleniu na wykonywanie kary w tym systemie, i z dnia 4 czerwca 2012 r., …
2434/12/uchyl. el. (k. 11 akt SN), którym zezwolenie powyższe zostało uchylone.
6
Tym samym spełnione zostały określone przepisem art. 64 § 1 k.k. przesłanki
przyjęcia (w opisie czynu i kwalifikacji prawnej) recydywy szczególnej podstawowej,
bowiem D. K. popełnił kolejne podobne przestępstwo umyślne – art. 286 § 3 k.k.
(przeciwko mieniu) w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia
wolności orzeczonej za przestępstwo z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
Niewątpliwe jest przy tym również i to, że warunek odbycia kary pozbawienia
wolności w rozumieniu art. 64 § 1 k.k. spełnia także kara tego rodzaju wykonywana w
całości lub w części w systemie dozoru elektronicznego. Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza
zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego (Dz. U. z 2010 r. Nr 142, poz. 960
ze zm.) dozór elektroniczny definiowany jest jako system do wykonywania prawomocnie
orzeczonej bezwzględnej kary pozbawienia wolności, polegający na kontrolowaniu
zachowania skazanego przebywającego poza zakładem karnym, przy użyciu aparatury
monitorującej. Tym samym odbycie kary w omawianym systemie nie zmienia jej istoty
jaką jest pozbawienie wolności o charakterze bezwzględnym.
Wprawdzie w początkowym okresie obowiązywania ustawy o dozorze
elektronicznym zawarto w niej w art. 34 normę, w myśl której odbycie kary 6 miesięcy
pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego nie
stanowiło przesłanki powrotu do przestępstwa, określonej w art. 64 § 1 k.k. lub
przesłanki powrotu do przestępstwa skarbowego, określonej w art. 37 § 1 pkt 4 k.k.s.,
jednak zakresem tej normy objęci byli wyłącznie skazani korzystający z dozoru
zasadniczego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 ustawy o dozorze elektronicznym, a zatem
ci, którzy skazani zostali na karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym
6 miesięcy, natomiast wyłączeni zostali skazani określeni w art. 6 ust. 2 tej ustawy, tj.
tacy wobec których orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze nie
przekraczającym jednego roku, jeżeli pozostały do odbycia tej kary czas nie przekraczał
6 miesięcy, a więc korzystający ze schematu dozoru następczego, który miałby
zastosowanie w odniesieniu do D. K.
Kwestia powyższa straciła jednak w ogóle na aktualności, wobec nowelizacji
powołanej ustawy dokonanej ustawą z dnia 21 maja 2010 r. o zmianie ustawy o dozorze
elektronicznym (Dz. U. Nr 101, poz. 647). Ustawa nowelizacyjna, która weszła w życie w
dniu 25 czerwca 2010 r., w art. 1 pkt 24 uchyliła art. 34. Jednocześnie w jej art. 2
7
zastrzeżono, że przepis art. 34 ustawy zmienianej w brzmieniu dotychczasowym ma
zastosowanie tylko do tych skazanych, którzy w dniu wejścia w życie tejże ustawy
zmieniającej odbyli albo odbywają karę pozbawienia wolności w systemie dozoru
elektronicznego. Zastrzeżenie to siłą rzeczy nie dotyczyło więc oskarżonego D. K., który
karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego rozpoczął odbywać z
dniem 9 listopada 2011 r. (zob. powołane wyżej postanowienie Sądu Okręgowego w B.
z dnia 4 czerwca 2012 r.), a nadto nie należał do kręgu skazanych, o których była mowa
w art. 6 ust. 1 omawianej ustawy w jego brzmieniu obowiązującym do dnia 25 czerwca
2010 r.
Reasumując stwierdzić zatem należy, że w wypadku D. K., w odniesieniu do
czynu zarzuconego mu w niniejszej sprawie, spełnione zostały przesłanki określone w
art. 64 § 1 k.k. obligujące do przyjęcia jego działania w warunkach powrotu do
przestępstwa. Brak w tym zakresie reakcji ze strony Sądu Rejonowego w B. w trakcie
prowadzonego w trybie art. 343 § 5 k.p.k. posiedzenia i przypisanie w konsekwencji tego
czynu nieuwzględniającego tej bezspornej okoliczności skutkował rażącym
naruszeniem prawa karnego materialnego mającym przy tym istotny wpływ na treść
wyroku z uwagi na pomniejszenie zakresu odpowiedzialności karnej oskarżonego, a w
konsekwencji tego również ewentualnie w zakresie adekwatności zastosowanej wobec
niego represji karnej.
Obligowało to Sąd Najwyższy do uchylenia zaskarżonego kasacją wyroku w
całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Procedując powtórnie Sąd ten władny będzie ponownie skierować na
posiedzenie wniosek prokuratora, o którym mowa w art. 335 § 1 k.p.k. Jego
uwzględnienie będzie wszelako możliwe wyłącznie w wypadku dokonania kolejnej
modyfikacji przez oskarżyciela publicznego i akceptacji przez oskarżonego D. K. Sąd
meriti powinien przy tym rozważyć, czy wobec zmienionej kwalifikacji prawnej,
proponowany dotychczas we wniosku zakres represji karnej będzie adekwatny do
charakteru zarzuconego i ewentualnie przypisanego oskarżonemu czynu. W wypadku
braku porozumienia w tym przedmiocie pomiędzy prokuratorem i oskarżonym, nad
czym ma obowiązek czuwać, postąpi po myśli art. 343 § 7 k.p.k.
Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w części dyspozytywnej wyroku.
8