Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 27 marca 1996 r.
Sygn. akt U. 7/95


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Łączkowski – przewodniczący
Jadwiga Skórzewska-Łosiak – sprawozdawca
Błażej Wierzbowski

po rozpoznaniu w dniach 12 i 27 marca 1996 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o stwierdzenie:
zgodności § 3 ust. 4 i § 5 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 marca 1995 r. w sprawie zasad i trybu przejściowego wykupienia w 1995 roku należności banków z tytułu odsetek od kredytów mieszkaniowych oraz sposobu rozliczeń z tego tytułu (Dz.U. Nr 31, poz. 159 i Nr 85, poz. 430) z art. 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy na podstawie Ustawy Konstytucyjnej z dnia17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r., Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729)


postanawia:

umorzyć postępowanie w sprawie na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity z 1991 r. Dz.U. Nr 109, poz. 470; zm.: z 1993 r. Nr 47, poz. 213; z 1994 r. Nr 122, poz. 593; z 1995 r. Nr 13. poz. 59).


Uzasadnienie:

Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o zbadanie zgodności przepisów § 3 ust. 4 i § 5 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 marca 1995 r. w sprawie zasad i trybu przejściowego wykupienia w 1995 r. należności banków z tytułu odsetek od kredytów mieszkaniowych oraz sposobu rozliczeń z tego tytułu (Dz.U. Nr 31, poz. 159 i Dz.U. Nr 85, poz. 430) z art. 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy przez art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426 ze zmianami).
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich dokonane przez przepis § 5 ust. 4 rozporządzenia wyłączenie z możliwości przejściowego zawieszenia spłaty kredytu kredytobiorców, którzy prowadzą działalność gospodarczą lub wykonują wolny zawód albo gdy działalność taką prowadzi członek ich gospodarstwa domowego, stanowi przejaw dyskryminacji wymienionych grup zawodowych, która to dyskryminacja narusza zasadę równości wyrażoną w art. 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych. Wprowadzone przepisem § 5 ust. 4 rozporządzenia podmiotowe ograniczenie w możliwości uzyskania zawieszenia spłaty kredytu mieszkaniowego jest bowiem niczym nie uzasadnionym zróżnicowaniem sytuacji prawnej obywateli.
Unormowania § 3 ust. 4 rozporządzenia wyłączają z kolei te osoby z ogólnych zasad spłaty kredytów, przewidzianych w § 3 ust. 3 pkt 4, co również nie znajduje uzasadnienia i narusza zasadę równości. Prokurator Generalny nie poparł stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich uznając, że zawarte w § 3 ust. 4 rozporządzenia ograniczenie nie narusza zasady równości, nie prowadzi bowiem do ograniczenia jakichkolwiek praw ani nie nakłada dodatkowych obowiązków. O takim rozwiązaniu przesądza tylko brak możliwości ustalenia dochodów tej grupy kredytobiorców, których ograniczenie dotyczy.
W odniesieniu zaś do wyłączenia w stosunku do tej grupy osób możliwości zawieszenia spłaty kredytu, to wyłączenie takie dotyczy także innych kredytobiorców, jeżeli przekroczą określoną granicę dochodów, stąd nie narusza zasady równości.
Prezes Rady Ministrów również nie podzielił argumentów Rzecznika Praw Obywatelskich przedstawiając, że przyjęcie odmiennych uregulowań w stosunku do kredytobiorców prowadzących działalność gospodarczą lub wykonujących wolny zawód i do kredytobiorców, w których gospodarstwie domowym członek tego gospodarstwa prowadzi taką działalność, zostało podyktowane uchylaniem się tej grupy osób od obowiązku spłaty zadłużenia i miało na celu wyegzekwowanie ich obowiązków. W uzasadnieniu stanowiska podniósł on także to, że uprawnienia do korzystania z pomocy finansowej państwa stanowią element zależny od sytuacji materialnej kredytobiorców i możliwości budżetu państwa, co powoduje, że różnice występujące w zakresie tej pomocy nie pozostają w sprzeczności z konstytucyjną zasadą równości.
W uzupełnieniu tego stanowiska, z upoważnienia Rady Ministrów Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, wniósł o rozważenie możliwości umorzenia postępowania w sprawie na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym, powołując się na utratę mocy obowiązującej rozporządzenia. W argumentacji podniesiono, że rozporządzenie Rady Ministrów z 21 marca 1995 r. dotyczyło wyłącznie 1995 roku, co wyraźnie wynika z jego tytułu, jak i powołanej w nim podstawy prawnej – ustawy budżetowej na rok 1995, a więc z dniem 1 stycznia 1996 r. stało się nieaktualne. Ustawa z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1996 r. Nr 5, poz. 32) regulując kwestie będące dotąd przedmiotem regulacji rozporządzenia Rady Ministrów, odstąpiła ponadto od kwestionowanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich różnic w zakresie dostępu i warunków przyznawania pomocy w sprawie kredytu mieszkaniowego.
Zgodnie z podtrzymywanym wielokrotnie przez Trybunał Konstytucyjny poglądem wyrażonym w uzasadnieniu orzeczenia z 11 kwietnia 1994 r. (sygn. akt K. 10/93, OTK w 1994 r., cz. I, poz. 7; sygn. akt U. 9/93, OTK w 1994 r., cz. II, poz. 30; sygn. akt U. 4/94, OTK w 1994 r., cz. II, poz. 31) utrata mocy obowiązującej przepisu prawa następuje, gdy nie może on być zastosowany.
Wprawdzie regulowany przez rozporządzenie Rady Ministrów z 21 marca 1995 r. w sprawie zasad i trybu przejściowego wykupienia w 1995 r. należności banków z tytułu odsetek od kredytów mieszkaniowych oraz sposobu rozliczeń z tego tytułu, zakres zobowiązań kredytobiorcy i z kolei jego roszczeń wobec banków, wykraczają w swych skutkach poza rok 1995, ale nie dotyczy to stanów prawnych wynikających z unormowań § 3 ust. 4 i § 5 ust. 4, a więc przepisów będących przedmiotem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Stworzone przez te przepisy unormowania nie wykraczają w istocie, zgodnie z tytułem rozporządzenia i jego podstawą prawną – ustawą budżetową na rok 1995, poza ramy tego roku.
Dodać należy, że nowe przepisy regulujące spłaty kredytów – ustawa z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłacanych premii gwarancyjnych oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1996 r. Nr 5, poz. 32) – nie zawierają już takiego zróżnicowania w zakresie dostępu i warunków przyznawania pomocy w spłacie kredytu mieszkaniowego, jak kwestionowane w tej sprawie przez Rzecznika Praw Obywatelskich.
Przepis art. 8 ust. 1 powołanej ustawy wprowadza jednakową dla wszystkich kredytobiorców zasadę spłaty kredytu, uszczegóławiając rozwiązania w tym zakresie w wydanym na podstawie art. 9 ustawy rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 lutego 1996 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu rozliczeń z bankami z tytułu przejściowego wykupienia ze środków budżetu państwa odsetek od kredytów mieszkaniowych (Dz.U. Nr 27, poz. 119). Przepis § 6 rozporządzenia wprowadza z kolei możliwość zawieszenia spłaty kredytu w sposób jednakowy dla wszystkich kredytobiorców, bez różnicowania ich sytuacji prawnej.
Rozwiązania ustawy z 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłacanych premii gwarancyjnych oraz zmianie niektórych ustaw, a także wydanych na jej podstawie przepisów wykonawczych, dotyczą również kredytobiorców spłacających w 1995 r. kredyty mieszkaniowe według zasad określonych w rozporządzeniu RM z 21 marca 1995 r. w sprawie zasad i trybu przejściowego wykupienia w 1995 r. należności banków z tytułu odsetek od kredytów mieszkaniowych oraz sposobu rozliczeń z tego tytułu.
Wobec utraty mocy obowiązującej przepisów, których dotyczy wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny, postępowanie w sprawie należało umorzyć na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity z 1991 r. Dz.U. Nr 109, poz. 470 ze zmianami).