Pełny tekst orzeczenia

181



POSTANOWIENIE

z dnia 9 listopada 1999 r.

Sygn. Ts 19/99





Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Ferdynand Rymarz – przewodniczący

Marek Safjan – sprawozdawca


Marian Zdyb



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 21 maja 1999 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Emila G.





p o s t a n a w i a:





nie uwzględnić zażalenia.





Uzasadnienie:



Skarżący zwrócił się do Urzędu Skarbowego w R. 14 lutego 1995 r. z prośbą o zaniechanie poboru dopłaty do podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 1994, z powodu trudnej sytuacji materialnej oraz braku możliwości skorzystania z łącznego opodatkowania ze zmarłą żoną. Urząd Skarbowy decyzją z 10 kwietnia 1995 r. odmówił zaniechania poboru dopłaty uznając, że sytuacja majątkowa skarżącego nie daje ku temu podstaw. Izba Skarbowa w R. decyzją z 28 września 1995 r. umorzyła postępowanie odwoławcze ze względu na uiszczenie dopłaty przed wniesieniem odwołania przez skarżącego. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 23 stycznia 1997 r. uchylił wymienioną wyżej decyzję Izby Skarbowej w R. przyjmując, iż postępowanie odwoławcze nie stało się bezprzedmiotowe na skutek zapłaty należności. Izba Skarbowa w R. decyzją z 16 maja 1997 r. utrzymała w mocy wskazaną wyżej decyzję Urzędu Skarbowego. Skarga Emila G. na powyższą decyzję została oddalona przez Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 24 listopada 1998 r. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że w przedmiocie odmowy umorzenia części podatku organy I i II instancji w prawidłowy sposób oceniły sytuację majątkową skarżącego.

W skardze konstytucyjnej z 15 lutego 1999 r. skarżący zarzucił, że art. 6 ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych narusza art. 2, art. 8 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Naruszenie to, zdaniem skarżącego, polega na tym, iż zakwestionowany przepis uniemożliwia złożenie wspólnego zeznania podatkowego z małżonkiem, który zmarł w trakcie trwania roku podatkowego.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 21 maja 1999 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w skardze konstytucyjnej zakwestionowano przepis ustawy, który nie był podstawą rozstrzygnięcia w toczącym się wcześniej postępowaniu, tym samym nie został spełniony warunek formalny dopuszczalności skargi konstytucyjnej, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP. Przedmiotem postępowania przed organami skarbowymi I i II instancji oraz przed Naczelnym Sądem Administracyjnym było umorzenie zaległości podatkowej skarżącego. Przedmiot ten został określony przez samego skarżącego, który zwrócił się do organów skarbowych o zaniechanie poboru dopłaty do podatku dochodowego od osób fizycznych, a nie o skorygowanie jego wysokości.

Na postanowienie to zostało złożone zażalenie, w którym skarżący domaga się merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Skarżący wnosi o uznanie, iż art. 6 ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych narusza art. 2, art. 8 i art. 32 Konstytucji RP. Naruszenie to, zdaniem skarżącego, polega na tym, iż w przedmiotowym przepisie brak jest stwierdzenia, w myśl którego ustanie małżeństwa w roku podatkowym na skutek śmierci jednego z małżonków nie pozbawia drugiego prawa do wspólnego opodatkowania za okres życia zmarłego małżonka.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej było niespełnienie jednego z warunków formalnych dopuszczalności skargi, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP. Skarżący domaga się w skardze uznania za niezgodny z konstytucją przepisu aktu normatywnego, który nie stanowił podstawy wydania orzeczeń administracyjnych i sądowych w przedmiotowej sprawie. Ustalenia tego nie kwestionuje skarżący w zażaleniu na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 21 maja 1999 roku.

Wprawdzie kwestionowany przez skarżącego przepis ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie dopuszczający możliwości wspólnego rozliczenia podatku przez małżonków za dany rok podatkowy, jeśli jeden z nich zmarł w ciągu tegoż roku, zdeterminował wysokość podatku uiszczonego przez skarżącego za rok 1994, a więc miał wpływ na jego sytuację prawną. Skarżący nie wykazał jednak, że przepis ten był podstawą indywidualnego rozstrzygnięcia w jego sprawie. Nie wynika to ani z wywodów skarżącego zawartych w pismach procesowych skierowanych do Trybunału Konstytucyjnego, ani ze złożonych dokumentów.

Normatywne ukształtowanie instytucji skargi konstytucyjnej przesądza, że w jej trybie nie można kwestionować każdego przepisu prawa rzutującego na sytuację prawną skarżącego, lecz tylko taki, który był podstawą rozstrzygnięcia w prawomocnie zakończonym postępowaniu w indywidualnej sprawie skarżącego. Na skarżącym spoczywa ciężar wykazania wszystkich przesłanek dopuszczalności skargi, w tym doniosłości kwestionowanego przezeń przepisu z punktu widzenia rozstrzygnięcia zapadłego w zakończonym postępowaniu.

O tym, że kwestionowany przez skarżącego przepis był podstawą rozstrzygnięcia w indywidualnym postępowaniu poprzedzającym skargę konstytucyjną, można generalnie mówić wtedy, gdy owo rozstrzygnięcie – przy tym samym przedmiocie i zakresie sprawy – byłoby lub mogłoby być inne w przypadku nieobowiązywania normy prawnej o treści kwestionowanej przez skarżącego. Nie ma decydującego znaczenia, czy organ prowadzący zakończoną sprawę powołał kwestionowany przez skarżącego przepis explicite, czy też przepis ów był entymematycznym składnikiem procesu stosowania prawa w tej sprawie. Wykazanie doniosłości kwestionowanego przepisu dla zakończonego postępowania administracyjnego lub sądowego należy do adwokata lub radcy prawnego sporządzającego skargę.

Za prawidłowe należy uznać ustalenia poczynione przez Trybunał Konstytucyjny w postępowaniu wstępnym. Decyzje organów skarbowych w I i II instancji oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego dotyczyły umorzenia zaległości podatkowych skarżącego, nie zaś określenia wysokości należnego podatku. Skarżący w toczącym się przed wskazanymi organami postępowaniu nie domagał się skorygowania wysokości podatku za rok 1994, lecz zaniechania części jego poboru. Wprawdzie w uzasadnieniu decyzji Izby Skarbowej z 16 maja 1997 r. pojawia się wskazanie, że skarżącemu nie przysługiwało prawo wspólnego rozliczenia podatku za rok 1994 na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednak uwaga ta ma charakter dodatkowego wyjaśnienia sytuacji prawnej wnioskodawcy, nie jest natomiast istotna dla rozstrzygnięcia wniosku o zaniechanie poboru lub umorzenie. Również Naczelny Sąd Administracyjny, choć nie był związany zarzutami skarżącego, mógł badać sprawę tylko w granicach przedmiotu postępowania administracyjnego i dlatego nie miał powodu sięgać do art. 6 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a w konsekwencji nie miał podstaw do skierowania do Trybunału Konstytucyjnego pytania prawnego w przedmiocie konstytucyjności tego przepisu (co sugerował skarżący). Nie można czynić zarzutu organom podatkowym, że nie dokonały odpowiedniej “reinterpretacji” wniosków skarżącego. Kierując się literalnym brzmieniem składanych przez niego pism i obowiązującym stanem prawnym, organy te słusznie skoncentrowały się na badaniu, czy istnieje możliwość uwzględnienia interesów podatnika, ze względu na podnoszone przezeń elementy jego sytuacji osobistej i majątkowej, w ramach odpowiednich instytucji ustawy o zobowiązaniach podatkowych, nie miały natomiast podstaw do wdawania się w spekulacje antycypujące niepewny wynik ewentualnego przyszłego badania konstytucyjności ustaw określających sytuację prawną skarżącego.

Należy zatem uznać, że kwestionowany w skardze konstytucyjnej art. 6 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie jest przepisem, na podstawie którego organ władzy publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych prawach skarżącego. Tym samym nie został spełniony jeden z warunków formalnych dopuszczalności skargi konstytucyjnej, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP.

Mając powyższe na względzie Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.