Pełny tekst orzeczenia

142


POSTANOWIENIE

z dnia 8 czerwca 1999 r.

Sygn. Ts 26/99




Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jadwiga Skórzewska-Łosiak


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Roberta G., w sprawie zgodności:
§ 1 i § 2 zarządzenia Nr 22 Ministra Obrony Narodowej z 25 marca 1996 r. w sprawie zmian w organizacji sądownictwa wojskowego z art. 180 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



Uzasadnienie:


Zdaniem skarżącego § 1 i § 2 zarządzenia Nr 22 Ministra Obrony Narodowej z 25 marca 1996 r. w sprawie zmian w organizacji sądownictwa wojskowego, naruszają jedną z podstawowych gwarancji sędziowskiej niezawisłości, polegającą na wyrażonym w art. 180 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP zakazie usuwania sędziego z zajmowanego stanowiska wbrew jego woli. Skarżący podnosi, że w myśl art. 180 ust. 1, ust. 2 i ust. 5 konstytucji przeniesienie sędziego z zajmowanego stanowiska lub zmniejszenie wynagrodzenia z takim przeniesieniem związane może nastąpić tylko na mocy orzeczenia sądu w wypadkach określonych w ustawie, na wniosek sędziego lub ze względu na zmianę ustroju sądów lub granic okręgów sądowych. W tym ostatnim przypadku przeniesienie jest możliwe jedynie z pozostawieniem pełnego uposażenia. Tymczasem na podstawie § 1 i § 2 powołanego zarządzenia MON skarżący wraz z grupą innych sędziów został przeniesiony ze stanowiska sędziego sądu okręgowego na stanowisko niższe, jakim jest stanowisko sędziego sądu garnizonowego. Zdaniem skarżącego, zaskarżone przepisy dają Ministrowi Obrony Narodowej możliwość dowolnego przenoszenia sędziów na inne od dotychczas zajmowanego stanowisko. Decyzja o przeniesieniu jest wydawana na podstawie zarządzenia. Z powyższego wynika, że § 1 i § 2 zaskarżonego zarządzenia naruszają konstytucyjnie zagwarantowaną zasadę nieusuwalności sędziego.
Od 24 kwietnia 1994 r. skarżący zajmował stanowisko sędziego Sądu Pomorskiego Okręgu Wojskowego w B. Decyzją Ministra Obrony Narodowej z 3 lipca 1996 r. został zwolniony z zajmowanego stanowiska i wyznaczony na stanowisko służbowe sędziego Wojskowego Sądu Garnizonowego w P. Od decyzji tej skarżący wniósł odwołanie wskazując, iż jest ona niekorzystna dla jego statusu zawodowego i powoduje zmniejszenie jego wynagrodzenia. Decyzją z 28 grudnia 1998 r. Minister Obrony Narodowej utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego oraz w doktrynie wyjaśniono, że niezawisłość sędziowska “obejmuje szereg elementów: 1) bezstronność w stosunku do uczestników postępowania, 2) niezależność wobec organów (instytucji) pozasądowych, 3) samodzielność sędziego wobec władz i innych organów sądowych, 4) niezależność od wpływu czynników politycznych, zwłaszcza partii politycznych, 5) wewnętrzną niezależność sędziego. Poszanowanie i obrona tych wszystkich elementów niezawisłości są konstytucyjnym obowiązkiem wszystkich organów i osób stykających się z działalnością sądów” (wyrok z 24 czerwca 1998 r., sygn. K. 3/98, OTK ZU Nr 4/1998, s. 334).
Urzeczywistnieniu tak rozumianej niezawisłości sędziowskiej służą zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej gwarancje. Wyrażona w art. 180 ust. 1 konstytucji zasada nieusuwalności sędziego jest, jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 3 listopada 1993 r. (OTK w 1993 r., cz. II, poz. 37, s. 358), najważniejszą gwarancją jego niezawisłości. Realizację tej zasady zapewniają przewidziane w art. 180 ust. 2 konstytucji ograniczenia możliwości złożenia sędziego z urzędu, zawieszenia w urzędowaniu, przeniesienia na inne stanowisko lub do innej siedziby wbrew jego woli. Zgoda sędziego nie jest wymagana jedynie w razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych (art. 180 ust. 5 Konstytucji RP) i wówczas można przenieść sędziego do innego sądu lub w stan spoczynku, ale z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.
Niezawisłość sędziowska, chroniona przez powołane gwarancje, służyć ma zapewnieniu prawa obywateli do sądu (art. 45 konstytucji) oraz zapewniać poszanowanie konstytucyjnych zasad ustrojowych, w szczególności zasady podziału władzy (art. 10 konstytucji).
Z uwagi na tak określony cel powołanych przepisów należy przyjąć, że mają one charakter ogólny (ustrojowy) i nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do konstruowania publicznych praw podmiotowych przysługujących poszczególnym sędziom. Nieusuwalność jest więc gwarancją przedmiotową.
Unormowana w art. 79 Konstytucji RP instytucja skargi konstytucyjnej ma ograniczone zastosowanie. Zgodnie z tym przepisem jest ona środkiem służącym jednostce do ochrony jej praw i wolności wynikających z ustawy zasadniczej. Dla dopuszczalności skargi konstytucyjnej muszą więc być spełnione równocześnie dwa aspekty: podmiotowy, świadczący o naruszeniu konstytucyjnych praw i przedmiotowy, polegający na hierarchicznej niezgodności aktu niższej rangi z konstytucją. Występowanie tylko aspektu przedmiotowego nie daje podstaw do wniesienia skargi konstytucyjnej, może natomiast być podstawą do wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym na skutek pytania prawnego lub wniosku złożonego przez uprawniony podmiot.
Skarżący w petitum skargi jednoznacznie stwierdził, iż jej przedmiotem jest “naruszenie konstytucyjnie chronionego prawa do nieusuwalności sędziego”. Jak wskazano wyżej, z art. 180 konstytucji nie wynika podmiotowe prawo sędziego do nieusuwalności. Z tego względu należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.