Pełny tekst orzeczenia

281



POSTANOWIENIE

z dnia 6 września 2000 r.

Sygn. Ts 85/00





Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Inżynieryjnego “T” spółka z o.o., w sprawie zgodności:

art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482 ze zm.) z art. 2, art. 20 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



Uzasadnienie:



W skardze konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Inżynieryjnego “T” spółka z o.o. z 10 czerwca 2000 r. zarzucono, iż art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482 ze zm.) jest niezgodny z art. 2, art. 20 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącej spółki zakwestionowana regulacja prowadzi do powstania podwójnego obowiązku podatkowego polegającego na niemożności zaliczania do kosztów uzyskania przychodów wypłaconych kar umownych przez zobowiązaną do ich zapłaty stronę oraz do opodatkowania tych kar po stronie podmiotu, który je otrzymuje. Taka sytuacja, według skarżącej spółki, narusza zasadę sprawiedliwości społecznej przez nałożenie podwójnego obowiązku podatkowego, prowadzi do zakłócenia funkcjonowania społecznej gospodarki rynkowej, a także sprzeczna jest z zasadą proporcjonalności.

Skarżąca spółka wskazała, iż decyzją Inspektora Kontroli Skarbowej w Urzędzie Kontroli Skarbowej w P. z 22 czerwca 1998 r. (Nr KS-144/395/CIT/98) określono wysokość należnego zobowiązania podatkowego z tytułu podatku od osób prawnych za rok 1996 stwierdzając m.in., iż skarżąca spółka błędnie zawyżyła dochód zwolniony od podatku o kwotę uzyskanych kar umownych. Wymieniona decyzja została utrzymana w mocy przez Izbę Skarbową w P. decyzją z 3 grudnia 1998 r. (Nr IS.PD-P/823/71/98), zaś skarga na tę ostatnią decyzję została oddalona przez Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 8 lutego 2000 r. (sygn. akt I SA/Po 13/99).



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ten akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach konstytucyjnych skarżącego.

Jak wynika z treści skargi konstytucyjnej, skarżąca spółka upatruje naruszenie jej praw i wolności konstytucyjnych w ustaleniu należnych od niej zobowiązań podatkowych w kwocie wyższej, niż wynikało to ze złożonego przez nią zeznania podatkowego. Powstała różnica była skutkiem błędnego zaliczenia w tym zeznaniu uzyskanych przez skarżącą kar umownych do dochodu zwolnionego z opodatkowania.

Zakwestionowana w skardze konstytucyjnej regulacja prawna (art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych) nie mogła stanowić i nie stanowiła podstawy wydania wyżej wymienionego rozstrzygnięcia, reguluje ona bowiem zupełnie inną kwestię, a mianowicie zakaz zaliczania wypłaconych kar umownych i odszkodowań do kosztów uzyskania przychodu podlegającego opodatkowaniu. Z istoty rzeczy nie mogła ona determinować treści decyzji dotyczących błędnego, zdaniem organów orzekających, zaliczenia uzyskanych kar umownych do dochodu zwolnionego od opodatkowania.

Wskazane w skardze konstytucyjnej orzeczenia organów władzy publicznej miały za swoją podstawę art. 17 ust. 1 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zgodnie z którym wolne od podatku dochodowego są wyłącznie odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa administracyjnego, prawa cywilnego i na podstawie innych ustaw. Według interpretacji przyjętej przez organy orzekające, przepis ten nie ma zastosowania do kar umownych, których zaliczenie przez skarżącą spółkę do dochodu wolnego od opodatkowania spowodowało nieuzasadnione zaniżenie zobowiązania podatkowego.

Wbrew stanowisku pełnomocnika skarżącej spółki, art. 17 ust. 1 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, mimo formalnego uchylenia, zachował moc obowiązującą w zakresie zdarzeń powstałych przed tym uchyleniem (w kwestii znaczenia normatywnego uchylenia przepisów por.: wyrok TK z 5 października 1999 r., U. 4/99, OTK ZU Nr 6/1999, s. 660-661; postanowienie TK z 27 marca 1996 r., U. 7/95, OTK ZU Nr 2/1996, s. 116-117; orzeczenie TK z 24 września 1996 r., K. 13/95, OTK ZU Nr 4/1996, s. 290; postanowienie TK z 19 lutego 1997 r., U. 7/96, OTK ZU Nr 1/1997, s. 81; postanowienie TK z 30 września 1997 r., U. 8/97, OTK ZU Nr 3-4/1997, s. 385 oraz uchwałę z 14 września 1994 r., W. 5/94, OTK w 1994 r., cz. II i powołane tam orzecznictwo). W wyroku z 5 stycznia 1998 r. (sygn. P. 2/97, OTK ZU Nr 1/1998, poz. 1) Trybunał Konstytucyjny podkreślił, iż “o obowiązywaniu prawa można mówić jedynie wtedy, gdy pojęcie to zostanie odniesione do określonej sytuacji i określonego momentu w czasie. Innymi słowy przepis obowiązuje w danym systemie prawa, jeżeli można go stosować do sytuacji z przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości”. W cytowanym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny uznał, że zaskarżony przepis “nie utracił mocy obowiązującej (we wskazanym wyżej znaczeniu), gdyż nadal jest i może być stosowany przez organy podatkowe do stanów faktycznych ukształtowanych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia Ministra (...)”.

Z uwagi na związanie Trybunału Konstytucyjnego granicami skargi konstytucyjnej (por. art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym), wspomniany art. 17 ust. 1 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie mógł stanowić przedmiotu merytorycznego rozpoznania. Skarżąca spółka bowiem przedmiotem skargi konstytucyjnej uczyniła art. 16 ust. 1 pkt 22 tej ustawy. Trybunał Konstytucyjny, będąc związany granicami skargi, nie ma kognicji do oceny przepisów nie wskazanych bezpośrednio w skardze konstytucyjnej.

Należy również podkreślić, że Trybunał Konstytucyjny nie może oceniać konstytucyjności powołanego w skardze art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, skoro przepis ten nie był podstawą ani ostatecznego, ani żadnego innego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącej spółki. Skarżący może uczynić przedmiotem zaskarżenia jedynie przepisy zastosowane w jego sprawie, a zatem wyłącznie te, które były podstawą rozstrzygnięcia sądu lub innego organu władzy publicznej (por. postanowienie TK z 23 listopada 1998 r., sygn. Ts 101/98, OTK ZU Nr 7/1998, poz. 126).



W tym stanie rzeczy, ponieważ zaskarżony art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie stanowił w badanej sprawie podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach i wolnościach konstytucyjnych skarżącej spółki, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.