Pełny tekst orzeczenia

42

POSTANOWIENIE

z dnia 5 września 2001 r.


Sygn. T. 30/01




Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zdzisław Czeszejko-Sochacki

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 5 września 2001r wniosku Polskiej Unii Właścicieli Nieruchomości z 13 lipca 2001r. o stwierdzenie zgodności:
1) art. 9 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie prawa lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 71, poz. 733) z art. art. 20, 21, 32, 64 i 75 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 28 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie prawa lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 71, poz. 733) z art. art. 20, 32, 64 i 75 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej



p o s t a n a w i a :

na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643; zm.: z 2000 r. Nr 48, poz. 552, Nr 53, poz. 638) odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.



Uzasadnienie:

I


1. Polska Unia Właścicieli Nieruchomości, wnioskiem z 13 lipca 2001 r. zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności:

1) art. 9 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie prawa lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 71, poz. 733) z art. 20, 21, 32, 64 i 75 Konstytucji;

2) art. 28 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie prawa lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 71, poz. 733) z art. 20, 32, 64 i 75 Konstytucji.

Wnioskodawca dopatruje się niekonstytucyjności wskazanych przepisów ustawy w tym, iż ustawodawca ograniczył możliwość pobierania czynszu do końca 2004r. do maksimum 3% wartości odtworzeniowej. Wartość ta, jako narzucona przez ustawodawcę, stymuluje rozwój działalności gospodarczej opartej na własności prywatnej. Ustawa ponadto wyklucza działanie partnerskie pomiędzy stronami umów. Ograniczenie czynszów nie pokrywających potrzebnych kosztów utrzymania, a jednocześnie obowiązki finansowe nałożone innymi ustawami, z których właściciel nie jest w stanie się wywiązać prowadzą do ukrytego wywłaszczenia bez odszkodowania. Zdaniem wnioskodawcy zaskarżone przepisy ustawy naruszają art. 20, 21, 32, 64 i 75 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego TK z 23 lipca 2001r. wnioskodawca wezwany został do usunięcia braków formalnych wniosku, w szczególności przez wykazanie, że Polska Unia Właścicieli Nieruchomości należy do grupy podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, tzn., że wnioskodawca wyposażony jest w legitymację procesową.
W piśmie z 2 sierpnia 2001 r., wnioskodawca wyraża pogląd, iż jest uprawniony do złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4. Polska Unia Właścicieli Nieruchomości działa na podstawie ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym niektórych podmiotów gospodarczych (Dz.U. Nr 25, poz. 194), postanowieniem Sądu Rejonowego dla Krakowa Śródmieścia z 8 listopada 1991r., wpisana została do rejestru oraz, że jest organizacją zawodową w rozumieniu art. 23 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

2. W toku wstępnego rozpoznania wniosku Trybunał Konstytucyjny zbadał warunki formalne, a w szczególności legitymację Wnioskodawcy co do wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Jak wynika z wymienionego wyżej zarządzenia sędziego TK z 23 lipca 2001 r. Polska Unia Właścicieli Nieruchomości została wezwana do usunięcia tej wątpliwości, na co złożyła wyjaśnienie w piśmie z 2 sierpnia 2001r.

Z przedstawionych w tej sprawie dokumentów wynika, że Polska Unia Właścicieli Nieruchomości działa na podstawie ustawy z dnia 30 maja 1989r. o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców (dawniej: podmiotów gospodarczych) (Dz.U. Nr 35, poz. 194 ze zm.) i postanowieniem Sądu Rejonowego dla Krakowa Śródmieście z 8 listopada 1991 r. wpisana została do rejestru jednostek samorządu zawodowego niektórych podmiotów gospodarczych (SPG) prowadzonego w ramach rejestru handlowego. Wpisowi do tego rejestru podlegały zrzeszenia handlu i usług, zrzeszenia transportu oraz inne organizacje podmiotów gospodarczych, a także ich ogólnokrajowych reprezentacji (§ 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 sierpnia 1989 r. w sprawie sposobu prowadzenia rejestru jednostek samorządu zawodowego niektórych podmiotów gospodarczych; Dz.U. Nr 51, poz. 307). Na skutek wprowadzenia z dniem 1 stycznia 2001 r. ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, organizacje działające na podstawie ustawy z 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (art. 9 ust. 1 ustawy o samorządzie...). Z nadesłanego jednolitego tekstu statutu PUWN wynika, iż “członkami Unii Właścicieli mogą być organizacje zrzeszające właścicieli nieruchomości oraz inne organizacje właścicieli, których cele są zbliżone z celami Unii” (§ 4 ust. 1 statutu).

Zgodnie z treścią art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji RP prawo do wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności określonych aktów normatywnych w trybie tzw. kontroli abstrakcyjnej, przysługuje ogólnokrajowym organom związków zawodowych oraz ogólnokrajowym władzom organizacji pracodawców i organizacji zawodowych. W świetle tego przepisu wymaga wyjaśnienia status prawny Wnioskodawcy, a więc czy Polska Unia Właścicieli Nieruchomości może być zaliczona do organizacji zawodowych. Podkreślić należy przy tym, że podmioty wymienione w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji należą do grupy wnioskodawców o ograniczonej legitymacji, tzn. mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania (art. 191 ust. 2 Konstytucji). Jak to wyjaśnił Trybunał Konstytucyjny, prawo tych podmiotów do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego nie ma charakteru ogólnej zasady, ale winno być ujmowane jako ich szczególne (wyjątkowe) uprawnienie. Dlatego zakres tego uprawnienia nie powinien być interpretowany rozszerzająco (por. wyrok z 30 maja 2000 r., sygn. U. 5/99; OTK ZU Nr 4/2000, poz. 114, str. 615).
W tej sprawie jednak niezbędne było wyjaśnienie, czy Wnioskodawca może być zaliczony do kategorii organizacji zawodowej w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, z punktu widzenia faktycznych ustaleń i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego.

Jak to wyjaśnił Trybunał Konstytucyjny w sprawie U. 5/99 podmiot, któremu można przypisać cechy organizacji zawodowej, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, winien spełniać określone kryteria, a mianowicie kryterium podmiotowe (zrzeszać osoby fizyczne), kryterium przedmiotowe (członkowie danej organizacji winni stale i w celach zarobkowych wykonywać jedno lub kilka wyodrębnionych zajęć, które mogą być uznane za zawód) oraz kryterium funkcjonalne (podstawowym celem i funkcją takiej organizacji winno być reprezentowanie interesów całego środowiska, całej grupy zawodowej).

W rozpoznawanej sprawie trudno byłoby uznać, że Polska Unia Właścicieli Nieruchomości jest organizacją zawodową. Zgodnie z postanowieniem § 4 ust. 1 statutu “członkami Unii Właścicieli mogą być organizacje zrzeszające właścicieli nieruchomości oraz inne organizacje właścicieli, których cele są zbliżone z celami Unii” (kryterium podmiotowe). Cele Unii (kryterium funkcjonalne) określone zostały w § 3 statutu, w tym “reprezentowanie interesów organizacji właścicieli nieruchomości i zarządców będących członkami Unii Właścicieli, zwanych dalej organizacjami właścicieli, wobec organów władzy i administracji państwowej” (§ 3 ust. 1 pkt 1); “dążenie do odzyskania przez właścicieli pełnego prawa dysponowania swoją własnością i umocnienie tego prawa” (§ 3 ust. 1 pkt 2); “ochrona właścicieli przed nadmiernym opodatkowaniem oraz zawyżonymi cenami usług komunalnych” (§ 3 ust. 1 pkt 5).

Dla sprecyzowania na potrzeby niniejszej sprawy, czy wnioskodawca może korzystać z przymiotu “organizacji zawodowej”, dodatkowo wyjaśnienia wymaga kwestia kryterium przedmiotowego. Jak podkreślił to już Trybunał we wspomnianym wyroku U. 5/99, przymiotnik “zawodowy” używany jest w znaczeniu: “dotyczący określonego zawodu, związany z ludźmi wykonującymi określony zawód”, “mający związek z zawodem lub wykonywaniem zawodu”, przy czym nazwa “zawód” oznacza zajęcie, którego osoba się wyuczyła i które stale wykonuje dla pieniędzy, czerpiąc z tego środki utrzymania. Powinien być związany z pewnym rodzajem działalności, charakteryzującym się tym, iż wykonywana ona może być tylko przez osoby fizyczne, a tylko wyjątkowo na zasadzie pewnej konwencji pojęciowej lub terminologicznej przez osoby prawne lub inne jednostki organizacyjne.

Na poziomie wykładni językowej, jak zaznaczył Trybunał Konstytucyjny, pojęcie zawodu jest z reguły związane z posiadaniem określonych umiejętności lub kwalifikacji. Na ogół zawód wykonywany jest w ramach stosunku pracy, albo – w przypadkach tzw. wolnych zawodów – w ramach innych stosunków prawnych (umowa o dzieło, umowa zlecenia).

Na potrzeby niniejszej sprawy wyjaśnienia wymaga pojęcie “właściciel nieruchomości”. Jako kategoria prawna – najogólniej własność jest prawem rzeczowym, podmiotowym o charakterze bezwzględnym, mającym w zasadzie za przedmiot rzecz; daje najpełniejszą władzę nad rzeczą; w kategorii ekonomicznej – właścicielem jest osoba faktycznie władająca w swoim interesie określonym dobrem majątkowym (por. Kodeks cywilny. Komentarz, tom I, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 1997, Wyd. C.H. Beck, s. 294-297). Termin “własność" w rozumieniu konstytucji ma inną treść aniżeli w znaczeniu prawa cywilnego. Obejmuje bowiem także wszelkie inne prawa majątkowe. Inaczej mówiąc – własność w ujęciu konstytucji jest synonimem mienia (J. Ignatowicz, Glosa do orzeczenia TK z 31 maja 1989 r., sygn. K. 2/88, PiP z. 2/1990).

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że Polska Unia Właścicieli Nieruchomości nie spełnia kryteriów zakreślonych przez art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, a tym samym nie posiada legitymacji do wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego. Przede wszystkim statut Polskiej Unii Właścicieli Nieruchomości (§ 4 pkt 1, § 4 pkt 5) ogranicza krąg podmiotów mogących ubiegać się o członkostwo w Unii, do organizacji zrzeszających właścicieli nieruchomości i innych organizacji właścicieli, których cele są zbliżone z celami Unii. Statut nie przewiduje natomiast uczestnictwa w działaniach Unii, na prawach członka, osób fizycznych. W tej sytuacji Polska Unia Właścicieli Nieruchomości nie reprezentuje interesów osób wykonujących określone zawody, lecz interesy organizacji, w niej skupionych. W oparciu o treść Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 20 kwietnia 1995 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 48, poz. 253), Trybunał stwierdza, iż rozporządzenie to nie zawiera zawodu ani specjalności w zakresie zarządu (zarządzania) nieruchomością. W ramach klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy nie występuje również ani zawód ani specjalność właściciel nieruchomości.



II


Na marginesie, w związku z powołanym przez wnioskodawcę w piśmie procesowym z 2 sierpnia 2001 r., postanowieniem z 19 marca 1997 r. wydanym w ramach kontroli wstępnej w sprawie sygn. T. 6/97, Trybunał Konstytucyjny zauważa, co następuje:

1 Trybunał uczynił użytek dowodowy z akt sprawy sygn. T. 5/97 (postanowienie o odmowie nadania biegu wnioskowi PUWN) oraz z akt sprawy sygn. T. 26/97 (postanowienie z 18 września 1997 r. o odmowie nadania biegu wnioskowi PUWN). Z akt tych wynika, iż Trybunał orzekając w oparciu o art. 23 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity z 1991 r. Dz.U. Nr 109, poz. 470 ze zm.) stwierdził, iż Polska Unia Właścicieli Nieruchomości nie należy do grupy podmiotów wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy z 1985 r. uprawnionych do inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Ponadto z akt sprawy T. 26/97 wynika, że w wówczas złożonym wniosku PUWN twierdziła, iż jest spółdzielnią.

2 Przywołany przez wnioskodawcę, na poparcie twierdzenia, iż Polska Unia Właścicieli Nieruchomości jest organizacją zawodową, art. 23 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, jest aktem normatywnym, który nie obowiązuje od 17 października 1997 r. Wskazana ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 r. (tekst jednolity z 1991 r. Dz.U. Nr 109, poz. 470 ze zm.) straciła moc na podstawie art. 92 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Krąg podmiotów uprawnionych do inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym określony został w art. 191 ust. 1 Konstytucji. Podmioty wymienione w pkt 3-5 tego artykułu, posiadające legitymacje procesową rzeczowo ograniczoną (legitymacja szczególna) mogą wystąpić z wnioskiem do Trybunału o wszczęcie postępowania, lecz wniosek taki podlega kontroli wstępnej Trybunału (art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym).

Z tych wszystkich względów trudno byłoby na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji zaliczyć Polską Unię Właścicieli Nieruchomości do kręgu podmiotów uprawnionych do wszczęcia postępowania przez Trybunałem Konstytucyjnym i dlatego należało na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.


Od niniejszego postanowienia przysługuje zażalenie do Trybunału Konstytucyjnego w terminie 7 dni od daty doręczenia tego postanowienia (art. 36 ust. 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).